فهرست مطالب

عنوان

چکیده............................................. 1

معماری ایرانی...................................... 5

معماری پارسی....................................... 7

مشخصات شیوه پارسی ................................. 9

معماری پارتی....................................... 11

شیوه خراسانی....................................... 11

شیوه رازی.......................................... 12

یادگارهای این شیوه................................. 15

شیوه آذری.......................................... 15

معماری اصفهانی..................................... 24

سفر نامه دیولافوا................................... 25

معماری معاصر ایران................................. 27

منابع.............................................. 28

شیوه های معماری ایران

چکیده

در ایران، اولین نمونه های هنر و معماری در منطقه "خرا سان" شکل گرفت. در اینمنطقه شاهد شکل گیری اولین شیوه معماری ایران پس از اسلام هستیم. اینشیوه که به "خراسانی" یا"شبستانی" معروف گردید، در قرن اول هـ.ق از ابتدایپذیرش دین مبین اسلام از سوی ایرانیان آغاز گردید و تا دوره "آل بویه" و"دیلمیان"قرن چها رم هـ.ق ادامه پیدا کرد . در این شیوه ، نقشه مساجد از صدراسلام الهام گرفت و مساجد به صورت "شبستانی " یا"چهل ستونی"بناگشتند.قوس های به کار رفته در شیوه خراسانی به صورت"بیضی"و"تخممرغی"است که از نمونه های پیشین آن میتوان به کاخ های ساسانی یعنی "فیروزآباد" و"طاق کسری"اشاره کرد.به طور کلی، معماری در شیوه بسیار ساده و خالیاز هرگونه تکلف است و مصالحی که در این بناها به کار رفته ساده و ارزان قیمتمی باشد. از مساجد این شیوه می توان به "مسجد جامع فهرج یزد"، "مسجدتاریخانه دامغان"،"، "مسجد جامع نائین"، "مسجد جامع تبریز" و "بنای اولیه مسجدجامع اصفهان"و"مقبره امیر اسماعیل سامانی" اشاره کرد .

در نیمه اول قرن پنجم هـ.ق، با تأسیس سلسله سلجوقیان، درخشان ترین دورههنر اسلامی در ایران آغاز گردید.دراین دوره،شاهد اوج شیوه ای از معماری به نام"رازی" هستیم که از زمان سلسله "آل زیار" در شهر ری آغاز و تا حمله "مغولان" ادامه پیدا کرد.در این زمان برج های آرامگاهی،مناره ها،مساجد،مدارس و کاروانسراها و موارد متنوع بسیاری احداث شدند.در این دوره تعداد برج مقبره ها و میل منارهها از تعداد مساجد بیشتر شده.طرح های دایره،8گوش،6گوش،4گوش،مربع،مربعمستطیل در بناهای این دوره مورد استفاده قرار گرفت.میل های راهنما ،تبدیلمساجد شبستانی به بناهای "چهار ایوانی "در این دوره صورت گرفت.گنبدها نیز در انواع شکل های گوناگون در این دوره ساخته شدند ،مانندگنبدهای"گسته نار""گستهرک" "گنبد قابوس" "گنبد خاگی"و انواع گنبدهای"دوپوسته پیوسته".دراینشیوه بود که معماران از انواع "نقوش شکسته"و"گره سازی"با آجر و کاشیاستفاده کردند.در این شیوه ساختمان از بنیاد و پای بست با"مصالح مرغوب"احداثمیشد و خشت های پخته ی کوچک و بزرگ و نازک بستر نما را می آراست.درشیوه ی رازی قوس های جناغی در طاقنماها و طاقها عمومیت پیدا می کند.

مساجد معروفی چون "مسجد برسیان" در نزدیکی اصفهان، "مسجد جامعاردستان"، "مسجد جامع کبیر قز وین" و "مسجد جامع اصفهان" که بر روی شالودههای دوران "آل بویه" بنا گردید، از نمونه های این شیوه به شمار می روند. در اوایلقرن هفتم هـ.ق، با هجوم مغولان، بسیاری از کشورهای اسلامی از جمله ایران بهویرانی کشیده شدند، اما چندی نگذشت که با تأسیس سلسله ایلخانیان، مغولانفرهنگ و سنتهایکشورهای شکست خورده را پذیرفتند و یکی از حامیان هنر وهنرمندان اسلامی شدند. در این دوره، شیوه ایبه نام "آذری" رواج یافت که تا دوره"صفویه" ادامه پیدا کرد و شهرهایی چون "تبریز"، "بغداد"، "سلطانیه" و "اصفهان" مراکز هنر و هنرمندان گشتند و بناهای مذهبی و غیرمذهبی متعددی در این شهرهاایجاد شدند.

در اواسط قرن هشتم هـ.ق، با حمله تیمور، بار دیگر شهرهای ایران به ویرانیکشیده شد؛ ا ما این بار نیز هنرایران تیموریان را نیز مغلوب کرد به طوری کهشهرهای "سمرقند" و " بخارا" مراکز هنری ایران شدند و شیوهآذری که از دورهمغول رواج یافته بود، به کار خود ادامه داد. در این دوره، ابداعی در زمینه تزئیناتمعماری یعنی "کاشی معرق" به وقو ع پیوست. از بناهای معروف دوران ایلخانی وتیموری، می توان به "مسجد گوهرشاد"، "مسجد جامع ورامین"، "قسمت اعظمبناهای حرم مطهر حضرت رضا(ع)"، "مسجد کبود تبریز"، "مسجد جامع یزد"، و...اشاره،کرد.

با روی کارآمدن صفویان در اوایل قرن دهم هـ.ق، شهرهایی چون "تبریز"، "قزوین" و"اصفهان" به مراکز هنریایران تبدیل شدند. در این دوره، شاهد اوج هنر معماریایران می با شیم که توسط پادشاهان مقتدر وهنردوست آن دوره یعنی "شاهتهماسب" و "شاه عباس اول" به وجود آمد. در این دوران البته، اندکی قبل از دورهصفوی یعنی از زمان قراقویونلوها، شیوه ای دیگر در معماری ایران به وجود آمد که به"شیوه اصفهانی" معروف گردید.در دوران نخست شیوه اصفهانی یعنی دوران صفویهشاهکارهای هنر معماری و هنر های تزیینیپای می گیرد و کیفیت اصیل،شفاف وغنی رنگهای درخشان در کاشیها بسیار دلپذیر می شود.کیفیت مصالح به کار رفته بویژه در معماری پایتخت،هنوز مرغوب و مقاوم است.در این شیوه، نقشه ها وطرحهای ساختمانیرو به سادگی نهاد و استفاده از کاشی های خشتی و هفترنگ به جای کاشی معرق رواج یافت.میدان بزرگ مرکزی اصفان که نقش جهان نامدارد،شاهکار معماری ایران و جهان در این دوره است. این میدان علاوه بربناهایزیبایی که در اطراف آن ساخته شده محل سان،رژه و نمایش های گوناگون در اعیادو روزهای ویژه بوده است.مساجدی چون "شیخ لطف ا..." و "مسجد امام"دراصفهان، از شگفتی های معماری این دوران به شمار می آیند. در دوران زند وافشار، بتدریج شاهد افول معماری ایرانی می باشیم، به طوری که این رکود و افول

در دوره قاجار به اوج خو د می رسد. با وجود این رکود، باز هم شاهد ایجاد بناهایی

چون "مسجد امام تهران"، "مسجد و مدرسه شهید مطهری(سپهسالار)" و "مسجد

و مدرسه آقابزرگ" در کاشان و... می باشیم.

از میان انواع هنر معماری در ایران، معماری مذهبی از جایگاهخاصی برخوردار است. البته،سابقه این نوع معماری به دوران قبل از اسلام به ویژه دوران ساسانیان می رسد. با گسترش دین اسلام در کشورهای مختلف از جملهایران، معماری مذهبی در اسلام از جایگاه خاصی بر خوردار گشت، البته عواملیچون "تأکید بزرگان دین"، "کارکرد گسترده" و "پدیده وقف" در گسترش و توجه ویژهمعمارا ن به مسجد" بی تأثیر نبوده است. بدین ترتیب، مسجد در ایران...