*مقاله درمورد قانون تجارت الکترونیک*

(1) گزارش توجیهی--------------------------------------------------------- 1

(الف) تجارت الکترونیکی و تجربیات بین‌المللی-------------------------------------- 1

1) واقعیت--------------------------------------------------------------- 1

2) رویکردهای‌ مختلف‌ قانون‌گذاری‌ در جهان‌---------------------------------------- 1

2-1- رویکرد دستوری‌ یا تجویزی‌----------------------------------------------------------------- 1

2-2- رویکرد ‌ دوگانه---------------------------------------------------------------------------- 1

2-3- رویکرد‌ «حداقلی‌»------------------------------------------------------------------------- 1

3) آثار و فروض‌ قانونی‌------------------------------------------------------- 1

3-1- اثر حقوقی‌------------------------------------------------------------------------------- 1

3-2- فرض‌ قانونی‌------------------------------------------------------------------------------ 1

4) تشکیلات‌ دفاتر خدمات الکترونیکی (دفاتر خدمات الکترونیکی) صدور جواز و اعطای‌ اعتبار به‌ دفاتر الکترونیکی‌ 1

4-1- مسئولیت‌-------------------------------------------------------------------------------- 1

4-1-1‌- زمینه‌-------------------------------------------------------------------------------- 1

4-1-2- رویکرد کشورها------------------------------------------------------------------------ 1

5) سیستم‌های‌ بسته‌ و استقلال‌ طرفین‌------------------------------------------- 1

5-1- رشد معتنابه‌ سیستم‌های‌ بسته‌--------------------------------------------------------------- 1

5-2- عواملی‌ که‌ بر روی‌ سیستم‌های‌ بسته‌ اثر می‌گذارد------------------------------------------------- 1

6) شناسایی‌ بین‌المللی‌------------------------------------------------------ 1

6-1- اقدامات‌ بین‌المللی‌------------------------------------------------------------------------- 1

6-1-1 دستورالعمل‌ اتحادیة‌ اروپا---------------------------------------------------------------- 1

6-1-2- آنسیترال‌----------------------------------------------------------------------------- 1

6-1-3- کنوانسیون‌ بین‌المللی‌------------------------------------------------------------------- 1

6-1-4- OECD----------------------------------------------------------------------------- 1

6-1-5- سایر سازمان‌های‌ بین‌المللی‌------------------------------------------------------------- 1

7) قانون‌ تجارت‌ الکترونیکی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ایران‌ و رویکرد حقوقی‌ برای‌ تدوین‌ قوانین‌ مکمل‌------- 1

7-1- حمایت از مصرف‌کننده--------------------------------------------------------------------- 1

7-2- حمایت از داده/حریم خصوصی---------------------------------------------------------------- 1

7-2-1- حمایت‌ از داده‌------------------------------------------------------------------------ 1

7-2-2- فعالیت‌های‌ بین‌المللی‌------------------------------------------------------------------ 1

7-2-3- شورای‌ اروپا--------------------------------------------------------------------------- 1

7-2-4- OECD----------------------------------------------------------------------------- 1

7-2-5- سازمان‌ ملل‌--------------------------------------------------------------------------- 1

7-2-6- کمیسیون جوامع‌ اروپایی‌---------------------------------------------------------------- 1

7-2-7- گردش‌ فرامرزی‌ داده‌------------------------------------------------------------------- 1

7-3- حمایت از حقوق مالکیت‌های فکری (حق مولف، اسرار تجاری و علایم صنعتی)--------------------------- 1

(ب) ابعاد جزایی----------------------------------------------------------- 1

1) جرایم کلاسیک در حقوق تجارت---------------------------------------------- 1

2) جرایم جدید----------------------------------------------------------- 1

2-1- کلاه‌برداری کامپیوتری خاص--------------------------------------------------------------- 1

2-2- جعل خاص----------------------------------------------------------------------------- 1

2-3- نقض حریم خصوصی (جرایم مربوط به حمایت از داده‏ها)-------------------------------------- 1

2-4- نقض حق تألیف------------------------------------------------------------------------- 1

2-5- نقض حقوق مصرف‏کننده------------------------------------------------------------------ 1

2-6 نقض حقوق رقابت------------------------------------------------------------------------- 1

(ج) اقدامات آتی قانون‌گذار--------------------------------------------------- 1

بخش اول – حقوقی--------------------------------------------------------- 1

اقدامات فوری---------------------------------------------------------------------------------- 1

1-‌ آیین‌نامه‌ها--------------------------------------------------------------------------------- 1

2- قانون تشکیلات دفاتر خدمات الکترونیکی-------------------------------------------------------- 1

اقدامات ضروری-------------------------------------------------------------------------------- 1

1- پرداخت‌های الکترونیکی، قوانین گمرکی و مسایل مالی و مالیاتی--------------------------------------- 1

2- تدوین قوانین اصلی-------------------------------------------------------------------------- 1

3-‌ آیین دادرسی در فضای سیبرنتیک--------------------------------------------------------------- 1

بخش دوم - جزایی--------------------------------------------------------- 1

مسائل جزایی مورد بحث در مراحل بعدی پروژه------------------------------------------------------- 1

1- مسئولیت کیفری در جرایم تجارت الکترونیکی------------------------------------------------------ 1

2- جرایم دیگر--------------------------------------------------------------------------------- 1

3- تنش‏های‌ آیین دادرسی کیفری در رابطه با جرایم تجارت الکترونیکی------------------------------------ 1

4- تنش‏های حقوق جزای بین‏الملل در رابطه با جرایم تجارت الکترونیکی----------------------------------- 1

الف ـ مقدمه---------------------------------------------------------------------------------- 1

ب ـ بررسی مشکل در حالت کلاسیک------------------------------------------------------------ 1

ج ـ بررسی مشکل در فضای تجارت الکترونیکی---------------------------------------------------- 1

ضمایم----------------------------------------------------------------- 1

ضمیمه 1---------------------------------------------------------------- 1

کلاه‌برداری کامپیوتری------------------------------------------------------- 1

تعریف کلاه‌برداری کامپیوتری-------------------------------------------------- 1

مجازات کلاه‌برداری--------------------------------------------------------- 1

مجازات کلاه‌برداری کامپیوتری-------------------------------------------------------------------- 1

الف- سوء استفاده‌های کامپیوتری---------------------------------------------------------------- 1

ب- سوء استفاده‌های کامپیوتری کلاسیک--------------------------------------------------------- 1

ج- سوء استفاده در صندوق‌های پرداخت---------------------------------------------------------- 1

د- سوء استفاده از خطوط تلفنی----------------------------------------------------------------- 1

پدیدة جرم کامپیوتری--------------------------------------------------------------------------- 1

الف – جرایم اقتصادی مرتبط با کامپیوتر---------------------------------------------------------- 1

ب _ روش‌های سوء استفاده-------------------------------------------------------------------- 1

ج _ مرتکبین--------------------------------------------------------------------------------- 1

د- قوانین کلاه‌برداری کامپیوتری----------------------------------------------------------------- 1

ه- جمع بندی و پیشنهاد متن قانون-------------------------------------------------------------- 1

و- تحول مصادیق----------------------------------------------------------------------------- 1

ضمیمه 2---------------------------------------------------------------- 1

جعل کامپیوتری----------------------------------------------------------- 1

1- مقدمه------------------------------------------------------------------------------------- 1

2- طرح بحث--------------------------------------------------------------------------------- 1

3- تاریخچه----------------------------------------------------------------------------------- 1

4- تعریف------------------------------------------------------------------------------------ 1

5- منبع شناسی------------------------------------------------------------------------------- 1

6- جمع بندی و پیشنهاد------------------------------------------------------------------------- 1

ضمیمه 3--------------------------------------------------------------- 1

اصلاح قانون مدنی فرانسه راجع به ادله الکترونیکی و مصوبه امضای الکترونیکی فرانسه------------ 1

ماده 1316 قانون مدنی------------------------------------------------------- 1

طرح مصوبه : متن---------------------------------------------------------- 1

بخش 1ـ شرایط راجع به وسایل و روش‌های‌ ایجاد امضای الکترونیکی--------------------------------------- 1

بخش 2ـ شرایط راجع به گواهی‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات گواهی الکترونیکی:-------------------------------- 1

بخش 3ـ کنترل مراجع گواهی الکترونیکی----------------------------------------------------------- 1

بخش 4ـ تأیید مراجع گواهی الکترونیکی------------------------------------------------------------- 1

شرح قانون امضای الکترونیکی فرانسه 13 مارس 2000---------------------------------- 1

آزادی گردش در بازار داخلی----------------------------------------------------------------------- 1

اختیارات کمیسیون----------------------------------------------------------------------------- 1

رژیم حقوقی مراجع خدمات گواهی----------------------------------------------------------------- 1

سیستم تأیید اختیاری------------------------------------------------------------------------- 1

مسئولیت‏ها----------------------------------------------------------------------------------- 1

شروط معاف‏کننده (معاذیر قراردادی و یا شروط رافع مسئولیت) یا محدودکننده مسئولیت---------------------- 1

ضمیمه 4---------------------------------------------------------------- 1

قانون تجارت الکترونیکی در کشورهای مختلف جهان تا سال 2000---------------------------------------- 1

ضمیمه 5--------------------------------------------------------------- 1

عبارات قانونی و استانداردهای آن در قانون تجارت الکترونیکی‌ایران---------------------------------------- 1

ضمیمه 6---------------------------------------------------------------- 1

فرمت X509v3------------------------------------------------------------------------------- 1

(2) پیش‌نویس قانون تجارت الکترونیکی------------------------------------------- 1

پیشنویس قانون تجارت الکترونیکی---------------------------------------------- 1

فهرست عناوین----------------------------------------------------------- 1

باب اول - مقررات عمومی‌-مبحث اول - درکلیات------------------------------------- 1

فصل اول: قلمرو و شمول قانون - ماده 1------------------------------------------------------------- 1

فصل دوم – تعاریف – ماده 2---------------------------------------------------------------------- 1

فصل سوم – تفسیر قانون – مواد 3 و 4-------------------------------------------------------------- 1

فصل چهارم – اعتبار قراردادهای خصوصی – ماده 5---------------------------------------------------- 1

مبحث دوم - در احکام »داده«--------------------------------------------------------------------- 1

فصل پنجم – نوشته، امضا، اصل – مواد 6 الی 11------------------------------------------------------ 1

مبحث سوم - »داده« مطمئن--------------------------------------------------------------------- 1

فصل ششم - امضای الکترونیکی مطمئن – ماده 12---------------------------------------------------- 1

فصل هفتم - ثبت یا سوابق الکترونیکی مطمئن – ماده 13----------------------------------------------- 1

فصل هشتم - آثار ثبت و سوابق و امضای الکترونیکی مطمئن – مواد 14 الی 16------------------------------- 1

فصل نهم – پذیرش و ارزش اثباتی »داده« - مواد 17 الی 21--------------------------------------------- 1

فصل دهم – اعتبار قانونی ارجاع »داده« - ماده 22----------------------------------------------------- 1

مبحث چهارم - مبادله »داده«--------------------------------------------------------------------- 1

فصل یازدهم – عقد و اراده طرفین – مواد 23 و 24----------------------------------------------------- 1

فصل دوازدهم – انتساب »داده« - مواد 25 الی 29----------------------------------------------------- 1

فصل سیزدهم – تصدیق دریافت – مواد 30 الی 35---------------------------------------------------- 1

فصل چهاردهم -زمان و مکان ارسال و دریافت »داده« - مواد 36 الی 40------------------------------------ 1

باب دوم---------------------------------------------------------------- 1

دفاتر خدمات الکترونیکی---------------------------------------------------- 1

مبحث اول - کلیات----------------------------------------------------------------------------- 1

فصل اول – دفتر خدمات الکترونیکی – مواد 41 الی 48------------------------------------------------- 1

مبحث دوم – دفتردار کل------------------------------------------------------------------------- 1

فصل دوم - دفتردار کل – مواد 49 الی 57----------------------------------------------------------- 1

فصل سوم – اختیارات دفتردار کل – مواد 58 الی 63--------------------------------------------------- 1

مبحث سوم - وظایف---------------------------------------------------------------------------- 1

فصل چهارم - وظایف دفتر خدمات الکترونیکی - مواد 64 و 65------------------------------------------- 1

فصل پنجم - وظایف امضاءکننده – ماده 66---------------------------------------------------------- 1

فصل ششم - وظایف اطراف اعتمادکننده – ماده 67---------------------------------------------------- 1

مبحث چهارم - دفتر خدمات الکترونیکی خارجی------------------------------------------------------ 1

فصل هفتم - شناسایی دفاتر خدمات الکترونیکی خارجی مواد 68 الی 75----------------------------------- 1

باب سوم---------------------------------------------------------------- 1

در قواعد مختلف---------------------------------------------------------- 1

مبحث اول - حمایت‌های انحصاری در بستر مبادلات الکترونیکی------------------------------------------ 1

فصل اول - حمایت از مصرف‌کننده و تبلیغات - مواد 76 الی 101----------------------------------------- 1

فصل دوم – حمایت از حق مولف در بستر مبادلات الکترونیکی – مواد 102 الی 104-------------------------- 1

مبحث دوم - حفاظت از »داده« در بستر مبادلات الکترونیکی--------------------------------------------- 1

فصل سوم – حمایت از »داده«های شخصی (حریم خصوصی) – مواد 105 الی 107--------------------------- 1

فصل چهارم – حمایت از اسرار تجاری – مواد 108 و 109----------------------------------------------- 1

فصل پنجم – حمایت از علایم تجاری – مواد 110 و 111----------------------------------------------- 1

باب چهارم-------------------------------------------------------------- 1

جرایم و مجازات‌ها--------------------------------------------------------- 1

مبحث اول – کلاه‌برداری کامپیوتری – ماده 112------------------------------------------------------ 1

مبحث دوم – جعل کامپیوتری – ماده 113----------------------------------------------------------- 1

مبحث سوم – نقض حقوق مصرف‌کننده و تبلیغات در بستر مبادلات الکترونیکی – مواد 114 و 115-------------- 1

مبحث چهارم – نقض حق مولف - ماده 116--------------------------------------------------------- 1

مبحث پنجم – نقض حمایت از داده‌های شخصی/حریم خصوصی – مواد 117 الی 121------------------------- 1

مبحث ششم – نقض اسرار تجاری و علایم تجاری – مواد 122 و 123--------------------------------------- 1

باب پنجم--------------------------------------------------------------- 1

جبران خسارت – ماده 124----------------------------------------------------------------------- 1

باب ششم--------------------------------------------------------------- 1

متفرقه – مواد 125 الی 134---------------------------------------------------------------------- 1

(3) شرح مواد قانونی-------------------------------------------------------- 1

(4) منابع--------------------------------------------------------------- 1

(1) گزارش توجیهی

(الف) تجارت الکترونیکی و تجربیات بین‌المللی

1) واقعیت

فناوری اطلاعات با پیشرفت‏های اخیر خود جامعه‌ای مجازی با آثار کاملاً واقعی به وجود آورده که تأثیر زیادی بر زندگی انسان‏ها داشته است. جامعه‌ای با قواعد مشترک که نوعی یکسانی یا به عبارتی همگرایی در مسائل و قواعد مبتلابه را موجب شده است. بی‌جهت نیست که نویسندگان مایلند پیشرفت‌های اخیر را با آغاز عصر صنعت (فناوری اطلاعات) و خطوط راه‌آهن (فناوری تبادل اطلاعات) مقایسه کنند چون آثار و تبعات اختراعات جدید کمتر از ماشین بخار و راه‌آهن نیست.

برخورداری شئونات جامعه متاثر از فناوری اطلاعاتی پیشرفته تنها بسنده به امور بهداشتی، حمل و نقل، تبادل اطلاعات علمی، سیستم‏های اداری و ... نبوده بلکه اقتصاد و تجارت را تحت‏الشعاع قرار داده و نحوه تجارت جدیدی را به وجود آورده که از تجارت مرسوم فاصله گرفته است.

این فاصله ظهور در نوع عملیات تجاری، قواعد حاکم، مؤسسات لازم و فراگردها دارد. اگر تجارت مرسوم وابسته و مبتنی بر کاغذ است, تجارت الکترونیکی مبتنی بر اطلاعات و جریان اطلاعات است. برقراری یک روش الکترونیکی تجارت کارآمد با همة قابلیت‏ها و توانایی‌هایش مستلزم وجود قوانین متعدد است. جدای از قواعد مورد نیاز باید گفت تجارت الکترونیکی در عرصة حقوقی (غیرکیفری) مسائل و تنش‏هایی را موجب شده که بدوی‏ترین نکات و مسائل ناظر به حقوق مدنی (ادله، قراردادها، مسئولیت‏ مدنی و ...) است.

به تبع حقوق بین‏الملل خصوصی نیز در زمینة قراردادها، اسناد، اختلافات و ... با حضور عنصر خارجی در قضیه تنش‏هایی را مواجه شده است. از جمله مباحث حریم خصوصی یا حمایت از داده‏هاست که نیازمند حمایتی خاص در امر تجارت الکترونیکی است حمایت از مصرف‏کننده عرصة دیگر حقوقی ا ست که با تنش مواجه شده به خصوص از آنجا که در کشور ما قواعد بدوی و غیردیجیتال را نیز دارا نیست تا بتوان با تسری آنها به محیط دیجیتال به حمایت از مصرف‏کننده در‌ این عرصه اخیر پرداخت. تبعاً‌ آیین دادرسی (غیرکیفری) برای رسیدگی به پرونده‏ها و مشکلات پیش آمده، ادلة اثبات مورد نیاز و چگونگی قواعد آن در‌ این عرصه جدید، سیستم‏های پرداخت و مسائل حقوقی آن و به عبارت بهتر ابعاد حقوقی بانکداری الکترونیکی، ابعاد حقوقی کارت‏های اعتباری، حقوق رقابت و ... همه از عرصه‏های حقوقی (غیرکیفری) است که در قبال تجارت الکترونیکی نیازمند تبیین و تشریح وضعیت جدیدند. البته حقوق مالکیت فکری، قواعد مالی و گمرکی را نیز باید به فهرست بالا افزود (ر.ک: گزارش توجیهی لایحة قانون تجارت الکترونیکی، ص 1 تا 3, موسسه مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی.)

این تنش‏ها بعضاً در گزارش توجیهی سال 1378 بحث و بررسی شده و بعضاً موضوع مراحل بعدی پروژه است. اما تجارت الکترونیکی و امضای الکترونیکی در کنار تنش‏های حقوقی (غیرکیفری) با تنش‏های جزایی مواجه‏اند. به کارگیری‌ این ابزار جدید تبعاً مطمح نظر مجرمین نیز قرار می‏گیرد و آنان با جعل امضاهای الکترونیکی (در امضای دیجیتال با جعل کلید) و یا سواستفاده از گواهی دیجیتال، کلاه‌برداری به شکل اتخاذ ماهیت کذب برای کسب منافع مالی، رقابت نامشروع، نقض حقوق مصرف‏کننده به شکل ارائه اطلاعات تقلبی و تقلب در امر مبادله، نقض حق مولف و نقض حریم خصوصی جرایم جدیدی در قالب تجارت الکترونیکی را مرتکب می‌شوند گاه نیاز به ارتکاب عمدی نیست بلکه برخی دقت‏ها که از سوی افراد و مراجع مانند دفاتر خدمات الکترونیکی و ... باید رعایت شود، انجام نمی‌شود و یا با بی‏مبالاتی حریم خصوصی افراد نقض و اطلاعات آنان افشاء یا حق تألیف نقض می‌شود که‌اینان نیز دارای مسئولیت کیفری هستند.

به کارگیری و بهره‏برداری مجرمین از سیستم پرداخت جهت ارتکاب جرایم مربوطه، استفاده از شبکه و کلاً تجارت الکترونیکی جهت تطهیر نامشروع، جرایم بالاخص کارت اعتباری و... نیز در عداد سوءاستفاده مجرمانه از تجارت الکترونیکی‌اند. جمعاً‌ این جرایم باید تحت قواعدی رسیدگی و تعقیب شود‌ این تنش و مشکل ناظر به‌ آیین دادرسی کیفری خاص جرایم مربوط به تجارت الکترونیکی است.‌ این‌ آیین دادرسی طبع ملی و داخلی صرف ندارد. مشکلات بعدی ناظر به صلاحیت رسیدگی به‌ این جرایم و چگونگی همکاری دولت‏ها برای مبارزه با آن است.