مقدمه

واژه فسیل (سنگواره) از کلمه لاتینی فسیلس گرفته شده که به معنای درآوردن چیزی از طریق حفاری است. موضوعی که مورد مطالعه این علم قرار می گیرد شامل بقایا یا نشانه های حیوانات و گیاهانی است که زمانی بر روی کره زمین می زیسته اند.

کلیات

الف ) علم دیرینه شناسی (Paleontology)

واژة پالئونتوژی از سه کلمه پالئوس (Paleos) به معنی قدیمی ، اُنتا (Onta) به مفهوم موجودات و لوگوس (Logos) به معنای شناخت ترکیب شده است و منظور علم و شناسائی تمام موجودات زنده در زمانهای گذشته زمین شناسی با توجه به ساختمان ،‌روابط ارثی و ژنتیکی ، رده بندی و تکامل آنان می باشد.

.علم پالئونتولوژی اصولاً شامل دو قسمت است:

1. پالئوزئولوژیPaleozoology) ( : که دربارة‌ جانوران گذشته زمین بحث و تحقیق می شود. به این علم امروزه پالئونتولوژی جانوری اطلاق می شود.
2. پالئوبوتانی (Paleobotany) : که علم بررسی گیاهان در ادوار مختلف زمین شناسی است. پالئونتولوژی جانوری خود به دو بخش دیرینه شناسی بی مهره گان (Invertebarte Paleonetology) و دیرینه شناسی مهره داران (Vertebrate Paleonetology) تقسیم می گردد. سرانجام رشته دیگری از فسیل شناسی به نام میکروپالئولوژی (Micropaleonetology) خوانده می شود که مطالعة فسیلهای میکروسکپی اعم از جانوری یا گیاهی را شامل می گردد.

شکل1- دیرینه شناسان

فسیل شناسی

فسیل‌شناسی بحث دربارة گیاهان و جانورانی است که سابقاً ‌در سطح زمین زندگانی کرده اند بقایا و اثراتی را که از گیاهان و جانوران در ته نشین های مختلف زمین دیده می شود فسیل می نامند بنابراین فسیل شناسی را می توان به دو قسمت تقسیم نمود:

1-فسیل شناسی گیاهان

2- فسیل شناسی جانوران

شکل 2- فسیل جانوری و فسیل گیاهی

فسیل شدن عبارت از مجموع پدیده هائی است که در نتیجه آن آثار یا بقایای گیاهان و جانوران در ته نشین های مختلف زمین حفظ می شوند . نخستین شرط لازم برای اینکه جانور گیاهی فسیل شود این است که گیاه یا جانور در هوای آزاد نماند و بواسطه خاک یا عوامل دیگر محفوظ گردد و در میان ته نشینهای جای گیرد. بنابراین هر چه جانور یا گیاه کوچکتر باشد بهتر باقی خواهد ماند در صورتیکه جانوران بزرگ بندرت باقی می مانند و به حالت فسیل دیده می شوند.
چون عموماً‌ گیاهان و جانواران بعد از مرگ از بین می روند و فقط قسمتهای سختی از آنها به حالت فسیل باقی می ماند از این جهت فسیل شناسی باید فسیلهای خود را با موجودات مشابه کنونی مقایسه کند و به سایر قسمتهای آن فسیل پی ببرد این روش که در فسیل شناسی اهمیت زیادی را دارا می باشد روش استدلالی نامیده می شود. برطبق همین روش است که کوویه فسیل شناسی معروف فرانسوی از روی آرواره یا کاسه سر یا استخوان پای جانوری به ساختمان سایر قسمتهای جانور پی می برده و بیشتر اوقات شکل حقیقی جانور را نیز ترسیم می نموده است.
قسمتهای نرم جانوران بندرت به حالت فسیل یافت شده اند خصوصاً که در بعضی از کشورها : در انگلستان و آمریکا و آلمان و روسیه فسیلهائی کشف گردیده که تمام قسمتهای بدن آنها بخوبی دیده می شود – مثلاً در یخهای سیبری کرگردنها و فیلهای زیادی به حالت فسیل کشف کرده اند که پوست و گوشت و حتی پشم بدن آنها هنوز بخوبی دیده می شود..

تحقیق در مورد آزمایشگاه سنگ و فسیل شناسی

نقشه های زمین شناسی:
مهمترین کاری که نقشه های زمین شناسی انجام می دهند مشخص کردن جنس لایه ها و نوع سنگها است و سن سنگها را نیز نشان می دهد که مربوط به کدام دوران، دوره و کدام دور است و یک سری از عوارض زمین ساختی مانند گسل، تاقدیس، ناودیس و چین و درز را نشان می دهد.
دوران های زمین شناسی به ترتیب عبارتند از: پرکامبرین 2) پالئوزوئیک
3) مزوزوئیک 4) سنوزوئیک 5) عهد حاضر که به کواترنر نیز معروف است که هرکدام دارای دوره هایی هستند:
دوران پالئوزوئیک: 1) کامبرین 2) اردوویسین 3) سیلورین 4) کربونیفر
5) پرمین
دوران مزوزوئیک: 1) تریاس 2) ژوراسیک 3) کرتاسه
دوران سنوزوئیک: 1) پالئوسن 2) ائوسن 3) اولیگوسن 4) میوسن 5) پلیوسن
6) پلیئوستوسن 7) هولوستن
مقیاس نقشه:
ضریب کوچک شدگی زمین را مقیاس نقشه می گویند که به صورت کسری آن را می نویسند.
محدوده ای که از تهران به طرف جاده چالوس حرکت کردیم دو نقشه با مقیاس آنها را می پوشاند اولین نقشه تهران و دومین نقشه مرزن آباد مقیاس یعنی اگر بین دو نقطه در روی نقشه 1 سانتیمتر باشد معادل
Cm100000 روی زمین است یا 1 کیلومتر روی زمین است.
نقشه دارای رنگهای متنوعی است که این رنگها مربوط به جنس و سن خاصی هستند همچنین نقشه ها دارای راهنما هستند که در کنار نقشه درج شدند. برروی رنگهای نقشه حروفی لاتین مشخص است و فسیل ها را با علامت ستاره مشخص می کنند و تمام خطوطی که قرمز رنگ هستند مشخص کنندة گسل ها می باشند.
از محدوده ای که از سمت دانشگاه حرکت کردیم و تا این منطقة پورکان رسیدیم مجموعاً آبرفیتی هستند آبرفتی که حاصل قطعات خرد شده کوه های شمالی است و به خاطر شیبی که داشتند آبرفتها را تشکیل دادند آبرفتها جوانترین حالت ممکنة آن منطقه است.
گسل ها یک سری شکستگی ها هستند که در پوستة زمین ایجاد شدند و اگر انرژی (نیرو) به این پوسته ها وارد شود شکستگی که ایجاد می شود در امتداد این گسل ها خواهد بود این نیروها باعث می شوند در امتداد محور گسل ها حرکت کنند.
تهران در عهد کواترنر است یکی از طویل ترین گسل ها که سراسری و بسیار خطرآفرین است از اتصال دشت تهران با شمال تهران است و از کوه های البرز و لواسانات تا کرج کشیده شده است و به نام گسل مشافشم معروف شدند که از نظر فعالیت معروف می باشد هر گسلی وقتی حرکت می کند یک نیرویی به آن وارد می شود که می توان آن را محاسبه کرد این گسل باید هر 160 سال یک فعالیت کند که شدت آن در حد معمولی 5 تا 6 ریشتر است وقتی از 160 سال بگذرد باید گسل فعال شود اما چند سال است که از آخرین فعالیت آن گذشته و این امر باعث می شود فعالیت آن از 7 ریشتر هم قویتر شود.
گسل های دیگری مانند آرژانتین، تجریش، داودیه، فرحزاد هستند که خرده گسل های درون شهرند و از گسل قبلی کمترند.
گسل دیگری در جنوب تهران به نام گسل ری وجود دارد که در پائین کوه بی بی شهربانو قرار گرفته و دارای سابقة خیلی خطرناک است که آخرین فعالیت این گسل بعد از مغولها انجام شده است.
توقف اول: منطقة پورکان
این منطقه تماماً از نظر سن زمین شناسی مربوط به دوران سنوزوئیک و دورة ائوسن است در دورة ائوسن از نظر سنگ شناسی منطقه زیر آب بوده و یک حوضة رسوبی بوده و ذرات رسوبی در آن رسوب می کردند مثل سنگ رسوبی تخریبی از جمله کنگلومرا، ماسه سنگ، سیلتستون (سیلت استن) و شیل قسمت اعظم را تشکیل داده است و توفیتهای سبز که مانند ماسه سنگ و سیلتستون می باشد و تنها فرق آنها جنس سنگهای سازنده از سنگ آتشفشانی تخریب شده است و معمولاً سبزرنگ هستند ترکیب سنگ شناسی و سن آن با چیزی که در کوهستان تهران می بینیم هیچ فرقی نمی کند و تمام همان تشکیلات و سن هستند و همگی مربوط به همان دوران بالا یعنی سنوزوئیک هستند. ترکیب سنگ شناسی دربند و فرحزاد و درکه و کلک چال و ... مثل همین جاست و مربوط به دوران سنوزوئیک و دوره ائوسن میباشد. معمولاً سنگهایی که از نظر جنس و سن و شرایط تشکیل یکسان هستند تشکیلات یا سارند نام دارند و نامی در ادامه می آورند که نام همان روستای اطراف است مثلاً تشکیلاتی که در این منطقه وجود دارد به نام تشکیلات کرج معروف است.
در این منطقه سنگی با خمیرة قرمز رنگ یا جگری وجود دارد خمیرة آن به قدری ریزبلورند که آنها را نمی بینیم این سنگ فاقد کوارتز بوده، رنگ متوسط دارد (رنگ حد واسط) بافت آن ریزبلور می باشد و از جمله سنگ آذرین بیرونی بنام آندزیت است.
سنگ دیگری با بلورهای روشن و تیره در کنار هم مشاهده می شود که از سنگهای آذرین درونی است، بدون کوارتز بوده و رنگ آن حد واسط است و نام آن دیوریت می باشد.
سنگ گابرو نیز در این ناحیه دیده می شود که تیره تر از دیوریت هستند.
تشکیلات بیثشتر رسوبی هستند سنگ آذرین هم در بین سنگهای رسوبی می باشد. در واقع محدوده کوچکی از سنگهای آذرین در بین محدودة بزرگی از سنگهای رسوبی قرار گرفته اند. بعد از تشکیل شدن سنگهای رسوبی یک سری فعالیتها که در سن جوانتر ایجاد شده زیر سنگهای رسوبی رفته و سپس طبق پدیده فرسایش به سطح زمین رسیدند که به این تکه های آذرین سیل گفته می شود (سنگ آذرین جوانتر است سنگ رسوبی پیر شده و فرسایش یافته و به صورتهای سیل، دایک، باتولیت دیده می شوند)
گاهی وقتها، سنگ آذرین دارد از ماگما شکل می گیرد و سخت می شود گاهی اوقات سنگهایی که جزو سنگهای دیوارة ماگما هستند این قطعات در داخل ماگما قرار می گیرد که به آنها سنگ بیگانه یا گزنولیت یا زینولیت هستند که در این ناحیه آدرین در آذرین دیده می شود. این سنگهای بیگانه هم رنگ و هم شرایط ساخته شدنشان فرق می کند.

فهرست:
نقشه های زمین شناسی 1
مقیاس نقشه 1
توقف اول: منطقة پورکان 3
توقف دوم: منطقة پایین سد 6
توقف سوم: منطقة سد کرج یا سد امیرکبیر 7
توقف چهارم: منطقة بالای سد 8
توقف پنجم: منطقة سرخاب دره یا سرخدره 9
توقف ششم: منطقة پائین تونل کندوان 11
توقف هفتم: منطقة سیاه بیشه 12