مقدمه :

همه می خواهند جوانانی برومند و شایسته داشته باشند که به آنها افتخار کنند جهت حرکت دین و مذهب ، اخلاق ، روانشناسی و سایر علوم در حیطه ارتباطات و اخلاقیات و سنن و آداب و رسوم اجتماعی و دیدگاه کلی حاکم بر خانواده نیز در همین راستا و برای نیل به این مقصود است اما متاسفانه می بینیم که همه این تلاشها و کوششها برای برآوردن این خواست و آرزو کافی نیست . آمار وحشتناک زندانیان ، افزایش اعتیاد و جرم و بزهکاری ، افزایش باندهای فساد ، فرار دختران از خانه ، روابط نا مشروع و لجام گسیخته بین نسلهای جوان همه و همه شاهد این مدعا است .

خانواده ، اولیای مدرسه ، مربیان تربیتی ، سخنوران مذهبی ، مشاوران مدارس همه دست اندرکار تربیت نسل جدید هستند اما ظاهراً تربیت است و نتایج برعکس می دهد . دین ستیزه خزنده در سطح مدارس ، نتیجه تعبیر خاص و تحمیل گرایانه از دین و توسل به خشونت و زور در امور پرورشی است . به این مسائل باید فرزند سالاری ، از بین رفتن ارزش کار و تحریف معنای آن ، ساعات زیاد بیکاری نسل جوان و زیاده خواهی و رایگان خواهی و مطالبت زیاده از حد بعضی از جوانان و بسیاری مسائل دیگر فرهنگی و اجتماعی را افزود .

پدری که تمام ساعات روز را خارج از منزل است ، مادری که تند خو و عصبی مزاج است نمی تواند با نوجوان و جوان خود ارتباط دوستانه متقابلی داشته باشد . فرزندان همواره نیازمند محبت هستند و بسیاری از خودکشی ها ، فرار از خانه ها ، تظاهر به بیماریها و به منظور جلب محبت خانواده صورت می گیرد به خصوص در مورد مادران که مظهر مهر الهی و محبت و عشق و صفا در خانواده هستند .

مادری که دائم با گله و شکایت محیط خانه را بر می آشوبد با سخن چینی بین اعضاء خانواده و پدر ، رابطه بین آنها را به هم می زند و غم و غصه و افسردگی فرزندانش را به عنوان یک زنگ خطر نمی بیند و درک نمی کند نمی تواند یک مادر کامل باشد .

کادر فهمیده و خردمند از رنج و محرومیت های زندگی خود برای فرزند سخن نمی گوید و از زندگی یک تصور سیاه و زشت نمی سازد بلکه او را با خوبیها و امیدها آشنا کرده به لطف و محبت خدا امیدوار و او را در مسیر رشد و تکامل به سوی یک آینده زیبا قرار می دهد ، سن بلوغ ، سن زندگی طوفانی است .

جوان یک آتشفشان در حال جوشش یک اقیانوس پر تلاطم می ماند . در این شرایط روحی نصیحت و حرف مثل خس و خاشاک یا قایق کوچکی است که در اولین مواجهه با امواج طوفانی در هم شکسته و نابود می شود . برای ارتباط برقرار کردن با این جوان باید ابتدا خشم و خروش او را کنترل کرد و با او با محبت و عاطفه ، با صمیمیت ، با هر مادرانه و با شخصیت دادن در اجتماع و خانواده آرامش بخشید یک دریای آرام در یک نسیم و آفتاب ملایم و در موقعیت مکانی و زمانی مناسب بهترین موقعیت برای قایقرانی و ماهیگیری است . به فرزندانمان بفهمانیم که آنها مایه امید و شادی و نشاط ما هستند نه موجوداتی مزاحم و سربار زندگی .

طبق دستورات معصومین ابتدا به آنها درآمد داشتن و استقلال و خود کفایی و فرد مقیدی بودن برای جامعه را آموزش دهیم و بعد شیوه خرج کردن و طلبکار بودن و انتظارات رویایی داشتن . اگر آنها سختی و لذت کار را بچشند هرگز دنبال هوا و هوس و ناهنجاریها و ضد ارزشها نخواهند رفت از سپردن کارها و مسئولیتها به آنها نهراسیم کاری کنیم که خود را باور کنند . استعداد خدادادی خود را بشناسند و در جهت شکوفایی آن گام بردارند.

زندگی زیباست به آنها کمک کنیم تا زیبائیهای واقعی آن را بشناسند و از زشتی های آن روبرگردانند زشتی هایی که از رفتقت ها و دوستی با افراد ناباب و به خاطر کم محبتی خانواده روی می دهد .

( اینک که برای ما هر امیدی به نومیدی مبدل گشته است ، خداوندگار را نگر که به جای ما فرشتگان مطرود و در به در شده دل به مسرتی تازه خوش کرده و به آفریدن آدمی پرداخته و به خاطر وی جهانی تازه آفریده است !

پس ای امید بدرود باش و ای ترس تو نیز مرا ترک کن و ای پشیمانی از من دوری گزین!

در من که سرچشمه خوبی خشکیده است تو ای بدی و پلیدی به جای خوبی و خیر جایگزین باش . زیرا چون تو باشی . قلمرو آفرینش را با یزدان دو بخش خواهم کرد و من بر تیمی از آن فرمانروایی خواهم کرد .

شاید از آن تیم که خاص پروردگار است بخشی نیز بهره من گردد .

چنانکه خواهد شد و دیری نمی پاید که این جهان نو ، و این آدمیان بر تسلط من آگاهی خواهند یافت . )

« میلتون »

منظومه چهارم گفتگوی شیطان

از بهشت گمشده .

بزهکاری مجموعه جرائمی است که در زمان و مکان معین به وقوع می پیوندد .

کتله دانشمند بلژیکی اولین کسی است که با بررسی آمارهای مختلف ، اثرات عوامل طبیعی و اجتماعی را مورد تحقیق قرار داده معتقد است که بزهکاری ، پدیده ای است که بدون توجه به بزهکار می توان آن را مورد مطالعه قرار داد . به عقیده او ازدیاد و تقلیل جرائم و تغییرات احتمالی انواع بزه ها را از لحاظ زمان و مکان ، با توجه به عوامل اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و مذهبی بایستی بررسی کرد . برای ارائه علمی بزهکاری، تعداد کل جمعیت کیفری یک منطقه و جمعیت کل همان منطقه هم مقایسه می شود و میزان کاهش و یا افزایش بزهکاری با توجه به چند درصد از مقایسه آمارها به دست می آید .

تعریف نوجوان :

نوجوانی : یک دوره در توسعه شخصیت فرد انسان بین آغاز بلوغ کامل ، اغلب به عنوان مترادف با دوره جوانی خوانده می شود و معمولاً این دو را بین سنین 10 تا 18 سالگی می دانند .

جوانی : دوره ای از زندگی انسان که بعد از سالها نوجوانی می رسد و از سنین 18 تا 25 سالگی است برخی این دو را از سنین 15 تا 25 سالگی می دانند .

در این دو دوره از زندگی یعنی نوجوانی و جوانی انسان تحت شرایط روحی و روانی خاصی قرار دارد که خواسته ها و انتظارات و شخصیت او را تحت تاثیر قرار می دهد و محیط اطراف و جو خانوادگی تاثیر بسزایی در روحیات فرد دارد .

شکل دادن الگوهای سالم از آغاز دوران نوجوانی ، بسیار آسانتر از تغییر دادن الگوهای رفتاری مخاطره آمیزی است که پیش از این شکل گرفته است .

ارتباط مداوم ، مثبت و عاطفی با یک فرد بزرگسال مهربان ، به جوانان احساس امنیت و اطمینان می بخشد .

نیازهای عمیق عاطفی که برخی از دختران را به فرار و افتادن در دام حوادث سوق می دهد . فرار ، نوعی اعتراض ساده دلانه دختران سرگردان ، به وضع موجود در خانواده است و تمنای محبتی که از آنها دریغ کرده اند ، همانگونه که خودکشی های زنانه و دخترانه فریادی خاموش برای جلب توجه همسر یا والدین به شمار می آید . در بعضی خانواده ها والدین توجهی به این نیاز فرزندان ، بویژه دختران نوجوان خود ندارند و گمان می کنند که با تامین خوراک و لباس ، پوشاک و مسکن و رفع دیگر نیازهای مادی آنها ، از قبیل هزینه تحصیل و جهیزیه وظیفه خود را در قبال این تشنگان مهر و عاطفه ، انجام می دهند ، چنین والدینی دختران خود را در چهار چوب تصورات دوران جوانی خود می خواهند مطیع و سر به راه باشند نمره خوب بگیرند . جز مسیر مدرسه و خانه، راه دیگری نشناسند و لحظه ای از نگاه تیز بین و سختگیرانه شان دور نمانند …..

ولی غافل از اینکه نوجوانان نیازهای دیگری هم دارند . تفریح و سرگرمی و نشاط می خواهند ، محبت و توجه می خواهند ، دوست دارند ، پدر و مادر را نه چون نظاره گری عادی از احساس بلکه همدم و مونس غمخوار و مهربان ببیند تا در رویارویی با یک مشکل فردی و اجتماعی بتوانند بدون هیچ دلهره و نگرانی با پدر و مادر درد دل کنند و راه چاره ای بجویند .

پدر و مادر باید به این نکته توجه کنند هر مشکلی که برای نوجوان به وجود می آید ، وی علت آن را از جانب پدر و مادر خود می داند .

نوجوان ممکن است بعضی از راهنمایی ها و توصیه ها را قبول کند و بعضی از آنها را رد کند . این قسمتی از رشد فکری دوران جوانی است .

پدر و مادر باید بدانند تغییر خلق و خوی نوجوانان کاملاً طبیعی است .

این تغییر مربوط به عوامل مختلف و هیجانی است که در این سنین وجود دارد .

در این سن نوجوان اشتباه می کند و به اشتباه خود پی می برد و تجربه می آموزد .

دوران نوجوانی زمانی بین دوره کودکی و بزرگسالی است . در این مرحله فرزند شما از حالت کودکی بیرون آمده و نوجوان شده است .

در این دوران نوجوان به سرعت رشد می کند بطوری که قد دختران شما ناگهان افزایش می یابد و ظاهر او به شکل خانمی در می آید . یا موهایی در صورت پسر شما ظاهر می شود و عظلات او قوی و صدای او تغییر می کند .

غیر از رشد جسمی ، تغییرات مهمی در این دوره اتفاق می افتد که به تعبیر عده ای تولد جدید نامیده می شود و عبارت است از :

1- رشد سریع جسمی 2- رشد روانی 3- رشد جنسی 4- رشد اجتماعی

5- تحصیل و دانش آموختن 6- تغذیه 7- مسائل و مشکلات دستگاه تناسلی

دوران نوجوانی دوران بسیار پیچیده و مشکلی است بطوری که نوجوان اعتراض می کند و ادعاهایی دارد . پدر و مادر باید بدانند که این دوران زودگذر است زیرا نوجوان دوران کودکی را پشت سر گذاشته و وارد مرحله جوانی شده است . او می خواهد از حالت تابع بودن به حالت استقلال برسد . بعضی از نوجوانان از این مرحله به سادگی و راحتی می گذرند و هم پدر و مادر هم نوجوان مشکلی ندارند ولی بعضی از مواقع ممکن است حالت هیجان ، برخورد و تمرد به وجود آید که این مرحله برای نوجوان و پدر و مادر بسیار مشکل خواهد بود . بنابراین پدر و مادر باید در نظر داشته باشند که هر نوجوانی با نوجوان دیگر تفاوت دارد . همانطور که هر نوجوانی از نظر رشد جسمی با نوجوان دیگر متفاوت است از نظر رشد روانی هم با نوجوانان دیگر متفاوت است .

مقاله بلوغ و هویت یابی نوجوانان در 33 صفحه ورد قابل ویرایش

«بلوغ و هویت یابی»

«نوجوانان را می‎توان به مرغان دور پروازی تشبیه کرد که وجودشان پیدایش سرزمین های ناپیدایی را در افق به دریانورد نوید می‎دهد.

ما که دریاهای ژرف را به پیش می رانیم و نمی دانیم کی و کجا به خشکی می رسیم، باید این نوید را گرامی داریم و پیام ها و اشارات نوجوان را تفسیر و درک کنیم.»





فهرست :

خصوصیات عمومی دوران بلوغ...........................................................................

خواهش های فطری و خواهش های اکتسابی در دوره جوانی.............................

فراهم کردن غرایز در این دوره (تکالیف نوجوان)................................................

چگونگی رشد شخصیت در این دوره...................................................................

اظهار وجود و اثبات شخصیت..............................................................................

چگونگی دستیابی به استقلال.................................................................................

انتخاب دوست........................................................................................................

چگونگی رشد و تکامل جسمانی از تولد تا پایان دوره جوانی...............................

عکس العمل های روانی دختران نسبت به تغییرات بدنی.......................................

رابطه ی بلوغ جسمی با بلوغ روانی.......................................................................

خود دوستی و دگردوستی در این دوره ..............................................................

بلوغ........................................................................................................................







مقدمه

هدف از تهیه ی این تحقیق شناسایی بلوغ و هویت یابی است . این که نوجوانی چه دوره ای است؟ ‌خصوصیات شخصیتی، جسمانی، روحی و روانی نوجوان در این دوره چگونه است؟ او باید چگونه در برابر تغییرات حاصل از این دوره عکس العمل نشان دهد؟ …

در این دوره نوجوان در یک تبدیل شخصیتی قرار دارد افکار و حالات وی به سوی بلوغ و در مسیر کامل تر شدن حرکت کند. در این تحقیق از مواردی چون خصوصیات عمومی دروان بلوغ، خواهش های فطری و اکتسابی ، رام کردن غرایز، تفریحات سالم، تفریحات زیان بخش، رشد و اظهار وجود، استقلال و دوست یابی نوجوانان، بلوغ جنسی که خود یکی از عامل های تشویش و نگرانی در دختران و پسران است و انحرافات جنسی سخن به میان آمده است.

خصوصیات عمومی دوران بلوغ

- برقرار کردن مناسبات کاملتر با همسالان خود

- کامل کردن نقش اجتماعی خود به عنوان یک مرد یا یک زن

- قبول کردن وضع جسمانی خود و استفاده از آن به طور مؤثر

- به دست آوردن استقلال عاطفی و از میان بردن وابستگیهای عاطفی با والدین و سایر افراد بالغ «فطام روانی»

- اطمینان حاصل کردن درمورد استقلال اقتصادی.

- انتخاب شغل و آماده کردن خود جهت احراز آن.

- آماده نمودن خود جهت انتخاب همسر و تشکیل خانواده.

- پرورش دادن مهارتهای هوشی و مفاهیم لازم جهت شرکت دادن در زندگی اجتماعی.

- کامل کردن رفتار اجتماعی و قبول کردن مسئولیت های مربوط بدان.

- آشنا شدن با یک دسته از ارزشهای اخلاقی و تحصیل یک فلسفه حیاتی ارضاء کننده[1].

از دیگر خصوصیات عمومی دوران بلوغ عبارتند از :

دارا بودن مشکلاتی چون عصبانیت ، ناآرامی، علاقه به تنهایی، رغبت نشان دادن نسبت به امر و نهی کردن، بهانه گیری، ناراضی بودن از وضع زندگی، جرو بحث کردن با اعضای کوچکتر خانواده، لجباز بودن، نداشتن توانایی برای بازگویی وضعیت روحی و علاقه های خود و مسائل خانه و خانوادگی، وضع موقعیت اجتماعی، دینی و اخلاقی، مسائل مربوط به تحصیل و غیره.[2]





انتخاب دوست

سن 11 را سن رفیق بازی می گویند. زیرا نوجوان در جستجوی دوستانی می‎باشد که با آنها سرگرمی داشته و احیاناً رازهایش را با او در میان بگذارد.

در دوستی های خود بسیار عاطفی هستند، سادگی به خرج می دهند ولی چون دوستان انتخاب شده نیستند، و انان درباره دوست خود تعصب دارند ممکن است دچار لغزش شوند و برای همین است که خطری آنها را تهدید می‎کند خطر این که عاشق دوست خود هستند و در این راه مصلحت را رعایت نمی کنند و ممکن است دوست فاسدی را به دوستی برگزینند.

تقلید در آنان به وفور دیده می‎شود و این تقلید برای آنها که روح ضعیف و تأثیر پذیر دارند و ناگهان متوجه می‎شوند که دین خود را از دست داده و عقیده دوست خود را پذیرفته اند. او نمی داند که وقتی با کسی دوست می‎شود نباید زمام اختیارش را به دست او بدهد.

و از همه بدتر است این که در دوستی های خود زیاده روی می‎کند و همه اسرار خود را با دوستان مطرح می‎کند. امام علی (ع) در این باره می فرماید: دوستت را چندان دوست بدار که اگر روزی دشمن او شدی از او هراسناک نباشی.

دوستی های این دوره زندگی است که برای همیشه باقی می ماند و می‎تواند زمینه ساز شرافتها و یا رذالتها باشد.

تأثیر پذیری این دوره زندگی به علت این است جوانان احساس می کنند مانند پرنده ای در قفس مانده اند بویژه که این نوجوان مسائلی دارند که نمی توانند آن را با اولیا در میان بگذارند.[3]

نیاز به داشتن دوست و رفیق، یکی از نیازهای بشر در تمام دوران زندگی است. آدمی دوست دارد تا فردی همدل، موافق و همرنگ خود داشته باشد. این افراد خواسته یا ناخواسته روی اخلاق و کردار هم اثر می گذارند.

دوست خوب، مایه خوشبختی و سعادت انسان است. دوست لایق، کسی است که درایام خوشی و ناخوشی یاری یکدل، موافق است.

دوستی ها، بیدار کننده حس نوع دوستی و دگردوستی در فرد است. نداشتن دوست خوب در زندگی، باعث محرومیت است. برای داشتن دوست خوب نیاز به راهنمایی بزرگترها است. با این راهنمایی آنها می آموزند تا حدود دوستی ها را دریابند.

جوانان در انتخاب دوستی ها آسان پذیر بوده و پیرو عواطف و احساسات هستند. دوستی هایشان سر سخت است. جوانان باید در انتخاب دوست، جانب عقل و مصلحت را نگاه دارند. پرهیز از دوستان چاپلوس، باعث سعادت در زندگی است.[4]

در این سنین نفوذ پذیری دوستان و همسالان بیشتر از سایر گروه ها می باشد، یعنی نوجوان از دوستان خود بیشتر تأثیر می پذیرد و به رنگ آنها در می‎آید تا جایی که رفتار آنان را چه خوب و چه بد برای خود الگو قرار می‎دهد.

در این دوره نوجوانان بیش از حد به دوستانشان اعتماد دارند و با نوعی ساده اندیشی و اطمینان کامل با رفقا و معاشران خود مرتبط می‎شود و این سرآغاز برای انحراف او می‎شود (از طریق دوستان ناباب).

پس نتیجه می‎شود خانواده ها مربیان علاوه بر آگاه کردن نوجوان به ضروریات بلوغ، در زمینه ی دوستی ها و معیارهای انتخاب دوست و خطرات ناشی از دوستی های آلوده، با آنان به گفتگو نشینند و به آنان آگاهی بخشند.[5]

چگونگی رشد و تکامل جسمانی از تولد تا پایان دوره جوانی

از بدو تولد تا شش ماهگی :

- دست و پا می زند، سروشانه و چانه را بالا نگاه می دارد.

- سر را آزادانه به اطراف حرکت می دهد، و اغلب سرش را به یک طرف کج می‎کند.

- به عنوان واکنش در مقابل حرکات بزرگترها، با صدای بلند می خندد.

- با چشم حرکت نور و صدا و اشخاص را دنبال می‎کند.

- گریه های مختلف مربوط به درد و گرسنگی و ناراحتی را ظاهر می‎کند.

- نوک پا را می پراند و با پاهای خود اشیا را حرکت می‎دهد.

- اگر شیء کوچکی را در دست او بگذارند ، محکم آن را می چسبد و بی اراده نگاه می دارد.

- اشیاء را به طرف دهان می‎برد.

آغاز هفت ماهگی تا دوازده ماهگی :

- مچ دست ها را آزادانه می چرخاند، به دور خود می چرخد.

- برای نشستن تقلا می‎کند و به تنهایی تا چند ثانیه می نشیند.

- در حالت خوابیده انگشتان پای خود را به دهان می‎برد.

- این طرف و آن طرف می رود و خود را با اثاثیه منزل آویزان می‎کند.

- با خودش حرف می زند، می خندد و صدا می‎کند.

- با انگشت سبابه اشیا را فشار می‎دهد و دو شیء کوچک را به هم می زند.

از سیزده ماهگی تا هجده ماهگی :

- به تصاویر بزرگ و رنگی نگاه می‎کند.

- از پله ها بالا و پائین می خزد.

- می‎تواند در حالیکه عقب عقب می رود یک اسباب بازی را با خود بکشد.

- دستگیره در را می‎گیرد و در را باز می‎کند.

- به خوبی راه می رود و به ندرت می افتد.

- قاشق را می‎گیرد و غذا را به دهان می‎برد.

- شیء را روی شیء دیگر می گذارد و می‎تواند دو یا سه مکعب را روی هم قرار دهد.

- ترجیح می‎دهد اشیاء را با یک دست بگیرد.

از نوزده ماهگی تا بیست و چهار ماهگی :

- بدون کمک دیگران از پله ها بالا می رود و روی میز می نشیند.

- با قاشق غذا می خورد و فنجان را بدون کمک دیگران از زمین برداشته و می نوشد.

- می‎تواند خطوط منحنی واقعی ترسیم کند.

- معمولاً می‎تواند ادرار و مدفوع خود را کنترل کند.

از بیست و پنج ماهگی تا سی ماهگی :

- به سرعت به وزن کودک افزوده می‎شود .

- می‎تواند لباس خود را در بیاورد.

- صفحات کتاب را ورق می زند.

- توانایی پرتاب اشیاء را دارد.

- با تناوب پاها را بر می دارد و از پله ها بالا می رود.

- در به کار بردن دست ها و پاها و بازوان بیشتر از کار کردن با انگشتان لذت می‎برد.

از سی ماهگی تا سی و شش ماهگی :

- لباس خود را بدون کمک دیگران می پوشند.

- همه دندانهای شیری او کامل می‎شود.

- روی سه چرخه می نشیند و پا می زنند، ولی معمولاً با کمک پاها روی زمین سه چرخه رابه جلو می برند.

- با هر دو پا از زمین می پرد و فعال و پر انرژی است.

- در غذا خوردن می‎توانند از چنگال استفاده کند و کمتر غذا بر زمین بریزد.

سه سالگی :

- فعال و پر انرژی است ولی زود خسته می‎شود.

- از وسائل گوناگون با مهارت و به راحتی استفاده می‎کند.

چهارسالگی :

- مستعد ابتلاء به بیماریهای دوران کودکی است.

- در حرکات کودک، توازن و هماهنگی دیده می‎شود.

- می‎تواند شکل آدم را که 3 یا 4 قسمت دارد ترسیم کند.

پنج سالگی :

- دست ها مهارت دارند ولی عضلات کوچک دست هنوز کاملاً متعادل و موزون نیست.

- بدن کشیده تر و دستها و پاها دراز تر می‎شود.

- دختران (معمولاً) در رشد بدنی از پسرها در حدود یکسال جلوتر هستند.

شش سالگی :

- پاها به سرعت رشد می‎کند و قامت کشیده تر می‎شود.

- فعال، پر انرژی و پر سروصدا است.

مقاله بررسی تربیت دینی در نوجوانان در 27 صفحه ورد قابل ویرایش

مقدمه:

از آنجائیکه نظام مقدس جمهوری اسلامی فقط و فقط از طریق اعتماد عمیق اقشار ملت به اسلام عزیز متداوم و پایدار می‌ماند و نظام جمهوری اسلامی چیزی جز ظهور حیات اسلامی در عرصة فعالیتهای فردی و اجتماعی نیست بنابراین لازم است که بیش از پیش در این راستا همت گمارده شود. و به گونه‌ای عمل کرد که در نسل جدید ما و نسلهای بعدی دچار اضطراب و نگرانی و بیم و هرای نشوند و چه بسا یک عملکرد غلط در این زمان از طرف تربیت‌کنندگان از پدر و مادر گرفته تا مربیان مقاطع مختلف تحصیلی یأس و ناامیدی را در روحیة این عزیزان ایجاد کند و روح دین باور و وجدان پاک نوجوانان را پدران و مادران آیندة این مرز و بوم سست و بی‌حاصل نماید پس توجه داشته‌باشیم که وظیفة خطیری بر دوش نهاده شده‌است که با اندکی لغزش در انجام آن در پیشگاه خداوند متعال پاسخگو نخواهیم بود و چه زیباست که در صورت پاسخگویی سربلند و سرافراز بیرون آئیم. پس بیائید عاقلانه عمل کنیم و از خود ستائیهای بی‌مورد دست برداریم و تربیت نسل سالم و صالح را داشته باشیم که این جز در سایة باوراندن باورهای مذهبی در نوجوانان و جوانان و نسل نو نیست البته به طور عاقلانه و استفاده از تکنیک‌های دین‌ باروانه که اگر مربیان ما خود را مجهز به این هنر نباشند و خود را با خواسته‌های پاک جوانان و نوجوانان آشنا نکند و آنرا در جهت صحیح هدایت ننمایند جفای بزرگی به جامعة بشریت از جمله مذهب تشیع نموده‌اند که البته وظیفه‌ای بسیار سنگین است و چه بسا از پیامبراکرم (ص) نقل شده‌است که معلمی شغل انبیاء است پس از این‌جا به ظرافت و مسئولیت خطیر خود با دقت بنگریم و از زیر این مسئولیت با بهانه‌های واهی شانه خالی نکنیم که اگر چنین کنیم لایق انسانیت نیستیم و اگر پدران و مادران در این یعنی در جهت دین‌باوری و تقویت مذهب در فرزندانشان کوتاهی کنند باید این را بدانند که لایق پدر و مادری نیستند و باید خودشان را مواخذه نمایند در پیشگاه خداوند بسی سنگین تر و سخت‌تر است.

و باید همة این سخنان چنین برداشت کرد که:

مسلمانان مسلمانی زسر گیرد که کفر از شرم یار بد مسلمان‌وار می‌آید.

موضوع: راههای مؤثر در تربیت دینی نوجوانان

مسئله: بررسی عوامل مؤثر در تقویت در نوجوانان

بیان مسئله: بسیار مشاهده می‌شود که اولیاء و مربیان از تربیت دینی نوجوانان گله و شکایت می‌کنند و آنها را افرادی لامذهب و فراری از دین می‌پندارند و به هر نحوی در صددند که این وصلة ناهمرنگ را به نوجوانان بچسبانند و به هر طریقی شده خود را از زیر بار مسئولیت بزرگ و خطیر مذهبی بار‌آوردن فرزندان‌شان شانه خالی نمایند که البته شاید بتوان تا اندازه‌ای این مسائل را به نوجوانان نسبت داد ولی اگر ما خود در کار خود دقیق شویم مشاهده می‌کنیم که نوجوان در ابتدای راه است اگر به او جهت داده شود و صحیح برنامه‌ریزی شود او به خوبی می‌تواند خود را دریابد و آنچه را روح پاک و بی‌آلایش او طلب می‌کند به آن دست پیدا کند که در این تحقیق محقق سعی برآن دارد که عوامل مؤثر در تربیت دینی نوجوانان را مورد بررسی قرار داده و سطح عملکرد تقویت‌کننده‌هایی مثل خانواده و مدرسه و وسایل ارتباط جمعی را شناسایی و معرفی نماید و تا حد امکان برای رفع موانع و نواقص گام بردارد.

تعریف تئوری تربیت دینی

تربیت بدنی مجموعه‌ای از اقدامات و تلاشها و زمینه‌سازیها برای ایجاد دگرگونی در فکر و عمل است که منطبق با آن فکر و عمل دارای جنبه‌های موضع‌گیرانه براساس آن باشد.

اهمیت و ضرورت تحقیق

چون در جامعة فعلی با جمعیت جوانان و نوجوانان بیش از جمعیت کودکان و بزرگسالان می‌باشد و این نگرانی برای اولیاء و مربیان ایجاد شده که آیا نسل جوان ما می‌تواند همانند نسلهای قبل دین‌باوری عمیق داشته‌باشد و چگونه می‌توان این گرایش به مذهب را در روحیه نوجوانان بیش از پیش ایجاد کرد بر آن شدیم که در این جهت قدمهایی را برداریم و به آنچه حقیقت است دست یابیم باید نسل امروز را شناخت و منطبق با مبنای روحی او دین را به عرضه داشت آنچه در زمان حال از وضعیت دین‌باوری در نسل جدید پیداست این است که باید قبول کرد این نسل قبل از این که با مذهب به جنبه‌های ظاهری آن بنگرد بیشتر با مبنای حکمت و استدلال انس و الفت دارد گویا که نوجوان با نمونه‌ای از مردم آخرالزمان هستند که در حدیث اما سجاد (ع) می‌باشد که می‌فرمایند (خداوند می‌دانست که در آخرالزمان مردم متعمقی می‌آیند و لذا خداوند شش آیه اول سورة حدید و قل هو الله احد را برایشان آورد و از طرفی نیز باید متوجه بود که علم کلام قدیم برای توجه این نسل کافی نیست و غذای این نسل در تفسیر قیم‌المیزان قرار دارد که باید معلمین دینی ما با انس طولانی با آن کتاب شریف خود را آمادة جوابگویی به سؤالاتی کنند که علامه طباطبائی‌ (ره) از قبل پیش‌بینی کرده‌است. پس در واقع ایجاد دین‌باوری چنین نسلیکه زمینه‌ساز ظهور ولی‌عصر (ارواحنا له الفداه) می‌باشد نیاز به تعمق و تدبر و بینشی نو و جدید دارد که محقق را بر آن داشت در این جهت مطالعاتی را داشته و اطلاعاتی را در جهت تقویت دین‌باوری و مذهب در نوجوانان کسب کند چرا که برداشت نادرست از دین و مذهب خسارات جبران‌ناپذیری را به بار خواهد آورد.

امروزه غالباً می‌بینیم معانی و مفاهیمی که ما از اسلام داریم خاصیت حیات‌بخشی و ایجاد زندگی ندارد پس ناچار باید تجدیدنظری در این معانی و مفاهیم بکنیم ما باید تصور خودمان را تصحیح کنیم و این است معنی احیاء تفکر اسلامی در نسل جدید.

(مطهری مرتضی – حق و باطل صفحة 136)

غالب مفاهیم اخلاقی و تربیتی اسلام اگر نگوئیم تمام آنها به شکل وارونه الان در افکار مسلمانان وجود دارد.

(حق و باطل 123 آیت الله مطهری ره)

برای ما لازم و ضروری است که تفکر اسلامی خودمان را به شکل زنده‌ای در آوریم تلقی خودمان را از اسلام عوض کنیم نگاهی کنیم شاید مثل کسی که قبایی یا کتی را وارونه پوشیده ما هم لباس اسلام را وارونه پوشیده‌ایم واقعاً ما باید تجدیدنظری در مسلمانی خودمان بکنیم.

(مطهری مرتضی – حق و باطل صفحة 85)

همچنین باید اهمیت و ضرورت این تحقیق را در این بدانیم که

تربیت دینی در عصر ما می‌تواند به دلایل زیر باشد

1- گسترش و توسعة جرائم مختلف که طبق آمار رسمی به شدت روبه افزایش است.

2- توسعة خطر اعتیاد به همه صورتهایش از استعمال هروئین، مرفین و مشروبات الکلی و کنترل در کشورها و حتی در ممالک ما خطر که همچنان خطر رو به افزایش است.

3- توسعة تبلیغات دشمن در عرصة جهانی برای فاسد نمودن اخلاق جوانان با امکاناتی مثل اینترنت و ماهواره و …

4- سوء استفاده از مذهب‌پذیری مردم و القائات وارونه از طریق مکتبها و فلسفه‌های خطر‌آفرین

5- وجود دو راهیها و شک و تردید در زمینة مذهب که از خصایص دوران نوجوانی است.

6- وجود زمینه‌های برای دستیابی به بی‌قیدی‌ها و احساس رهایی در نوجوانان که می‌توانند وسیله‌ای برای سودجویی دشمنان باشند.

7- نیاز به پناهگاهی امن و مطمئن که در تنگناها نوجوان بتواند به آن رجوع کند و در پناه آن قرار گیرد.

(تربیت آذر 86)

هدف کلی

آنچه در این تحقیق به عنوان موضوع اصلی مورد توجه قرار گرفته است بررسی عوامل مؤثر در تربیت دینی نوجوانان می‌باشد که در آن متغیرهایی از قبیل:

1) بررسی عوامل مؤثر خانوادگی در تربیت دینی نوجوانان

2) بررسی عوامل مؤثر مدرسه‌ای در تربیت دینی نوجوانان

3) بررسی عوامل مؤثر وسایل ارتباط جمعی در تربیت دینی نوجوانان

سؤالات تحقیق

1) تا چه میزان عوامل خانوادگی در تربیت دینی نوجوانان مؤثر است.

2) تا چه میزان عوامل مدرسه‌ای در تربیت دینی نوجوانان مؤثر است.

3) تا چه میزان عوامل وسایل ارتباط جمعی در تربیت دینی نوجوانان مؤثر است.

در این تحقیق

متغیر مستقل: عوامل (خانوادگی، مدرسه‌ای، ارتباط جمعی)

متغیر وابسته: تربیت دینی می‌باشد.

تاریخچه:

با نگاهی به گذشته می‌توان چنین دریافت که انسان از همان ابتدای خلقت به گونه‌ای علاقه‌مند بوده‌است که خود را ایجاد شده از منبع خاصی که مافوق توان و قدرت خودش می‌باشد بداند برای همین به این موضوع توجه خاصی داشته‌است چرا که انسان از همان اوایل احساس وابستگی به وجود نامتناهی را داشته که عقده‌ها و نگرشهایش را با او بازگو کند و مشکل گشایش او باشد پس با نگاه اجمالی به گذشته‌های دور و تاکنون به این نکته می‌رسیم که کتبه‌ها و مقابر نشانگر و بیانگر همین موضوع‌اند که انسان از زمانهای بسیار دور به چیزهایی مثل سنگ، خورشید، ماه، ستارگان، باد و غیره اسناد خدایی بسته و نسل خود را به عنوان اینکه به این منشاء‌های قدرت احترام بگذارد تربیت می‌کرده و فرزندان خود را نیز نسل به نسل به این قدرتها وابسته می‌نموده است. تا اینکه وسیلة هدایتی بنام انبیاء الهی برای جهت دادن به این نوع تربیت دینی فرستاده شد و ایسان با بیدار کردن ازهان و افکار به انسان جاهل نمودار کردند که آن قدرت مافوقی که به دنبال آن هستند خداست و قابل دیدن نیست پس با این مختصر نگارش به سخنی کلی‌تر در زمینة تاریخچة تربیت دینی می‌پردازیم.

انسان از همان ابتدا با آثاری که از خود به جای گذاشته به مقوله‌هایی چون خدا، روح، غیب، زندگی، مرگ و زندگی پس از آن توجه خاصی داشته.

این احساس تعلق هرچه و به هر دلیلی بوده در انسان پدید می‌آمده و اشتیاق و آرزوهای خود را در آن می‌جسته با آن احساس امنیت می‌کرد و کمال‌جویی و بی‌نهایت طلبی خود را با آن پاسخ می‌گفته در فرد راز هستی را در آن می‌دیده‌است و پیش از اینکه پدیدار هستی را بتواند به گونه‌ای فلسفی و آنگاه علمی و تجربی برای خود تبیین کند انسان با همین اعتقادات دینی عطش ذهنی خود را فرو نشانیده است.

روانشناس، پزشک و فیلسوف سویسی دین را قدیمی‌ترین تظاهرات روحی انسان عنوان کرده‌است که نه تنها یک پدیدة اجتماعی و تاریخی است بلکه یک مسئله روانشناختی است.

«فراستخواه 1373»

سوال اول

بررسی عوامل موثر خانوادگی در تربیت دینی نوجوانان

از سخنان پیامبر اکرم (ص) می‌باشد که تا 21 سالگی سه دوره 7 ساله را قائل شده‌اند که دوره دوم یا 7 سال دوم مرحله پذیرش است که نوجوان به مرحله تصمیم‌گیری نرسیده و زمینه فکری انضمامی دارد و به شکل دادن و کنترل و هدایت محتاج است. از این رو اطلاعت از مربیان و والدین برای وی به طور جدی مطرح می‌شود.

(اخلاق و تربیت اسلامی – رهبر، محمدتقی ص146)

نوجوان عضو لاینفک خانواده است. همانطور که عضو سالم برای بدن مفید و سازنده است نوجوان نیز که عضوی از اعضای خانواده به شمار می‌آید، در صورت سلامت خانواده از منافع از سود می‌برد و در صورت فاسد و آلوده‌بودن نوجوان، خواه و ناخواه خانواده آسیب خواهد دید. همان‌طور که حفظ سلامت اعضاء بدن برای هر انسان لازم و ضروری است هدایت و ارشاد نوجوان نیز برای پدران و مادران امری اجتناب‌ناپذیر است.

نوجوان دوره کودکی را پشت سر گذاشته و هنوز به مرحله بزرگسالی نرسیده است. نه می‌تواند همانند کودک مطیع و فرمانبردار باشد و نه همانند بزرگسالان از قدرت تصمیم‌گیری برخوردار است. لذا در مرحله دشوار شک و تردید و ابهام به سر می‌برد و از همه دشوارتر اینکه در حال شکل‌گیری است. در این سن هر نوجوانی می‌کوشد به رفتار و کردار خود شکل بدهد و کمترین بی‌توجهی و بی‌دقتی موجب می‌شود که شامکه گزیده شده نامطلوب و نازیبا باشد و در نتیجه پسر نوح آبروی خانواده خود را بر باد دهد و باز روشن است که بازسازی نوجوان به این امکان‌پذیر نیست و به این آسانی‌ها نمی‌توان نوجوان را به کمالات فطری اولیه دعوت کرد زیرا ترک عادت موجب مرض است. از این گذشته نوجوان یک امانت الهی است.

(خانواده و فرزندان – استادان طرح جامع آموزش خانواده ص 41)

اما زین‌العابدین (ع) در «رساله حقوقیه» می‌فرمایند:

«فرزندت را به سوی پروردگارت رهنمون ساز»

دقت و اهتمام در این جمله این واقعیت را آشکار می‌کند که رسالت پدران و مادران در دوره نوجوانی و جوانی بسیار دشوار است زیرا ایجاد روحیه خداشناسی کاری بسیار دشوار و دقیق است و شاید یتوان ادعا کرد که اگر پدری توفیق یابد و به انجام این رسالت عظیم بپردازد بسیاری از خواستهای نوجوان و جوان خود به خود برآورده می‌شود. زیرا وقتی نوجوانی خدا را بشناسد همه استعدادهای درونی او یکی پس از دیگری شکوفا خواهد شد.

در سوره لقمان: حضرت لقمان به فرزندش سفارش می‌کند: «پسرم از شرک به خدا پرهیز کن زیرا شرک ستمی بس بزرگ است.»

همچنین باید توجه داست که انتقال حق خداشناسی بسیار دشوار است زیرا تا پدر و مادر الگوی عملی برای جوان نباشند هرگز این انتقال صورت نخواهد گرفت.

(خانواده و فرزندان – استادان طرح جامع آموزش خانواده ص 44)

ناگفته نماند که هر قدر پدران و مادران قویتر و راسخ‌تر نقش الگویی را عهده‌دار باشند تأثیر و جذب فرزندان آنان سریعتر خواهند بود.

براساس این اصل همه پدران و مادران باید تلاش کنند در امور دینی و اخلاقی برای فرزندان خود مدل و الگو باشند.

امام جعفر صادق (ع) می‌فرمایند: «مردم را به اعمال و کردار نیکوی خود به خوبیها راهنمایی کنید زیرا در این نوع دعوتها افراد مجذوب انسانهای شایسته می‌گردند و ناخودآگاه به همانندی و همسانی می‌پردازند.

(خانواده و فرزندان – استادان طرح جامع آموزش خانواده ص 58و59)

نتیجه‌گیری:

خانواده مهم‌ترین کانون در الگودهی و تربیت دینی نوجوان می‌باشد. لذا پدر و مادر و فرزندان بزرگتر خود باید نمونه درستی از یک فرد مذهبی باشند تا نوجوان سر در گم و شکاک، دچار سردرگمی بیشتر نشود و حقیقت را به وضوح دریابد و در جهت تربیت دینی صحیح با خانواده قدم بردارد.

سوال دوم

بررسی عوامل موثر مدرسه‌ای در تربیت دینی نوجوانان

مدرسه بعد از خانواده دومین نقش را ایفا می‌کند. نهاد مدرسه به عنوان فرایندی است که در آن تجارب آموزشی، نگرشها و موافقتها یا شکستها شکل می‌گیرد.

معلم در ساختن خصال و شخصیت کودکان و نوجوانان نقش مهم و موثری دارد.

اکر اهداف اتخاذ شده در نهادهای مدرسه و خانواده از نظر تربیت مذهبی منطبق بر یکدیگر باشند مهمترین عامل در تکوین شخصیت مذهبی دانش‌آموزان به شمار می‌روند. آنچه امروزه به حسب عادت در تکوین شخصیت مذهبی دانش‌آموزان به شمار می‌روند. آنچه امروزه به حسب عادت دیرینه تمامی هم و غم متولیان مدارس را بیش از هرچیز دیگر به خود اختصاص می‌دهد توجه صرف به برنامه‌های آموزشی است. در حالی که مدرسه تنها مسئول اجرای برنامه‌های آموزشی و دعوت از معلمان و دانش‌آموزان برای آموزش و گرفتن امتحان و اعلام نتیجه نمی‌باشد.

بلکه مدرسه نهاد تعلیم و تربیت است و باید برنامه‌های جامعی برای رشد علمی، اخلاقی، مذهبی، عقلی، عاطفی، سیاسی و اجتماعی دانش‌آموزان داشته و همه عوامل موجود در مدرسه را برای تحقیق همه جانبه این برنامه‌ها بسیج کرد.

خطوط مرزهایی که فقط تربیت دینی فرزندان را در محدوده مربی پرورشی مشخص کرده‌است را باید شکست و تمامی دست‌اندکاران مداری با هم در این راه قدم بر‌دارند. چرا که سوابق نشان‌داده که نوجوان از هر فردی به گونه‌ای خاص تاثیر می‌پذیرد و الگو می‌گیرد و چه زیباست که الگوگیری نوجوان در مسائل و تربیت دینی از دبیران و معلمان دلسوز و متعهد و مذهبی (به معنی واقعی) الگو بپذیرد.

نتیجه‌گیری:

نتیجه اینکه همه اولیاء و مربیان مدرسه باید هماهنگ عمل نمایند و خود نمونه خوبی از یک الگوی مذهبی و دینی باشند و با رفتار و اعمال خود نوجوانان را در این جهت راهنما باشند چرا که فقط مربی پرورشی مسئول تربیت دینی فرزندان این مرز و بوم نیست، همه در این امر شریکند و باید هماهنگ عمل کنند.