تقسیمات اقلیمی در ایران

اصولاً در بسیاری از مناطق جهان، اقلیم به وسیله ی عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا مشخص می شود. ایران با قرار رگرفتن بین 25 و 40 درجه عرض جغرافیایی شمالی، در منطقه ی گرم قرار دارد و از نظر ارتفاع نیز، فلات مرتفعی است که مجموع سطوحی از آن که ارتفاعشان از سطح دریا کمتر زا 475 متر است. درصد بسیار کمی از سطح کگل شکشور ار تشکی لمی دهندم

با وجوئد اینکه ایران دارای دو حوزه ی بزرگ آب (دریای خزر و خلیج فارس) است به دلیل وجود رشته کوه های البرز و زاگرس و نحوه ی قرارگیری آن ها، اثرات این دو حوزه محدود به نواحی بسیار نزدیک به آنهاست و این حوزه ها، به ندرت اثری در تعدیل درجه حرارت هوای قسمت های داخلی دارند.

دانشمندان ایرانی، تقسیمات اقلیمی ایران را بر اساس روش کوپن انجام داده اند. البته به دیلی موقعیت ایستثنایی کشور و کمبود اطلاعات لازم درباره ی شرایط آب و هوایی ایران استخراج این تقسیمات برای ایران در بعضی موارد با واقعیت متفاوت است. ولی همان طور که مهندس عدل در بررسی مطالعات کوپن می نویسد : «منظور از تعیین تقسیمات اقلیمی، کشور ، همان اصول کوپن است که ناگزیر باید از آن پیروی کرد. البته باید تغیراتی در آن صورت گیرد تا نتیجه ی مورد نظر حاصل شود و مناطقی با آب و هوای مشابه، تحت فرمول معینی قرار گیرند و معرفی شوند.

بنابراین، تقسیمات چهارگانه ای اقلیم ایران را که توسط دکتر حسن گنجی پیشنهاد شده' می.توان مورد استفده قرار داد. وی تقسیم بندی کوپن را با کمی تغییر و با توچه به عوارض جغرافیایی کشور به شحر زیر پذیرفته است:

• اقلیم معتدل و مرطوب (سواحل جنوبی دریای خزر)
• اقلیم سرد (کوهستان های غربی)
• اقلیم گرم و خشک (فلات مرکزی)
• اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی)

شکل 4-3 حدود تقسیمات چهارگانه ی فوق در ایران را نشان می دهد. البته ذکر این نکته لازم است که برای دستیابی به این تقسیم بندی، از موارد استثنایی که به دلیل وضعیت خاص جفرافیایی ایران در هر یک از این مناطق وجود دارد، صرف نظر شده که این موارد را می توان در مطالعات کامل تری مشخص کرد.

اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی)

سواحل جنوبی ایران که به وسیله ی رشته کوه های زاگرس از فلات مرکزی جدا شده اند. اقلیم گرم و مرطوب کشور را تشکیل می دهند. از ویژگی های این اقلیم، تابستان های بسیار گرم و مرطوب و زمستان های معتدل است. در این مناطق، حداکثر دمای هوا در تابستان به 35 تا 40 درجه ی سانتی گراد و حداکثر رطوبت نسبی آن به 70 درصد می رسد. در این اقلیم، رطوبت هوا در تمام فصل های سال زیاد است و به همین دلیل، اختلاف درجه حرارت هوا در شب و روز و در فصل های مختلف کم است.

در این مناطق، تفاوت دمای هوای سطح خشکی و سطح دریا باعث به وجود آمدن نسیم های دریا و خشکی می شود. ولی این نسیم ها به نوار باریک ساحلی محدود می شود و هوا در مناطق داخلی، آرام و سرعت باد – در صورتی که وجود داشته باشد- بسیار کم است.

از دیگر ویژگی های این اقلیم، شدت زیاد تابش آفتاب است که در هوای مرطوب این ناحیه باعث خیرگی و ناراحتی چشم می شود. البته شدت پرتوهای خورشیدی مستقیم وپراکنده ی دریافت شده، به وضعیت هوا بستگی دارد. وقتی آسمان ابری و شیری رنگ است. شدت تابش پرتو پراکنش یافته به حداکثر میزان ممکن می رسد و روشنایی بسیار زیاد آن چشم را آزار می دهد. مقدار پرتو منعکس شده از زمین نیز، به وضعیت ابری بودن آسمان و نوع پوشش زمین بستگی دارد. وقتی آسمان ابری یا سطح زمین پوشیده از گیاه باشد، این مقدار به حدقال می رسد. ولی اگر هوا صاف یا زمین بایر باشد، مقدار پرتو منعکس شده از سطح زمین به حداکثر میزان ممکن خواهد رسید.

شهرهای بندرعباس، جاسک، آبادان و اهواز، از جمله شهرهای این اقلیم است که به نسبت قرار گرفتن در سواحل مختلف و فاصله ای که از دریا دارند، از نظر گرما و رطوبت هوا و میزان بارندگی با هم متفاوت اند. به طور کلی، میزان بارندگی در سواحل خلیج فارس بیشتر و منظم تر است. در حالی که سواحل دریای عمان که تحت تأثیر بادهای موسمی اقیانوس هند قرار دارد، دارای باران های نامنظم و خشک سالی های فراوان است. ویژگی های آب و هوای این شهرها در پیوست شماره سه نشان داده شده است.

جدول 5-4 : مقاومت و ظرفیت حرارتی لازم در مناطق گرم، با توجه به حداکثر دمای هوا، دامنه ی نوسان دمای هوا و شدت تابش آفتاب

اقلیم معتدل و مرطوب

ویژگیهای اقلیمی:

کرانه جنوبی دریای خزر از پرباران ترین و سرسبز ترین مناطق اقلیمی ایران است، این منطقه با وجود عرض نسبتا کم از دو ناحیه مجزا تشکیل شده که یکی از این نواحی، ناحیه ای جلگه ای شکل است که به صورت نوار باریکی در امتداد دریا گسترش یافته که این منطقه کشتزارهای وسیع و شهرهای بزرگ را در خود جای داده است و ناحیه دیگر این کناره، منطقه ی کوهستانی شمال سلسله جبال البرز است که پوشیده از درختان جنگلی می باشد که در بیشتر مناطق و خصوصا در مناطق مرکزی و شمال غرب فاصله این رشته کوه تا دریا از چند کیلومتر تجاوز نمی کند.

خصوصیات آب و هوایی این منطقه را می توان بدین صورت تشریح کرد:

- بارندگی زیاد در تمام فصول سال، بالخصوص در پاییز و زمستان؛ این از مهم ترین مشخصه های این منطقه می باشد و چون این منطقه در میان دریا و کوهها واقع شده است، بر اساس پدیده های سرد شدن درجه رطوبت و رسیدن این درجه به زیر نقطه شبنم، بارندگی در این مناطق زیاد می باشد.

سمت جنوب غربی دریای خزر یعنی استان گیلان دارای بارندگی بیشتری نسبت به سایر قسمتهای این منطقه اقلیمی می باشد و هرچه از سمت غرب به سمت شرق این کناره پیش می رویم، از مقدار بارندگی کاسته می شود، به طوری که در بندر انزلی که در جنوب غربی این کناره قرار گرفته است، میانگین مقدار بارندگی میزان باران سالیانه در 28 سال، 1818میلیمتر می باشد و در گرگان که در جنوب شرقی این کناره قرار گرفته است، میانگین میزان بارندگی حدود یک سوم بندر انزلی یعنی 617 میلیمتر است.

- رطوبت نسبتا زیاد در تمام فصول سال؛ مجاورت این منطقه با دریا و بارندگیهای زیاد که در مبحث قبلی اشاره ای جزیی به آن شد، باعث رطوبت زیاد در این منطقه می شود، رطوبتی که به صورت نسبی به میزان 80% نیز می رسد. (این نکته قابل ذکر است که رطوبت در کنار دریای خزر بیشتر و در ارتفاعات سلسله جبال البرز و قسمتهای شرقی کمتر می باشد.)

- اختلاف کم درجه حرارت بین شب و روز؛ بدلیل وجود دریای خزر و همچنین رطوبت بسیار زیاد هوا، نوسان درجه حرارت در طی شبانه روز بسیار اندک است و از چند درجه سانتیگراد تجاوز نمی کند. خصوصا در مواقعی که آسمان ابری است، نوسان درجه حرارت باز هم کاهش می یابد، به خاطر اینکه ابر مانند یک عایق حرارتی، در طی روز مقداری از نور و حرارت آفتاب را به فضای خارج جو منعکس می کند و همچنین در طی شب باعث کاهش تابش حرارت از زمین گرم به آسمان سرد می شود. به طور کلی و در یک جمله می توان بدین صورت بیان کرد که، کم بودن اختلاف درجه حرارت شب و روز در فصول مختلف سال بدلیل بالا بودن میزان رطوبت این ناحیه می باشد. (دمای هوای روزهای تابستان 25-30 و شبها 20-23 و در روزهای زمستانی 5-8 و شبها 0-5 درجه سانتیگراد بر حسب سیلیسیوس می باشد.)

- پوشش وسیع نباتی؛ وجود بارندگی و شرایط مساعد، باعث رشد سریع و انبوه گیاهان در تمامی نقاط این منطقه گردیده که این خود تاثیر بسزایی در نوع مصالح ابنیه سنتی داشته است، تراکم گیاهان و جنگل در غرب این کرانه بیشتر از قسمتهای شرق است.

به صورت جامع؛ جهت آسایش انسان، ویژگیهایی که این اقلیم مرطوب و پرباران ایجاب می کند اینست که در فصول گرم، در کلیه فضاهای شهری از جریان باد و داخل ساختمانها از کوران دو طرفه هوا باید حداکثر استفاده صورت گیرد. در طی این فصول، وجود جریان هوا و ایجاد سایه بهترین شرایط را برای آسایش انسان فراهم می نماید. در فصول سرد باید جلوی باد سرد و همچنین باد توام با باران را سد نمود و ساختمان را باید در مقابل بارش بارانهای سیل آسا و رطوبت حاصل از آن محافظت کرد.

ویژگیهای معماری بومی در مناطق معتدل و مرطوب:

معماری بومی این مناطق بطور کلی دارای ویژگیهای زیر است؛

- در نواحی بسیار مرطوب کرانه های نزدیک دریا برای حفاظت ساختمان از رطوبت بیش از حد زمین خانه ها بر روی پایه های چوبی ساخته شده اند، ولی در دامنه کوهها که رطوبت کمتر است، خانه ها بر روی پایه هایی از سنگ و گل و در پاره ای وارد بر روی گربه روها بنا شده اند.

- برای حفاظت اتاقها در برابر باران، ایوانکهای عریض و سرپوشیده ای در اطراف تاقها ساخته اند. بین فضاها در بسیاری از ماههای سال برای کار و استراحت و در پاره ای مواقع برای نگهدای محصولات کشاورزی قرار می گیرند.

- بسیاری از ساختمانها با مصالحی با حداقل ظرفیت حرارتی بنا شده اند و در صورت استفاده از مصالح ساختمانی سنگین، ضخامت آنها در حداقل میزان ممکن حفظ شده است، در این مناطق بهتر است از مصالح ساختمانی سبک استفاده شود، چون زمانی که نوسان دمای روزانه هوا کم است، ذخیره حرارت هیچ اهمیتی ندارد و مصالح ساختمانی سنگین تا حدود زیادی تاثیر تهویه و کوران را که یکی از ضروریات در این منطقه است را کاهش می دهند.

- در تمام ساختمانهای این مناطق، بدون استثنا از کوران و تهویه طبیعی استفاده می شود. به طور کلی، پلان ها گسترده و باز و فرم کالبدی آنها بیشتر شکلهای هندسی، طویل و باریک است. به منظور حداکثر استفاده از وزش باد در ایجاد تهویه طبیعی در داخل اتاقها، جهت قرارگیری ساختمانها با توجه به جهت وزش نسیم های دریا تعیین شده است. در نقاطی که بادهای شدید و طولانی می وزد، قسمتهای رو به باد ساختمان ها کاملا بسته است.

- به منظور استفاده هر چه بیشتر از جریان هوا، همچنین به دلیل فراوانی آب و امکان دسترسی به آن در هر دو نقطه، ساخمان ها به صورت غیر متمرکز و پراکنده در مجموعه سازماندهی شده است.

- به دلیل بارندگی زیاد در این مناطق، بامها شیب دار است و شیب بیشتر آنها تند است.

معرفی اقلیم معتدل و مرطوب همراه با تصاویر در یک پاورپوینت 40 صفحه ای قابل ویرایش

فهرست مطالب :

ویژگیهای اقلیمی:

خصوصیات آب و هوایی این منطقه را می توان بدین صورت تشریح کرد:

جهت وزش باد در روز و شب

بازشوها

داکت

ویژگیهای معماری بومی در مناطق معتدل و مرطوب:

بافت شهری

خصوصیات کلی بافت شهری و روستایی:

فرم بنا

خصوصیات کلی ساختمان ها به این شرح می باشد

ایوان و تلار

اندود

ویژگیهای اقلیمی:

کرانه جنوبی دریای خزر از پرباران ترین و سرسبز ترین مناطق اقلیمی ایران است، این منطقه با وجود عرض نسبتا کم از دو ناحیه مجزا تشکیل شده که یکی از این نواحی، ناحیه ای جلگه ای شکل است که به صورت نوار باریکی در امتداد دریا گسترش یافته که این منطقه کشتزارهای وسیع و شهرهای بزرگ را در خود جای داده است و ناحیه دیگر این کناره، منطقه ی کوهستانی شمال سلسله جبال البرز است که پوشیده از درختان جنگلی می باشد که در بیشتر مناطق و خصوصا در مناطق مرکزی و شمال غرب فاصله این رشته کوه تا دریا از چند کیلومتر تجاوز نمی کند.

خصوصیات آب و هوایی این منطقه را می توان بدین صورت تشریح کرد:

- بارندگی زیاد در تمام فصول سال، بالخصوص در پاییز و زمستان؛

- رطوبت نسبتا زیاد در تمام فصول سال؛

- اختلاف کم درجه حرارت بین شب و روز؛

- پوشش گیاهی وسیع؛

پیش نمایش فایل: