پژوهش بررسی اهداف و اهمیت اجتماعی ورزش در 40 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب :

اهداف تربیت بدنی در جوامع گذشته و امروز

اهداف تربیت بدنی در جامعه اسلامی

اهداف تربیت بدنی و ورزش

‌مراحل فعالیتهای ورزشی

ورزش ، وسیله خودشناسی

ورزش تمرینی برای زندگی واقعی

ورزش در گذران اوقات فراغت

تغذیه و ورزش

ورزش و سلامت

کالری

ویتامینها

کیفیت غذا

تغذیه خوب و تاثیر آن در ورزش

انرژی مورد نیاز یک فرد در روز

عوامل موثر در مصرف انرژی

برگشت به حالت اولیه و وام اکسیژن

مصرف مواد غذایی به هنگام مسابقه ورزشی

تنظیم انرژی در مسابقه

کاهش آب بدن

بهداشت و ورزش

عوامل تهدید کننده قلبی ـ عروقی

خود آزمایی

طرز استفاده از جدول ریسکو

منابع و مآخذ






فصل اول ـ اهداف و اهمیت اجتماعی ورزش

اهداف تربیت بدنی در جوامع گذشته و امروز

مطالعه و تحلیل تاریخی احوال اقوام گذشته و حال نشان می دهد که سعی و تلاش انسان قدمت تاریخی دارد ، تا آنجا که می توان گفت اداره حیات اقوام ابتدایی بدون حرکت و فعالیت میسر نبوده است. اجرای مهارتهایی از قبیل زوبین اندازی ، تیراندازی با تیر و کمان ، کوه و غار پیمایی ، کشتی گیری و حتی اجرای مسابقه های دو که در قرآن کریم در داستان برادران یوسف نیز از آن ذکری به میان آمده است ، جملگی حاکی از رواج فعالیتهای جسمانی و تربیت بدنی در نزد ملتها و اقوام روزگاران گذشته بوده است.

در زندگی فردی و اجتماعی بسیاری از جوامع و ملتهای امروز جهان ، تربیت بدنی و ورزش بخش مهم و جدایی ناپذیری از برنامه های کلی تربیت کودکان و جوانان به حساب می آید . امروزه ملتها بر اساس جهان بینی و شناخت کلی از انسان به طرح و تنظیم برنامه های ورزشی و تربیت بدن می پردازند و این گونه برنامه ها را در زندگی خانوادگی و آموزشگاهی نسلهای حال و آیندة خود قرار می دهند.

اهداف عمدة تربیت بدنی در تاریخ زندگی انسان عبارت است از : حفظ سلامت ، تعمیم بهداشت ، رشد و تقویت قوای جسمی ، آمادگی برای فعالیتهای دفاعی ، کسب شادابی و نشاط ، و نیل به موفقیت در وظایف حرفه ای و شغلی . اهداف فوق تا به امروز با مختصر تغییری در نزد اکثریت جوامع بشری ترغیب می شود و بر حسب ضرورت تاریخی بر یک یا چند هدف تاکید بیشتری به عمل می آید.

در عصر حاضر ، در سایة تحولات اجتماعی و سیاسی در جهان بویژه در دنیای غرب ، مقاصد دیگری به اهداف فوق افزوده شده و مفهوم ورزش به جای تربیت بدنی عاملی برای تخدیر و سرگرم نگه داشتن ملتهای ضعیف جهان گردیده است. تربیت بدنی که در آغاز پیدایش آن جنبه فردی و در نهایت ملی داشت اینکه به صورت جمعی و بین المللی در آمده است تا وسیله برای بهره برداری مقاصد سیاسی کشورهای استعماری باشد.

اهداف تربیت بدنی در جامعة اسلامی

پیش از اینکه دیدگاه اسلام در زمینة ورزش و تربیت بدنی مطرح گردد ضروری است نظر این آیین الهی درباره بدن انسان شناخته شود. در آیین مقدس اسلام ، بر خلاف بسیاری از آیینهای دیگر ، بدن آدمی تحقیر نمی شود . اسلام بدن انسان را بی ارزش نمی شمارد ، زیر بدن انسان ابزار تکامل روح اوست. تحقیر بدن در حکم تحقیر شخصیت آدمی است و کسی که مرتکب این عمل شود مستوجب کیفر و قصاص است.

در اسلام حفظ بدن از خطرها و آسیبها و تامین موجبات سلامت و بهداشت آن وظیفه أی الهی است و تضعیف و یا تخدیر بدن امری ناروا و مزموم است. امام سجاد (ع) در رسالة حقوق می فرماید : ان لبدنک علیک حقا. بدن تو بر تو حقی دارد و حق آن این است که آن را سالم ، نیرومند ، مقاوم در برابر شداید و سختیها و در کمال نشاط نگاه داری . طول عمر و صحت بدن و ایمن بودن از بلاها و رنجها از اموری است که بدن از خطر و تامین سلامت و بهداشت آن تاکید شده و راههای مختلفی برای این منظر و ارائه گردیده است. ارزش بدن و سلامت آن در اسلام به حدی است که بعضی از دانشمندان اسلامی گفته اند : پیامبران الهی در آغاز نبوت و رسالت خود باید سالم و از نقص بدنی دور و برکنار باشند.

در بینش اسلامی ، بیماری تن از مهمترین بلاها و گرفتاریها محسوب می شود. صدمه زدن عمدی به بدن ظلم به شمار می آید و آدمی را مستحق کیفر و عقوبت می سازد. بدن هدیه ای است الهی که بر اساس حسن و کرامت آفریده شده است و ظرافت شگفت انگیزی در آن به کار برده شده است که مطالعه و تامل در آن موجب افزایش معرفت انسان نسبت به خداوند متعال می گردد. بدن وسیله أی برای به جای آوردن فرایض دینی و عبادت است. نماز ، روزه، جهاد و انواع خدمتها به خلق خدا با توانایی بدن و سلامت آن میسر می شود. نماز شب و قیام در خلوت شب در سایة توان بدنی امکان پذیر می شود. در بینش اسلامی ، میان بدن و روح تاثیر و ارتباط متقابل و انفکاک ناپذیر وجود دارد. سلامت یا ضعف و بیماری بدن در نشاط و فعالیت و یا افسردگی و ناتوانی روح اثر مستقیم دارد.

تربیت و تقویت بدن و آمادگی همه جانبة آن مورد توجه اسلام است و در صورتی که همراه با ذکر و یاد خدا باشد عین عبادت است. بر خلاف آنچه بعضی از ناآگاهان می پندارند ورزش کاری لغو نیست . کار لغو از نظر اسلام گفتار و یا رفتاری است که در آن فایده ای مشروع و یا عقل پسند وجود نداشته باشد ، و ورزش این چنین نیست . درخواست سلامت و قوت بدن از خداوند جزء دعای مسلمانان است ، چنانکه در دعای ابوحمزه ثمالی می خوانیم : اللهم اعطنی السعه فی الرزق ..و الصحه فی الجسم و القوه فی البدن .

حفظ سلامت بدن و رعایت آن تا جایی توصیه شده است که حتی در مواردی به جای غسل و وضو، تیمم و به جای گرفتن روزه ، افطار تکلیف شده است. در اسلام به مومنان ، قوی زیستن و سالم و با نشاط بودن و برخوردار شدن از قدرت تن توصیه می شود. از این رو تربیت بدنی و ورزش باید جزئی از برنامة زندگی و بخشی از مراحل آموزش و پرورش هر مسلمان قرار گیرد.

مطالعة تاریخ حیات رسول گرامی (ص) و ائمه هدی علیهم السلام و نیز صحابه و تابعین گرانقدر آنان نشان می دهد آنان نیز به ورزش و تربیت و تقویت بدن خود می پرداختند و در فعالیتهایی از قبیل مسابقه های دو ، سواری ، تیراندازی شرکت می کردند. مباحثی چون احکام سبق و رمایه و حتی شناکردن ، بخشی از محتوای کتب فقهی و روایات ما را تشکیل می دهد.

هدف غایی تربیت بدنی و ورزش از دیدگاه اسلام ، تامین سلامت و بهداشت بدن و تقویت و رشد آن و در نتیجه حرکت به سوی کمال است. در جامعة اسلامی ورزش وسیلة بسیار موثر و شیوه ای پسندیده برای رسیدن به اهداف زیر است :

اهداف تربیت بدنی و ورزش

1ـ هدفهای بهداشتی و تندرستی

ـ تامین سلامت و بهداشت بدن و تجهیز آن در برابر عوارض و بیماریها ؛

ـ تامین و تسهیل شرایط رشد و تقویت بدن در حد امکان و توان رعایت جنبة اعتدال در آن ؛

ـ ایجاد ورزیدگی و هماهنگی در بین اعضا و اندامها به منظور برخوردار شدن از قدرت سرعت ، چابکی و مهارت ؛

ـ ایجاد مقاومت و افزایش میزان تحمل و عادت دادن آدمی به صبر و استقامت در برابر شداید و سختی ها

ـ دستیابی به قدرت ضبط ارادی اعضای بدن و به کارانداختن ارادی آنها .

ـ بازسازی و نو توانی بدن به منظور رفع نقایص جسمی و نارساییهای فیزیکی و افزایش میزان کارآیی آن .

2ـ هدفهای تربیتی و اخلاقی

ـ پرورش روان و ایجاد زمینه برای استقلال شخصیت ، سعة صدر ، همت بلند ، ایثار و فداکاری .

ـ دستیابی به مراتب قوت قلب ، جرات ، شهامت ، استقامت و پایداری و تقویت روحیه.

ـ رشد و پرورش ، رغبتهای مثبت و جهت دهی آنها به سوی خیر و کمال .

ـ توجه به کرامت و والایی خود و خویشتنداری در برابر نابسامانیها و مفسده ها .

ـ شناخت و مسئولیتهای انسانی و اسلامی و سعی در انجام دادن هرچه بهتر تکالیف و وظایف خود .

ـ افزایش توان و قدرت تصمیم گیریهای سریع ، عادلانه ، اقتصادی و مناسب.

ـ رشد و پرورش توجه و دقت ، مقایسه و تشخیص و جهت دادن به آنها برای رسیدن به هدفهای مورد نظر.

ـ خودداری از پذیرش تحمیلی افکار و عقاید مذموم و ارشاد و هدایت دیگران در صراط مستقیم.

3ـ هدفهای روانی و اجتماعی

ـ تقویت روان و افزایش توانمندی آن در مبارزه با هواهای نفسانی و غلبه بر حسادت ، خود پسندی و کینه توزی .

ـ تعدیل عواطف و در ضبط آوردن حالاتی چون خشم ، ستیز ، ترس و محبت.

ـ رفع عوارض روانی ناشی از نگرانیها ، انزوا جوییها ، یاسها و ترسها .

ـ تعدیل رقابت و پذیر اصول و ضوابط معقول در زندگی روزمره .

ـ دستیابی به شادابی و نشاط که همواره برای تداوم و رشد حیات ضروری است .

ـ پرورش شخصیت ، هوش و قوة کنجکاوی و دیگر ذخایر وجود انسان .

ـ متحقق ساختن امکانات بالقوه موجود در انسانها و بهره مند کردن انسان از ذخایر وجودی خویشتن.

ـ شناخت اصول و قانون مندیها و تبعیت از آنها به هنگام برخوردهای فردی و اجتماعی .

ـ تمرین تشکل و تحزب و تن دادن به سازماندهی و تعاون برای پیشبرد اهداف و عادت به انضباط و دقت در امور.

4ـ هدفهای حرکتی و مهارتی

ـ شناخت استعدادهای حرکتی و پرورش و شکوفایی آنها و دیگر قابلیتهای فطری و استعدادهای خدادادی .

ـ شناخت ، قدردانی و تقویت حس زیباشناختی در حرکات.

ـ یادگیری مهارتهای حرکتی و ورزشی و ایجاد هماهنگی عصبی و عضلانی .

ـ بهره مند شدن از فعالیتهای حرکتی و جسمی در گذراندن سالم اوقات فراغت.

محتوای ورزش و تربیت بدنی در جامعه اسلامی

مطلب دیگر این است که محتوای ورزش و تربیت بدنی در جامعة اسلامی چه باید باشد ؟ بدیهی است که محتوا باید با توجه به اهداف تعیین شود. در اینجا ما هدفها را با رعایت اختصار بر شمردیم. طبیعی است که با توجه به آنها باید برای ورزش و تربیت بدنی برنامه ریزی کرد. در عین حال بجا خواهد بود که به مسائل زیر نیز اشاره کنیم :

1ـ بخشی از فعالیتهای ورزشی جامعه باید در زمینة رشد و پرورش تن به منظور دفاع از اسلام و جمهوری اسلامی صورت گیرد . از این رو ، تیراندازی ، سواری ، دو ، شنا و سایر ورزشهای رزمی بخشی از محتوای ورزش را تشکیل می دهد که اسلام هم آن را مورد توجه و تاکید قرارداده است.

2ـ پرورش تواناییهای حرکتی به طور طبیعی و با استفاده از محیطهای باز نظیر کوهستان ، پارک و دیگر فضاهای سبز و جلوگیری از ضعف حرکتی و افزایش آمادگی جسمانی .

3ـ شیوه های بازسازی و حرکت درمانی در جهت رفع نقایص حرکتی به منظور اصلاح اندامها و استخوان بندی بدن و ترمیم نارساییهای عضلانی ، مفصلی . بدیهی است که ورزش و حرکات بدنی ویژه جانبازان و معلولین نیز در این بخش قرار می گیرد.

4ـ مطالعه و بررسی حرکات و مهارتهای ورزشی از دیدگاه علوم تجربی و انسان محتوای علمی تربیت بدنی و ورزش را تشکیل میدهد.

5ـ چون علوم ورزشی و تربیت بدنی به دستاوردها و یافته های سایر علوم ، از قبیل علوم تندرستی و علوم انسانی بستگی دارد از این رو آثار حرکت و فعالیت را می توان رد چهارچوب هر یک از علوم اعم از تجربی و یا انسان مطرح نمود و به بررسی و مطالعة آن پرداخت . به سخن دیگر مبانی علوم ورزشی همان اصول و نظریه هایی است که در رابطه با علوم تربیتی و علوم تندرستی مطرح می شوند.

‌مراحل فعالیتهای ورزشی

حرکت نوزاد از روزهای نخستین زندگی در جهت توسعه و گسترش بازتاب اولیه و ابتدایی به منظور ادامة حیات و سازش با محیط تازة زندگی از جمله فعالیتهای مربوط به تربیت بدنی محسوب می شود . نوزاد از یک طرف در معرض نور ، حرارت ، صدا و سایر محرکهای خارجی قرار می گیرد و از طرف دیگر ، بر اساس نیازهای درونی خود به تکاپو می افتد و از خود واکنش نشان میدهد. بستن دست و پای نوزاد در قنداق که از حرکات بازتابی او جلوگیری می کند ممکن است باعث بروز عوارض عصبی ، حرکتی در کودک گردد و حتی به نارساییها و عقب افتادگی ذهنی منجر شود. کودک پس از آنکه پا به پای رشد طبیعی و معمولی بدن حرکات پایه از قبیل راه رفتن ، دویدن ، جهیدن ، کشیدن ، هل دادن و ضربه زدن به اشیا را آموخت می تواند از طریق شرکت در حرکات پیچیده تر و بازیهای سازماندار موجبات رشد بیشتر جسمانی و روانی خود را فراهم آورد.

در این مرحله مراد از شرکت در فعالیتهای ورزشی ایجاد انگیزه های رشد و نمو بیشتر است. در این زمینه همواره باید تامین سلامت و تقویت اعضای عمومی بدن مد نظر باشد. هنگامی که کودک مرحلة تحصیل دبستانی خود را می گذراند می توان تواناییهای حرکتی او را ارزیابی و در صورت لزوم نارساییهای حرکتی او را اصلاح کرد . وقتی به سن نوجوانی رسید ضمن در نظر گرفتن مراتب فوق باید مهارتهای مقدماتی ورزشهای فردی و گروهی و مقدمات آمادگی رزمی و فنون دفاعی را به او آموخت ، تا بتدریج از عهده وظایف شخصی ، اجتماعی ، رعایت آداب و اخلاق و پذیرش مسئولیت برآید و در راه استقلال فکری خویش گام بردارد.

در مراحل پایانی دورة نوجوانی و در آغاز دورة جوانی ، علاوه بر اینکه سیر تکاملی پرورش مورد نظر است ، جوانان باید مسئول ، مومن ، تندرست و شاداب و مسلط بر رفتار و خوی انسانی خود باشند. در این مرحله باید ضمن مشارکت دادن آنها در ورزش امکانات مربوط به تفریحات سالم و استفادة مثبت از اوقات فراغت و به کار بستن آموخته های حرکتی و اخلاقی و تکوین و اصلاح شخصیت را برای آنان فراهم ساخت.



برگشت به حالت اولیه و وام اکسیژن

برای اینکه بدن از حالت استراحت به فعالیت درآید ، فعل و انفعالات متعددی در عضله صورت می گیرد تا انرژی لازم کسب شود . بدن ، با توجه به نوع فعالیت انرژی لازم را از طرق مختلف به دست می آورد. همچنین برگشت بدن از فعالیت به حالت استراحت نیز بسیار مهم است که آن را برگشت به حالت اولیه نامند. ذخیرة اکسیژن بدن ، هنگام فعالیتهای شدید ، به مصرف سوخت و ساز بدن می رسد. در نتیجه هنگام استراحت اکسیژنی که از ذخیرة بدن مصرف شده است. لازم است مجدداً تامین گردد. از آن گذشته اسید لاکتیک جمع شده در عضلات باید از سلول عضلانی و محیط داخلی بدن خارج شود و این عمل احتیاج به اکسیژن دارد. مقدار اکسیژن لازم برای از بین بردن اسید لاکتیک و همچنین باز گردانیدن انرژی از دست رفتة بدن چنانکه گفتیم ، وام اکسیژن نامیده می شود مقدار وام اکسیژن برابر است با مقدار اکسیژن مورد نیاز در هنگام فعالیت . اگر نوع فعالیت شخصی طولانی و یکنواخت باشد ، شخص اکسیژن مورد احتیاج را از هوا می گیرد و وام اکسیژن به وجود نمی آید. ولی اگر فعالیت شدید باشد ، به طوری که شخص مجبور باشد که علاوه بر مصرف اکسیژن ذخیره شده و اکتسابی توسط بدن با کمبود اکسیژن به فعالیت خود ادامه دهد در این صورت مبتلا به وام اکسیژن می گردد. رابطة زیر این چگونگی را نشان می دهد :

وام اکسیژن = تجمع اسید لاکتیک + انرژی از طریقه بی هوازی گلیکوژن

به تجربه دریافته ایم که احتیاج بدن به اکسیژن در زمان برگشت به حالت اولیه خیلی کمتر از زمان فعالیت است ، ولی با وجود این از زمان عادی و استراحت خیلی بیشتر است. مدت زمانی که طول می کشد تا بدن به حالت اولیه برگردد بستگی به مدت و شدت فعالیت و آمادگی جسمی فرد دارد. بعد از فعالیت ، در دو یا سه دقیقة اول ، مصرف اکسیژن بشدت پایین می آید ، سپس از شدت آن بتدریج کاسته می شود تا به حالت یکنواخت می رسد. بعد از یک فعالیت سخت و شدید ، اگر شخص به جای استراحت ، کار ساده و ملایم ، مثل راه رفتن یا دویدن آهسته انجام دهد، اسید لاکتیک موجود در بدن زودتر از بین می رود.

مصرف مواد غذایی به هنگام مسابقة ورزشی

برنامة غذایی شما باید با نوع فعالیت و رشتة ورزشیتان مطابقت داشته باشد . مسابقات بعضی رشته های ورزشی معمولاً شب و برخی بعد از ظهر یا عصر و گاهی صبح برگزار می شوند. در هر حال باید برنامة غذایی خود را طوری تنظیم کنید که حداقل چهار ساعت قبل از مسابقه غذای خود را خورده باشید. حتی الامکان از خوردن غذاهای خیلی چرب قبل از مسابقه خودداری کنید. غذای قبل از مسابقه باید به اندازة کافی حاوی نمک و مواد قندی باشد.

اگر مسابقه هنگام عصر برگزار می شود ، باید صبحانة کامل ، ناهار سبک و شام متوسط صرف کنید. اگر مسابقه پیش از ظهر است ، صبحانة سبک ، ناهار کامل و شام متوسط باشد . نوشیدن آب میوه بعد از اتمام مسابقه مناسب است و باعث رفع خستگی می شود. صرف مواد قندی بعد از مسابقه باعث ترمیم مواد قندی از دست رفته خواهد شد.

معمولاً بعد از مسابقه ، ورزشکار اشتها به غذا ندارد و مدتی طول می کشد تا بدن کاملاً بحالت عادی برگردد و اشتها به وجود آید. استراحت و رفع فشارهای روحی بعد از مسابقه باعث می شود که شخص زودتر به حالت عادی برگردد. معمولاً بعد از چند ساعت ورزشکار کاملاً به اشتها می آید . در این هنگام ، خوردن غذاهای متنوع در حد معمول بسیار مفید است.

تنظیم انرژی در مسابقه

اگر در طول مسابقه ، فعالیت به طور یکنواخت صورت گیرد ، در مصرف انرژی صرفه جویی خواهد شد. در مسابقاتی که لازم است مسافتی طی شود ، مثل شنا ، دوچرخه سواری ، دو های استقامت و قایق رانی ، مصرف انرژی خود را باید طوری تنظیم کنید که در طول مسابقه بدن شما کارآیی یکنواختی داشته باشد. معمولاً در شروع این نوع ورزشها انرژی بیشتری صرف می شود. مثلاُ در دوها ، برای اینکه بدن از حالت ساکن به سرعت مطلوب برسد ، نیاز به مقداری انرژی دارد. پس اگر در طول مسابقه چندبار از سرعت خود بکاهید و دوباره سرعت بگیرید ناگزیر باید انرژی بیشتری صرف کنید. اگر شدت فعالیت در طول مسابقه با آهنگی یکنواخت صورت گیرد ، از انرژی موجود حداکثر استفاده به عمل خواهد آمد. ورزشکار بهتر است انرژی خود را طوری تقسیم کند که ضمن اینکه حداکثر کوشش خود را به کار می برد ، سرعتش کم و زیاد نشود. لازم است در یک فاصلة معقول و قبل از اتمام مسابقه سرعت را زیاد کنید تا جایی که بعد از پایان مسابقه به حداکثر بدهی اکسیژن رسیده باشد. اگر مسابقه تمام شود و شخص همه انرژی خود را مصرف نکرده باشد این بدان معنی است که از حداکثر توانایی خود استفاده نکرده و کل توانایی خود را به نمایش نگذاشته است.

کاهش آب بدن

در تمرینات سخت و جدی مخصوصاً در روزهای گرم ، مقدار زیادی از آب بدن به صورت عرق خارج می شود. لازم است مقدار آبی که از بدن شما خارج شده است به نحوی تامین گردد در غیر اینصورت ، ممکن است به گرمازدگی و عوارض آن دچار شوید. در یک جلسة تمرین ممکن است بین 2 تا 7 لیتر آب بدن از دست برود. عواملی که در این کار موثرند عبارتند از : شدت و مدت تمرینات ، نوع لباس ، گرمای محیط و درجة رطوبت هوا. تحقیقات نشان داده است که انسان در یک جلسة تمرین ممکن است حتی 10 لیتر آب از دست بدهد که در این صورت باید آن را در 24 ساعت آینده جبران کند. بعضیها تصور می کنند که پوشیدن لباسهای پلاستیکی در تمرینات سبب تولید عرق بیشتر و در نتیجه کاهش وزن بدن می شود. همان طور که قبلاً اشاره شد این مقدار آب از دست رفته باید به طریقی به بدن باز گردانیده شود. برای کم کردن وزن بدن باید چربیهایی که در بدن ذخیره شده است از طریق فعالیتهای ورزشی سوزانیده و مصرف شود. لازم است دقت شود که در روز چه مقدار کالری مصرف می شود و چه مقدار کالری به صورت غذا جذب می شود . برای از بین بردن هر کیلوگرم چربی بدن باید در حدود 8500 تا 9000 کالری انرژی مصرف شود. نتیجتاً اگر شخص در هر روز 2000 کالری از راه تغذیه به بدنش برسد و 300 کالری انرژی مصرف کند ، بعد از 9 روز یک کیلو از وزن خود را از دست خواهد داد. در رژیم لاغری نکتة مهم این است که مقدار کالری جذب شده باید از انرژی مصرف شده کمتر باشد. آب هیچگونه ارزش کالری ندارد ، پس نمی تواند نقشی در کم و زیاد شدن وزن حقیقی بدن داشته باشد. از مطالب بالا چنین نتیجه می شد که نباید از راه تعریق بیشتر سعی در کاستن وزن بدن کنیم ، بلکه این کار باید از راه فعالیتهای بدنی و سوختن چربیها صورت گیرد.

2ـ بهداشت و ورزش

بسیاری از دانشمندان و پزشکان بر این عقیده اند که نقش بهداشت در جامعه به مراتب از مداوا و درمان مهمتر است و لذا باید بیش از آن مورد توجه قرار گیرد. هرچه در یک جامعه به امر بهداشت بیشتر توجه شود به همان اندازه از شمار بیماران کاسته خواهد شد. به سخن دیگر ، قبل از اینکه مردم بیمار شوند ، باید از ابتلای آنها به بیماری پیشگیری شود. این برخورد از نظر اقتصادی نیز کم خرج و بسیار سودمند است ، زیرا افراد مریض خواهی نخواهی جزء و یا قسمت بیشتر کارایی و توان خود را موقتاً و یا برای همیشه از دست می دهند. در صورتی که اگر عمل پیشگیر به موقع انجام شود مردم از بیماری و عوارض ناشی از آن مصون می مانند و همواره می توانند سلامت و نشاط خود را در فعالیتهای شغلی و مذهبی و اجتماعی ادامه دهند. پیامبر گرامی ما (ص) می فرماید «النظافه من الایمان» . مسلمانان و کسانی که اهل ایمان هستند باید به اصول بهداشتی و نظافت خود و خانواده و محیطی که در آن زندگی می کنند توجه کنند و پیوسته نسبت به بهبود و پیشبرد این امر مهم کوشا باشند. عادتهای بهداشتی انسان را به رعایت موازین تندرستی وادار می کند. این ویژگیها بر اثر شناخت ، تمرین و ممارست در نهاد آدمی شکل می گیرد. علی علیه السلام فرموده است : « العاده طبع تان : عادات اکتسابی ، طبیعت دوم انسان است » خوبی و بدی عادتهای انسان تحت تاثیر تربیت و محیط پرورشی اوست و لذا این گونه عادتهای بهداشتی همانند سایر عادتهای رفتاری باید در دوران کودکی و عادت پذیری فرد دنبال شود. افرادی که با تربیت بدنی و ورزش سروکار دارند مسئولیتی سنگینتر بر عهده دارند و لذا لازم است که به امر بهداشت ورزشکاران خود عنایت بیشتری داشته باشند و دانشجویان را با اصول بهداشتی در زمینة ورزش آشنا کنند. در اینجا به ذکر پاره ای از این نکات بهداشتی می پردازیم :

1ـ وقتی که به فعالیتهای ورزشی می پردازید ، عمل تعریق برای تنظیم درجه حرارت بدن فعال می شود . پس از اتمام ورزش و فعالیت ، بخشی از مواد زائد و عرق بدن بر روی پوست باقی می ماند که باید از سطح پوست بدن پاک شود. بنابراین دانشجویان باید حتی الامکان سعی کنند که بعد از فعالیتهای بدنی و ورزشی برای حفظ و رعایت بهداشت پوست بدن خود ، استحمام کنند و با آب و صابون بدن خود را خوب بشویند و سپس آن را خشک کنند. مخصوصاً باید مواظب باشند که بعد از ورزش با بدنی که بوی عرق می دهد در کلاسهای سر بسته حاضر نشوند. در شست و شو و استفاده از صابون نباید وسواس بخرج داد و بیش از اندازه از صابون استفاده کرد ، زیرا مصرف بیش از اندازة صابون باعث می شود که چربی طبیعی پوست بدن که بهترین عامل حفاظت آن است از بین برود و پوست بدن خشک و شکننده شود. برای کسانی که هر روز بدن خود را شست و شو می دهند ، دوش گرفتن بعد از ورزش تنها به منظور شستن عرق از سطح پوست است که این کار با استفاده از آب گرم نتیجه بخش است. بعد از ورزش ، سعی کنید لباسهای ورزشی را بشویید و در زیر نور آفتاب خشک کنید. در صورتی که به این امر توجه نکنید و لباسهای ورزشی و آغشته به عرق بدن شما در جای نمناک و کم نور باقی بماند محیط مناسبی برای رشد قارچ بخصوصی در آنها ایجاد میشود و با استفادة مجدد لباسهای شسته نشده ، قارچ تولید شده به پوست بدن شما سرایت می کند. اگر جورابهای شما به این نوع قارچها آلوده شود ، قارچها به سرعت به پاها و انگشتان پای شما منتقل می شوند. توجه داشته باشید که لای انگشتان پا محل مناسبی برای رشد و توسعة این نوع قارچهاست. دلیل اصلی مبتلا شدن پا و انگشتان به این عارضه عدم رعایت اصول بهداشتی بعد از ورزش بخصوص استفاده از لباس و جورابهای آلوده است. کسانی که به این بیماری دچار می شوند لازم است به پزشک مراجعه کنند. و برای جلوگیری از توسعة سریع آن حتماً بعد از ورزش جورابهای خود را با آب گرم و صابون بشویند و در صورت امکان بعد از هر جلسه تمرین و ورزش جورابهایی که از نایلون یا الیاف مصنوعی یافته شده است از جورابهای نخی استفاده کنند و دستورهای پزشک خود را تا رفع کامل عارضه به طور جدی رعایت کنند. در خرید کفش سعی کنید کفش مناسب ورزشی که تنگ نباشد و بتوانید براحتی با آن بدوید انتخاب کنید. همچنین تهیه و استفاده از پیراهن و شلوار ورزشی باعث خواهد شد که بعد از ورزش از لباسهای خشک و تمیز خود استفاده کنید و با لباسهای خیس آغشته به عرق که ممکن است باعث سرماخوردگی شوند به سر کلاس نروید.

2ـ محل تمرینات و فعالیتهای ورزشی باید مطابق با اصول بهداشتی آماده شده باشد. اگر محل تمرین سرپوشیده است توجه داشته باشید که پنجره ها باز و هوا در جریان باشد. استخرهای سرپوشیده ، اگر با کلر و سایر مواد ضدعفونی کننده تمیز نگهداری نشوند ، محیط بسیار مناسبی برای رشد و نمو میکروبها و قارچهای مختلف و امراض پوستی هستند. در بهره برداری از این گونه اماکن ورزشی باید همواره رعایت گنجایش و ظرفیت استخر و دستگاه تصفیة آب شود. پذیرفتن بیش از اندازه شناگر در استخر باعث تنزل سطح بهداشت و افزایش امکان صدمه دیدن شناگران خواهد شد. در غیر اینصورت این فضاهای ورزشی که در واقع برای تامین و حفظ سلامت افراد جامعه دائر شده اند به اماکنی با حداقل ضوابط بهداشتی تبدیل خواهند شد که در این صورت تعطیل کردن آنها به مراتب بهتر از دائر نگهداشتن آنهاست. کف زمینهای ورزشی و سالنهای سرپوشیده باید هموار و بدون پستی و بلندی باشد و اصول ایمنی از هر جهت در آنها در نظر گرفته شود. اصلح آن است که کفپوش سالنهای ورزشی از موادی ساخته شود که بسیار سخت نباشد و کف پای ورزشکاران را آزار ندهد و باعث دردهای عضلانی و استخوانی در پاها نشود. اطراف زمینهای ورزشی باید تا فاصلة مطلوبی از هرگونه مانع و میله های آهنی آزاد باشد تا بازیکنان بتوانند براحتی در زمین حرکت کنند و با این گونه اشیاء مزاحم و خطرناک تصادم نکنند. بهتر است پایه های تختة بسکتبال و یا میله های تور والیبال را با ابرهای اسفنجی و یا سایر مواد پلاستیک بپوشانند تا در صورت برخورد بازیکنان با ،ها حادثة ناگواری پیش نیاید. کلیة پنجره ها و لامپها باید دارای حفاظ توری و فلزی باشند تا در صورت برخورد توپ به آنها شیشه ها و لامپها خرد نشود.

در پایان بار دیگر به نکاتی چند در مورد بهداشت ورزشکاران به طور خلاصه اشاره می شود :

هرگز با لباس معمولی و روزانه خود در تمرینات و فعالیتهای ورزشی شرکت نکنید.

لباسهای ورزشی (پیراهن ، شلوار ، جوراب و گرمکن ) و حولة خود را بعد از ورزش بشویید و در زیر آفتاب خشک کنید.

سعی کنید که کفش ورزشی و راحت و به اندازة پای خود تهیه کنید. کفش تنگ یا گشاد در فعالیتهای ورزشی باعث ناراحتی پا و محدودیت در حرکات ورزشکار می شود.

از لباسهای پلاستیکی به منظور تعریق بیشتر استفاده نکنید. پوشیدن این گونه لباسها بهداشتی نیست و از تبخیر سطح پوست و در نتیجه خنک شدن بدن جلوگیری می کند و خستگی زودرس و غیر بهداشتی پیش می آورد.

سعی کنید که از وسائل ورزشی و لباسها و بخصوص حولة اختصاصی خودتان استفاده کنید و لباسهای خود را به دیگران عاریت ندهید.

مراقب باشید که بعد از ورزش دچار سرماخوردگی نشوید و در صورتی که استحمام کرده اید سر و موهای خود را خشک کنید و در زمستان از کلاه برای پوشانیدن موهای سر خود استفاده کنید و حتی الامکان بعد از ورزش از لباسهای تمیز خشک و گرم استفاده کنید.

حتماً بعد از انجام فعالیتهای ورزشی استحمام کنید و هنگام استحمام از دمپایی استفاده کنید.

3ـ عوامل تهدید کنندة قلبی ـ عروقی

احساس نیاز به فعالیتهای بدنی در زندگی روزمره و نقش این فعالیتها در جلوگیری از بیماریهای قلبی ـ عروقی در جوامع مختلف با توجه به پیشرفت روزافزون صنعت متفاوت است. در کشورهای صنعتی که ماشین روز به روز بیشتر جایگزین انسان می شود ، میزان مرگ و میر نیز رو به افزایش است. تحقیقات نشان م دهد که در کشورهای صنعتی پنجاه درصد از مرگ و میر مردم ناشی از بیماریهای قلبی و عروقی و ناراحتیهایی در این زمینه است. با توجه به نسبت افزایش مرگ و میر در جوامع صنعتی و امکانات تحقیقاتی و پزشکی در این کشورها ، مطالعات زیادی به منظور یافتن علل اصلی این گونه بیماریها و ازدیاد آنها نسبت به جوامع غیر صنعتی انجام شده است. علتهایی که این محققان یافته اند به طور خلاصه از این قرارند : افزایش سن ، وراثت ، وزن ، مصرف تنباکو و سیگار ، میزان فعالیتهای بدنی ، مقدار کلسترول یا مواد چربی در رژیم غذایی ، فشار خون ، جنس.

لازم به ذکر است که در بسیاری از تحقیقات فشارهای عصبی و ناراحتیهای ناشی از زندگی شهرنشینی به عنوان یکی از عوامل تهدید کنندة دستگاه قلب و عروق معرفی شده است. از جمله توصیه های که توسط محققان و دانشمندان برای جلوگیری از این گونه بیماریها شده است ، پرداختن به فعالیتهای ورزشی و دیگر فعالیتهای جسمانی در زندگی روزمره است. حتی در بعضی از مقالات علمی اجرای برنامه های ورزشی مرتب که زیر نظر متخصصین انجام شود به عنوان یکی از راههای درمان اینگونه بیماریها ذکر شده است. نکته ای که باید به آن اشاره شود این است که در گزارش تمام تحقیقات و مطالعات علمی در این زمینة از نقش ورزش و فعالیتهای بدنی که به طور مرتب و با نظر متخصصین این رشته انجام شده در پیشگیری از بیماریهای قلبی ـ عروقی ذکر شده است.

پاورپوینت مهندسی ورزش در 27 اسلاید زیبا و قابل ویرایش با فرمت pptx

مقدمه

مبحث ورزش همانند هر فعالیت دیگر انسانی با گذشت زمان دچار تغییر و تحول شده است. قوانین ورزشی و ابزار و تجهیزات ورزشی همگی دچار تغییرات مداوم هستند. ورزش از تکنولوژی روز جهانی گسسته نمانده و پیشرفت های تکنولوژیکی حضور خود را در صحنه ورزش نیز به نمایش می گذارند.

دانش رو به رشد بشری ، همانطور که در صحنه پزشکی تغییرات کاملاً محسوسی را ایجاد نموده ، در صحنه مهندسی نیز با دگرگون ساختن ساختارهای قبلی تأثیر قابل توجهی داشته است . توصیف علمی ورزش، به عنوان فعالیت متبحرانه انسانی ، مستلزم ادغام دانش پزشکی و مهندسی می باشد.

این امر در مرحله اول موجب ارتقاء سطح دانش ورزشی متخصصین خواهد شد . این بستر علمی وفنی، در مراحل بعد ، توانایی درک علل تغییرات را افزایش داده و ایجاد ارتباط بین موقعیت کنونی وتغییرات آتی در قوانین و ابزار را از دیدگاه علمی ، فنی و مهندسی ، در اختیار متخصصین قرار می دهد .

دو مبحث بیومکانیک ورزش و مهندسی ورزش توصیف کننده قوانین حاکم برحرکت و اصول طراحی و بهینه سازی تجهیزات می باشند.

ضرورت برپایی رشته مهندسی ورزش

برآورده کردن نیازهای پیشرفت رشته های علمی ورزش:

پیشرفت اجتماعی و گسترش علم و تکنولوژی برای شتاب در توسعه همه جانبه هر رشته علمی.در این مورد علوم ورزشی استثنا نمی باشد.

برآورده کردن نیازهای حل مسائل پیچیده در سیستم ورزشها:

با افزایش نیازهای جامعه به ورزش ، مسائل پیچیده در ورزش بیشتر پدیدار میشوند. این که چگونه به طور علمی و موثر آنها را حل کنیم یک موضوع جدی است. مهندسی ورزش روشی است برای راهنمایی مردم در تحقیق و برنامه ریزی و طراحی و حل مشکلات بزرگ ورزش و یک روش اسلوب شناسی مصنوعی که به طور ترکیبی از انواع مختلف تئوریها-روشها،تکنولوژیها و آزمایشها استفاده می کند.

برآورده کردن نیاز به سازمان دهی و مدیریت ورزش:

به عنوان مثال چگونگی سازمان دهی ومدیریت المپیک پکن و اینکه چطور طرحهای بدنسازی بین المللی را با اعتبار پیاده کند. به منظور رسیدگی به این امور باید از تکنیکهای اداری علمی در رشته‌های مهندسی ورزش استفاده کنیم.

•

مفهوم رشته مهندسی ورزش

مهندسی ورزش تخصصی است که در آن طراحی عناصر ، فضاها و اماکن ورزشی از قبیل کف پوشها، فضا، نور و صداگیری و..... از یک سو و شناسایی نکات مهم در تحلیل و طراحی ابزار جدید،‌ از سوی دیگر مورد توجه قرار می گیرد. تجهیزات ورزشی غالباً جزیی از بدن انسان تلقی می شوند. مهندسی پزشکی ، فیزیک مکانیک، تکنولوژی ساخت و تولید، دانش شیمی و پلیمری و .. همگی در یک مجموعه و به منظور ساخت ابزار بهتر مورد بهره برداری قرار می گیرند.

مقاله بررسی ایمونولوژی و ورزش در 128 صفحه ورد قابل ویرایش

تاثیر زمان تمرین ( صبح و عصر ) بر تغییرات برخی ایمونوگلوبولینهای سرم و پاسخ هورمونهای کورتیزول و تستوسترون دانشجویان مرد ورزشکار

فهرست مطالب
فصل اول- طرح پژوهش ?
?-?? مقدمه ?
?-?? بیان مساله ??
?-?? ضرورت پژوهش ??
?-?? هدفهای پژوهش ??
?-?-?? هدف کلی ??
?-?-?? هدفهای ویژه ??
?-? . فرضیه های پژوهش ??
?-? . محدودیتهای پژوهش ??
?-?-?? محدودیتهای محقق خواسته ??
?-?-?? محدودیتهای خارج از کنترل محقق ??
?-?? تعریف واژه های عملیاتی ??
فصل دوم- مبانی نظری و پیشینه پژوهش ??
?-?? مقدمه ??
?-?? مبانی نظری ??
?-?-?? تعریف دستگاه ایمنی ??
?-?-?? نمای کلی دستگاه ایمنی ??
?-?-?? وظایف دستگاه ایمنی ??
?-?-?? ایمونوگلوبولین و آنتی بادی ??
?-?-?? تغذیه و دستگاه ایمنی ??
?-?-?? تغذیه و پاسخ هورمونهای تستوسترون و کورتیزول ??
?-?-?? ایمنی ذاتی و اکتسابی ??
?-?-?? انواع ایمنی اکتسابی ??
?-?-?? عفونتهای مجاری تنفسی فوقانی ??
?-?-??? سازوکارهای احتمالی در ایجاد عفونتهای مجاری تنفسی
فوقانی ورزشکاران ??
?-?-??? ریتم شبانه روزی ??
?-?-??? سازوکار تنظیم و ترشح هورمون تستوسترون ??
?-?-??? آثار فیزیولوژیکی ترشح تستوسترون ??
?-?-??? سازوکار تنظیم و ترشح هورمون کورتیزول ??
?-?-??? آثار فیزیولوژیکی ترشح کورتیزول ??
?-?? پیشینه پژوهش ??
?-?-?? پیشینه پژوهش درباره ایمونوگلوبولینها ??
?-?-?? پاسخ دستگاه ایمنی به تمرینهای کوتاه مدت و شدید ??
?-?-?? پیشینه پژوهش درباره تستوسترون و کورتیزول ??
?-?-?? پاسخ تستوسترون و کورتیزول به تمرینهای مقاومتی و
کوتاه مدت شدید ??
?-?? نتیجه گیری ??
فصل سوم- روش شناسی پژوهش ??
?-?? مقدمه ??
?-? . روش پژوهش ??
?-?? جامعه و نمونه آماری ??
?-?-?? متغیر مستقل ??
?-?-?? متغیرهای وابسته ??
?-?? روشهای جمع آوری اطلاعات ??
?-?-?? وسایل مورد استفاده برای سنجش متغیرها ??
?-?-?? روش سنجش حداکثر اکسیژن مصرفی ??
?-?-?? روش اجرای پروتکل پژوهش ??
?-?? روش سنجش متغیرهای وابسته ??
?-?? روش آماری ??
فصل چهارم- تجزیه و تحلیل یافته ها ??
?-?? مقدمه ??
?-?? تجزیه و تحلیل توصیفی یافته ها ??
?-?? آزمون فرضیه های پژوهش ??
?-?-?? آزمون فرضیه اول ??
?-?-?? آزمون فرضیه دوم ??
?-?-?? آزمون فرضیه سوم ??
?-?-?? آزمون فرضیه چهارم ??
?-?-?? آزمون فرضیه پنجم ??
فصل پنجم- بحث و بررسی و نتیجه گیری ??
?-?? مقدمه ??
?-?? خلاصه ??
?-?? بحث و نتیجه گیری ??
?-?-?? بحث و بررسی ایمونوگلوبولینها ??
?-?-?? بحث و بررسی تستوسترون و کورتیزول ??
?-?? نتیجه گیری ???
?-?? پیشنهادها ???
منابع ???
پیوستها ???
پرسشنامه همسان کردن گروه ها و مشخصات فردی ???
اطلاعیه تحقیق ورزشی ???
خصوصیات توصیفی گروه آزمودنیهای صبح ???
خصوصیات توصیفی گروه آزمودنیهای عصر ???
روش اندازه گیری متغیرهای وابسته ???
چکیده انگلیسی
صفحه عنوان انگلیسی





1. محمد جواد پور وقار، دانشگاه کاشان
2. دکتر عباسعلی گائینی ، دانشیار دانشگاه تهران
3. دکتر زریچهر وکیلی ، استادیار دانشگاه علوم پزشکی کاشان
4. دکتر علی اصغر رواسی ، استادیار دانشگاه تهران
5. دکتر محمد رضا کردی ، استادیار دانشگاه تهران
6. داریوش شیخ الاسلام وطنی ، دانشجوی دوره دکتری فیزیولوژی ورزشی و عضو هیات علمی دانشگاه کردستان



چکیده :

هدف این مقاله بررسی تاثیر یک برنامه دوی تداومی فزاینده و نیز زمان تمرین صبح هنگام و عصر هنگام بر تغییرات ایمونوگلوبولینهای سرم شامل IgM,IgG و IgA و پاسخ هورمونهای تستوسترون و کورتیزول بوده است. بدین منظور 28 دانشجوی پسر به صورت هدفمند انتخاب و به شکل تصادفی در دو گـــــــروه قرار گرفتند: گــــــروه تمرینی صبح ) 14 = n ، وزن = 8/9 ± 2/68 کیلوگـــرم ، سن = 16/1± 5/19 سال و زمان تمرین = 30 : 7 دقیقه ) و گروه تمرینی عصر ( 14 = n ، وزن = 4/8 ± 8/63 کیلوگرم ، سن = 24/1±. 8/19 سال و زمان تمرین ± 30 : 16 دقیقه ) . آزمودنیها به مدت 2 ماه ( 16 جلسه ) تحت یک برنامه دوی تداومی فزاینده با شدت ضربان قلب معین قرار گرفتند . برای اندازه گیری ایمونوگلوبولینهای سرم و هورمونهای کورتیزول و تستوسترون ، نمونه خونی آزمودنیها 24 ساعت قبل از اولین جلسه تمرینی و 24 ساعت پس از آخرین جلسه تمرین در وضعیت استراحتی جمع آوری شد. بلافاصله پس از هر مرحله خونگیری ( در پیش آزمون و پس آزمون ) ، آزمون 12 دقیقه دویدن – راه رفتن برای تعیین حداکثر اکسیژن مصرفی ، استفاده شد. نتایج تحقیق با استفاده از آنالیز واریانس نشان داد : مقادیر IgG, IgM , IgA ، سرم دو گروه در پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معنی داری نداشته است. همچنین تفاوتی بین میزان ترشح هورمون تستوسترون در پیش آزمون و پس آزمون دو گروه مشاهده نشد ، در حالی که غلظت هورمون کورتیزول دو گروه در پیش آزمون ( 006/0=P ) و پس آزمون ( 0001/0= P ) تفاوت معنی داری داشتند . همچنین ، بین پیش آزمون گروه تمرینی صبح و پس آزمون گروه تمرینی عصر نیز تفاوت معنی داری وجود داشت ( 0001/0 =P ) . نتایج این تحقیق تاثیر پذیری هورمون کورتیزول را از زمان تمرین نشان می دهد که ناشی از چرخه شبانه روزی آن است.




مقدمه :

توجه به عامل مهم درونی موسوم به ساعت زیستی[1] و تاثیر آن بر وضعیت فیزیولوژیک و در نتیجه بر عملکرد بدنی به ویژه در اوقات مختلف شبانه روز ضروری است. یافته های اخیر علم زیست شناسی زمانی[2] ( شناخت تأثیرات زمان بر متغیرهای فیزیولوژیک ) نشان می دهد بدن انسان در طول شبانه روز متحمل تغییرات زیادی می شود و در هر ساعت توانایی خاصی دارد ( 14 ). ریلی[3] و همکارانش ( 2000 ) نشان دادند که زمان عکس العمل ساده ، قدرت عضلانی ، توان بی هوازی و میزان انعطاف پذیری ، عصر هنگام ( در مقایسه با صبح هنگام ) برتری معنی داری دارد ، که احتمالا ناشی از بیشتر بودن دمای بدن و ترشحات هورمونی در بعد از ظهر است. تحقیق حاضر با هدف مطالعه تغییرات ایمونوگلوبولینها و نیز پاسخ هورمونهای تستوسترون و کورتیزول در ساعـــات مختلف روز و تحت یک فعالیت ورزشی تداومی ( هوازی ) انجام گرفت . ایمونوگلوبولینها از اجزای دستگاه ایمنی هستند که از لنفوسیتهای B تولید شده و در سرم خون و مایعات بافتی پستانداران یافت می شوند ( 1 ). استرس از عوامل محرک دستگاه ایمنی است و فعالیت بدنی می تواند به عنوان یک عامل فشار آفرین به تغییراتی در این دستگاه منجر شود. از سوی دیگر ، ترشح هورمون کورتیزول نیز در شرایط استراس زا ( تأثیرات محیطی ، فشار هیجانی ، فعالیت ورزشی ، آسیب ، عفونت و ... ) افزایش می یابد ، لذا هورمون سازگاری یا فشاری می گویند ( 2 ) . میزان ترشح عامل آزاد کننده کورتیکو تروپین ( CRH ) و کورتیزول در اوایل صبح زیاد و در اواخر عصر یا غروب کم می شود. این امر ناشی از تغییرات دوره ای 24 ساعته در پیامهای صادره از هیپوتالاموس است که موجب تغییر ترشح کورتیزول می شود ( 4 ). در طرف مقابل ، هورمون تستوسترون به عنوان خنثی کننده اثر متقابل کورتیزول هنگام فعالیت بدنی شناخته شده است. تستوسترون در ابتدای تمرینهای ورزشی طولانی مدت افزایش و با ادامه یافتن فعالیت کاهش می یابد. این تطابق ایندوکرینی باعث تنظیم فعالیت عضله و تحریک گلیکوژنولیز و تسهیل فرآیند گلوکونئوژنز می شود( 6 ). در بسیاری از مطالعات انجام گرفته تأثیر فعالیتهای بدنی گوناگون بر ترشح هورمونها و ایمونوگلوبولینها بررسی شده است ( 7 ، 12 ، 3 ، 4 ، 18 ). گلنترو[4] ( 2002 ) ، در مطالعه ای نشان داد فعالیت ورزشی شدید میزان ایمونوگلوبولینها را کاهش داده و بدن را در معرض آسیب به ویژه آسیب مجاری تنفسی فوقانی قرار می دهد در حالی که فعالیت بدنی با شدت متوسط باعث افزایش میزان IgA شده و خطر ابتلا به عفونت را کاهش می دهد ( 9 ). در پژوهش دیگری که توسط نایمن[5] و همکارانش ( 2005 ) انجام شد ، تأثیر 30 دقیقه پیاده روی بر غلظت کورتیزول و IgA بزاقی مطالعه شد ( 11 ). نتیجه تحقیق نشان داد علیرغم افزایش 11 درصدی اکسیژن مصرفی ، تغییر معنی داری در مقادیر IgA و کورتیزول مشاهده نشده است. در ارتباط با تأثیر زمان فعالیت ورزشی در طول شبانه روز بر متغیرهای فیزیولوژیکی مانند ترشح هورمونها و مقدار ایمونوگلوبولینها ، تحقیقات کم و عمدتا پراکنده ای انجام شده است ، که بعضا نتایج آنها ضد و نقیض است. بـــــــرای مثال ، دشنز[6] ( 1998 ) تأثیر فعالیت بدنی و ریتم شبانه روزی را بر پاسخ های فیزیولوژیکی در 10 مرد سالم مورد مطالعه قـــرار داد ( 6 ). هر چند نتایج تحقیق وی نمایانگر تأثیرات فعالیت ورزشی بر تحریک هورمونهای استروئیدی بود ، ولی با تغییر ساعت تمرین ، تغییرات معنی داری در مقادیر هورمونهای تستوسترون و کورتیزول مشاهده نکرد ( هر چند که مقادیر هورمونهای تستوسترون و کورتیزول در ساعت 8 صبح نسبت به ساعت 20 در بالاترین سطح ممکن قرار داشتند ).

این در حالی است که برد[7] ( 2004) ، تأثیر فعالیت ورزشی تمرینهای با وزنه با 75 درصد یک تکرار پیشینه را در دو زمان متفاوت ( 6 صبح و 8 شب ) مطالعه و به این نتیجه رسید که انجام فعالیت ورزشی در عصر هنگام در مقایسه با صبح هنگام باعث کاهش معنی دار غلظت کورتیزول و افزایش نسبت تستوسترون به کورتیزول شده است (15). در پژوهش دیگری ، دیمیتریو[8] و همکارانش ( 2002 ) تأثیر زمان فعالیت در روز را بر تغییرات کورتیزول و IgA در 14 شناگر مرد بررسی کردند. فعالیت ورزشی آنها شامل 400 × 5 متر شنای کرال سینه با 85 درصد بهترین رکورد هر شناگر بود. آزمودنیها در روز اول آزمایش ، ساعت 6 صبح و در روزهای بعد ساعت 18 ، همان فعالیت را انجام دادند. نتیجه تحقیق نشان داد که میزان ترشح کورتیزول در ساعتهای مختلف روز متفاوت است ولی زمانهای مختلف تمرینی در طول روز بر مقادیر IgA تأثیری نداشته است (7). در طرف مقابل ، تزای[9] ( 2004 ) در مطالعه ای تأثیر تمرین بر میزان ترشح IgA را در ساعتهای مختلف روز متفاوت دانست ( 18 ). وی تأثیر 2 ساعت فعالیت رکاب زنی با شدت 60 درصد Vo2 max را که در ساعتهای 9 صبح و 2 بعد از ظهر انجام شده بود ، مطالعه و به این نتیجه رسید که تغییرات شبانه روزی در غلظت IgA وجود دارد ، به طوری که افزایش غلظت IgA ناشی از تمرین ، در صبح هنگام زیاد و در عصر هنگام کم شده بود. وی همچنین خاطر نشان کرد تمرین ( در هر ساعتی از وز ) باعث کاهش بزاق و افزایش غلظت IgA بزاقی می شود. در هر صورت ، سه ساعت استراحت پس از تمرین زمان مناسبی برای تغییر مجدد این شرایط و برگشت به حالت اولیه است . با وجود این ، هنوز معلوم نیست زمان روز دقیقا چه تأثیری بر غلظت کورتیزول و تستوسترون خواهد داشت و آیا تغییرات احتمالی آنها بر شاخصهای ایمنی هومورال یعنی Ig ها تأثیر دارد یا خیر .

بنابر این ، تحقیق حاضر با این هدف انجام شده تا تأثیر 16 جلسه دوی تداومی فزاینده در دو زمان متفاوت ( صبح و عصر ) بر متغیرهایی مانند مقادیر سرمی ایمونوگلوبولینهای IgM IgGوIgA و نیز ترشح هورمونهای کورتیزول و تستوسترون به صورت یک جا مطالعه کند تا به سهم خود به رفع تناقضات و ابهامات موجود بپردازد.

روش شناسی

در این تحقیق که از نوع نیمه تجربی است ، تأثیر 16 جلسه دوی تداومی فزاینده صبح هنگام و عصر هنگام ، بر میزان پاسخ هورمونهای تستوسترون و کورتیزول ، Vo2 max ، و نیز مقادیر ایمونوگلوبولینهای سرمیIgA,IgM و IgG مطالعه شده است. جامعه آماری این تحقیق را دانشجویان پسر دانشگاه کاشان تشکیل می دهند که از این بین 28 نفر به صورت هدفمند انتخاب و در دو گروه تمرینی صبح ( 14 = n ، سن = 1/16 ± 5/19 سال ، وزن = 8/9 ± 2/68 کیلوگرم و زمان تمرین = 30 : 7 دقیقه ) و عصر ( 14 = n سن =24/1±8/19 سال ، وزن = 4/8 ± 8/63 کیلوگرم و زمان تمرین = 30 : 16 دقیقه ) به صورت تصادفی قرا گرفتند.


1-1. مقدمه

توجه به ایمونولوژی و ورزش در اثر علاقه و نیاز جامعه به ارتقاء سلامتی به وجود آمده است . در حال حاضر پذیرفته شده است که عدم فعالیت بدنی عامل خطر زای مهمی برای ابتلاء به بیماریها است. ظاهرا تمرینهای ورزشی متوسط و منظم ، یک راهکار اساسی برای جلوگیری از برخی بیماریها است. سیستم ایمنی به طور نزدیکی در بعضی از بیماریها درگیر می شود، لذا علاقه به مطالعه پاسخهای ایمنی به ورزش به منظور شناخت آثار ورزش به پیشرفت بیماریها به وجود آمده است. سیستمهای عصبی و هورمونی در برخی مولکولهای پیام رسان مثل سایتوکاینها[1] شریک هستند ( 2 ) . محیط اطراف ما ، انواع متنوعی از میکروب های عفونت زا ، ویروس ها ، باکتری ها ، قارچ ها ، پروتوزوآها و انگل های پر سلولی را در بر دارد. این میکروب ها می توانند ایجاد بیماری کنند. و اگر به صورت غیر کنترل شده تکثیر یابند، گاه قادر خواهند بود میزبان خود را از بین ببرند . اکثر عفونت ها در افراد طبیعی دوره کوتاهی دارند و آسیب دائمی مختصری باقی می گذارند . این وضعیت مرهون سیستم ایمنی است که با عوامل عفونی مبارزه می کند ( 2 ) . به علت اینکه میکروارگانیسم از راه های مختلف وارد بدن می شوند، انواع بسیار متنوعی از پاسخ های ایمنی به منظور مبارزه با هر نوع عفونت ضرورت دارد. در گام نخست ، سیستم های دفاعی خارجی بدن به عنوان سد موثری برای اکثر میکروارگانیسم ها محسوب می شوند. تنها تعداد اندکی از عوامل عفونی قادر هستند از پوست سالم نفوذ کنند ( 4 ).











استرس به عنوان عامل تحریک کننده عملکرد ایمنی شناخته شده است. ممکن است ورزش مدل مناسبی برای مطالعه نحوه تطابق با استرس باشد ، زیرا ورزش به آسانی اندازه گیری شده و به میزان زیادی قابل تکرار است ، به علاوه حالتهای تکراری ( مثل تمرین ورزشی ) موجب تطابق های هورمونی و فیزیولوژیکی می شوند ( 2 ) .

عقیده بر این است که سیستم ایمنی[2]به عنوان ابزاری جهت باز شناسی سلولهای خودی از مواد بیگانه و حفظ هموستازی[3] بدن تکامل پیدا کرده است . توانایی های بدن برای بازشناسی عوامل بی شمار مهاجم و مبارزه با آنها فوق العاده پیچیده است. در واقع تمام پاسخهای دفاعی بدن بر علیه مولکولهای بیگانه و نو ظهور ، در سیستم ایمنی به وقوع می پیوندد (2).

اسمیت[4] و همکارانش (3 )، گزارش کرده اند غلظت ایمونوگلوبولینهای موجود در خون ورزشکاران پس از فعالیت ورزشی ، در حد مقادیر استراحتی ثابت می ماند و یا فقط اندکی افزایش می یابند. پس از دویدن مسافت 18 مایل (8/28کیلومتر ) و 13 مایل ( 21 کیلومتر ) ، در مقایسه با مقادیر استراحتی تغییری در ایمونوگلوبولینهای دوندگان مرد استقامتی بلافاصله یا حتی پس از گذشت 24 ساعت از فعالیت ورزشی دیده نشده است. همین نتایج در دوچرخه سواران پس از یک جلسه فعالیت ورزشی دو ساعته گزارش شده است. از طرف دیگر تغییرات حاصل شده ناشی از فعالیت های شدید بدنی ممکن است تا 24 ساعت ادامه داشته باشد و حتی فعالیت ملایم نیز ممکن است باعث تحریک معنی داری در تغییر سیستم ایمنی برای چندین ساعت شود. ورزشکاران را نمی توان به آسانی وادار کرد تا از برنامه تمرینی روزانه خود حتی برای یک روز دست بردارند به همین دلیل حالت استراحت واقعی نیز بدست نمی آید و از مدلهای حیوانی استفاده می کنند ( 87 ) .

اغلب ، اجزاء سیستم ایمنی نشان دهنده تغییرات ریتمیک هستند . گلسون[5] و همکارانش (5)، تغییرات غلظت روزمره در IgA بزاقی را نشان دادند. آنها غلطت IgA بزاقی را در ساعت هشت صبح در بالاترین میزان و بعد از آن در صبح هنگام کاهش یافته و در ساعت 12 ظهر ثابت بدست آوردند. این یافته توسط مطالعات دیمتر[6] و همکارانش (28) تائید شد و مشخص شد که تفاوت معنی داری در غلظت IgA بزاقی ، میزان IgA ترشحی و میزان جریان بزاق در ساعت شش صبح در مقایسه با ساعت 18 وجود دارد.

ایمنی مخاطی اولین خط دفاعی بدن بر علیه آسیب دستگاه تنفسی فوقانی[7] (URTI) می باشد. تغییرات در غلظت ایمونوگلوبولین بزاقی در پاسخ به دوره های تمرینی شدید اتفاق می افتد (34 ) با هدف بررسی تغییرات ایمونوگلوبولین ها در افراد ورزشکار و غیر ورزشکار لی نن فرنسیس[8] و همکارانش (59) تعداد 14 شناگر زبده و 21 فرد فعال و 18 فرد غیر فعال را در یک دوره 30 روزه کنترل نمودند. شناگران هفته ای 20 ساعت تمرین می کردند، افراد فعال 3 الی 10 ساعت در هفته به فعالیت های مختلف ورزشی می پرداختند و افراد غیر فعال 1 الی 3 ساعت فعالیت متوسطی را انجام می دادند از افراد شرکت کننده مجموعا 12 بار نمونه بزاق گرفته شد و IgA ،IgA ،IgM بزاقی اندازه گیری شد. شناگران ورزیده در مقایسه با افراد فعال و غیر فعال دارای غلظت IgA بزاقی بیشتر و تغییر پذیری بیشتر در غلظت IgA نسبت به دو گروه دیگر بودند. تغییر پذیری در IgA شناگران ، دو برابر گروههای فعال و غیر فعال بود. نتیجه نهایی تحقیق نشان داد شناگران ماهر دارای غلظت های بزاقی IgA ،IgM و تغیر پذیر در غلظت IgA و IgG بیشتری نسبت به افراد فعال و غیر فعال هستند. تفاوتها در تغییر پذیری پارامترهای ایمنی مخاطی ممکن است دلالت بر متغیرهایی همچون محیط و تاثیرات آب و هوا ، تغذیه و عادات غذایی ، توالی حرکت ، فشارهای روانی و بیان میزان تفاوت در پاسخ سیستم ایمنی در افراد و یا ورزشکاران به عنوان سازگاری به تمرین اتفاق افتاده باشد (59).

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد اکثر متغیرهای فیزیولوژیکی و روانی دارای تغییرات دوره ای ( 24 ساعته ) هستند ، و بسیاری از پاسخهای فیزیولوژیکی فعالیت های ورزشی ، متاثر از زمان و ساعت روز می باشند . به هر حال تاثیرات زمان روز ( سیکل شبانه روزی ) بر روی پاسخهای هورمونهای درون ریز سیستم ایمنی نسبت به تمرین به روشنی مشخص نشده است. مطالعات بر روی کورتیزول بزاق ( هورمون نقص سیستم ایمنی ) و IgA ( اولین خط دفاعی بدن بر علیه آسیب مجاری تنفسی فوقانی ) در پاسخ به فعالیت ورزشی دارای ابهامات فراوانی است. اکثر ابهامات ناشی از زمان نمونه برداری و شدت فعالیت ورزشی است . تاثیر ریتم شبانه روزی بر روی نقص سیستم ایمنی ممکن است با دخالت عوامل مختلفی باشد . برای مثال فعالیت ورزشی در صبح هنگام ، استعداد و نقص سیستم ایمنی را در مقایسه با تمرین بعد از ظهر افزایش می دهد. شواهد موجود نشان می دهد ترشح کورتیزول در ابتدای صبح به اوج مقدار خود می رسد و بر عکس مقدار ترشح IgA بزاقی به حداقل خود در صبح هنگام می رسد (28 ، 76 ) . غدد آدرنال هورمون های استروئیدی خود را به میزان ثابت در طول شبانه روز ترشح نمی کند. یک سیکل شبانه روزی غیر طبیعی هورمونهای آدرنال می تواند به طور معکوس اعمال بحرانی و حیاتی همانند تولید انرژی و سیستم ایمنی در بدن را مختل نماید ( 28 ، 76 ) افرادی که حالت رخوت و سستی در بدن خود احساس می نمایند و در طول شبانه روز خسته به نظر می رسند دارای ترشح غیر طبیعی دوره شبانه روزی هورمون آدرنال هستند ( 76 ) هنگامی که مقادیر کورتیزول بالا می رود سیستم ایمنی که شامل پاسخ ایمنی غشاء مخاطی سرتاسر بدن می شود سرکوب می شود. چون کورتیزول بالا ، غشاء مخاطی بدن ، که شاملIgA ترشحی می شود را کاهش داده و سرکوب می نماید ( 76 ) .IgA ترشحی ، سیستم ایمنی را علیه باکتریها ، ویروسها ، سموم و ... را محافظت می کند. همچنانکه افزایش کورتیزول باعث عفونت می شود کاهش آن نیز می تواند سیستم ایمنی را به مخاطره اندازد ( 28 ، 76 ، 3 ). هنگام خواب نیز مقدار مشخصی کورتیزول مورد نیاز می باشد افزایش کورتیزول هنگام خواب دوره خواب را مختل می کند ( 76 ) . در صورت وقوع هر نوع استرسی ، نظم ترشح شبانه روزی کورتیزول مختل شده و غلظت آن در پلاسما به حد بسیار زیادی افزایش می یابد. مهمترین اثر کورتیزول مقاومت بدن در مواقع استرس و ایجاد شرایط مناسب برای ادامه حیات است که مکانیزم مشخص آن هنوز شناخته نشده است . ( 3 )، تغییرپذیری قابل ملاحظه ای در پاسخ کورتیزول به ورزش وجود دارد که به عوامل بسیاری از جمله شدت و مدت ورزش ، سطح آمادگی جسمانی فرد ، کیفیت تغذیه ای و حتی ریتم شبانه روزی وابسته است . به رغم چند نتیجه مخالف ، اکثر پژوهشها نشان می دهد که ترشح کورتیزول با شدت ورزش افزایش می یابد. در این ارتباط در سال 1965 پژوهشگرانی به رهبری کورنیل[9] ، کاهشی در غلظت کورتیزول پلاسما در جریان ورزشی با شدت متوسط و کوتاه زمان بدست آوردند. همین نکته در سال 1969 توسط ریموند[10] و همکارانش گزارش گردید . محققان دیگر بنامهای دیویس[11] و فیو[12] در سال 1973 به روشنی نشان دادند که شدت ورزش در تعیین پاسخ کورتیزول حائز اهمیت است. آنها افرادی را در فعالیتهای یک ساعته و با شدت های گوناگون از 40 تا 80% Vo2 max مورد مطالعه و بررسی قرار دادند، این افراد زمانی که با شدت 40% Vo2 max به ورزش پرداختند ، کورتیزول پلاسمای آنها حتی بیشتر از یک بار کاهش یافت ، در حالی که با افزایش شدت ورزش تا 80% Vo2 max پاسخ کورتیزول معکوس شد و غلظت آن در پلاسما افزایش یافت. در پژوهشی دیگر زمانی که شدت ورزش از 60% Vo2 max فراتر می رفت ( و از دید آزمودنیها پنهان نگاه داشته می شد ) ، غلظت کورتیزول اندازه گیری شد. در این آزمودنیها با گذشته شدت ورزش از 60% Vo2 max، غلظت کورتیزول پلاسما افزایش یافت ، در حالیکه در شدتهای زیر 60% Vo2 max ، غلظت کورتیزول کاهش یافت (3،2 ).

سطوح بیشنیه کورتیزول پلاسما بدنبال ورزش دراز مدت ، از جمله در دوندگان ماراتن ، مشاهده شده است. حتی در مقادیر کاری کمتر ( سبک ) ، اگر دوره ورزش به اندازه کافی طولانی باشد ، کورتیزول پلاسما افزایش می یابد. اهمیت مدت ورزش به عنوان یک عامل تاثیر گذار بر پاسخ کورتیزول توسط بونن[13] مطرح گردید. او خاطر نشان ساخت که دفع ادراری کورتیزول بدنبال ورزش با شدت 76% vo2 max ، در مدت 10 دقیقه ، تغییر نمی کند و هنگامی که مدت ورزش تا 30 دقیقه ادامه یابد ، سطح کورتیزول پلاسما نیز در حدود دو برابر افزایش پیدا می کند. ساتن[14] و همکارانش هم بالاترین سطح کورتیزول را متعاقب یک دو ماراتن در 11 مورد گزارش کردند ( 3 ) .

افزایش ترشح اپی نفرین و کورتیزول با توجه به ظرفیت تمرینی افراد ، تابع شدت تمرین است . ( 3 ، 2 ) . تفاوتهای فردی در پاسخ گلوکو کورتیکوئیدها[15] به تمرین مخصوصا در افرادی که خوب تمرین می کنند تاثیر بیشتری دارد ، چون کورتیزول فقط در حین تمرینهای سخت آزاد می شود. در تمرینهای ورزشی کورتیزول به میزان مشخصی از تمرین و اپی نفرین به میزان پائین تمرین پاسخ می دهند . سطح اپی نفرین در حین تمرین سریعا بالا می رود و سریعا به سطح اولیه بر می گردد( با 30 دقیقه تمرین ) ، در حالی که کورتیزول ، قبل از افزایش ابتدا یک دوره مکث را نشان می دهد و بعد از اتمام تمرین ، افزایش آن ادامه می یابد و یا در سطح بالاتر باقی می ماند. ( 2 ). علاوه بر این ، هورمون کورتیزول دارای تغییرات روزانه است ( 2 ، 28 ، 76 ، 3 ، 82 ، 6 ، 67 ) . در مطالعات مربوط به ورزش معمولا در مورد اندازه گیری تغییرات روزانه هورمونها ، گروه شاهد غیر ورزشکار در نظر گرفته نمی شود. و نسبت ترشح هر یک از این هورمونها به شدت و مدت تمرین و زمان نمونه گیری خون بستگی دارد ( ، 8 ، 3 ، 82 ، 6 ، 27 ، 7، 44، 55 ، 66 ). هورمونهای مختلفی همچون کورتیزول نشان دهنده تنظیم و تعدیل عدم سازگاری است که منجر به تخریب اجرا و ظهور خستگی می شود. با این وجود اطلاعات بدست آمده ضد نقیض است . مشخصا ، میزان کورتیزول استراحتی بالا، در دوندگانی که بیش تمرینی داشته اند بدست آمد که این دوندگان رکورد خوبی بدست نیاوردند. با این وجود کاهش و یا افزایش در مقادیر کورتیزول پلاسما در ورزشکارانی که اجرای ثابتی داشته اند نیز مشاهده شده است ( 29 ). از دلایل تناقض میان مقادیر کورتیزول بزاقی و کورتیزول پلاسمایی و اثرات آن بر اجرای فعالیت های بدنی این است که غلظت های کورتیزول پلاسمایی و یا بزاقی عامل تعیین کننده اساسی بر روی بافتهای هدف نمی باشد ، و هر یک از این دو، اثر تعیین کننده و متفاوتی از یکدیگر بر روی بافت هدف ندارد به همین دلیل برای اجرای ورزشی اثر مشابهی برای اندازه گیری دارند( 29 ).