پژوهش بررسی اهداف و اهمیت اجتماعی ورزش در 40 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب :

اهداف تربیت بدنی در جوامع گذشته و امروز

اهداف تربیت بدنی در جامعه اسلامی

اهداف تربیت بدنی و ورزش

‌مراحل فعالیتهای ورزشی

ورزش ، وسیله خودشناسی

ورزش تمرینی برای زندگی واقعی

ورزش در گذران اوقات فراغت

تغذیه و ورزش

ورزش و سلامت

کالری

ویتامینها

کیفیت غذا

تغذیه خوب و تاثیر آن در ورزش

انرژی مورد نیاز یک فرد در روز

عوامل موثر در مصرف انرژی

برگشت به حالت اولیه و وام اکسیژن

مصرف مواد غذایی به هنگام مسابقه ورزشی

تنظیم انرژی در مسابقه

کاهش آب بدن

بهداشت و ورزش

عوامل تهدید کننده قلبی ـ عروقی

خود آزمایی

طرز استفاده از جدول ریسکو

منابع و مآخذ






فصل اول ـ اهداف و اهمیت اجتماعی ورزش

اهداف تربیت بدنی در جوامع گذشته و امروز

مطالعه و تحلیل تاریخی احوال اقوام گذشته و حال نشان می دهد که سعی و تلاش انسان قدمت تاریخی دارد ، تا آنجا که می توان گفت اداره حیات اقوام ابتدایی بدون حرکت و فعالیت میسر نبوده است. اجرای مهارتهایی از قبیل زوبین اندازی ، تیراندازی با تیر و کمان ، کوه و غار پیمایی ، کشتی گیری و حتی اجرای مسابقه های دو که در قرآن کریم در داستان برادران یوسف نیز از آن ذکری به میان آمده است ، جملگی حاکی از رواج فعالیتهای جسمانی و تربیت بدنی در نزد ملتها و اقوام روزگاران گذشته بوده است.

در زندگی فردی و اجتماعی بسیاری از جوامع و ملتهای امروز جهان ، تربیت بدنی و ورزش بخش مهم و جدایی ناپذیری از برنامه های کلی تربیت کودکان و جوانان به حساب می آید . امروزه ملتها بر اساس جهان بینی و شناخت کلی از انسان به طرح و تنظیم برنامه های ورزشی و تربیت بدن می پردازند و این گونه برنامه ها را در زندگی خانوادگی و آموزشگاهی نسلهای حال و آیندة خود قرار می دهند.

اهداف عمدة تربیت بدنی در تاریخ زندگی انسان عبارت است از : حفظ سلامت ، تعمیم بهداشت ، رشد و تقویت قوای جسمی ، آمادگی برای فعالیتهای دفاعی ، کسب شادابی و نشاط ، و نیل به موفقیت در وظایف حرفه ای و شغلی . اهداف فوق تا به امروز با مختصر تغییری در نزد اکثریت جوامع بشری ترغیب می شود و بر حسب ضرورت تاریخی بر یک یا چند هدف تاکید بیشتری به عمل می آید.

در عصر حاضر ، در سایة تحولات اجتماعی و سیاسی در جهان بویژه در دنیای غرب ، مقاصد دیگری به اهداف فوق افزوده شده و مفهوم ورزش به جای تربیت بدنی عاملی برای تخدیر و سرگرم نگه داشتن ملتهای ضعیف جهان گردیده است. تربیت بدنی که در آغاز پیدایش آن جنبه فردی و در نهایت ملی داشت اینکه به صورت جمعی و بین المللی در آمده است تا وسیله برای بهره برداری مقاصد سیاسی کشورهای استعماری باشد.

اهداف تربیت بدنی در جامعة اسلامی

پیش از اینکه دیدگاه اسلام در زمینة ورزش و تربیت بدنی مطرح گردد ضروری است نظر این آیین الهی درباره بدن انسان شناخته شود. در آیین مقدس اسلام ، بر خلاف بسیاری از آیینهای دیگر ، بدن آدمی تحقیر نمی شود . اسلام بدن انسان را بی ارزش نمی شمارد ، زیر بدن انسان ابزار تکامل روح اوست. تحقیر بدن در حکم تحقیر شخصیت آدمی است و کسی که مرتکب این عمل شود مستوجب کیفر و قصاص است.

در اسلام حفظ بدن از خطرها و آسیبها و تامین موجبات سلامت و بهداشت آن وظیفه أی الهی است و تضعیف و یا تخدیر بدن امری ناروا و مزموم است. امام سجاد (ع) در رسالة حقوق می فرماید : ان لبدنک علیک حقا. بدن تو بر تو حقی دارد و حق آن این است که آن را سالم ، نیرومند ، مقاوم در برابر شداید و سختیها و در کمال نشاط نگاه داری . طول عمر و صحت بدن و ایمن بودن از بلاها و رنجها از اموری است که بدن از خطر و تامین سلامت و بهداشت آن تاکید شده و راههای مختلفی برای این منظر و ارائه گردیده است. ارزش بدن و سلامت آن در اسلام به حدی است که بعضی از دانشمندان اسلامی گفته اند : پیامبران الهی در آغاز نبوت و رسالت خود باید سالم و از نقص بدنی دور و برکنار باشند.

در بینش اسلامی ، بیماری تن از مهمترین بلاها و گرفتاریها محسوب می شود. صدمه زدن عمدی به بدن ظلم به شمار می آید و آدمی را مستحق کیفر و عقوبت می سازد. بدن هدیه ای است الهی که بر اساس حسن و کرامت آفریده شده است و ظرافت شگفت انگیزی در آن به کار برده شده است که مطالعه و تامل در آن موجب افزایش معرفت انسان نسبت به خداوند متعال می گردد. بدن وسیله أی برای به جای آوردن فرایض دینی و عبادت است. نماز ، روزه، جهاد و انواع خدمتها به خلق خدا با توانایی بدن و سلامت آن میسر می شود. نماز شب و قیام در خلوت شب در سایة توان بدنی امکان پذیر می شود. در بینش اسلامی ، میان بدن و روح تاثیر و ارتباط متقابل و انفکاک ناپذیر وجود دارد. سلامت یا ضعف و بیماری بدن در نشاط و فعالیت و یا افسردگی و ناتوانی روح اثر مستقیم دارد.

تربیت و تقویت بدن و آمادگی همه جانبة آن مورد توجه اسلام است و در صورتی که همراه با ذکر و یاد خدا باشد عین عبادت است. بر خلاف آنچه بعضی از ناآگاهان می پندارند ورزش کاری لغو نیست . کار لغو از نظر اسلام گفتار و یا رفتاری است که در آن فایده ای مشروع و یا عقل پسند وجود نداشته باشد ، و ورزش این چنین نیست . درخواست سلامت و قوت بدن از خداوند جزء دعای مسلمانان است ، چنانکه در دعای ابوحمزه ثمالی می خوانیم : اللهم اعطنی السعه فی الرزق ..و الصحه فی الجسم و القوه فی البدن .

حفظ سلامت بدن و رعایت آن تا جایی توصیه شده است که حتی در مواردی به جای غسل و وضو، تیمم و به جای گرفتن روزه ، افطار تکلیف شده است. در اسلام به مومنان ، قوی زیستن و سالم و با نشاط بودن و برخوردار شدن از قدرت تن توصیه می شود. از این رو تربیت بدنی و ورزش باید جزئی از برنامة زندگی و بخشی از مراحل آموزش و پرورش هر مسلمان قرار گیرد.

مطالعة تاریخ حیات رسول گرامی (ص) و ائمه هدی علیهم السلام و نیز صحابه و تابعین گرانقدر آنان نشان می دهد آنان نیز به ورزش و تربیت و تقویت بدن خود می پرداختند و در فعالیتهایی از قبیل مسابقه های دو ، سواری ، تیراندازی شرکت می کردند. مباحثی چون احکام سبق و رمایه و حتی شناکردن ، بخشی از محتوای کتب فقهی و روایات ما را تشکیل می دهد.

هدف غایی تربیت بدنی و ورزش از دیدگاه اسلام ، تامین سلامت و بهداشت بدن و تقویت و رشد آن و در نتیجه حرکت به سوی کمال است. در جامعة اسلامی ورزش وسیلة بسیار موثر و شیوه ای پسندیده برای رسیدن به اهداف زیر است :

اهداف تربیت بدنی و ورزش

1ـ هدفهای بهداشتی و تندرستی

ـ تامین سلامت و بهداشت بدن و تجهیز آن در برابر عوارض و بیماریها ؛

ـ تامین و تسهیل شرایط رشد و تقویت بدن در حد امکان و توان رعایت جنبة اعتدال در آن ؛

ـ ایجاد ورزیدگی و هماهنگی در بین اعضا و اندامها به منظور برخوردار شدن از قدرت سرعت ، چابکی و مهارت ؛

ـ ایجاد مقاومت و افزایش میزان تحمل و عادت دادن آدمی به صبر و استقامت در برابر شداید و سختی ها

ـ دستیابی به قدرت ضبط ارادی اعضای بدن و به کارانداختن ارادی آنها .

ـ بازسازی و نو توانی بدن به منظور رفع نقایص جسمی و نارساییهای فیزیکی و افزایش میزان کارآیی آن .

2ـ هدفهای تربیتی و اخلاقی

ـ پرورش روان و ایجاد زمینه برای استقلال شخصیت ، سعة صدر ، همت بلند ، ایثار و فداکاری .

ـ دستیابی به مراتب قوت قلب ، جرات ، شهامت ، استقامت و پایداری و تقویت روحیه.

ـ رشد و پرورش ، رغبتهای مثبت و جهت دهی آنها به سوی خیر و کمال .

ـ توجه به کرامت و والایی خود و خویشتنداری در برابر نابسامانیها و مفسده ها .

ـ شناخت و مسئولیتهای انسانی و اسلامی و سعی در انجام دادن هرچه بهتر تکالیف و وظایف خود .

ـ افزایش توان و قدرت تصمیم گیریهای سریع ، عادلانه ، اقتصادی و مناسب.

ـ رشد و پرورش توجه و دقت ، مقایسه و تشخیص و جهت دادن به آنها برای رسیدن به هدفهای مورد نظر.

ـ خودداری از پذیرش تحمیلی افکار و عقاید مذموم و ارشاد و هدایت دیگران در صراط مستقیم.

3ـ هدفهای روانی و اجتماعی

ـ تقویت روان و افزایش توانمندی آن در مبارزه با هواهای نفسانی و غلبه بر حسادت ، خود پسندی و کینه توزی .

ـ تعدیل عواطف و در ضبط آوردن حالاتی چون خشم ، ستیز ، ترس و محبت.

ـ رفع عوارض روانی ناشی از نگرانیها ، انزوا جوییها ، یاسها و ترسها .

ـ تعدیل رقابت و پذیر اصول و ضوابط معقول در زندگی روزمره .

ـ دستیابی به شادابی و نشاط که همواره برای تداوم و رشد حیات ضروری است .

ـ پرورش شخصیت ، هوش و قوة کنجکاوی و دیگر ذخایر وجود انسان .

ـ متحقق ساختن امکانات بالقوه موجود در انسانها و بهره مند کردن انسان از ذخایر وجودی خویشتن.

ـ شناخت اصول و قانون مندیها و تبعیت از آنها به هنگام برخوردهای فردی و اجتماعی .

ـ تمرین تشکل و تحزب و تن دادن به سازماندهی و تعاون برای پیشبرد اهداف و عادت به انضباط و دقت در امور.

4ـ هدفهای حرکتی و مهارتی

ـ شناخت استعدادهای حرکتی و پرورش و شکوفایی آنها و دیگر قابلیتهای فطری و استعدادهای خدادادی .

ـ شناخت ، قدردانی و تقویت حس زیباشناختی در حرکات.

ـ یادگیری مهارتهای حرکتی و ورزشی و ایجاد هماهنگی عصبی و عضلانی .

ـ بهره مند شدن از فعالیتهای حرکتی و جسمی در گذراندن سالم اوقات فراغت.

محتوای ورزش و تربیت بدنی در جامعه اسلامی

مطلب دیگر این است که محتوای ورزش و تربیت بدنی در جامعة اسلامی چه باید باشد ؟ بدیهی است که محتوا باید با توجه به اهداف تعیین شود. در اینجا ما هدفها را با رعایت اختصار بر شمردیم. طبیعی است که با توجه به آنها باید برای ورزش و تربیت بدنی برنامه ریزی کرد. در عین حال بجا خواهد بود که به مسائل زیر نیز اشاره کنیم :

1ـ بخشی از فعالیتهای ورزشی جامعه باید در زمینة رشد و پرورش تن به منظور دفاع از اسلام و جمهوری اسلامی صورت گیرد . از این رو ، تیراندازی ، سواری ، دو ، شنا و سایر ورزشهای رزمی بخشی از محتوای ورزش را تشکیل می دهد که اسلام هم آن را مورد توجه و تاکید قرارداده است.

2ـ پرورش تواناییهای حرکتی به طور طبیعی و با استفاده از محیطهای باز نظیر کوهستان ، پارک و دیگر فضاهای سبز و جلوگیری از ضعف حرکتی و افزایش آمادگی جسمانی .

3ـ شیوه های بازسازی و حرکت درمانی در جهت رفع نقایص حرکتی به منظور اصلاح اندامها و استخوان بندی بدن و ترمیم نارساییهای عضلانی ، مفصلی . بدیهی است که ورزش و حرکات بدنی ویژه جانبازان و معلولین نیز در این بخش قرار می گیرد.

4ـ مطالعه و بررسی حرکات و مهارتهای ورزشی از دیدگاه علوم تجربی و انسان محتوای علمی تربیت بدنی و ورزش را تشکیل میدهد.

5ـ چون علوم ورزشی و تربیت بدنی به دستاوردها و یافته های سایر علوم ، از قبیل علوم تندرستی و علوم انسانی بستگی دارد از این رو آثار حرکت و فعالیت را می توان رد چهارچوب هر یک از علوم اعم از تجربی و یا انسان مطرح نمود و به بررسی و مطالعة آن پرداخت . به سخن دیگر مبانی علوم ورزشی همان اصول و نظریه هایی است که در رابطه با علوم تربیتی و علوم تندرستی مطرح می شوند.

‌مراحل فعالیتهای ورزشی

حرکت نوزاد از روزهای نخستین زندگی در جهت توسعه و گسترش بازتاب اولیه و ابتدایی به منظور ادامة حیات و سازش با محیط تازة زندگی از جمله فعالیتهای مربوط به تربیت بدنی محسوب می شود . نوزاد از یک طرف در معرض نور ، حرارت ، صدا و سایر محرکهای خارجی قرار می گیرد و از طرف دیگر ، بر اساس نیازهای درونی خود به تکاپو می افتد و از خود واکنش نشان میدهد. بستن دست و پای نوزاد در قنداق که از حرکات بازتابی او جلوگیری می کند ممکن است باعث بروز عوارض عصبی ، حرکتی در کودک گردد و حتی به نارساییها و عقب افتادگی ذهنی منجر شود. کودک پس از آنکه پا به پای رشد طبیعی و معمولی بدن حرکات پایه از قبیل راه رفتن ، دویدن ، جهیدن ، کشیدن ، هل دادن و ضربه زدن به اشیا را آموخت می تواند از طریق شرکت در حرکات پیچیده تر و بازیهای سازماندار موجبات رشد بیشتر جسمانی و روانی خود را فراهم آورد.

در این مرحله مراد از شرکت در فعالیتهای ورزشی ایجاد انگیزه های رشد و نمو بیشتر است. در این زمینه همواره باید تامین سلامت و تقویت اعضای عمومی بدن مد نظر باشد. هنگامی که کودک مرحلة تحصیل دبستانی خود را می گذراند می توان تواناییهای حرکتی او را ارزیابی و در صورت لزوم نارساییهای حرکتی او را اصلاح کرد . وقتی به سن نوجوانی رسید ضمن در نظر گرفتن مراتب فوق باید مهارتهای مقدماتی ورزشهای فردی و گروهی و مقدمات آمادگی رزمی و فنون دفاعی را به او آموخت ، تا بتدریج از عهده وظایف شخصی ، اجتماعی ، رعایت آداب و اخلاق و پذیرش مسئولیت برآید و در راه استقلال فکری خویش گام بردارد.

در مراحل پایانی دورة نوجوانی و در آغاز دورة جوانی ، علاوه بر اینکه سیر تکاملی پرورش مورد نظر است ، جوانان باید مسئول ، مومن ، تندرست و شاداب و مسلط بر رفتار و خوی انسانی خود باشند. در این مرحله باید ضمن مشارکت دادن آنها در ورزش امکانات مربوط به تفریحات سالم و استفادة مثبت از اوقات فراغت و به کار بستن آموخته های حرکتی و اخلاقی و تکوین و اصلاح شخصیت را برای آنان فراهم ساخت.



برگشت به حالت اولیه و وام اکسیژن

برای اینکه بدن از حالت استراحت به فعالیت درآید ، فعل و انفعالات متعددی در عضله صورت می گیرد تا انرژی لازم کسب شود . بدن ، با توجه به نوع فعالیت انرژی لازم را از طرق مختلف به دست می آورد. همچنین برگشت بدن از فعالیت به حالت استراحت نیز بسیار مهم است که آن را برگشت به حالت اولیه نامند. ذخیرة اکسیژن بدن ، هنگام فعالیتهای شدید ، به مصرف سوخت و ساز بدن می رسد. در نتیجه هنگام استراحت اکسیژنی که از ذخیرة بدن مصرف شده است. لازم است مجدداً تامین گردد. از آن گذشته اسید لاکتیک جمع شده در عضلات باید از سلول عضلانی و محیط داخلی بدن خارج شود و این عمل احتیاج به اکسیژن دارد. مقدار اکسیژن لازم برای از بین بردن اسید لاکتیک و همچنین باز گردانیدن انرژی از دست رفتة بدن چنانکه گفتیم ، وام اکسیژن نامیده می شود مقدار وام اکسیژن برابر است با مقدار اکسیژن مورد نیاز در هنگام فعالیت . اگر نوع فعالیت شخصی طولانی و یکنواخت باشد ، شخص اکسیژن مورد احتیاج را از هوا می گیرد و وام اکسیژن به وجود نمی آید. ولی اگر فعالیت شدید باشد ، به طوری که شخص مجبور باشد که علاوه بر مصرف اکسیژن ذخیره شده و اکتسابی توسط بدن با کمبود اکسیژن به فعالیت خود ادامه دهد در این صورت مبتلا به وام اکسیژن می گردد. رابطة زیر این چگونگی را نشان می دهد :

وام اکسیژن = تجمع اسید لاکتیک + انرژی از طریقه بی هوازی گلیکوژن

به تجربه دریافته ایم که احتیاج بدن به اکسیژن در زمان برگشت به حالت اولیه خیلی کمتر از زمان فعالیت است ، ولی با وجود این از زمان عادی و استراحت خیلی بیشتر است. مدت زمانی که طول می کشد تا بدن به حالت اولیه برگردد بستگی به مدت و شدت فعالیت و آمادگی جسمی فرد دارد. بعد از فعالیت ، در دو یا سه دقیقة اول ، مصرف اکسیژن بشدت پایین می آید ، سپس از شدت آن بتدریج کاسته می شود تا به حالت یکنواخت می رسد. بعد از یک فعالیت سخت و شدید ، اگر شخص به جای استراحت ، کار ساده و ملایم ، مثل راه رفتن یا دویدن آهسته انجام دهد، اسید لاکتیک موجود در بدن زودتر از بین می رود.

مصرف مواد غذایی به هنگام مسابقة ورزشی

برنامة غذایی شما باید با نوع فعالیت و رشتة ورزشیتان مطابقت داشته باشد . مسابقات بعضی رشته های ورزشی معمولاً شب و برخی بعد از ظهر یا عصر و گاهی صبح برگزار می شوند. در هر حال باید برنامة غذایی خود را طوری تنظیم کنید که حداقل چهار ساعت قبل از مسابقه غذای خود را خورده باشید. حتی الامکان از خوردن غذاهای خیلی چرب قبل از مسابقه خودداری کنید. غذای قبل از مسابقه باید به اندازة کافی حاوی نمک و مواد قندی باشد.

اگر مسابقه هنگام عصر برگزار می شود ، باید صبحانة کامل ، ناهار سبک و شام متوسط صرف کنید. اگر مسابقه پیش از ظهر است ، صبحانة سبک ، ناهار کامل و شام متوسط باشد . نوشیدن آب میوه بعد از اتمام مسابقه مناسب است و باعث رفع خستگی می شود. صرف مواد قندی بعد از مسابقه باعث ترمیم مواد قندی از دست رفته خواهد شد.

معمولاً بعد از مسابقه ، ورزشکار اشتها به غذا ندارد و مدتی طول می کشد تا بدن کاملاً بحالت عادی برگردد و اشتها به وجود آید. استراحت و رفع فشارهای روحی بعد از مسابقه باعث می شود که شخص زودتر به حالت عادی برگردد. معمولاً بعد از چند ساعت ورزشکار کاملاً به اشتها می آید . در این هنگام ، خوردن غذاهای متنوع در حد معمول بسیار مفید است.

تنظیم انرژی در مسابقه

اگر در طول مسابقه ، فعالیت به طور یکنواخت صورت گیرد ، در مصرف انرژی صرفه جویی خواهد شد. در مسابقاتی که لازم است مسافتی طی شود ، مثل شنا ، دوچرخه سواری ، دو های استقامت و قایق رانی ، مصرف انرژی خود را باید طوری تنظیم کنید که در طول مسابقه بدن شما کارآیی یکنواختی داشته باشد. معمولاً در شروع این نوع ورزشها انرژی بیشتری صرف می شود. مثلاُ در دوها ، برای اینکه بدن از حالت ساکن به سرعت مطلوب برسد ، نیاز به مقداری انرژی دارد. پس اگر در طول مسابقه چندبار از سرعت خود بکاهید و دوباره سرعت بگیرید ناگزیر باید انرژی بیشتری صرف کنید. اگر شدت فعالیت در طول مسابقه با آهنگی یکنواخت صورت گیرد ، از انرژی موجود حداکثر استفاده به عمل خواهد آمد. ورزشکار بهتر است انرژی خود را طوری تقسیم کند که ضمن اینکه حداکثر کوشش خود را به کار می برد ، سرعتش کم و زیاد نشود. لازم است در یک فاصلة معقول و قبل از اتمام مسابقه سرعت را زیاد کنید تا جایی که بعد از پایان مسابقه به حداکثر بدهی اکسیژن رسیده باشد. اگر مسابقه تمام شود و شخص همه انرژی خود را مصرف نکرده باشد این بدان معنی است که از حداکثر توانایی خود استفاده نکرده و کل توانایی خود را به نمایش نگذاشته است.

کاهش آب بدن

در تمرینات سخت و جدی مخصوصاً در روزهای گرم ، مقدار زیادی از آب بدن به صورت عرق خارج می شود. لازم است مقدار آبی که از بدن شما خارج شده است به نحوی تامین گردد در غیر اینصورت ، ممکن است به گرمازدگی و عوارض آن دچار شوید. در یک جلسة تمرین ممکن است بین 2 تا 7 لیتر آب بدن از دست برود. عواملی که در این کار موثرند عبارتند از : شدت و مدت تمرینات ، نوع لباس ، گرمای محیط و درجة رطوبت هوا. تحقیقات نشان داده است که انسان در یک جلسة تمرین ممکن است حتی 10 لیتر آب از دست بدهد که در این صورت باید آن را در 24 ساعت آینده جبران کند. بعضیها تصور می کنند که پوشیدن لباسهای پلاستیکی در تمرینات سبب تولید عرق بیشتر و در نتیجه کاهش وزن بدن می شود. همان طور که قبلاً اشاره شد این مقدار آب از دست رفته باید به طریقی به بدن باز گردانیده شود. برای کم کردن وزن بدن باید چربیهایی که در بدن ذخیره شده است از طریق فعالیتهای ورزشی سوزانیده و مصرف شود. لازم است دقت شود که در روز چه مقدار کالری مصرف می شود و چه مقدار کالری به صورت غذا جذب می شود . برای از بین بردن هر کیلوگرم چربی بدن باید در حدود 8500 تا 9000 کالری انرژی مصرف شود. نتیجتاً اگر شخص در هر روز 2000 کالری از راه تغذیه به بدنش برسد و 300 کالری انرژی مصرف کند ، بعد از 9 روز یک کیلو از وزن خود را از دست خواهد داد. در رژیم لاغری نکتة مهم این است که مقدار کالری جذب شده باید از انرژی مصرف شده کمتر باشد. آب هیچگونه ارزش کالری ندارد ، پس نمی تواند نقشی در کم و زیاد شدن وزن حقیقی بدن داشته باشد. از مطالب بالا چنین نتیجه می شد که نباید از راه تعریق بیشتر سعی در کاستن وزن بدن کنیم ، بلکه این کار باید از راه فعالیتهای بدنی و سوختن چربیها صورت گیرد.

2ـ بهداشت و ورزش

بسیاری از دانشمندان و پزشکان بر این عقیده اند که نقش بهداشت در جامعه به مراتب از مداوا و درمان مهمتر است و لذا باید بیش از آن مورد توجه قرار گیرد. هرچه در یک جامعه به امر بهداشت بیشتر توجه شود به همان اندازه از شمار بیماران کاسته خواهد شد. به سخن دیگر ، قبل از اینکه مردم بیمار شوند ، باید از ابتلای آنها به بیماری پیشگیری شود. این برخورد از نظر اقتصادی نیز کم خرج و بسیار سودمند است ، زیرا افراد مریض خواهی نخواهی جزء و یا قسمت بیشتر کارایی و توان خود را موقتاً و یا برای همیشه از دست می دهند. در صورتی که اگر عمل پیشگیر به موقع انجام شود مردم از بیماری و عوارض ناشی از آن مصون می مانند و همواره می توانند سلامت و نشاط خود را در فعالیتهای شغلی و مذهبی و اجتماعی ادامه دهند. پیامبر گرامی ما (ص) می فرماید «النظافه من الایمان» . مسلمانان و کسانی که اهل ایمان هستند باید به اصول بهداشتی و نظافت خود و خانواده و محیطی که در آن زندگی می کنند توجه کنند و پیوسته نسبت به بهبود و پیشبرد این امر مهم کوشا باشند. عادتهای بهداشتی انسان را به رعایت موازین تندرستی وادار می کند. این ویژگیها بر اثر شناخت ، تمرین و ممارست در نهاد آدمی شکل می گیرد. علی علیه السلام فرموده است : « العاده طبع تان : عادات اکتسابی ، طبیعت دوم انسان است » خوبی و بدی عادتهای انسان تحت تاثیر تربیت و محیط پرورشی اوست و لذا این گونه عادتهای بهداشتی همانند سایر عادتهای رفتاری باید در دوران کودکی و عادت پذیری فرد دنبال شود. افرادی که با تربیت بدنی و ورزش سروکار دارند مسئولیتی سنگینتر بر عهده دارند و لذا لازم است که به امر بهداشت ورزشکاران خود عنایت بیشتری داشته باشند و دانشجویان را با اصول بهداشتی در زمینة ورزش آشنا کنند. در اینجا به ذکر پاره ای از این نکات بهداشتی می پردازیم :

1ـ وقتی که به فعالیتهای ورزشی می پردازید ، عمل تعریق برای تنظیم درجه حرارت بدن فعال می شود . پس از اتمام ورزش و فعالیت ، بخشی از مواد زائد و عرق بدن بر روی پوست باقی می ماند که باید از سطح پوست بدن پاک شود. بنابراین دانشجویان باید حتی الامکان سعی کنند که بعد از فعالیتهای بدنی و ورزشی برای حفظ و رعایت بهداشت پوست بدن خود ، استحمام کنند و با آب و صابون بدن خود را خوب بشویند و سپس آن را خشک کنند. مخصوصاً باید مواظب باشند که بعد از ورزش با بدنی که بوی عرق می دهد در کلاسهای سر بسته حاضر نشوند. در شست و شو و استفاده از صابون نباید وسواس بخرج داد و بیش از اندازه از صابون استفاده کرد ، زیرا مصرف بیش از اندازة صابون باعث می شود که چربی طبیعی پوست بدن که بهترین عامل حفاظت آن است از بین برود و پوست بدن خشک و شکننده شود. برای کسانی که هر روز بدن خود را شست و شو می دهند ، دوش گرفتن بعد از ورزش تنها به منظور شستن عرق از سطح پوست است که این کار با استفاده از آب گرم نتیجه بخش است. بعد از ورزش ، سعی کنید لباسهای ورزشی را بشویید و در زیر نور آفتاب خشک کنید. در صورتی که به این امر توجه نکنید و لباسهای ورزشی و آغشته به عرق بدن شما در جای نمناک و کم نور باقی بماند محیط مناسبی برای رشد قارچ بخصوصی در آنها ایجاد میشود و با استفادة مجدد لباسهای شسته نشده ، قارچ تولید شده به پوست بدن شما سرایت می کند. اگر جورابهای شما به این نوع قارچها آلوده شود ، قارچها به سرعت به پاها و انگشتان پای شما منتقل می شوند. توجه داشته باشید که لای انگشتان پا محل مناسبی برای رشد و توسعة این نوع قارچهاست. دلیل اصلی مبتلا شدن پا و انگشتان به این عارضه عدم رعایت اصول بهداشتی بعد از ورزش بخصوص استفاده از لباس و جورابهای آلوده است. کسانی که به این بیماری دچار می شوند لازم است به پزشک مراجعه کنند. و برای جلوگیری از توسعة سریع آن حتماً بعد از ورزش جورابهای خود را با آب گرم و صابون بشویند و در صورت امکان بعد از هر جلسه تمرین و ورزش جورابهایی که از نایلون یا الیاف مصنوعی یافته شده است از جورابهای نخی استفاده کنند و دستورهای پزشک خود را تا رفع کامل عارضه به طور جدی رعایت کنند. در خرید کفش سعی کنید کفش مناسب ورزشی که تنگ نباشد و بتوانید براحتی با آن بدوید انتخاب کنید. همچنین تهیه و استفاده از پیراهن و شلوار ورزشی باعث خواهد شد که بعد از ورزش از لباسهای خشک و تمیز خود استفاده کنید و با لباسهای خیس آغشته به عرق که ممکن است باعث سرماخوردگی شوند به سر کلاس نروید.

2ـ محل تمرینات و فعالیتهای ورزشی باید مطابق با اصول بهداشتی آماده شده باشد. اگر محل تمرین سرپوشیده است توجه داشته باشید که پنجره ها باز و هوا در جریان باشد. استخرهای سرپوشیده ، اگر با کلر و سایر مواد ضدعفونی کننده تمیز نگهداری نشوند ، محیط بسیار مناسبی برای رشد و نمو میکروبها و قارچهای مختلف و امراض پوستی هستند. در بهره برداری از این گونه اماکن ورزشی باید همواره رعایت گنجایش و ظرفیت استخر و دستگاه تصفیة آب شود. پذیرفتن بیش از اندازه شناگر در استخر باعث تنزل سطح بهداشت و افزایش امکان صدمه دیدن شناگران خواهد شد. در غیر اینصورت این فضاهای ورزشی که در واقع برای تامین و حفظ سلامت افراد جامعه دائر شده اند به اماکنی با حداقل ضوابط بهداشتی تبدیل خواهند شد که در این صورت تعطیل کردن آنها به مراتب بهتر از دائر نگهداشتن آنهاست. کف زمینهای ورزشی و سالنهای سرپوشیده باید هموار و بدون پستی و بلندی باشد و اصول ایمنی از هر جهت در آنها در نظر گرفته شود. اصلح آن است که کفپوش سالنهای ورزشی از موادی ساخته شود که بسیار سخت نباشد و کف پای ورزشکاران را آزار ندهد و باعث دردهای عضلانی و استخوانی در پاها نشود. اطراف زمینهای ورزشی باید تا فاصلة مطلوبی از هرگونه مانع و میله های آهنی آزاد باشد تا بازیکنان بتوانند براحتی در زمین حرکت کنند و با این گونه اشیاء مزاحم و خطرناک تصادم نکنند. بهتر است پایه های تختة بسکتبال و یا میله های تور والیبال را با ابرهای اسفنجی و یا سایر مواد پلاستیک بپوشانند تا در صورت برخورد بازیکنان با ،ها حادثة ناگواری پیش نیاید. کلیة پنجره ها و لامپها باید دارای حفاظ توری و فلزی باشند تا در صورت برخورد توپ به آنها شیشه ها و لامپها خرد نشود.

در پایان بار دیگر به نکاتی چند در مورد بهداشت ورزشکاران به طور خلاصه اشاره می شود :

هرگز با لباس معمولی و روزانه خود در تمرینات و فعالیتهای ورزشی شرکت نکنید.

لباسهای ورزشی (پیراهن ، شلوار ، جوراب و گرمکن ) و حولة خود را بعد از ورزش بشویید و در زیر آفتاب خشک کنید.

سعی کنید که کفش ورزشی و راحت و به اندازة پای خود تهیه کنید. کفش تنگ یا گشاد در فعالیتهای ورزشی باعث ناراحتی پا و محدودیت در حرکات ورزشکار می شود.

از لباسهای پلاستیکی به منظور تعریق بیشتر استفاده نکنید. پوشیدن این گونه لباسها بهداشتی نیست و از تبخیر سطح پوست و در نتیجه خنک شدن بدن جلوگیری می کند و خستگی زودرس و غیر بهداشتی پیش می آورد.

سعی کنید که از وسائل ورزشی و لباسها و بخصوص حولة اختصاصی خودتان استفاده کنید و لباسهای خود را به دیگران عاریت ندهید.

مراقب باشید که بعد از ورزش دچار سرماخوردگی نشوید و در صورتی که استحمام کرده اید سر و موهای خود را خشک کنید و در زمستان از کلاه برای پوشانیدن موهای سر خود استفاده کنید و حتی الامکان بعد از ورزش از لباسهای تمیز خشک و گرم استفاده کنید.

حتماً بعد از انجام فعالیتهای ورزشی استحمام کنید و هنگام استحمام از دمپایی استفاده کنید.

3ـ عوامل تهدید کنندة قلبی ـ عروقی

احساس نیاز به فعالیتهای بدنی در زندگی روزمره و نقش این فعالیتها در جلوگیری از بیماریهای قلبی ـ عروقی در جوامع مختلف با توجه به پیشرفت روزافزون صنعت متفاوت است. در کشورهای صنعتی که ماشین روز به روز بیشتر جایگزین انسان می شود ، میزان مرگ و میر نیز رو به افزایش است. تحقیقات نشان م دهد که در کشورهای صنعتی پنجاه درصد از مرگ و میر مردم ناشی از بیماریهای قلبی و عروقی و ناراحتیهایی در این زمینه است. با توجه به نسبت افزایش مرگ و میر در جوامع صنعتی و امکانات تحقیقاتی و پزشکی در این کشورها ، مطالعات زیادی به منظور یافتن علل اصلی این گونه بیماریها و ازدیاد آنها نسبت به جوامع غیر صنعتی انجام شده است. علتهایی که این محققان یافته اند به طور خلاصه از این قرارند : افزایش سن ، وراثت ، وزن ، مصرف تنباکو و سیگار ، میزان فعالیتهای بدنی ، مقدار کلسترول یا مواد چربی در رژیم غذایی ، فشار خون ، جنس.

لازم به ذکر است که در بسیاری از تحقیقات فشارهای عصبی و ناراحتیهای ناشی از زندگی شهرنشینی به عنوان یکی از عوامل تهدید کنندة دستگاه قلب و عروق معرفی شده است. از جمله توصیه های که توسط محققان و دانشمندان برای جلوگیری از این گونه بیماریها شده است ، پرداختن به فعالیتهای ورزشی و دیگر فعالیتهای جسمانی در زندگی روزمره است. حتی در بعضی از مقالات علمی اجرای برنامه های ورزشی مرتب که زیر نظر متخصصین انجام شود به عنوان یکی از راههای درمان اینگونه بیماریها ذکر شده است. نکته ای که باید به آن اشاره شود این است که در گزارش تمام تحقیقات و مطالعات علمی در این زمینة از نقش ورزش و فعالیتهای بدنی که به طور مرتب و با نظر متخصصین این رشته انجام شده در پیشگیری از بیماریهای قلبی ـ عروقی ذکر شده است.