اقلیم معتدل و مرطوب

ویژگیهای اقلیمی:

کرانه جنوبی دریای خزر از پرباران ترین و سرسبز ترین مناطق اقلیمی ایران است، این منطقه با وجود عرض نسبتا کم از دو ناحیه مجزا تشکیل شده که یکی از این نواحی، ناحیه ای جلگه ای شکل است که به صورت نوار باریکی در امتداد دریا گسترش یافته که این منطقه کشتزارهای وسیع و شهرهای بزرگ را در خود جای داده است و ناحیه دیگر این کناره، منطقه ی کوهستانی شمال سلسله جبال البرز است که پوشیده از درختان جنگلی می باشد که در بیشتر مناطق و خصوصا در مناطق مرکزی و شمال غرب فاصله این رشته کوه تا دریا از چند کیلومتر تجاوز نمی کند.

خصوصیات آب و هوایی این منطقه را می توان بدین صورت تشریح کرد:

- بارندگی زیاد در تمام فصول سال، بالخصوص در پاییز و زمستان؛ این از مهم ترین مشخصه های این منطقه می باشد و چون این منطقه در میان دریا و کوهها واقع شده است، بر اساس پدیده های سرد شدن درجه رطوبت و رسیدن این درجه به زیر نقطه شبنم، بارندگی در این مناطق زیاد می باشد.

سمت جنوب غربی دریای خزر یعنی استان گیلان دارای بارندگی بیشتری نسبت به سایر قسمتهای این منطقه اقلیمی می باشد و هرچه از سمت غرب به سمت شرق این کناره پیش می رویم، از مقدار بارندگی کاسته می شود، به طوری که در بندر انزلی که در جنوب غربی این کناره قرار گرفته است، میانگین مقدار بارندگی میزان باران سالیانه در 28 سال، 1818میلیمتر می باشد و در گرگان که در جنوب شرقی این کناره قرار گرفته است، میانگین میزان بارندگی حدود یک سوم بندر انزلی یعنی 617 میلیمتر است.

- رطوبت نسبتا زیاد در تمام فصول سال؛ مجاورت این منطقه با دریا و بارندگیهای زیاد که در مبحث قبلی اشاره ای جزیی به آن شد، باعث رطوبت زیاد در این منطقه می شود، رطوبتی که به صورت نسبی به میزان 80% نیز می رسد. (این نکته قابل ذکر است که رطوبت در کنار دریای خزر بیشتر و در ارتفاعات سلسله جبال البرز و قسمتهای شرقی کمتر می باشد.)

- اختلاف کم درجه حرارت بین شب و روز؛ بدلیل وجود دریای خزر و همچنین رطوبت بسیار زیاد هوا، نوسان درجه حرارت در طی شبانه روز بسیار اندک است و از چند درجه سانتیگراد تجاوز نمی کند. خصوصا در مواقعی که آسمان ابری است، نوسان درجه حرارت باز هم کاهش می یابد، به خاطر اینکه ابر مانند یک عایق حرارتی، در طی روز مقداری از نور و حرارت آفتاب را به فضای خارج جو منعکس می کند و همچنین در طی شب باعث کاهش تابش حرارت از زمین گرم به آسمان سرد می شود. به طور کلی و در یک جمله می توان بدین صورت بیان کرد که، کم بودن اختلاف درجه حرارت شب و روز در فصول مختلف سال بدلیل بالا بودن میزان رطوبت این ناحیه می باشد. (دمای هوای روزهای تابستان 25-30 و شبها 20-23 و در روزهای زمستانی 5-8 و شبها 0-5 درجه سانتیگراد بر حسب سیلیسیوس می باشد.)

- پوشش وسیع نباتی؛ وجود بارندگی و شرایط مساعد، باعث رشد سریع و انبوه گیاهان در تمامی نقاط این منطقه گردیده که این خود تاثیر بسزایی در نوع مصالح ابنیه سنتی داشته است، تراکم گیاهان و جنگل در غرب این کرانه بیشتر از قسمتهای شرق است.

به صورت جامع؛ جهت آسایش انسان، ویژگیهایی که این اقلیم مرطوب و پرباران ایجاب می کند اینست که در فصول گرم، در کلیه فضاهای شهری از جریان باد و داخل ساختمانها از کوران دو طرفه هوا باید حداکثر استفاده صورت گیرد. در طی این فصول، وجود جریان هوا و ایجاد سایه بهترین شرایط را برای آسایش انسان فراهم می نماید. در فصول سرد باید جلوی باد سرد و همچنین باد توام با باران را سد نمود و ساختمان را باید در مقابل بارش بارانهای سیل آسا و رطوبت حاصل از آن محافظت کرد.

ویژگیهای معماری بومی در مناطق معتدل و مرطوب:

معماری بومی این مناطق بطور کلی دارای ویژگیهای زیر است؛

- در نواحی بسیار مرطوب کرانه های نزدیک دریا برای حفاظت ساختمان از رطوبت بیش از حد زمین خانه ها بر روی پایه های چوبی ساخته شده اند، ولی در دامنه کوهها که رطوبت کمتر است، خانه ها بر روی پایه هایی از سنگ و گل و در پاره ای وارد بر روی گربه روها بنا شده اند.

- برای حفاظت اتاقها در برابر باران، ایوانکهای عریض و سرپوشیده ای در اطراف تاقها ساخته اند. بین فضاها در بسیاری از ماههای سال برای کار و استراحت و در پاره ای مواقع برای نگهدای محصولات کشاورزی قرار می گیرند.

- بسیاری از ساختمانها با مصالحی با حداقل ظرفیت حرارتی بنا شده اند و در صورت استفاده از مصالح ساختمانی سنگین، ضخامت آنها در حداقل میزان ممکن حفظ شده است، در این مناطق بهتر است از مصالح ساختمانی سبک استفاده شود، چون زمانی که نوسان دمای روزانه هوا کم است، ذخیره حرارت هیچ اهمیتی ندارد و مصالح ساختمانی سنگین تا حدود زیادی تاثیر تهویه و کوران را که یکی از ضروریات در این منطقه است را کاهش می دهند.

- در تمام ساختمانهای این مناطق، بدون استثنا از کوران و تهویه طبیعی استفاده می شود. به طور کلی، پلان ها گسترده و باز و فرم کالبدی آنها بیشتر شکلهای هندسی، طویل و باریک است. به منظور حداکثر استفاده از وزش باد در ایجاد تهویه طبیعی در داخل اتاقها، جهت قرارگیری ساختمانها با توجه به جهت وزش نسیم های دریا تعیین شده است. در نقاطی که بادهای شدید و طولانی می وزد، قسمتهای رو به باد ساختمان ها کاملا بسته است.

- به منظور استفاده هر چه بیشتر از جریان هوا، همچنین به دلیل فراوانی آب و امکان دسترسی به آن در هر دو نقطه، ساخمان ها به صورت غیر متمرکز و پراکنده در مجموعه سازماندهی شده است.

- به دلیل بارندگی زیاد در این مناطق، بامها شیب دار است و شیب بیشتر آنها تند است.

ردیف عنوان صفحه

1اقلیم ............................................................................................................................................ 4 2هدفهای طراحی اقلیمی .................................................................................................................. 4 3نمونه ای از ابزارهایی که در پوسته یک ساختمان بکار می روند .......................................................... 5 4باد ( تاثیر محوطه ساختمان در کنترل جهت و سرعت باد) .................................................................. 5 5باد شکن ها ..................................................................................................................................... 5 6تابش افتاب ................................................................................................................................... 6 7تابش افتاب بر انواع بام ................................................................................................................ 6 8دیاگرام جهت وزش بادهای غالب در ماههای مختلف ......................................................................... 7 9جهت قرارگیری بلوکها با توجه به باد غالب ........................................................................................ 10 10تعیین جهت های مناسب ساختمان در رابطه با تابش آفتاب .......................................................... 11 11جهت قرار گیری ساختمانه با توجه به نور خورشید .............................................................................. 12 12جداره های نور گذر و فرم پنجره ها .................................................................................................... 13 13تاثیر جهت و نوع بازشوی پنجره ........................................................................................................ 13 14تاثیر اندازه پنجره ........................................................................................................................... 14 15کیفیت سطح مورد تابش ............................................................................................................... 15 16ضریب جذب انرژی حرارتی خورشید در رنگ های مختلف ..................................................................... 16 17انرژی خورشیدی جذب شده در دیوارها ............................................................................................... 17 18سطوح قائم .................................................................................................................................... 18 19سطوح افقی .................................................................................................................................... 18 20مناسبترین جهت استقرار و فاصله بین ساختمان های چهارطبقه ......................................................... 19

ردیف عنوان صفحه

21انتخاب جهت قرارگیری ساختمان .......................................................................................................... 20 22جهت قرارگیری مناسب ساختمان برای استفاده از بادهای شرقی یاغربی .................................................. 21 23جهت قرارگیری مناسب ساختمان برای استفاده از بادهای شمال غربی – جنوب غربی – شمال شرقی یا جنوب شرقی ....... 22 24بافت مجموعه .................................................................................................................................... 23 25فرم ساختمان و اقلیم ........................................................................................................................ 23 26میزان تاثیر باد و تابش خورشید در فرم و ارتفاع ساختمان ها ................................................................ 24 27ظرفیت حرارتی ................................................................................................................................... 24 28مقاومت حرارتی ................................................................................................................................. 25 29تعیین ویژگی مصالح ......................................................................................................................... 26 30راهکار های اجرایی در طراحی اقلیمی ..................................................................................................... 27 31تاثیر سایبان ....................................................................................................................................... 31 32سایبان های طبیعی ........................................................................................................................... 32 33جمع بندی کلی ................................................................................................................................... 33 ● ●

-طراحی اقلیمی روشی است برای کاهش همه جانبه هزینه انرژی یک ساختمان.

-هدف از طراحی اقلیمی ثابت نگه داشتن یا به حداقل رساندن هزینه لازم برای حفظ شرایط مطلوب و اسایش در فضای داخل بنا میباشد. • هدفهای طراحی اقلیمی عبارتند از:

زمستان

- مقاومت در مقابل اتلاف و خروج حرارت به بیرون از ساختمان.

-جذب هر چه بیشتر حرارت خورشیدی مانند پرتوی افتابی که از پنجرههای جنوبی می تابد.

تابستان

- مقاومت در برابر حرارت تابشی خورشید با ایجاد سایه.

-اتلاف هر چه بیشتر حرارت داخل ساختمان.

پوسته یک ساختمان عبارت است ازحصاری که مبادله حرارت را میان داخل و خارج بنا کنترل می کند و شامل موارد زیر است:

.1دریافت حرارت از منابع انرژی خارجی .2جلوگیری از دریافت حرارت از منابع انرژی خارجی .3حفظ حرارت موجود در فضای داخلی .4دفع حرارت موجود در فضای داخلی

مقدمه :

ایستگاه هواشناسی کشاورزی کرج در سال 1350 شمسی (1971 میلادی) فعالیت خود را بطور رسمی و دوازده‌ساعته با ثبت و گزارش وضعیت جوی و پارامترهای هواشناختی آغاز کرد و از سال 1360 بر روی محصولات استراتژیک سازگار با اقلیم منطقه از جمله : واریته‌های مختلف گندم، جو و ذرت کار نمود و از هر محصول بولتن‌های ماهانه و فصلی تهیه و به اداره ایستگاههای هواشناسی کشاورزی ارسال نموده است. لازم به توضیح است آمار موجود در اداره خدمات ماشینی‌ سازامان هواشناسی مربوط به کرج از سال 1350 مربوط به آمار ایستگاه اقلیم شناسی واقع در دانشگاه کشاورزی است که از لحاظ موقعیت مکانی و ارتفاع با موقعیت و ارتفاع ایستگاه فعلی تفاوت دارد.

مشخصات ایستگاه هواشناسی کشاورزی کرج

نام ایستگاه : ادراه تحقیقات هواشناسی کشاورزی کرج نام استان: تهران

نوع ایستگاه: هواشناسی کشاورزی و سنوپتیک نام شهرستان: کرج

طول جغرافیایی : 58 درجه و 57 دقیقه شرقی سال تاسیس : 1350

عرض‌جغرافیایی: 35 درجه و 48 دقیقه‌ی شمالی شماره‌تلفن و فکس : 2782021-0261

ارتفاع از سطح دریا: 9/1292 متر موقعیت‌ایستگاه: زمینهای‌دانشکده‌کشاورزی

نشانی : کرج ابتدای جاده ماهدشت (مردآباد)- کرج، مزارع دانشکده کشاورزی، اداره تحقیقات هواشناسی کشاورزی کرج

خلاصه‌ای از موقعیت و وضعیت ایستگاه کشاورزی کرج

1- مساحت مزارع دانشکده کشاورزی : 200 هکتار

2- زیربنای ساختمان اداری 160 مترمربع/ مساحت کل: 6000 مترمربع/ مساحت محوطه نصب ادوات: 26×26 مترمربع

3- تعداد خانه‌های سازمانی: خانه سازمانی ندارد

4- مهمانسرا: ندارد

5- مالکیت زمین: دانشکده کشاورزی کرج

6- فاصله تا مرز تراکم شهر : 3 کیلومتر

7- حوضه آبریز (اصلی): دریاچه نمک: (فرعی) رودخانه کرج

8- ویژگی‌ اقلیمی : نیمه خشک

9- نوع خاک : رسوبی/ بافت خاک: لومی شنی

10- وضعیت طبیعی منطقه : دشت جنوبی رشته کوه البرز

11- نوع پوشش گیاهی منطقه : گیاهان علفی، نباتات کشت شده

12- محصولات کشت شده در منطقه : گندم، جو، ذرت، آفتابگردان، سیب زمینی، سویا، سیفی‌جات، یونجه، پنبه، کلزا، چغندرقند، درختان سیب، هلو، زرد‌آلو، گیلاس، آلبالو، گردو و انگور

13- محصولات مورد مطالعه در ایستگاه : گندم و جو و ذرت

14- آفات و امراض مهم منطقه : سن گندم، آتشک درختان دانه دار، کنه قرمز اروپایی، شپشک، می‌نوز، سرخور طومی یونجه، کرم ساقه خوار یونجه، کک و آگروتیس چغندرقند

15- منبع آب مصرفی: چاه عمیق

16- روش آبیاری : نشتی، جوی و پشته

17- زهکشی داخلی : خوب

ویژگیهای اقلیمی

استان تهران با وسعت بیش از 1800 کیلومتر مربع در جنوب رشته کوه البرز و در محدوده طول جغرافیایی 10، 50 تا 10، 53 درجه شرقی و عرض جغرافیایی 50، 34 تا 20، 36 درجه شمالی واقع شده و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا حدود 1250 متر است. استانهای مرکزی، قزوین، قم، مازندران و سمنان آن را از اطراف احاطه کرده‌اند. در این استان به لحاظ تغییرات قابل ملاحظه ای ارتفاعی، شاهد تغییرات زیاد پارامترهای هواشناختی خصوصاً دما و بارش، تحت تأثیر توپوگرافی می‌باشیم.

در مقیاس کلی منطقه کرج همانند سایر بخش‌های استان تهران در فصول سرد سال متأثر از سیستم‌های شمالی و شمال غربی و غربی بویژه جنوب غربی بوده و ریزشهای جوی آن که از ماههای آبان و آذر آغاز و تا اواسط اردیبهشت ماه ادامه دارد، تابعی از فعالیتهای سیستم‌های فوق می‌باشد.

از نظر ویژگیهای خرد اقلیمی، منطقه کرج از پاره ای جهات دارای مختصات شاخصی است که به‌ آنها اشاره می‌شود.

منطقه کرج به لحاظ اقلیمی تحت تأثیر ارتفاعات البرز و دره چالوس و رودخانه کرج قرار دارد که موجب خنک و مرطوب تر شدن این منطقه نسبت به تهران می‌گردد و این تمایز تقریبا در تمام طول سال مشاهده می‌گردد. علت اختلاف دمای کرج نسبت به تهران به خصوص در شبها به سبب نزدیکی کرج به ارتفاعات شمالی و سرد شدن شبانه این دامنه‌ها و وزش باد کوه به دشت می‌باشد.

دور بودن کرج از دشت کویر نیز موجب برودت و رطوبت بیشتر این منطقه نسبت به تهران در فصول مختلف سال بویژه در تابستان می‌گردد.

در مورد بارندگی های تابستانه کرج می‌توان اینگونه بیان داشت که گاهی اوقات برخورد و توده‌ هوای گرم جنوبی و نسبتاً سرد و مرطوب شمالی که درسطوح فوقانی ناحیه البرز صورت می‌گیرد، موجب می گردد که ابرهای جوششی بسیار فعال در منطقه پدید آمده و ریزشهای رگباری شدیدی را بوجود آورد که غالبا همراه با سیل است.

ایستگاه هواشناسی کرج در جنوب غربی شهر کرج و در فاصله 3 کیلومتری از مرز تراکم شهر واقع شده است محصولات کشت شده در این مرکز بصورت ازدیادی و آزمایشی بوده و تحقیقات این اداره بر روی محصولات ازدیای انجام می‌گیرد.

برخی مشخصه‌های اقلیمی ایستگاه هواشناسی کشاورزی کرج در دوره‌ی آماری 1350 تا 1380 به شرح ذیل می‌باشد:

میانگین بارندگی سالیانه کرج حدود 251 میلیمتر با ضریب تغییرات 1/24 درصد و حداقل mm3/89 و حداکثر mm 4/374 می باشد. بیشترین رکورد بارندگی ماهانه کرج mm127 در اسفند 74 (mm6/144 نوامبر 1994) ثبت شده است فصل زمستان با 3/42 درصد و فصل تابستان با 5/1 درصد بیشترین و کمترین سهم را در بارش سالیانه برعهده دارند.

حداقل و حداکثر مطلق دما به ترتیب 20- و 42 درجه و میانگین سالیانه نیز 1/14 درجه سانتیگراد می باشد. ماه تیر با میانگین 0/26 درجه سانتیگراد و دی با 2/1 درجه سانتیگراد به ترتیب گرمترین و سردترین ماه سال محسوب می‌شوند