فهرست مطالب

عنوان

چکیده............................................. 1

معماری ایرانی...................................... 5

معماری پارسی....................................... 7

مشخصات شیوه پارسی ................................. 9

معماری پارتی....................................... 11

شیوه خراسانی....................................... 11

شیوه رازی.......................................... 12

یادگارهای این شیوه................................. 15

شیوه آذری.......................................... 15

معماری اصفهانی..................................... 24

سفر نامه دیولافوا................................... 25

معماری معاصر ایران................................. 27

منابع.............................................. 28

شیوه های معماری ایران

چکیده

در ایران، اولین نمونه های هنر و معماری در منطقه "خرا سان" شکل گرفت. در اینمنطقه شاهد شکل گیری اولین شیوه معماری ایران پس از اسلام هستیم. اینشیوه که به "خراسانی" یا"شبستانی" معروف گردید، در قرن اول هـ.ق از ابتدایپذیرش دین مبین اسلام از سوی ایرانیان آغاز گردید و تا دوره "آل بویه" و"دیلمیان"قرن چها رم هـ.ق ادامه پیدا کرد . در این شیوه ، نقشه مساجد از صدراسلام الهام گرفت و مساجد به صورت "شبستانی " یا"چهل ستونی"بناگشتند.قوس های به کار رفته در شیوه خراسانی به صورت"بیضی"و"تخممرغی"است که از نمونه های پیشین آن میتوان به کاخ های ساسانی یعنی "فیروزآباد" و"طاق کسری"اشاره کرد.به طور کلی، معماری در شیوه بسیار ساده و خالیاز هرگونه تکلف است و مصالحی که در این بناها به کار رفته ساده و ارزان قیمتمی باشد. از مساجد این شیوه می توان به "مسجد جامع فهرج یزد"، "مسجدتاریخانه دامغان"،"، "مسجد جامع نائین"، "مسجد جامع تبریز" و "بنای اولیه مسجدجامع اصفهان"و"مقبره امیر اسماعیل سامانی" اشاره کرد .

در نیمه اول قرن پنجم هـ.ق، با تأسیس سلسله سلجوقیان، درخشان ترین دورههنر اسلامی در ایران آغاز گردید.دراین دوره،شاهد اوج شیوه ای از معماری به نام"رازی" هستیم که از زمان سلسله "آل زیار" در شهر ری آغاز و تا حمله "مغولان" ادامه پیدا کرد.در این زمان برج های آرامگاهی،مناره ها،مساجد،مدارس و کاروانسراها و موارد متنوع بسیاری احداث شدند.در این دوره تعداد برج مقبره ها و میل منارهها از تعداد مساجد بیشتر شده.طرح های دایره،8گوش،6گوش،4گوش،مربع،مربعمستطیل در بناهای این دوره مورد استفاده قرار گرفت.میل های راهنما ،تبدیلمساجد شبستانی به بناهای "چهار ایوانی "در این دوره صورت گرفت.گنبدها نیز در انواع شکل های گوناگون در این دوره ساخته شدند ،مانندگنبدهای"گسته نار""گستهرک" "گنبد قابوس" "گنبد خاگی"و انواع گنبدهای"دوپوسته پیوسته".دراینشیوه بود که معماران از انواع "نقوش شکسته"و"گره سازی"با آجر و کاشیاستفاده کردند.در این شیوه ساختمان از بنیاد و پای بست با"مصالح مرغوب"احداثمیشد و خشت های پخته ی کوچک و بزرگ و نازک بستر نما را می آراست.درشیوه ی رازی قوس های جناغی در طاقنماها و طاقها عمومیت پیدا می کند.

مساجد معروفی چون "مسجد برسیان" در نزدیکی اصفهان، "مسجد جامعاردستان"، "مسجد جامع کبیر قز وین" و "مسجد جامع اصفهان" که بر روی شالودههای دوران "آل بویه" بنا گردید، از نمونه های این شیوه به شمار می روند. در اوایلقرن هفتم هـ.ق، با هجوم مغولان، بسیاری از کشورهای اسلامی از جمله ایران بهویرانی کشیده شدند، اما چندی نگذشت که با تأسیس سلسله ایلخانیان، مغولانفرهنگ و سنتهایکشورهای شکست خورده را پذیرفتند و یکی از حامیان هنر وهنرمندان اسلامی شدند. در این دوره، شیوه ایبه نام "آذری" رواج یافت که تا دوره"صفویه" ادامه پیدا کرد و شهرهایی چون "تبریز"، "بغداد"، "سلطانیه" و "اصفهان" مراکز هنر و هنرمندان گشتند و بناهای مذهبی و غیرمذهبی متعددی در این شهرهاایجاد شدند.

در اواسط قرن هشتم هـ.ق، با حمله تیمور، بار دیگر شهرهای ایران به ویرانیکشیده شد؛ ا ما این بار نیز هنرایران تیموریان را نیز مغلوب کرد به طوری کهشهرهای "سمرقند" و " بخارا" مراکز هنری ایران شدند و شیوهآذری که از دورهمغول رواج یافته بود، به کار خود ادامه داد. در این دوره، ابداعی در زمینه تزئیناتمعماری یعنی "کاشی معرق" به وقو ع پیوست. از بناهای معروف دوران ایلخانی وتیموری، می توان به "مسجد گوهرشاد"، "مسجد جامع ورامین"، "قسمت اعظمبناهای حرم مطهر حضرت رضا(ع)"، "مسجد کبود تبریز"، "مسجد جامع یزد"، و...اشاره،کرد.

با روی کارآمدن صفویان در اوایل قرن دهم هـ.ق، شهرهایی چون "تبریز"، "قزوین" و"اصفهان" به مراکز هنریایران تبدیل شدند. در این دوره، شاهد اوج هنر معماریایران می با شیم که توسط پادشاهان مقتدر وهنردوست آن دوره یعنی "شاهتهماسب" و "شاه عباس اول" به وجود آمد. در این دوران البته، اندکی قبل از دورهصفوی یعنی از زمان قراقویونلوها، شیوه ای دیگر در معماری ایران به وجود آمد که به"شیوه اصفهانی" معروف گردید.در دوران نخست شیوه اصفهانی یعنی دوران صفویهشاهکارهای هنر معماری و هنر های تزیینیپای می گیرد و کیفیت اصیل،شفاف وغنی رنگهای درخشان در کاشیها بسیار دلپذیر می شود.کیفیت مصالح به کار رفته بویژه در معماری پایتخت،هنوز مرغوب و مقاوم است.در این شیوه، نقشه ها وطرحهای ساختمانیرو به سادگی نهاد و استفاده از کاشی های خشتی و هفترنگ به جای کاشی معرق رواج یافت.میدان بزرگ مرکزی اصفان که نقش جهان نامدارد،شاهکار معماری ایران و جهان در این دوره است. این میدان علاوه بربناهایزیبایی که در اطراف آن ساخته شده محل سان،رژه و نمایش های گوناگون در اعیادو روزهای ویژه بوده است.مساجدی چون "شیخ لطف ا..." و "مسجد امام"دراصفهان، از شگفتی های معماری این دوران به شمار می آیند. در دوران زند وافشار، بتدریج شاهد افول معماری ایرانی می باشیم، به طوری که این رکود و افول

در دوره قاجار به اوج خو د می رسد. با وجود این رکود، باز هم شاهد ایجاد بناهایی

چون "مسجد امام تهران"، "مسجد و مدرسه شهید مطهری(سپهسالار)" و "مسجد

و مدرسه آقابزرگ" در کاشان و... می باشیم.

از میان انواع هنر معماری در ایران، معماری مذهبی از جایگاهخاصی برخوردار است. البته،سابقه این نوع معماری به دوران قبل از اسلام به ویژه دوران ساسانیان می رسد. با گسترش دین اسلام در کشورهای مختلف از جملهایران، معماری مذهبی در اسلام از جایگاه خاصی بر خوردار گشت، البته عواملیچون "تأکید بزرگان دین"، "کارکرد گسترده" و "پدیده وقف" در گسترش و توجه ویژهمعمارا ن به مسجد" بی تأثیر نبوده است. بدین ترتیب، مسجد در ایران...

پاورپوینت بررسی شیوه معماری پارتی در 48 اسلاید زیبا و قابل ویرایش با فرمت pptx

شیوه پارتی

پس از حمله اسکندر، یونانی‌ها تلاش داشتند که به گونه‌ای سلیقه وفرهنگ خود را به ایرانیان تحمیل کنند، اسکندر برای رسیدن به این هدف، مخصوصاً در ایران فرمان داد تا ده هزار تن از سربازان و سرداران او با زنان ایرانی ازدواج کنند و خود نیز از میان شاهزادگان و نجیب‌زادگان ایرانی دو دختر را به همسری برگزید. همچنین او سی‌هزار تن از کودکان ایرانی را در میان سپاه خود قسمت کرد تا زیردست مقدونیان و یونانیان پرورده شوند و فنون جنگی و زبان یونانی را از آنان فراگیرند. با این همه برخلاف اقوامی که در چنین شرایطی فرهنگ حاکم را می‌پذبرفته‌اند، ایرانیان تن به این عمل ندادند.

باید گفت معماری پیشرفته‌ترین هنر یونانی است و به خاطر ظرافت و نظم و تزئینات ویژه آن، در طول تاریخ معماری اروپا در چندین دوره از آن تقلید شده است، البته این خصوصیات خدمتی به تنوع نمی‌کرده و سرانجام، معماری از قاعده‌های به دست آمده پا فراتر نمی‌گذاشته و از همین رو تکرار در طرح و شکل ساختمانهای یونانی فراوان است. برای نمونه در زمان ساسانیان دو ساختمان را نمی‌توان یافت که در طرح کاملاً همانند به هم باشند، هر کدام ویژگی خود را دارند و این از ویژگی‌های معماری ایران و در اینجا شیوه پارتی است.

در این ساختمانها از اصل « جفت» و « پد جفت» یا به گفته دیگر، « قرینگی» و «ناقرینگی» بهره‌گیری شده است. به نظر می‌رسد در ساختمانهایی که برای نیایش ساخته شده‌اند، مانند مهرابه‌ها (که نیایشگاه آئین مهری بود) و کاخهای پذیرایی که می‌بایست در آنها دید انسان به یک نقطه معطوف و متوجه بشود از جفت یا قرینگی بهره‌بری، ولی برعکس در ساختمانهایی که با کارکرد مسکونی مانند خانه و کاخ‌ها که باید تنوع ایجاد کرده، از پد جفت یا همان ناقرینگی بهره‌برده‌اند و این کار را سازندگان ایرانی به بهترین نحو انجام داده‌اند. این ویژگی را در کاخ سروستان می‌توان یافت. (شکل کاخ سروستان)

تزئینات معماری پارتیان

در معماری پارتی تزئیناتی مانند نقاشی و گچری وسیعاً به کار گرفته می‌شده است. گچبریهای کوه خواجه و نقاشیهای دیواری با رنگهای مختلف و گوناگون حکایت از تزئین بخش داخلی ساختمانها دارد و این نمونه تزئینات گچ‌بری با طرح‌های هندسی و گیاهی بعداً در دوره ساسانی و از آن پس در دوره اسلامی مورد استفاده فراوانی قرار گرفت. nاما در تزئینات بیرونی بناها باید سنگ‌کاری و طاق‌نما، نیم‌ستونها و ماسکها و یا صورتک‌هایی نام برد که در کاخ هترا در الحضر به زیباترین شکل ممکن به کار گرفته شده است. در این دوره به جای اینکه همانند دوره هخامنشی از نقوش برجسته به وفور استفاده نمایند از ماسک و صورتک در نمای بناها استفاده شده است. زیرا هم وقت کمتری می‌گرفته و هم از نظر اقتصادی به صرفه بوده است. شاید گستردگی امپراتوری و عدم ثبات کامل سیاسی و اجتماعی و نیز رکودی که در هنرها پیش آمده بود موجبی برای عدم پیشرفت نسبت به معماری دوره پیشین، هخامنشیان شده است.

در معماری خانه‌ها و کاخهای ایران تنوع بسیار دیده می‌شود. تا مرحله‌ای که معماران از لحاظ منطق ساخت به جایی می‌رسند که یک طرح و یا یک شکل بنیادی پابرجا می‌شود و همه ساختمانها در دوره‌ای همانند هم می‌شوند، به گونه‌ای که در اندازه اتاقها، شکل آنها و برخی دیگر از عناصر، گونه‌ای یکسان دیده می‌شود، اگرچه شاید در جزئیات تفاوتهایی داشته باشند. این حالت را اصطلاحاً کلاسیک می‌گویند.

نیارش در شیوه پارتی

شاید بتوان یکی از دلایل کنار گذاشتن شیوه معماری یونانی در ایران را در نوع ساختمایه آن دانست. چون در یونان و روم معادن سنگ ساختمانی خوب و بدون رگه یافت می‌شد تا جایی که ستونهایی را به طول 20 متر (با قطری حدود 2 متر) بدون رگه در ساختمانهای بعلبک لبنان ساخته‌اند. البته در سکوی کنار پله‌های ورودی تخت جمشید نیز سنگهای بزرگی با ابعاد در حدود 6× 4× 2 متر دیده می‌شوند، و در ایران نیز معادن بزرگ سنگ نیز یافت می‌شود.

برای نمونه در محلی به نام فخرآباد در نزدیکی یزد، معدن بزرگ سنگی موجود است که حتی سنگها به صورت لایه لایه بوده و مشکل بریدن را نیز ندارند، اما به دلیل ناهماهنگی با اقلیم، ساختمانها را از سنگ نمی‌ساختند و بیشتر خشت کار می‌کردند. حتی آغل‌ها را نیز از خشت می‌ساختند. nبه طور کلی کاربرد سنگ با اقلیم ایران هماهنگی نداشته و این خود یکی از دلایل به کار نگرفتن آن در بیشتر جاها می‌باشد. nدر مورد پرهیز نکردن از شکوه و بلندای زیاد، می‌بینیم که برای نمونه، اتاق خشایارشاه در تخت جمشید اندازه‌ای حدود 5 × 5× 3 متر دارد ولی در بناهای ساسانی همین اندازه در بلندا دیده شده است. شاید دلیل آن استفاده از تاق‌ها و گنبدها باشد، که در برخی جاها بلندا را بسیار نشان می‌داده است.

محوطه‌های اوایل دوران پارتی، نسا

قدیمی‌ترین محل سکونت پارتها که تا کنون یافت شده در نسا، یا پارتانیسا است که فاصله چندانی با عشق‌آباد امروزی ندارد.

« نسا » از یک شهر سفلی محصور و ارگی (یا دژی) که بیرون از حصار شهر روی تپه‌ای کوچک بنا شده بود، تشکیل می‌شد. این ارگ یا دژ که طبق لوحی گلی که مهر آن پیدا شد، مهرداد کرت نام داشت و توسط مهرداد اول ساخته شده است.

دیوارهای ستبر استحکامات بین 20 تا 25 متر ارتفاع و 5 متر ضخامت داشت و با استفاده از گل ساخته شده بود و نمای آن را آجر می‌پوشاند.

ورود به ارگ از طریق پاگردهایی که در پس دیوارهای گرد شهر قرار داشت صورت می‌گرفت. هر لشکر مهاجمی که در صدد حمله به این ارگ برمی‌آمد مجبور بود از اطراف پلکان صعود کند، و زیر آتش مداوم قرار می‌گرفت.

روسها در داخل ارگ تعداد زیادی بنای عمومی از جنله بنای یک کاخ موسوم به (خانه مربع) و تعدادی معبد کشف کردند.

کاخ آشور

کاخ آشور یک بنای چهار ایوانی است. این نقشه صدها سال در معماری ایران بکار گرفته شده است. البته چهار ایوان آن در یک زمان ساخته نشده و دو ایوان آن بعدها در دوره پارتی احتمالاً در قرون دوم میلادی به آن اضافه شده است. کاخ دارای سه میانسرا (حیاط) است که رواقی گرداگرد یکی از آنها قرار گرفته است.

معبد آناهیتا

معبد آناهیتا یا ایزد آب در کنگاور در نزدیکی کرمانشاه ساخته شده است. طرح آن مانند تخت جمشید و ستون‌های آن همخ از سنگ تراش است و روی آن با سنگ لاشه کار شده است. بعضی می‌گویند این ستون‌ها وجود نداشته و ساخت آنها را بی‌منطق می‌دانند، ولی در واقع در راستای ستون‌ها مردگردی بوده است. اصل بنا از شیوه پارتی در دوره اشکانی است که در دوره ساسانی مرمت شده است.

پاورپوینت بررسی معماری شیوه پارتی در 17 اسلاید زیبا و قابل ویرایش با فرمت pptx

ویژگی معماری شیوه پارتی

گوناگونی در طرح‌ها و بهره گیری از اندام‌های گوناگون

جفت سازی در نیایشگاه‌ها و کاخ‌های پذیرایی و پاد جفت سازی در کاخ‌های مسکونی و خانه‌ها

درونگرایی با بهره گیری از میانسرا.

شکوه و عظمت دادن به ساختمان‌ها با بلند ساختن آنها

صددروازه یا هکاتومپیلوس (Hecatompylos) یک شهر باستانی در باختر خراسان که از ۲۰۰ پیش از میلاد پایتخت اشکانیان بود. واژه هکاتومپیلوس در زبان یونانی به معنای صد دروازه می‌باشد. این لقب در نزد یونانیان به شهرهایی داده می‌شد که بیش ازچهار دروازه را دارا بودند.

اسکندر مقدونی در تابستان ۳۳۰ (پیش از میلاد) در این محل توقف کرده‌بود. صددروازه با مرگ اسکندر بخشی از امپراتوری سلوکیان گردید. قبیلهٔ پارتی در ۲۳۸ (پیش از میلاد) بر این شهر چیره شدند و آن را یکی از نخستین پایتخت‌های اشکانیان نمودند. گمان می‌رود صددروازه در دورهٔ اوج خود ۲۸ کیلومتر مربع پهناوری داشته.

این شهر باستانی امروزه درمیان دامغان و سمنان و در راه تهران-مشهد قرار دارد و اکنون شهر کومش خوانده می‌شود.

هترا شهری باستانی است که در استان نینوا، عراق جنوب غرب موصل قرار دارد. اما در دورانقرار دارد. هترا در ۲۹۰ کیلومتری شمال شهر بغداد و ۱۵۰ کیلومتری باستان این شهر در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال غرب پایتخت آشور باستان واقع بود. شهر هترا دارای معماری خاصی است که می‌توان سه نوع تمدن ایرانی، یونانی و رومی را در آن دید.

هترا یکی از معدود آثار به جا مانده از دوران اشکانی است. سرستون‌ها و سنتوری یونانی به جا مانده در این بنا می‌تواند نشانهٔ صلح ایران و یونان و تاثیرپذیری اشکانیان از فرهنگ یونانی باشد.