جزئیات:

توضیحات: فصل دوم پژوهش کارشناسی ارشد و دکترا (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)

همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه

توضیحات نظری کامل در مورد متغیر

پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه

رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب

منبع : انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)

2‌. 1‌. تعاریف ..............................................................................................................................................................................22

2‌. 1‌ .1‌. اکوسیستم جنگلهای جنگلهای مانگرو در جهان 23

2‌. 1‌ .2‌. گیاهان مانگرو 23

2‌. 1‌ .3‌. عوامل مؤثر بر شکل‌گیری مانگروها 24

2‌. 2‌. توزیع و پراکنش جغرافیایی 25

2‌. 2‌ .1‌. موقعیت طبیعی رویشگاه‌های مانگرو استان هرمزگان 25

2‌. 2‌ .2‌. پراکنش رویش‌های مانگرو در سواحل جنوبی ایران 26

2‌. 2‌. 2‌. 1‌. استان سیستان و بلوچستان 26

2‌. 2‌. 2‌. 2‌. استان هرمزگان (از شرق به غرب) 26

2‌. 2‌. 2‌. 3‌. استان بوشهر 26

2‌. 2‌ .3‌. وسعت جنگل‌های مانگرو ایران 27

2‌. 2‌ .4‌. جنگل‌های مانگرو استان هرمزگان 30

2‌. 2‌. 4‌. 1‌. پراکنش 31

2‌. 2‌. 4‌. 2‌. وسعت 32

2‌. 3‌. تشریح پوشش گیاهی 34

2‌. 3‌ .1‌. عناصر درختی رویشگاه‌های مانگرو استان هرمزگان 34

2‌. 3‌. 1‌. 1‌. درخت حرا 34

2‌. 3‌. 1‌. 2‌. درخت چندل 38

2‌. 3‌ .2‌. فنولوژی گونه‌های حرا و چندل 41

2‌. 3‌ .3‌. گونه‌های علفی همراه در رویشگاه‌های مانگرو استان هرمزگان 43

2‌. 3‌ .4‌. ساختار جنگل‌های مانگرو رویشگاه سیریک 43

2‌. 4‌. تصمیمگیری 48

2‌. 4‌ .1‌. تصمیم گیری چند معیاری ( MCDM ) 48

2‌. 4‌. 1‌. 1‌. مدلهای چند هدفه (MODM) 48

2‌. 4‌. 1‌. 1‌. مدل های چند شاخصه (MADM) 48

2‌. 4‌ .2‌. انواع مدلهای MADM 50

2‌. 4‌. 2‌. 1‌. روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) 50

2‌. 4‌ .3‌. معیارهای ارزیابی 53

2‌. 4‌ .4‌. نسبت سازگاری (C.R.) 53

2‌. 4‌ .5‌. سامانه پشتیبانی تصمیم گیری (DSS) 55

2‌. 4‌ .6‌. سامانه پشتیبانی تصمیم گیری مکانی (SDSS) .............................................................................56

تحقیقات مرتبط با جنگل‌کاری و تولید نهال مانگرو در ایران

در این بخش تحقیقات داخلی مرتبط با احیاء بیولوژیک با استفاده از گونه‌های مانگرو آورده شده است.

نخستین تحقیق علمی و گزارش شده در این زمینه توسط ذاکری و موسوی در سال 1387 انجام شده است. این محققان با توجه به مطالعات خود نتیجه گرفتند: عملیات احیاء و توسعه جنگل‌های مانگرو علاوه بر مسائل و مشکلات عمومی اجرایی پروژه‌های احیاء بیولوژیک تابع شرایط خاص سواحل دریا و عمدتاً ناشی از جزر و مد می‌باشد. به‌طوریکه مدت زمان مفید برای اجرای عملیات احیاء و توسعه، در فاصله زمانی هر جزر با مد بعدی با توجه به عوارض زمین (شیب و شکل) حداکثر سه تا چهار ساعت بوده که با عنایت به مهکشندها (مدهای بزرگ) و کهکشندها (مدهای کوچک) این زمان نیز متغیر است. در ادامه‌ی این گزارش اقدامات انجام‌شده در خصوص توسعه‌ی جنگل‌های مانگرو در استان هرمزگان به شرح ذیل فهرست شده است:

1. تولید نهال (سال آغاز 1370 در نهالستان باغو بندرعباس)

2. نهال‌کاری (سال آغاز 1370 در خور تاسبر شهرستان بندرعباس)

3. بذرکوبی حرا (سال آغاز 1374 در خور بندر پل شهرستان بندر خمیر)

4. بذکاری حرا (سال آغاز 1383 درخور تاسبر شهرستان بندرعباس)

1. کشت مستقیم نهال چندل (سال آغاز 1384 خور آذینی شهرستان میناب)

منظمی و همکاران (1387)، خصوصیات رویشی نهال­های حاصل از بذور درختان حرّا در رویشگاه مل‌گنزه، را برای احیای رویشگاه­های مستعد این‌گونه بررسی کردند. نتایج این تحقیق حاکی از نیاز به استفاده از بذور درجه یک (بذور در سه طبقه‌ی کیفی درجه یک تا سه طبقه‌بندی شده بود) به صورت بدون پوست و با استفاده از گلدان بزرگ جهت تولید نهال یک‌ساله مطلوب بوده است.

محمدی زاده و همکاران (1391)، در بررسی بهترین روش استقرار نهال حرا در پهنه جزر و مدی ساحل جزیره قشم به این نتایج دست یافتند که پس از گذشت هجده ماه 9/82 درصد از نهال‌های کشت‌شده در عرصه زنده باقی ماندند. آمار استقرار ثبت و گزارش شده در ای تحقیق مربوط به پایین پهنه جزر و مدی با فاصله‌ی کاشت یک در یک متر با نهال‌های تولید شده در نهالستان ساحلی با زنده‌مانی 92 درصد و کمترین آمار بقاء مربوط به نهال‌های حرای کاشته شده در منطقه بالای پهنه جزر و مدی با فاصله کاشت یک در یک متر با نهال‌های تولید شده در نهالستان ساحلی با زنده‌مانی 74 درصد بوده است. به‌طور خلاصه نتایج نهایی حکایت از زنده‌مانی و رشد بهینه نهال در محدوده پایین پهنه جزر و مدی در حاشیه عرصه جنگل‌های طبیعی دارد.

همانگونه که مشاهده می‌شود علیرغم اهمیت اکولوژیک، اجتماعی و اقتصادی این جنگل‌ها که در بخش‌های ۱. ۶. ۱. تا ۱. ۶. ۳. شواهد بسیاری برای آن ارایه شده است در زمینه جنگل‌کاری با گونه‌های مانگرو تحقیقات بسیار کم‌تعداد و صرفا در حد مباحث مربوط به تولید نهال و زمان کاشت بوده و اثری از مطالعات مرتبط با مکان‌یابی مناطق مستعد وجود ندارد. این موضوع دلیل طرح مساله در این زمینه را روشن می‌سازد و از سوی دیگر بر دشواری کار در دستیابی به اطلاعات اولیه و متدولوژی تحقیق می‌افزاید. با آگاهی نسبت به این مسائل در عنوان طرح تحقیق از اصطلاح امکان‌سنجی استفاده گردید زیرا این تحقیق نخستین گام از نوع خود در کشور به شمار می‌رود.

تحقیقات خارجی

به‌صورت خلاصه می‌توان گفت که بررسی‌های مرتبط با احیاء بیولوژیک مانگروها در دیگر کشورها نیز مبحث جدیدی است و حدود دو دهه قدمت دارد (Lewis, 1999).

در این زمینه بهترین استراتژی بازسازی طبیعی اکوسیستم است. در مورد شرایط وقوع بازسازی طبیعی گزارش شده است که اکوسیستم جنگل‌های مانگرو در نقاط مختلف جهان می‌تواند توالی ثانویه موفقیت‌آمیز را در طول دوره ۱۵ تا ۳۰ سال پس از رخداد تخریب طی کند اگر اولا هیدرولوژی جزر و مد نرمال بوده و مختل نشده باشد و دوما تولید بذر در منطقه یا ورود دانه‌های آب‌آورده یا دانهال (propagule) از درختان رویشگاه مجاور وجود داشته باشد (Lewis, 1982a، Cintron-Molero, 1992، Field, 1998).

در رابطه با بازسازی مصنوعی رویشگاه (طرح‌های جنگل‌کاری) (Lewis, 2005) در بررسی طرح‌های مختلف اجرای جنگل‌کاری حرّا هزینه طرح را بسته به منطقه فوق‌العاده متفاوت (دامنه تغییرات از ۲۲۵ تا ۲۱۶۰۰۰ دلار آمریکا در هر هکتار بدون در نظر گرفتن هزینه تملک زمین) گزارش نمود و به عنوان یک مبنای مقایسه هزینه دوباره کاشتن درختان حرّا در گویان را بین ۱۰ هزار تا ۲۵ هزار دلار آمریکا در هر هکتار ارایه کرده است. این در حالی است که (Brockmeyer et al., 1997) هزینه‌ها را در سطح 250 دلار در هر هکتار در امتداد مصب Indian River ایالات متحده آمریکا گزارش نموده است.

این تنوع هزینه خود نشان دهنده‌ی نیاز به برنامه‌ریزی در مقیاس منطقه‌ای برای جنگل‌کاری با گونه‌های مانگرو است به‌گونه‌ای که کشور گویان با جمعیت حدود ۷۰۰ هزار نفری هزینه‌های چنین طرح‌هایی را با توجه به تمرکز شدید جمعیت کشور در مناطق ساحلی و کاهش آسیب‌پذیری از ناحیه امواج و طوفان متقبل شده و اقتصادی برآورد کرده است (Lewis, 2005).

در همین زمینه (Platong, 1998) (1998) در بررسی و جمع‌بندی وضعیت جنگل‌های مانگرو جنوب تایلند با گزارش مجموع سطح جنگل‌کاری انجام شده در کشور مذکور در خلال سال‌های ۹۷-۱۹۹۵ میلادی به میزان 11،009 هکتار توسط دپارتمان سلطنتی جنگل (RFD)، ۵۰۷۶ هکتار طرح مشترک جنگل‌کاری مانگرو توسط وزارت کشاورزی و بخش خصوصی و ۱۷۷۰ هکتار جنگل‌کاری توسط سازمان نفت تایلند نتیجه‌گیری کرده است که مقایسه طرح‌های مختلف از نظر موفقیت جنگل‌کاری با گونه‌های مانگرو به‌دلیل اینکه اغلب از نظر مقیاس کار به‌عنوان مثال تعداد گونه، تعداد مناطق، محل، زمان و بودجه اختصاص یافته برای نگهداری متفاوت هستند، دشوار است.

جزئیات:

توضیحات: فصل دوم پژوهش کارشناسی ارشد و دکترا (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)

همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه

توضیحات نظری کامل در مورد متغیر

پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه

رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب

منبع : انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)

2-1سابقه و پیشینه تحقیق 2

2-1-1 روشهای سنتی 2

2-1-2 مروری بر روشهای مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تجزیه و تحلیل تناسب استفاده از زمین 2

2-1-2-1 هم پوشانی به کمک رایانه 2

2-1-2-2 روشهای هوش مصنوعی 2

2-1-2-3 تکنیک های منطق فازی 2

2-1-3 تحقیقات مرتبط 2

2-1-4 جمع بندی نظرات 2

2-1-5جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق 2

2-2 سیستم های اطلاعات مکانی(GIS) و نقش آن در مکانیابی 2

2-2-1 GISو ضرورت بکارگیری آن در مکانیابی اراضی 2

2-2-2 مکانیابی و معیارهای مطلوبیت مکانیابی اراضی 2

2-3 روشهای تحلیل تصمیم گیری چند معیاره مکانیابی SMCDA 2

2-3-1 روش تصمیم گیری چند معیاره فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) 2

2-3-1-1 اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی 2

2-3-1-2 مزایای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی 2

2-3-1-3 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در یک نگاه 2

2-3-1-3-1 ساختن سلسله مراتبی 2

2-3-1-3-2 محاسبه وزن 2

2-3-1-3-3 سازگاری سیستم 2

2-3-2 مشکلات پیاده سازی MCDM در GIS 2

2-1سابقه و پیشینه تحقیق

مکانیابی به روشهای مختلفی انجام شده است. روشهای سنتی مکانیابی مشکلات زیادی اعم از زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، زیربنایی و غیره با خود بهمراه داشته است. امروزه با استفاده از روشهای مکانیابی پیشرفته GIS بسیاری از مشکلات روشهای سنتی یا به عبارتی روشهای آزمون خطا کاسته شده است.

2-1-1 روشهای سنتی

برای داشتن یک تصمیم گیری بهتر جهت انتخاب سایتهای مناسب سکونت، جمع آوری و تحلیل اطلاعات، درباره ی پارامترهای مختلفی مانند نوع خاک، شیب، میزان آب موجود، زمین در دسترس، نزدیکی به جاده و نزدیکی به شبکه فاضلاب، دور بودن از مناطق صنعتی و ... مورد نیاز است.

اغلب روشهای متداول که امروزه در ایران برای انتخاب سایتهای مسکونی بکار گرفتهمی شود روشهای دستی است که عموماً بسیار زمان بر و طاقت فرسا است. با توجه به این واقعیت که اطلاعات مربوطه عموماً در فرمت داده های متغیر و مقیاسهای مختلف در دسترس هستند بنابراین یک نیاز اساسی است که از ابزارها و فناوریهای مدرن مانند GIS در این امر استفاده کنیم.

انتخاب سایتهای مسکونی نیازمند قیدهای متعددی برای حفظ ساکنین از خطرات متفاوت می باشد. به عنوان مثال سایت انتخاب شده نباید از اراضی پست انتخاب شود. شیب زمین خیلی زیاد نباشد، جهت جغرافیایی مناسب باشد و مانند اینها، از یک طرف با افزایش این قیدها و زیاد شدن تعداد عواملی که بایستی در انتخابسایتهای مسکونی درنظر گرفته شود و از طرف دیگر زمان بر بودن روشهای سنتی و دستی و کاهش دقت به علت جنرالیزه کردن های ضروری و حذف کردن و صرف نظر کردن های لازم در آن امروزه ضرورت استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته و نوین مانند سامانه اطلاعات جغرافیایی بیش از پیش احساس می شود.

بطور سنتی استفاده کنندگان هم در انتخابهای روزمره برای انتخاب مناطق مسکونی با ارزیابی و وزندهی معیارهای مختلف وارد عمل می شوند. معیارهایی مانند دسترسی به محل کار، مرکز خرید و مراکز آموزشی، کیفیت همسایگی زندگی، در دسترس بودن خدمات عمومی، به همراه معیارهای مرتبط با هزینه ها شامل قیمت خانه، مالیات، هزینه حمل و نقل، نهایتاً ویژگی های سکونت مانند سن ساختمان، تعداد اتاق هاو نوع کاربریها مورد ارزیابی قرار گرفته و بدین ترتیب گزینه های بهینه تر و مناسب تر ارزایابی و مشخص می شوند. مدلهای تئوریک مناطق شهری، اغلب جمعیت مصرف کنندگان برای خدمات عمومی، در دسترس بودن، و خصوصیات سکونت است این عوامل جذب می توانند به عنوان یک مبنا برای آنالیزهای عملی استفاده شوند.

2-1-2 مروری بر روشهای مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تجزیه و تحلیل تناسب استفاده از زمین

روشهای مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تجزیه و تحلیل تناسب استفاده از زمین، از روشهای دستی تکنیک های هم پوشانی استفاده شده توسط معماران منظر در آمریکا در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قر بیستم منشأ گرفته اند. McHARG (1969)تکنیک های هم پوشانی را با ارائه یک روش هم پوشانی کارتوگرافی توسعه داد. این روش به طور گسترده به عنوان یک پیشرو از روش کلاسیک هم پوشانی در سیستم اطلاعات جغرافیایی به رسمیت شناخته شد. تحلیل متناسب استفاده از زمین را می توان در سه گروه عمده از رویگردهای مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی طبقه بندی کرد: الف) هم پوشانی نقشه ها به کمک کامپیوتر، ب) روشهای ارزیابی چند عامله و ج)روش هوش مصنوعی ( محاسبات نرم ویا محاسبات زمینی)، که خلاصه ای از ویژگی های برخی از این روشها در زیر ذکر می شود.

2-1-2-1 هم پوشانی به کمک رایانه

تکنیک های هم پوشانی به کمک رایانه به عنوان پاسخی به محدودیت های تهیه نقشه در روشهای دستی و ترکیب مجموعه های بزرگ داده توسعه داده شدند. بر خلاف روش دستی تهیه نقشه، در روش کامپیوتری، مقادیر، یک رشته از عوامل درجات خاکستری رنگی هستند و مدلها به صورت عددی و به صورت ماتریسی در کامپیوتر ذخیره می شوند. نقشه های تناسب ویژه از آن پس می توانند تجزیه و تحلیل شود و برای بدست آوردن نقشه متناسب کافی باهم ترکیب شوند. رویکرد همپوشانی نقشه به طور معمول در شکل عملیات بولین و ترکیب خطی وزنی(WLC) برای تناسب استفاده از زمین بکار برده شده است. دلیل اصلی محبوبیت این روش این است که به آسانی می توان آن ها را با استفاده از عملیات جبری بر روی نقشه در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی بکار برد. روشهای بکار رفته نیز قابل فهم و به طور مستقیم برای تصمیم گیرندگان جذاب می باشند.

با این حال استفاده سیستم های اطلاعات جغرافیایی از WLC اغلب بدون درک کامل از مفروضات اساسی این رویکرد می باشد. این روش اغلب بدون هیچ بینش کاربردی از دو عنصر حیاتی WLCبکار می رود:

الف) وزن تخصیص داده شده به عناصر نقشه

ب) روش استخراج نقشه مشخصه متناسب

جزئیات:

توضیحات: فصل دوم پژوهش کارشناسی ارشد و دکترا (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)

همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه

توضیحات نظری کامل در مورد متغیر

پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه

رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب

منبع : انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)

-2- مقدمه....................................... 12

2-2- مفاهیم و اصطلاحات........................... 15

2-3- توزیع فضایی جمعیت.......................... 18

2-4- شهرنشینی در جهان از نظر سازمان ملل......... 22

2-5- مهمترین عوامل تجمع و پراکندگی جمعیت........ 24

2-6- عوامل جغرافیایی مؤثر در پراکندگی جمعیت..... 27

2-6-1- پراکندگی عمودی جمعیت.................... 27

2-6-2- تأثیر آب و هوا.......................... 27

2-6-3- جمعیت و خاک............................. 28

2-6-4- جمعیت و ناهمواری........................ 28

2-6-5- عوامل زیستی............................. 29

2-6-6- منابع معدنی و انرژی.................... 30

2-7- عوامل اصلی رشد جمعیت شهرها................. 30

2-7-1- رشد طبیعی جمعیت شهر..................... 30

2-7-2- اثر مهاجرت.............................. 31

2-7-3-اثر توسعه محدوده و ادغام آبادی های پیرامون 31

2-7-4- تأثیر متقابل شهرنشینی توسعه و مهاجرت... 31

2-8- نگاهی اجمالی به نظریه­های جمعیتی............ 32

2-8-1- طرفداران افزایش جمعیت................... 32

2-8-2- مخالفان افزایش جمعیت.................... 33

2-8-3- طرفداران ثبات جمعیت..................... 33

2-8-4- طرفداران حد متناسب جمعیت................ 33

2-9- نظریه آب و سکونتگاه........................ 33

2-10- الگوی تراکم جمعیت شهرها از نظر کلارک ...... 34

2-11- نظریه نیازسنجی شهری....................... 35

2-12- نظریه حد مطلوب جمعیت...................... 35

2-13- نظریه سلسله مراتب شهری.................... 36

2-14- نظریه شهرکهای اقماری...................... 37

2-15- نظریه شهرهای جدید پیوسته.................. 37

2-16- نظریه اندازه شهر.......................... 37

2-17- نظریه قطب رشد و شهرگرایی.................. 39

2-18- نظریه شهرهای مسلط......................... 40

2-19- نظریه شهرهای نامتمرکز..................... 40

2-20- نظریه شهر فشرده........................... 43

2-21- نظریه شهر پایدار.......................... 44

2-22- شهر و نظریه­های اجتماعی.................... 46

2-22-1- مکتب مدرنیسم یا کارکردگرایی............ 47

2-22-2- مکتب مگااستراکچرالیسم (فن­گرایی)........ 47

2-22-3- مکتب آمایش انسانی...................... 47

2-22-4- مکتب پست مدرنیسم....................... 48

2-23- مروری بر دیدگاههای متفاوت ازدحام شهری..... 48

2-23-1- دیدگاه اقتصادی......................... 49

2-23-2- دیدگاه اکولوژی و اجتماعی............... 50

2-23-3- دیدگاه سیاسی........................... 50

2-23-4- دیدگاه بهداشتی......................... 51

2-23-5- دیدگاه روانشناختی...................... 51

2-24- سیر تحول مسئله تراکم در یکصد سال اخیر..... 52

2-25- تراکم زیاد و تراکم کم: نکات مثبت و منفی... 53

2-25-1- تراکم زیاد و نکات منفی................. 53

2-25-2- تراکم زیاد و نکات مثبت................. 54

2-25-3- تراکم کم نکات منفی..................... 54

2-25-4- تراکم کم نکات مثبت..................... 55

2-26- شیب تراکم جمعیت شهری از مرکز به پیرامون... 56

2-27- حد متناسب شهری و تراکم آن................. 58

2-28- عوامل مشوق و مؤثر در متراکم شدن شهرها..... 59

2-29- نحوه توزیع تراکم­های شهری و عوامل تأثیرگذار بر آنها 60

2-30- عوامل مؤثر تراکم جمعیت در شهرها........... 63

2-30-1- فضای شهری و تراکم جمعیت................ 63

2-30-2- زمین و تعیین حداکثر تراکم.............. 64

2-30-3- باران و تراکم جمعیت.................... 64

2-31- عوامل اقتصادی مؤثر بر تراکم شهری.......... 65

2-31-1- عوامل جمعیتی........................... 66

2-31-2- درآمد خانواده.......................... 66

2-31-3- قیمت زمین و مسکن و تراکم............... 67

2-31-4- نرخ مالکیت اتومبیل و تراکم ............ 67

2-31-5- هزینه خدمات شهری و تراکم............... 67

2-31-6- مباشرات توسعه شهری و تراکم............. 68

2-32- رویکردهای اساسی در تعیین تراکم شهری....... 71

2-32-1- رویکرد سرمشقی.......................... 71

2-32-2- رویکرد برنامه­ای........................ 73

2-33- راهبردها.................................. 73

2-33-1- راهبرد تمرکز: الگوی توسعه واحدهای برنامه­ریزی شهری شده.................................................. 73

2-33-2- راهبرد تمرکز: سیاست تحکیم شهری......... 74

2-33-3- راهبرد عدم تمرکز: متمرکز............... 74

2-34- تراکم جمعیت و اکولوژی شهری................ 75

2-35- ظرفیت قابل تحمل محیط...................... 76

2-1-35- تبیین مفهوم ظرفیت قابل تحمل محیط از دیدگاه سیستمی 76

2-36- روش­های کنترل تراکم........................ 78

2-37- قاعده تراکم اندازه........................ 78

2-38- عوامل اجتماعی و فرهنگی تراکم شهری......... 79

2-39- پیشینه تحقیق.............................. 81

2-40- جمع­بندی................................... 84

2-1- مقدمه

در جوامع ماقبل صنعت نسبت شهرنشینان به جمعیت روستایی اندک بود و شاید در بعضی از جوامع به بیش از ده درصد کل جمعیت نمی­رسید.

شهرهای قبل از صنعت از بسیاری جهات با شهرهای دنیای صنعت و به ویژه امروز تفاوت دارد. هرچند که شهرهای قبل از عصر صنعت، گاهی از بزرگترین مراکز تجمع انسانی روزگار خود بودند ولی گسترش آنها کُند، محدوده شهری و جمعیت آنها مشخص و شالوده­های زندگی اجتماعی – اقتصادیشان خلاف آن چیزهایی بود که امروز در شهرهای بزرگ دنیا مشاهده می­شود.

انقلاب صنعتی و بدنبال آن تحولاتی که به انقلاب در شهرنشینی در نیمه دوم قرن نوزدهم انجامید، استقرار انسان در شهرها را به گونه­ای دیگری جلوه­گر ساخت. مهمترین عواملی که به رواج شهرنشینی و پیدایش شهرهای بزرگ انجامید، دگرگونی در حمل و نقل و سرعت مبادلات، پیدایش تخصص و تقسیم کار، افزایش جمعیت، پیشرفت علم طب و کاهش بیماری­ها، بویژه بیماری­های واگیر، ساختن داروها و واکسن­ها، بالا رفتن سطح بهداشت عمومی و از سوی دیگر کاهش مرگ و میر را به دنبال داشت و یکباره جمعیت جهان را به چندین برابر ادوار قبل رسانید؛ و عوامل دیگری مانند گسترش مهاجرتها، تمرکز صنعت و تجارت، گسترش مراودات اقتصادی، بالا رفتن سطح درآمد، تنوع در مشاغل، پیدایش و گسترش وسایل ارتباط جمعی و در نتیجه این نوع از زندگی بشر، در شکل و سیمای شهری و وضعیت اجتماعی شهرها تغییرات اساسی را باعث شدو بدین ترتیب بود که عوامل فوق باعث گسترش شهرها و افزایش جمعیت شد.

انقلاب صنعتی، دگرگونی عظیمی در این نظام­ها اعم از اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به وجود آورد و با دگرگونی این نظام­ها همراه با گسترش شهرها و افزایش جمعیت، بنیان زندگی جدید استوار شد. این دگرگونی­ها، نخست در جوامعی روی داد که زودتر از اثرات انقلاب صنعتی و استفاده از وسایل اختراع یا اکتشاف شده بهره­مند شدند. در نتیجه سهم شهرنشینی نیز در این قبیل جوامع، همگام با رواج روزافزون اختراعات، اکتشافات، گسترش عوامل رفاهی اقتصادی و اجتماعی افزایش یافت (شیعه، 1378: 14-13).

اقتصاد صنعتی در طی حاکمیت 200 ساله خود در جهان خصوصاً 150 سال گذشته با بردن تولید کارخانه­ها به داخل شهرها و تمرکز و تراکم در نقاط شهری رواج داده و روستاها را از جمعیت تهی نموده است. بعد از انقلاب صنعتی رشد شهرها به گونه­ای شتاب می­گیرد که هنوز کشورهای سرمایه­داری صنعتی جهان نتوانسته­اند روند تکامل شهرهای خود را در بستری آرام هدایت کنند. از سوی دیگر مداخلات سیاست­های استعماری در کشورهای کم رشد در تداوم روابط تولیدی نامنظم جامعه اثر می­گذارند و حرکت­های موجی روستائیان را به سوی شهرهای بیمارگونه این گونه کشورها را شدت می­دهد تا جایی که امروز حادترین مسأله اقتصادی و اجتماعی کشورهای روبه رشد جهان همین است (فرید، 1368: 418).