تأثیر تجارت خارجی و سرمایه انسانی بر بهره وری عوامل تولید و رشد اقتصادی در کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی

چکیده

بیشتر اقتصاددانان معتقدند که تجارت، موتور رشد و توسعه در جوامع امروزی است. تجارت خارجی با فرآهم آوردن امکان بهره گیری از صرفه های مقیاس، تکنولوژی های پیشرفته، امکان تخصیص بهینه منابع و افزایش رقابت در تولید محصولات، می تواند موجبات افزایش بهره وری عوامل تولید و رسیدن به رشد اقتصادی را فرآهم آورد. اما جذب تکنولوژی ها و فناوری های مدرن و پیشرفته در جریان تجارت و انطباق آنها با شرایط داخلی تولید نیاز به سرمایه گذاری در منابع انسانی و تربیت نیروی انسانی ماهر، متخصص و کارآمد دارد. لذا تجارت خارجی و سرمایه انسانی و اثر ترکیبی این دو عامل می توانند بر ارتقای بهره وری عوامل تولید و افزایش رشد اقتصادی اثر گذار باشند.

هدف ازاین پژوهش، بررسی تأثیر تجارت خارجی و سرمایه انسانی بر بهره وری عوامل تولید و رشد اقتصادی است. این تحقیق با استفاده از مدل لوپز و سرانو (2002) به بررسی تاثیر تجارت خارجی و سرمایه انسانی بر بهره وری عوامل تولید پرداخته و با استفاده از مدل سدربم و تیل (2003) به بررسی نقش این دو عامل در رشد اقتصادی کشورهای منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی طی سال های 2003-1980 پرداخته است.

نتایج حاصله بیانگر تأثیر مثبت سرمایه انسانی بر بهره وری کل عوامل تولید و رشد اقتصادی است. اما به دلایل مختلف نظیرفقدان ساختارهای مناسب و یا سوء مدیریت اقتصادی در بخش تجارت خارجی در این کشورها، تاثیر صادرات صنعتی، واردات صنعتی و تجارت صنعتی (مجموع صادرات و واردات صنعتی) بر بهره وری عوامل تولید و رشد معنی دار نبوده است. تأثیر متغیرهای صادرات مواد خام و اولیه و واردات مصرفی نیز بر بهره وری کل عوامل تولید و رشد منفی بوده است. اما اثر ترکیبی هر یک از شاخص های مربوط به تجارت خارجی توانسته است بر بهره وری عوامل تولید و رشد اقتصادی کشورهای منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی تاثیر مثبت و معناداری را ایجاد نماید. در مجموع، یافته های این تحقیق بر این واقعیت استوار است که چنانچه کشورهای منتخب به دنبال توسعه ی بازارهای تجاری و بهره مندی از مناسبات بین المللی هستند، باید به توسعه سرمایه انسانی ، ارتقاء مهارت ها و تحقیق و توسعه نگاه استراتژیک داشته باشند.

اثر تجارت خارجی ( صادرات و واردات, به تفکیک واردات کالاهای سرمایه‌ای, واسطه‌ای و مصرفی) بر رشد اقتصادی ایران(1338-1380)

327

چکیده:

ازجمله عواملی که تأثیر به سزایی در رشد اقتصادی اکثر کشورهای در حال توسعه داشته، اتکا به تجارت خارجی بوده است و بعلت وابستگی شدید این کشورها به درآمدهای صادراتی و واردات مورد نیاز جهت پی ریزی صنعتی، تجارت خارجی نقشی اساسی و انکارناپذیر در رشد اقتصادی این کشورها دارد. هدف مقاله حاضر، تعیین جایگاه صادرات و واردات (به تفکیک کالاهای سرمایه‌ای، واسطه‌ای و مصرفی) بر رشد اقتصادی ایران در دوره (1380-1338) است که در برآورد الگوها از بسته نرم افزار Eviews.3 استفاده شده است.

نتایج حاصل از بررسیها نشان می‌دهند که با افزایش 1درصد در رشد صادرات کالاها و خدمات به نرخ رشد GDP به اندازه 19. درصد اضافه می‌شود و همچنین با افزایش 1درصد در رشد واردات کالاها و خدمات به نرخ رشدGDP به اندازه 1. اضافه می‌شود. همانطور که ملاحظه می‌کنیم اهمیت ضریب صادرات بیشتر از واردات می‌باشد.

بعلاوه در تفکیک واردات به سه گروه کالاهای سرمایه ای، واسطه‌ای و مصرفی، نتایج برآورد نشان می‌دهند که با افزایش 1درصد در واردات کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای به ترتیب به رشد GDP، 03.و04.درصد اضافه می‌شود. تأثیر کالاهای سرمایه ای ـ با وجود اینکه کالاهای واسطه‌ای سهم بیشتری را از کالاهای سرمایه‌ای در کل واردات دارند ـ کمی بیشتر از کالاهای واسطه‌ای می‌باشد، و این موضوع اهمیت کالاهای سرمایه‌ای را نسبت به کالاهای واسطه‌ای در رشد اقتصادی مشخص می‌سازد. در نهایت نتایج حاصل از تخمین نشان می‌دهد که کالاهای مصرفی اثر منفی روی رشد GDP دارند.

واژگان کلیدی:

تجارت خارجی- صادرات- واردات کالاهای سرمایه ای، واسطه‌ای ومصرفی- رشد اقتصادی

-1 مقدمه:

کاهش درآمد حاصل از صدور نفت و نوسانات شدید آن، افزایش جمعیت کشور، کاهش قدرت خرید، درآمدهای نفتی در نتیجه به هم خوردن رابطه مبادله به نفع کشوری صنعتی و پیشرفته در راه تجارت با کشورهای جهان سوم و از همه مهتر پایان پذیر بودن منابع طبیعی و از جمله نفت باید زنگ خطر را برای ما و خصوصاً برنامه ریزان و سیاست گذاران اقتصادی کشور به صدا در آورده و ما را به این باور رسانده باشد که توسعه صادرات غیرنفتی و رهایی یافتن از اقتصاد تک محصولی متکی به درآمد های نفتی ضرورتی اجتناب ناپذیر است. امروز توسعه صادرات غیرنفتی تنها افزایش درآمدهای ارزی از طریق صدور انواع کالاهای ساخته شده و خدمات محدود نمی شود. بلکه توسعه صادرات نقش مهمتری را به عنوان یک استراتژی رشد و توسعه اقتصادی به عهده دارد. در اجرای استراتژی توسعه صادرات بخشهای مختلف اقتصادی شامل صنعت، معدن، خدمات، بهداشت، کشاورزی، و غیره.... مورد توجه قرار می گیرد.

با توجه به نکته که کشورمان به دلیل شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی جزء محدود کشورهای دنیا است که قابلیت بالایی در تولید محصولات کشاورزی داراست و از نظر تنوع در بخش باغداری و محصولات باغی سومین کشور دنیا پس از کشورهای چین (اول) و ترکیه و آمریکا (مشترکاً دوم) می باشد. می توان به عنوان بخشی از استراتژیهای توسعه صادرات کشور به بخش کشاورزی و باغداری معطوف شد و با تولید انواع محصولات کشاورزی و باغی علاوه بر تامین نیازهای داخل به صدور این محصولات و درآمدی که ارزی حاصل از آن چشم داشت.

2-1 تعریف موضوع

موضوعی که در این تحقیق مورد بررسی قرار خواهد گرفت «بررسی موانع صادرات مرکبات کشور و ارائه راهکارهایی برای افزایش صادرات آنها می باشد» کشور ما سرزمین پهناوریست که از شرایط آب و هوایی بسیاری متنوعی برخوردار است. همین شرایط آب و هوایی و اقلیمی متنوع زمینه بسیار مساعدی را برای تولید انواع و اقسام محصولات کشاورزی فراهم آورده است. بخشی از این تولیدات به مصرف داخلی می رسد و بخش قابل توجهی از آن نیز قابل صدور به سایر کشورهای دنیا است.

مرکبات نیز به دلیل همین شرایط مساعد آب و هوایی و خاک مناسب در اغلب نقاط کشور به ویژه شمال و جنوب کشور قابل کشت و پرورش است و ذکر این نکته ضروری است که تولید فعلی مرکبات کشور در تولید این محصولات می توان با افزایش سطح زیر کشت و در نتیجه تولید آن به افزایش صادرات آن امیدوار بوده پس با توجه به ظرفیت موجود صاردات این محصولات می توان مقدار قابل توجهی ارز وارد سیستم اقتصادی کشور کرد و با توجه به اینکه در برنامه های اقتصادی دولت برای صادرات محصولات غیرنفتی اهمیت خاصی قائلند. لذا بررسی و تخصص پیرامون این موضوع می تواند راهگشا باشد. در این راستا تحقیق حاضر به بررسی و تبیین مواننع موثر بر افزایش صادرات مرکبات می پردازد و تلاش بر این است که مولفه ی مهمی نظیرتسهیلات و نگهداری انبار سیستم بسته بندی، سیستم حمل و نقل و انجام بازاریابی به طور صحیح و میزان اهمیت و تاثیر هر یک از این چها مولفه در افزایش صادرات مرکبات مورد بررسی و شناسایی قرار گیرد.

3-1 اهمیت موضوع

صادرات فعالیتی بسیار پیچیده و دارای ظرافت های خاصی خویش است. توسعه صادرات امری آسان نیست. برای فروش بیشتر کالا به خریداران شرایط و عمل مساعد بسیار لازم است نه فقط جلب رضایت مصرف کننده خارجی نسبت به کیفیت قیمت، شرایط عرضه، بازار رسانی و خدمات پس از فروش کالا لازم است. بلکه با توجه به این نکته ضروری است که کشور با رقبای سرسخت قدرتمند در این زمینه روبرو است. بدون مطالعات مشکلات و تنگناها و بررسی تحقیق مستمر پیرامون عوامل موثر در افزایش صادرات توسعه صادرات غیرنفتی ممکن نیست بسیاری از کشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه دنیا مبالغ هنگفتی را به انجام پژوهشهای علمی به تخصیص می دهند.

در راه صادرات محصولات کشاورزی و از جمله مرکبات که ظرفیت بالایی برای تولید و صادرات آن در کشور وجود دارد موانع بسیاری پیش روی ماست. تولید فعلی مرکبات کشور سالانه بیش از سه میلیون و هفتصد هزار تن است و بررسی انجام شده نشان می دهد که از این مقدار 700 هزار تن حدود 20% آن قابلیت صدور دارد. اما میزان فعلی صادرات این محصول در حدود 70 هزار تن در سال است یعنی در حدود 10% از ظرفیت صادراتی موجود که این رقم بسیار ناچیزی است فراوان مشاهده شده است که کشور عین که تولید بسیار ناچیزی نسبت به کشور ما دراد چندین برابر ما صادرات مرکبات درند.

4-1 هدف از انتخاب موضوع

مرکبات یکی از انواع محصولات کشاورزی است که در سال اخیر جزء اقلام صادراتی کشور قرار گرفته است با توجه به اینکه ظرفیت صادراتی این محصول بسیار بیشتر از حجم فعلی صادرات فعلی صادرات آن است این تحقیق به دنبال این است که موانع موجود صادرات مرکبات را شناسایی و معرفی نماید.

فصل دوم – ادبیات موضوع

2-1 سایر مطالعات انجام شده

تحقیقات و سمینارهای انجام شده و مقالات ارائه شده اغلب در ارتباط با کاشت و تولید مرکبات بوده و به امر صادرات و بازاریابی مرکبات کمتر پرداخته شده است. از مواردی که در آن به امر صادرات توجه شده است به یک گزارش تحقیق ارائه شده تحت عنوان نگاهی به بازارهای فروش میوه و تره بار صادراتی در کشورهای آن سوی خلیج فارس که ارائه شده است. همچنین در 15 شهریور 1378 سمیناری تحت عنوان بازاریابی و توسعه صادرات مرکبات ایران در دانشگاه مازندران برگزار شد که در این سمینار علاوه بر جنبه های کشاورزی مرکبات به امر صادرات و بازاریابی آن نیز پرداخته شده است. اما جامع ترین تحقیقی که تاکنون در ارتباط با تجارت مرکبات انجام شده در کتابی تحت عنوان بازار جهانی مرکبات و کیوی در سال 75 منتشر شده است. بخش اعظم این کتاب به صادرات و واردات مرکبات اختصاص یافته و به طور مفصل در مورد تجارت مرکبات بحث شده است. و همایش شناخت استعداد های بازرگانی اقتصادی استان مازندران که در تاریخ 12/2/76 برگزار شد مقاله ای در ارتباط با بررسی مزیت نسبی مرکبات استان مازندران جهت صدور به کشورهای آسیای مرکزی ارائه شده است.

2-2 تاریخچه مرکبات

منشأ مرکبات در اصل نواحی حاره و معتدله بود. و این گیاه توسط مردم چین از مدتها قبل شناخته و کشت شده است. چین مبدا اولیه پرتقال به صورت وحشی و شمال هندوستان مبدا اصلی انواع نارنگی و لیمو شمرده می شود. پیدایش بذر برخی از مرکبات نظیر نارنج و بالنگ در بین النهرین زمان کاشت آنها به هزاره چهارم قبل از میلاد منتسب می کند.

در ایران در حدود 300 سال قبل از میلاد در مناطق گرمسیری استان خوزستان خصوصاً در شوش و شوشتر کشت شده است در همین سالها یعنی در حدود 300 سال قبل از میلاد مورخی به نام تئوفراتوس یک نوع از مرکبات به نام Citrurs Media را در اروپا دیده و از آن نام برده است. چندین قرن بعد اعراب پرتقال و لیموترش و نارنج را به آفریقا و اسپانیا و چند کشور همجوار برده اند و در قرن شانزدهم میلادی پرتقال به اروپا معرفی و کشت شد . در سال 1492 کریستف کلمب در دومین سفر خود بذور مرکبات (پرتقال – لیمو – نارنج – نارنگی) را به آمریکا برده و در محلی که اکنون هائیتی نامیده می شود کشت نمود. در سال 1590 مرکبات در برزیل کاشته شد و به این ترتیب مرکبات در دنیای امروز توسعه یافته است.

در ایران مرکبات موجی وجود نداشته و اعراب با فتوحاتی که نموده اند بزرگترین عامل انتشار مرکبات بودند و هنگام حمله به ایران مرکبات را نیز به ایران آوردند. پس از اعراب پرتقالی ها انواع مرکبات را به ایران آورده و در مناطق جنوبی کشور کشت نموده و تدریجاً در شمال نیز کاشته شده است. در این اواخر از کشورهای ترکیه، لبنان، آمریکا ارقام تجارتی آن وارد کشور شد و در نواحی شمال کشت شده است.

مرکبات از خانواده Puta ceose است که بیش از هزار گونه آن تاکنون شناخته شده است. در قرن 18 با بروز بیماری پوسیدگی طوقه در ایتالیا پیوند مرکبات به روی نارنج و سایر پایه های مقاوم به بیماری قارچی کموز مرسوم گردید که به تدریج با بروز این بیماری در سایر کشورهای مرکبات خیز دنیا این شیوه رایج یافت از جمله در ایران که در سال 1298 با از بین رفتن اولین گروه درختان پرتقال، عمل پیوند مرکبات نیز آغاز شده است. در سال 1309 ارقام اصلاح شده و تجاری مرکبات وارد کشور شد و در شمال ایران مخصوصاً رامسر کاشته شده که عبارت بودند از پرتقال تامسون، ناول،

* فتحی – جیبه بازار جهانی مرکبات – انوری – فاطمه مرکبات شمال ایران

* ملک آرا – عباس کلیاتی درباره مرکبات – نشریه فنی

خونی، بروهن، شاموطی، والنیا و نارنگی های انشو، گلمانتین، پرتقال تامسون، ناول از بین رفت و از آن تاریخ به بعد این سه رقم به عنوان ارقام انتخابی و اصلی در شمال کشور مورد ازدیاد قرار گرفت که البته بعدها دو رقم دیگر نارنگی ایشی کوا، سوجی یاما نیز در برنامه ازدیاد قرار داده شده اند.

* غلامرضا ملکشاهی – مبدا جغرافیایی و تاریخچه مرکبات در جهان بازاریابی دانشگاه مازندران

2-3 مشخصات کلی مرکبات

2-3-1- موقعیت مرکبات در کشور

مرکبات از محصولات کشاورزی است که توسط سازمان بین المللی جزء محصولات غذایی با قیمت بالا تقسیم بندی شده و کشش قیمتی تقاضای آنها معمولاً بالاست. روند تجارت این محصولات فزاینده است. دلایل این امر تغییر الگوی تغذیه در نتیجه بالا رفتن درآمد سرانه، رشد شهرنشینی و درک اهمیت سلامتی، تغییر الگوی تغذیه همراه با پیشرفت تکنولوژی در صنایع غذایی و نیز محدود شدن عوامل بازدارنده تجارت که با انجام مذاکرات دوراروگوئه و تشکیل سازمان تجارت جهانی شدت بیشتری گرفته است.

2-3-2 انواع مرکبات کشت شده در ایران و ویژگیهای آنها

انواع واریته های پرتقال که در ایران کاشته می شود عبارت از:

پرتقال محلی – تامسون – ناول – والنیا – شاموطی، یافا، پرتقال خونی، واشنگتن ناول، مارس که در شمال بیش از نود درصد مرکبات کاشته شده را انواع محلی سیاه ورزی، تامسون ناول، واشنگتن ناول تشکیل می شود

* حمید نژاد محمود – مارکتینگ مرکبات از دید سیستماتیک

نارنگی و گریب پورت:

در بین نارنگی ها، نارنگی وانسی، گلمانتین، موزجون، انشو، کینو.در میان گریب فورت واریته های ناول واشنگتن (توسرخ)، مارش (توسفید)، شامبر (روسفید توسرخ) روبلاش (تو سرخ و روسرخ) و مارش ارلی (انواع زودرس) مهترین ارقام کشت شده در مناطق مرکبات خیز کشور را تشکیل می دهد.

نارنگی انشو زودرس ترین نارنگی موجود در شمال ایران بدون هسته پرمحصول و بازار پسند است. نارنگی محلی که در دی ماه می رسد دارای هسته و مزه ای شیرین و خوش طعم است و گلمانتین از دیگر ارقام عمده مرکبات شمال را تشکیل می دهد. همچنین انواع لیموترش، لیموترش، لیمو آب، نارنج، بالنگ، بوملوس نیز در کشور کشت و تولید می شود که مناطق عمده تولید لیمو استان فارس در مناطق جهرم، کازرون، داراب، ممسنی، و شهرهای میناب، بندرعباس در استان هرمزگان است.

2-4 درجه بندی جهانی مرکبات

در بازارهای جهانی مرکبات را به چهاردسته تقسیم می کنند:

درجه عالی (Extra Class)

داشتن کیفیت برتر، شکل ظاهری و فرم و رنگ خوب و عاری بودن از هرگونه نقص ضروری است.

درجه یک (Class 1)

داشتن کیفیت برتر، شکل ظاهری، فرم و رنگ خوب تا حدی که بتوان میزان تازگی و رسیده بودن هر واریته را به خوبی نشان دهد.

درجه دو (Class 2)

میوه هایی که درجه عالی و درجه یک نیستند ولی حداقل شرایط عمومی ذکر شده بالا را دارا هستند.

درجه سه (Class 3)

میوه هایی که درجه هستند ولی ممکنست مادگی خود را از دست بدهند.

2-5 شرایط آب و هوایی مناسب کشت و پرورش مرکبات:

مرکبات در ردیف میوه جات گرمسیری و نیمه گرمسیری قرار می گیرند. پراکندگی جغرافیایی آن بین عرض 40 درجه شمالی و جنوبی است احتیاجات مرکبات بین 8 تا 11 هزار ساعت حرارت بالاتر از ده درجه سانتی گراد است و به ارقام زودرس، میان رس، دیررس، تقسیم می شوند. تعرق درختان مرکبات به واسطه شرایط آب و هوایی مورد نیاز همیشه سبز بودن شاخ و برگ بالاست و در نتیجه نیاز این این درختان به آب به ویژه در زمان شکوفه کردن و تشکیل میوه تا رشد کامل آن به اوج خود می رسد.

در مناطق مرطوب پوست میوه نازکتر و میوه آب تر از رقم مشابه کاشته شده در آب و هوای خشک است.

در مناطق با روزهای گرم و شبهای خنک رنگ میوه بهتر و بازارپسند است.

درخت مرکبات به خوبی در آب و هوای گرم و نیمه گرم رشد می کنند. در آنجایی که در مناطق شمالی کشور درجه برودت گاه به 3 تا 4 درجه زیر صفر می رسد می توان گفت که کشت مرکبات در این ناحیه با توجه به خطر سرمازدگی از نظر اقتصادی صحیح نبوده است هر چند نسبی رطوبت هوا در این منطقه برای رشد مرکبات بسیار مناسب است اما در جنوب کشور به دلیل پراکندگی مناطق کشت که دارای آب و هوای متغیر و نوع خاک متفاوتی هستند واریته های متنوعی کاشت می شود.

2-6 احتیاجات غذایی درختان مرکبات

مرکبات از جمله درختان پرنیاز به مواد غذایی هستند به طوریکه مقدار موجود مواد حتی در غنی ترین خاکها به تنهایی تکافوی احتیاجات آنها را نمی کند. زیرا همه ساله مقدار متناوبی از مواد غذای همراه با میوه از درخت و خاک خارج می شود که در صورت عدم جبران آنها از طریق افزایش کود به خاک درختان تدرجاً ضعیف می شوند.

مرکبات نیز مانند سایر گیاهان و جانوران برای ادامه حیات به غذا، آب و هوا احتیاج دارند تامین این نیازها به میزان کافی موجب افزایش محصول مقاومت در برابر آفات و امراض، مقاومت در برابر

* ابراهیمی یونس آنچه یک باغدار مرکبات از نتایج بررسی انجام شده در شمال ایران باید بداند

سرما و گرما، افزایش طول عمر و بالاخره بهبود کیفیت میوه می گردد. بعد از آب و گاز کربنیک مهمترین موادی که درخت برای رشد و نمو آن احتیاج دارد عبارت است از ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد که چون نیاز گیاه به این عناصر از نظر مقدار زیاد است آنها را به عنوان مواد پرمصرف یا پر نیاز می نامد.

2-7 بررسی وضعیت سطح زیر کشت و تولیدات مرکبات کشور:

ایران اسلامی از لحاظ تنوع محصولات باغی در مکان سوم جهان پس از کشورهای چین با (17 محصول) و ترکیه و آمریکا (هریک با 16 محصول) قرار دارد. این مسئله نشانگر این است که ظرفیت تولید کشور در انواع محصولات باغی در حد بالایی قرار دارد.

سطح زیر کشت میزان تولید – عملکرد مرکبات در کل کشور به تفکیک نهال بارور از سال 76 تا 71 واحدهکتار، تن، کیلوگرم

* خویی – سلطنت – راهنمای تغذیه مرکبات

استان مازندران با صدور 4/37 درصد سطح بارور بیشترین نوع تولید مرکبات کشور داراست. استان فارس، مناطق جیرفت، کهنوج هرمزگان و کرمان مقامهای دوم تا 5 را اختصاص دادند.

کمترین سطح زیرکشت بارور مرکبات استان ایلام تعلق دارد.

میزان تولید

میزان تولید مرکبات کشور در سال 80 معادل 000/712/4 تن بوده است. بیشترین تولید در مازندران با 6/39% کل تولید کشور می باشد. استانهای فارسی – جیرفت، کهنوج، هرمزگان به ترتیب 8/35% ، 4/23%، 13% رتبه بندی دوم را به خود اختصاص دادند. چهار استان مذکور مجموعاً 3/91 درصد کل تولید را داراست. 87% دیگر و بقیه استانهای کشور صورت می گیرد. حدود 4/64 تولید در کشور فقط در استان مازندران جیرفت، کهنوج حامل می شود.

استان مازندران به عنوان بزرگترین استان تولید مرکبات کشور عملکردی در حدود 17836 کیلوگرم در هکتار دارد که میزان عملکرد این استان وارده سوم پس از استان فارس، کهگیلویه و بویر احمر قرار می دهد.

2-8 تولید جهانی مرکبات

تولید مرکبات در جهان از متوسط 5/57 میلیون تن در اوائل دهه 1980 به رقم رکودگونه 000/918/1 تن در سال 1998 رسیده است بخش اعظم افسانه برداشت محصول مرکبات در جهان طی این سالها مرهون توسعه کشت مرکبات در کشورهای در حال توسعه به ویژه برزیل، ایران، هند – کوبا – مصر- بوده است. شرایط آب و هوایی مناسب در کنار افزایش درختان پربازده و قیمتهای نسبتاً مناسب مرکبات در بازارهای جهانی از عوامل مهم در ازدیاد محصول کشورهای مذکور بوده است. با آنکه در بیش از 100 کشور جهان انواع متفاوتی از گونه های مرکبات بعمل می آید اما در کشور برزیل ، ایالات متحده آمریکا، چین، اسپانیا، ایتالیا، مکزیک در سال 1995 بیش از 8% از تولید جهانی مرکبات را به خود اختصاص داده اند.

سطح زیر کشت میزان تولید و عملکرد مرکبات در هکتار مرکبات به تفکیک استان:

2-9 فرآیند صادرات مرکبات

مراحل و اقدامات لازم برای انجام صادرات میوه و تره بار ارائه می شود مرکبات هم یکی از اقلام بسیار مهم میوه و تره بار کشور از هر دو جنبه تولید و صدور می باشد و نیز مشمول این فرآیند قرار می گیرد.

2-15-1 مراحل قبل از صدور

1- بازار یابی و ایجاد با خریداران خارجی

2- دریافت سهمیه صادراتی از وزارت بازرگانی برای برخی از اقلام میوه و تره بار

3- خرید میوه و یا ترتیب تهیه آن که علی الاصول باید مستقیماً از باغات و مزارع فراهم شود.

4- تهیه وسایل بسته بندی شامل کارتن، جعبه، توری، پوشال، پاکت.

5- تهیه آرم برچسب و نوشته جات ضروری روی بسته ها

6- دریافت اعتبار ارزی از بانکها برای سپردن پیمان برای آن دسته از محصولات که مشمول پیمان ارزی هستند.

7- رزرو جا برای وسیله نقلیه (هواپیما، کشتی و کامیون)

8- تهیه محصول

9- حمل محصول از باغات میوه و مزارع در اقصی نقاط کشور به کارگاه بسته بندی

10- شستشو، ضد عفونی، درجه بندی و بسته بندی

11- دریافت گواهی استاندارد

12- حمل به گمرگات

13- دریافت گواهی بهداشت

اتحادیه صادر کنندگان میوه و تره بار چگونه می توان میوه صادر کرد؟ هفته نامه اتاق بازرگانی

14- انجام تشریفات گمرکی

15- سپردن پیمار ارز

16- دریافت گواهی مبدا

17- دریافت بارنامه حمل

18- بارگیری در هواپیما در صورت حمل هوایی

19- بارگیری در پرواز

20- بازدید کارشناس قرنطینه نباتی کشور مقصد

21- انجام تشریفات گمرکی

22- حمل از فرودگاه به شهر مقصد در کشور مربوط

23- فروش در میادین میوه و تره بار

24- حمل از میادین به مراکز خره فروشی

(از مرحله 20 تا 24 مربوط به بعد وصول کالا در مقسد است)

(از مرحله 14 به بعد) به مقصد اروپا

14- انحام تشریفات گمرکی و پمپ کانتینر

15- سپردن پیمان ارزی

16- دریافت گواهی مبدا

17- دریافت کارنه تیر

18- دریافت ویزا برای راننده کلیه کشورهای طول مسیر به جز ترکیه

(از مرحله 19 تا 23 امور مربوط به شرکت حمل کننده کالاست )

19- عزیمت به مرز بازرگان

20- بازدید مجدد گمرکات بازرگان

21- حرکت به سوی مقصد

22- دریافت اتوبان کارت برای حرکت در اتوبان کشور آلمان

23- بازدید کارشناسی قرنطینه

24- انجام تشریفات گمرکی

25- حمل به شهر مقصد

26-فروش در میادین میوه و تره بار

27- حمل از میادین به مراکز خرده فروشی

از مرحله 22 تا 27 مراحل مربوط به بعد از وصول کالا به مقصد است

در مواردیکه حمل توسط کشتی و لنج دریا صورت گیرد از مرحله 14 به بعد مقصد دبی

14- انجام تشریفات گمرکی در گمرکات بندرعباس

15- سپردن پیمان ارزی

16- بارگیری در لنج، کشتی

17- عزیمت به سوی یکی از کشورهای امارات

18- انجام تشریفات گمرکی در مقصد

19-بارگیری در کامیون و حمل به میادین

20- فروش در میادین

21- حمل از میادین به مراکز خرده فروشی

2-10 مراحل اداری صادرات میوه

صدور کالا مستلزم انجام یک سلسله کارهای اداری است حال مراحل اداری لازم برای صدور میوه و تره بار را که مرکبات نیز بخشی از آن است به اختصار مورد بررسی قرار می دهیم.

1-1- دریافت سهمیه صادراتی

برخی محصولات در بازار تقاضای بسیار زیادی دارند. در مورد یان دسته از محصولات سهمیه صادراتی تعیین می گردد و صادرکننده باید به وزارت بازرگانی مراجعه کرده به اخذ سهمیه اقدام نماید. (محصولاتی مانند سیر و خربزه مشمول سهمیه صادراتی هستند).

2- دریافت اعتبار صادراتی

تقاضای دریافت اعتبار صادراتی جهت سپردن پیمان ارزی برای هر صادر کننده لازم است و جهت انجام این کار مراجعه به اداره تواتر و امور صادراتی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تهران و بانک در شهرستان ها ضروری است.

* رضا بنایی – مراحل اسنادی صادرات نشر به گمرک

3- گواهی استاندارد

برای صدور برخی از انواع میوه و تره بار که مشمول اجاره هستند باید گواهی موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران اخذ و به گمرک ارائه شود.

4- گواهی بهداشت

یکی از مدارک لازم جهت ارائه به گمرک در موقع انجام تشریفات گمرکی که صادرکننده باید به سازمان حفظ نباتات وزارت کشاورزی مراجعه و گواهی لازم را دریافت و هنگام اضطرار کالا با سایر مدارک به اظهار نامه ضمیمه نماید.

5- نرخ گذاری کالای صادراتی

طبق قانون صادرات و واردات از طرف کمسیون نرخ گذاری کالاهای صادراتی در مرکز توسعه صادرات ایران انجام می شود.

6- پیمان ارزی :

طبق ماده 17 قانون دولت موظف است از کالای صادراتی پیمان ارزی اخذ نماید و برای امر واریزی پیمان ارزی و ایفای تعهدات مربوط به صادرکنندگان بنماید که به نوع کالا و کشور مقصد بستگی دارد.

7- تشریفات گمرکی (داخل کشور)

پس از انجام مراحل مختلف قبل از صدور و صادر کننده میوه و تره بار به یکی از گمرکات کشور که مجوز تشریفات گمرکی راه دارد مراجعه کرده و اظهار نامه خود را تسلیم گمرک می نماید. در مورد کالایی که تعداد بسته هایشان زیاداست گمرک معمولاً موافقت می نماید که مامورین پس از دریافت اظهارنامه کالا را در انبار صادر کننده بازدید نماید. در مورد کالایی که با کانتینر حمل می گردد گمرک ممکن است فقط با سرب و مهر کردن در یا درهای وسائط نقلیه اکتفا نمود.

8- گواهی مبدا

با توجه به اینکه اکثر کشورهای اروپایی برای میوه صادراتی ایران گواهی مبدا مطالعه می نماید صادر کننده برای دریافت گواهی مبدا به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران مراجعه می نماید تا در مقصد نسبت به ترخیص کالا، با مشکلی مواجه شود.

گزارش کارآموزی عملیات بانکی شعب بانک صادرات در 64 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست

مقدمه ............................................................................................................................................. 1

بخش اول- کلیّات

تاریخچه بانک صادارت .................................................................................................................2

بانک صادرات ، بعد ازپیروزی انقلاب ....................................................................................... 3

گوشه ای از خدمات بانک صادرات ........................................................................................... 4

افتخارات بانک صادرات ............................................................................................................... 5

طرح سپهر ..................................................................................................................................... 6



بخش دوم – عملیات بانکی

منابع ..............................................................................................................................................10

مصارف ..........................................................................................................................................10

خدمات ..........................................................................................................................................10

اعتبار .............................................................................................................................................11

سپرده ............................................................................................................................................13

خدمات بانکی ...............................................................................................................................14

عملیات اعتباری ..........................................................................................................................15

عملیات مالی ............................................................................................................................... 16

نظام بانکی بدون ربا ...................................................................................................................16

سپرده قرض الحسنه ..................................................................................................................17

سپرده های مدت دار .................................................................................................................17 انواع تسهیلات مالی ...................................................................................................................18



بخش سوم – حسابداری

اسناد محاسباتی ......................................................................................................................... 22

دفتر روزنامه ................................................................................................................................ 22

دفتر معین ................................................................................................................................... 23

دفتر کل .......................................................................................................................................25

فصول اصلی ................................................................................................................................25

قرض الحسنه اعطائی .............................................................................................................. 26

مضاربه ......................................................................................................................................... 27

مشارکت مدنی ........................................................................................................................... 28

فروش اقساطی ........................................................................................................................... 31

اجاره به شرط تملیک ............................................................................................................... 33

معاملات سلف ............................................................................................................................ 35

خرید دین ................................................................................................................................... 37

مطالبات سرسید گذشته .......................................................................................................... 39

مطالبات معوق ............................................................................................................................ 42

بستانکاران متفرقه ..................................................................................................................... 30

سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت ......................................................................................... 45

سپرده سرمایه گذاری بلند مدت ........................................................................................... 46

پیش پرداخت مشتریان .......................................................................................................... 46

مضارعه ........................................................................................................................................ 49

مساقات ........................................................................................................................................ 49

حسابهای انتظامی ..................................................................................................................... 50



بخش چهارم –مکاتبات و بایگانی

مکاتبات ....................................................................................................................................... 53

بایگانی ......................................................................................................................................... 54








مقدمه:

اقتصاد کنونی جهان اقتصاد پولی است . اغلب معاملات و مبادلات با پول صورت می پذیرد . پول در فعالیتهای اقتصادی نقش بسیار تعین کننده ای دارد .بدون استفاده از آن هزاران معامله گوناگون بازرگانی ، که هر روز شاهد انجام آنها هستیم ، غیر ممکن است.

پاره ای از این معاملات که امکان پذیر هستند در صورت نبودن پول ، با دشواری و تاخیر فراوان صورت خواهد گرفت.

بنابر این ، حذف پول و به دنبال آن به کنار گذاشتن حرفه بانکداری از جوامع بشری غیر ممکن به نظر میرسد. زیرا در زندگی اقتصادی امروزی بانکها وظایف مهمی را بر عهده گرفته اند.

مثلا بانکهای تجاری بر خلاف سایر موسسات مالی که فقط می توانند موجودی های نقدی خود را قرض دهند، قادرند پول جدید ایجاد کنند و تا چند برابر موجودی های نقدی خود بر میزان قدرت خرید جامعه بیفزایند.

به طورکلی میتوان گفت که امروزه حرفه بانکداری ، تامین مالی سایر حرفه ها و کسب کارها را بر عهده دارد . بدین گونه ، بانک و بانکداری در تمامی جنبه های زندگی اقتصادی جوامع ریشه دوانده است.

با وجود این ، اگر نظام بانکی از کنترل خارج شود خلق و خوی استثماری و تجاوزگر پیدا خواهد کرد . در اینجا این سوال مطرح است که آیا حذف خلق و خوی استثمارگر و ظالمانه نظام بانکی ادامه دارد؟

آری . در چهارچوب بانکداری اسلامی بدون ربا، می توان به سوال فوق پاسخ مثبت داد . و باتحقق این آرزو است که ابزارهای پولی می توانند بالا رفتن سطح زندگی بشری و کرامت او را نوید دهند .




تاریخچه بانک صادرات ایران:



پانزدهم شهریور سال1331 موسسه ای اقتصادی به نام شرکت سهامی بانک با سرمایه 20 میلیون ریال که 50 درصد آن پرداخت شده بود در اداره ثبت شرکتها و مالکیتهای صنعتی تهران به ثبت رسید. این شرکت بعدها بانک صادرات و معادن نام گرفت. این بانک در 22 آبان همان سال و با سیزده نفر در طبقه دوم یک ساختمان در کوچه دولت معروف به کوچه مرغیها به طور رسمی شروع به کار کرد . شروعی که حتی در خوشبینانه ترین حالت در عرصه رقابت با بانکهای قدیمی و مقتدر دولتی ، موفقیت ویکه تازی را دشوار می نمود.

اهداف اجرائی این بانک خصوصی در سالهای اولیه تشکیل عبارت بود از :

دادن وام و سرمایه گذاری در فعالیتهای اقتصادی از قبیل صنایع و استخراج معادن و توسعه کشاورزی و جلب سرمایه های داخلی و پس اندازهای هر چند کوچک ، ایجاد شبکه وسیع بانکی در سراسر کشور و ارائه تسهیلات بانکی بهتر به مردم.

گسترش شعب:

تاسیس بانک صادرات ایران در نخستین گام ، ارمغان گرانبهائی برای بانکداری ایران بود ، چرا که برای اولین بار بانکداری و مراجعه به بانک را برای عموم مردم فراهم و تسهیل نمود . در آن زمان بانکها به صورت ادارات دولتی با مردم رفتار می کردند ، ولی بانک صادرات ایران با بهترین برخوردها و ایجاد شعب و ایجاد شعب در مکان هائی بسیار دور افتاده کار خود را آغاز کرد.

این شرایط و تفکر باعث شد که پس از یک سال و دو ماه دومین شعبه بانک صادرات و معادن در تاریخ دهم دیماه 1332در خیابان قزوین تهران با نام سینا آغاز به کار کند و با سیاست ارائه خدمات بیشتر به مردم در اقصی نقاط کشور ، روند رو به گسترش شعب خود را حتی در خارج از مرزهای جغرافیایی ادامه دهد . ضمن اینکه اولین شعبه خارج از کشور در سال 1340 شمسی در شهر هامبورگ آلمان رسما افتتاح شد و بلا فاصله در همان سال به موازات افتتاح شعب متعدد در داخل کشور شعب پاریس ، لندن و بیروت نیز تأسیس و آغاز به کار کرد .

به طوریکه در حال حاضر با بیش از 3250 شعبه در داخل کشور و 24 شعبه در نقاط مهم اقتصادی جهان به انجام عملیات مختلف بانکی مشغول است .



تجدید فعالیت با نام جدید:

در سال1342 کلمه معادن از بانک حذف شد و بانک صادرات ایران با نامی جدید در عرصه رقابت با 34 بانک دیگر ظاهر شد . با توجه به تعدد بانکها در آن مقطع و به منظور کسب موفقیت و برتری ، تعصب ، جدیت ،ابتکار عمل و شعار حق با مشتری است ، سرلوحه خط مشی های بانک صادرات ایران قرار گرفت . در این بین بانک صادرات ایران با بهره گیری از تلاش فزاینده مدیران و تعصب سازمانی کارکنان خود توانست تنها بانک خصوصی باشد که از اغلب بانکهای دولتی و خصوصی پیشی بگیرد و نام خود را در صدر بانکهای کشور قرار دهد .

بانک صادرات ایران و نوآوری :

بانک صادرات ایران به مقتضای زمان و در همان ابتدای فعالیت ، نوآوری را سرلوحه امور خود قرار داد. افتتاح حسابهایی همچون پس انداز نوزاد ، پس انداز در گردش ، پس انداز محصل ، نوروز ، اندوخته فردا ، ذخیره پاداش ماهیانه ، سکه های طلاو...... که عمدتاً محصول فکر و ابدعات مدیران و کارکنان بانک بود . در کنار افزایش روز افزون سرعت موجب گردید که جایگاه این بانک نسبت به رقبا متمایز و مورد توجه گسترده عموم مردم کشور قرار گیرد . در این چهار چوب بانک صادرات ایران به عنوان نخستین بانک ایرانی از دستگاههای رایانه برای افزایش مستمر سرعت در عملیات بانکی بهره جست . تحت چنین فعالیتهایی بود که روز به روز بر اعتبار نام بانک صادرات ایران افزوده شد و مدیران بانک با استفاده از جلب اعتماد مردم ، فعالیتهای بانک را بیش از پیش گسترش دادند .

بانک صادرات ایران در بعد از پیروزی انقلاب اسلامی :

در خرداد ماه سال 1358 ، با تصویب لایحه ای نظام بانکی کشور ملی اعلام شد . پس از آن و پس از تشکیل چندین مجمع عمومی ، به موجب تصمیمی که در سال 1358 اتخاذ شد . تغیراتی در ساختار شبکه بانکی کشورکه در آن زمان شامل 35 بانک بود ایجاد شد . با سازماندهی جدید بانکهای ملت ، تجارت ، مسکن ، صنعت ومعدن از تشکیل چند بانک بزرگ و کوچک تاسیس شدند و بانک صادرات ایران در هر استان به نام همان استان خوانده شد. هدف از تاسیس بانکهای استان ، اجرای سیاست عدم تمرکز در تامین مالی وام های منطقه ای و و پاسخگویی به نیاز های خاص هر استان بود . پس از آن و با توجه به تغیرات ایجاد شده در ساختار اقتصادی کشور ، در تاریخ 14 دیماه سال 1369 مقرر شد که بانک صادرات ایران مجدداً همچون گذشته به صورت یکپارچه فعالیتهای خود را سازماندهی کند و با استفاده از تجارب گذشته از طریق یکسان سازی عملیات بانکی خود توانایی بیشتری را برای ارائه خدمات مطلوب بانکی و تحقق به شعار خدمت به مردم کسب نماید .

بانک صادرات ایران در خدمت مردم:

بانک صادرات ایران در حال حاضر با پشتوانه بیش از نیم قرن تجربه ارائه خدمات نوین با صدور انواع چکهای بانکی و چکهای در گردش برای ایجاد امنیّت بیشتر و آسودگی خاطر مشتریان در حمل و نقل پول نقد ، ارسال حوالجات بین شهری ، به منظور ایجاد تسهیلات لازم برای رشد فرهنگ مبادلات مالی غیر نقدی در جهت کمک به آحاد جامعه شعار خدمت به مردم را پیگیری می کند . سرعت عمل در ارسال حوالجات ، چکها و بروات مشتریان به دور افتاده ترین نقاط کشور و باجدیدترین و پیشرفته ترین تجهیزات و امکانات رایانه ای به منظور ایجاد سهولت در معاملات تجاری و مراودات مالی روزمره از جمله ویژگی های شبکه بانک صادرات ایران به شمار می رود .

افتتاح انواع حساب های ارزی و ریالی ، جاری ، سپرده سرمایه گذاری بلند مدت وکوتاه مدت ، قرض الحسنه پس انداز ، سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت ویژه و اعطای تسهیلات مالی در بخش های مختلف اقتصادی ، بخشی از خدمات و فعالیت های این شبکه بانکی است . بانک صادرات ایران با استفاده از فن آوریهای روز و با تجهیز به سیستم همزمان رایانه ای(سپهر)، تلفن بانک ، تند دریافت ،e-mai ، SMS و........ تلاش دارد همگام با صنعت بانکداری نوین در جهت تحقق شعار رضایت مشتری قدم بردارد .

گوشه ای از خدمات بانک صادرات ایران:

1) امکان دریافت صورتحساب از طریق نمابر

2) امکان اطلاع از آخرین میزان موجودی در هر لحظه از طریق تلفن گویا

3) امکان دریافت صورتحساب در مقاطع زمانی مشخص (حد اکثر 2 ماه)

4) وصول چکهای انتقالی عهده شعب تهران و واریز چک های مسافرتی شعب سایر بانکهای هر شهرستان در همان روز به حساب مشتریان

5) وصول چکهای عهده شعب این بانک(درون شهری و برون شهری )در همان روز و واریز آن به حساب از طریق نمابر

6) افتتاح حساب جاری برای اشخاص حقیقی و حقوقی

7) امکان تمدید قرارداد سپرده بلند مدت در سرسید بدون مراجعه به بانک و بهره مندی از سود آن برای دارندگان حساب سپرده سرمایه گذاری بلند مدت

8) امکان انتقال تمام یا قسمتی از سپرده بلند مدت و منافع آن به غیر

9) برخورداری از سود سپرده بلند مدت پس از برداشت قسمتی از آن بدون ابطال قرارداد و تغیر در نرخ سود

10) افتتاح انواع سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت با پرداخت سود سپرده ها به طور ماهیانه

11) امکان واریز سود علی الحساب سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت به صورت ماهانه به حسابهای معرفی شده توسط سپرده گذار

12) افتتاح حساب سپرده کوتاه مدت ویژه با دو درصد بیشتر از سود سپرده های کوتاه مدت عادی

13) انتشار چکهای در گردش با مبالغ دویست هزار تا پنج میلیون ریال به منظور تسهیل رد مبادله روزانه

14) توسعه خدمات سیستم online به کلیه شعب

15) صدور انواع ضمانتنامه

16) برخورداری از سود روز شمار برای انواع سپرده گذاریها

17) صدور انواع کارتهای اعتباری(سبز کارت ، سیمین کارت و زرین کارت )

افتخارات بانک صادرات ایران

نتیجه تلاش فراگیر و خستگی ناپذیر کارکنان شبکه بانک صادرات ایران به عنوان بزرگترین شبکه بانکی کشور و خاورمیانه منجر به کسب افتخارات گوناگونی گردیده است که مواردی از آن عبارتند از :

v انتخابهای اول مجله بانکر در سنوات مختلف ، بین سیستم بانکی کشور

v مجهز ترین بانک برای رقابت در عرصه بین المللی

v رتبه اول در تعداد حساب جاری

v رتبه اول در تعداد حساب قرض الحسنه پس انداز

v رتبه اول در منابع حساب قرض الحسنه پس انداز

v رتبه اول در اعطای بیشترین تعداد جایزه به حسابهای قرض الحسنه پس انداز

v رتبه اول در تعداد شعبه در کشور و خاورمیانه

v رتبه اول در میزان مبادلات نقدی و غیر نقدی و انتقال چک ، سفته و حوالجات و وجوه نقدی در سطح شعب خود و بین بانکها

v رتبه اول در به کارگیری و بیشترین تعداد نیروی انسانی متعهد ، کارآمد ، صدیق و خدمتگزار

v از جمله اهداف آتی این بانک در زمینه ارائه خدمات بیمه ای است که در این زمینه طرحهای گسترده ای در دست برسی میباشد که با سهل ترین روش در شعب این بانک به مرحله اجراء گذاشته خواهد شد . یکی دیگر از خدمات نوین این بانک استفاده از سیستم کارت می باشد که این سیستم با انواع حسابها امکان برداشت یا واریز وجه توسط دستگاههای قابل ارتباط همانند ATM-POS-PINPAD برای دارندگان فراهم نموده است.

خدمات آتی این بانک تقاضای خرید یا فروش سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس برای متقاضیان خرید سهام و یا فروشندگان سهام از طریق شعب این بانک است . مشتریان با مراجعه به شعب از مشاوره رایگان نمایندگان کارگزار بانک صادرات مستقر در شعب بهره مند و با کمک فکری آنها سهام مورد نظر خود را انتخاب و پس از واریز مبلغ اسمی سهم مورد نظر به بانک ، منتظر اعلام بانک جهت دریافت سهام خریداری شده می باشند . همچنین به منظور فروش سهام ، شعب این بانک پس از اخذ اصل سهام و سایر مدارک ذکر شده در بخشنامه از فروشنده ، اقدام به ارسال مدارک ذکر شده در بخشنامه از فروشنده ، اقدام به ارسال مدارک و اصل سهام به واحد کارگزاری بورس نموده تا پس از فروش ، وجه سهام فروخته شده به فروشنده تحویل گردد.

طرح جامع سپهر:

سپهر سیستم(سیستم پرداخت همزمان رایانه ای)نویددهنده عرضه خدمات بانکی جدید و متنوعی است که امروزه در بانکداری نوین دنیا ارائه می گردد و با بهره گیری از پیشرفته ترین امکانات مخابراتی ماهواره ای و جدید ترین فن آوری رایانه ای قادر است خدمات رایانه ای ارزشمندی را همزمان در بزرگترین شبکه بانکی کشور به مشتریان ارائه نماید که یقیناً گام بلندی در راستای بالندگی و شکوفائی نظام بانکی کشور محسوب می گردد . این تلاش ، سهم قابل ملاحظه ای در توسعه اقتصادی کشور خواهد داشت . طرح جامع سپهر سعی دارد در آینده کلیه عملیات بانکی را به صورت online به مشتریان در هر لحظه صرفنظر از شعبه افتتاح کننده حساب ، به صورت یکسان و دقیق ارائه دهد .

در طرح جامع سپهر کلیه عملکرد نقل و انتقال حسابها بلافاصله بطور یکنواخت و یکسان در شعب تحت پوشش یا پایانه های دیگر بانکهای عضو از خدمات بانکی مورد نیاز بهره مند می شوند . در این طرح تمهیدات وسیعی برای محافظت از اطلاعات و کلیه فعالیتهای بانکی فراهم شده است و اطلاعات حساب مشتریان محترم بر روی رایانه های عظیم و مدرن مرکزی بانک که به همین منظور تهیه و راه اندازی شده اند . ثبت و ضبط می شوند.

محصولات سپهر

در این طرح علاوه بر خدمات (قرض الحسنه جاری سپهر)( قرض الحسنه پس انداز سپهر)

(کارت اعتباری سپهر)در آینده، سایر خدمات بانکی نظیر(سپرده های مدت دار) ، (تسهیلات بانکی ) ، (پرداخت قبوض خدمات شهری)و ....... از طریق گوناگون (مانند ATM ،تلفن ،موبایل و......)نیز به مشتریان گرامی ارائه می شود .

با بهره گیری از قابلیت انعطاف پذیری، گستردگی ، سرعت ، دقت و امنیّت ، در آینده کلیه خدمات بانکی بانک صادرات ایران منحصراً در قالب سیستم سپهر به مشتریان ارائه خواهد شد.

حساب قرض الحسنه جاری سپهر

این حساب به منظور ارائه خدمات بانکی به مشتریان در تمامی اوقات شبانه روز در سراسر کشور ایجاد شده است . اکنون با افتتاح حساب قرض الحسنه جاری سپهر در یکی از شعب این بانک می توان دسته چک دریافت کرده و از آنجا که آخرین مانده و نمونه امضاء ها در کلیه شعب سپهر توسط شبکه ماهواره ای از کامپیوتر مرکزی بانک قابل دسترسی است ، می توان از خدمات متنوّع این حساب از قبیل موارد مورد اشاره در کلیه شعب سپهر بهره مند شد:

وصول فوری وجه چک جاری سپهر بدون مراجعه به شعبه افتتاح کننده حساب
واریز لحظه ای به حساب و دریافت همزمان از حساب و یا وصول از طریق اطاق پایاپای
انتقال فوری از مانده حساب و دریافت صورتحساب از طریق پست الکترونیک ، تلفنبانک و دستگاههای خودپرداز

حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز سپهر

تمامی امتیازات و مزایای ارزشمند حساب جاری سپهر به استثناء دریافت و بهره گیری از دسته چک ، برای حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز در نظر گرفته شده است .

ضمنا این حسابها در قرعه کشی های ادواری نیز شرکت داده می شوند.

انواع تسهیلات مالی اعطائی بانکها به واحد بازرگانی :

در نظام عملیات بانکی بدون ربا ی جمهوری اسلامی ایران ، بانکها علاوه بر سرمایه گذاری مستقیم در طرحهای تولیدی و عمرانی ، تحت یازده عقد اسلامی مجاز نیز می توانند به اشخاص تسهیلات مالی اعطاء و از این طریق به طور غیر مستقیم در سرمایه گذاری ها شرکت کنند که عبارتند از:

1) قرض الحسنه

2) مضاربه

3) مشارکت حقوقی

4) مشارکت مدنی

5) فروش اقساطی

6) معاملات سلف

7) اجاره به شرط تملیک

8) جعاله

9) مزارعه

10) مساقات

11) خرید دین

بانکها با دادن تسهیلات مزبور از طرفی به افزایش تولید و رشد اقتصادی جامه کمک می کنند و از طرف دیگر ، برای صاحبان سهام خود و سپرده گذاران سود ایجاد می کنند.








قرض الحسنه:

قراردادی است که به موجب آن قرض دهنده اجازه مالکیت مقدار معینی از مال خود را در زمان حال به قرض گیرنده واگذار می کند و قرض گیرنده تعهد می کند که در زمان معینی از آینده عین آن مال و در صورت امکان قیمت آن را به قرض دهنده باز پس دهد.

مضاربه :

یک قرارداد بازرگانی است بین دو شخص حقیقی یا حقوقی به منظور به جریان انداختن امور بازرگانی . در این قرارداد طرف اول (که مضارب نامیده می شود )تعهد می کند که تمامی سرمایه لازم را فراهم کند و طرف دوم متعهد می شود که تمامی امور بازرگانی مربوط را اجراء کند.

مشارکت مدنی :

یک قرارداد بازرگانی است که به موجب آن دو یا چند شخص حقیقی یا حقوقی سرمایه نقدی یا جنسی خود را به طرز مشاع و به منظور ایجاد سود در هم می آمیزند . در نتیجه بدون آنکه مرزهای مالکیت این اشخاص در شرکت تاسیس شده ، مشخص باشد ، شرکت مزبور به کار و فعالیت می پردازد و سود به دست آمده از این فعالیت طبق قرارداد قبلی بین آنان تقسیم می شود .

مشارکت حقوقی :

قراردادی است که به موجب آن یک شخص حقیقی یا حقوقی در تامین سرمایه یک شرکت سهامی شرکت می کند. شرکت مزبور ممکن است در شرف تاسیس یا شرکت موجودی باشد که آن شخص حقیقی یا حقوقی سهام آن را خریداری می کند . بانکها ، مانند هر شخص حقیقی یا حقوقی ، می توانند در تامین سرمایه شرکتهای سهامی در شرف تاسیس یا شرکتهای سهامی موجود مشارکت کنند و بدین گونه هم به رونق اقتصادی جامعه کمک کنند و هم به سود برسند.

به موجب ماده 11 قانون عملیات بانکی بدون ربا ، بانکها می توانند به فروش اقساطی ، به شرح

فوق مبادرت ورزند .

معاملات سلف :

منظور از معاملات سلف این است که یک شخص حقیقی یا حقوقی محصولات آینده بنگاههای تولیدی را پیش خرید کنند.

اجاره به شرط تملیک:

نوعی قرارداد اجاره است که به موجب آن ، در صورتی که مستآجر به تعهدات خود ، طبق قرار داد ، عمل کند ، در پایان مدت اجاره مالک عین مال مورد اجاره می شود.

جعاله :

قراردادی است که به موجب آن جاعل (کارفرما )تعهد می کند که در مقابل عمل مشخصی که عامل (کارگزار) انجام می دهد ، اجرت (کارمزد) معینی را به او بپردازد . به این اجرت در اصطلاح حقوقی جعل می گویند . بانکها می توانند عملیات مجاز بانکی را از طریق جعاله انجام دهند .



مزارعه:

قراردادی است که به موجب آن یک شخص حقیقی یا حقوقی (که مزارع نامیده می شود ) مزارعه ای را که تصرف و بهره برداری از آن مجاز است ، برای مدت معینی ، به یک شخص حقیقی ویا حقوقی دیگر که عامل نامیده می شود واگذار می کند تا طبق قرارداد در آن کشت و زرع کند و از محصول به دست آمده سهم معینی را به مزارع بدهد.

مساقات:

قراردادی است بین صاحب درخت ونظایر آن و کسی که نگهداری و برداشت محصول را تعهد می کند . تعهد کننده مزبور عامل نامیده می شود

اسناد محاسباتی

عملیاتی که برای نگهداری حسابها در دفاتر بانک انجام می گیرد باید مبتنی بر اسناد و مدارک کتبی باشد و هیچ یک از واحدها مجاز نیستند بدون سند محاسباتی ارقامی در دفاتر ثبت نمایند.

اسناد محاسباتی باید با مشخصات کامل از نظر تاریخ ، نام حسابها و توضیح کافی موضوع سند و مبلغ تنظیم شود و با امضاء و مهر شعبه تکمیل گردد. تغیر ارقام و قلم خوردگی در اسناد موجب سلب اعتبار سند می شود ، مگر آنکه با ذکر توضیح کافی وتصحیح ارقام بطور خوانا به تایید و به امضاء مجدد مسئول رسیده باشد.



دفاتر

کارمندانی که مسئول ثبت اسناد در دفاتر و نگهداری حسابها هستند باید به اصول دفتر داری و روشهای حسابداری بانک اشنا باشند . تراشیدن ، پاک کردن ، قلم زدن مندرجات دفتر و بین سطور نوشتن و یا جای سفید گذاشتن در هر صفحه بیش از حد معمول منع قانونی دارد و اشتباهات احتمالی در ثبت اقلام باید با رعایت اصول دفتر نویس اصلاح گردد.

دفاتری که از نظر امور حسابداری مورد استفاده شعب می باشند عبارتند از:

دفتر روزنامه گروه ، دفتر معین جزء ، دفتر روزنامه شعبه ، دفتر معین کل و دفتر صندوق



دفتر روزنامه گروه



دفتر روزنامه دفتری است که کلیه عملیات روزنامه شعب باید بصورت ریز و بر حسب طبقه بندی حسابها در آن ثبت گردد و چون در بانک صادرات ایران هر گروه بانکی دارای دفتر جداگانه می باشد، بنابراین برای نوشتن دفتر مزبور باید ابتدا اسناد بدهکار و بستانکار حساب جاری را در خلال ریز در ستونهای مربوط و در ذیل سرفصل حسابجاری درج و درپایان روز اسناد مربوطه به سایر فصول حسابها را به تفکیک در ذیل سرفصل مربوط به همان حساب ثبت نموده و پس از حصول اطمینان از صحت عملیات انجام شده برابر ما به التفاوت جمع کل اقلام بدهکار و بستانکار روزانه سند صندوق صادر و دفتر روزنامه عمل نمایند تا موازنه حساب روز برقرار گردد. ضمنا" در پایان وقت اداری که مسئول گروه موجودی نقد خود را به رئیس شعبه یا حسابدار مربوطه تحویل و تسویه حساب می نماید صحت جمع صفحات دفتر و صدور و ثبت سند صندوق در ذیل عملیات دفتر روزنامه هر گروه بانکی باید از طرف مسئول صندوق یا رئیس شعبه تائید شود.

پس از انجام عملیات فوق ، هر گروه بانکی باید ابتدا اقلام مربوط به حسابهای انتظامی را به موجب اسناد صادره بعد از رقم صندوق ثبت نموده و سپس جمع اقلام بدهکار و بستانکار روزانه هر یک از سرفصل ها را با قلم قرمز در ذیل اقلام همان سرفصل تعین و پس از بستن حساب روز، ضمن انتقال جمع کل گردش عملیات بدهکار و بستانکار تا آخر روز قبل در زیر جمع اقلام بدهکار و بستانکار امروز، جمع کل گردش عملیات بدهکار و بستانکار تا آخر امروز که باید مساوی و برابر باشد در انتهای صفحه ثبت و جمع بندی نماید.

مبلغی که به موجب سند صندوق در دفتر روزنامه ثبت می شود معرف مابه التفاوت وجوهی است که یک گروه بانکی در خلال روز از اشخاص و مشتریان دریافت و یا به آنها پرداخت نموده است. بنابراین هرگاه وجوه دریافتنی بیش از وجوه پرداختنی باشد چون جمع اقلام مندرج در ستون بستانکار دفتر روزنامه بیشتر از جمع اقلام بدهکار می باشد برای ایجاد توازن در جمع کل عملیات روزانه باید سند بدهکار صندوق صادر ودر دفتر ثبت گردد و برعکس در صورتیکه وجوه پرداختنی بیش از وجوه دریافتنی باشد چون اقلام مندرج در ستون بدهکار دفتر روزنامه بیشتر از اقلام بستانکار می باشد و برای ایجاد توازن در جمع کل عملیات روزانه ، سند بستانکار صندوق صادر و در دفتر روزنامه ثبت می شود.

شماره ردیف صدور برگه اسنادی که در دفاتر روزنامه ثبت می شود در اول هر ماه از 1 شروع و تا آخر ماه ادامه می یابد واین شماره ردیف باید عینا در روی اسناد مورد عمل درج گردد.



دفتر معین جزء



چون لازم است وضعیت هر یک از حسابها ی جزء شعب از نظر نوع حساب و مشخصات و مبلغ بطور تفکیک در کلیه واحدها مشخص باشد بنابراین کلیه شعب باید برای حسابهای جزء هر سرفصل در دفتر معین جزء ، حساب جداگانه ای اختصاص داده مبلغ و مشخصات اسناد مورد عمل را به موجب نوع حساب فرعی در دفاتر معین جزء به ریز ثبت و شماره ردیف دفتر را در روی اسناد درج نمایند. بدیهی است جمع گردش عملیات و مانده کلیه حسابهای جزء که در دفتر معین ، یک سرفصل حساب را تشکیل می دهند باید با گردش عملیات و مانده سرفصل حساب مربوط در دفتر معین کل و خلاصه کل روزانه برابر باشد.



دفتر روزنامه شعبه



در کلیه شعبی که از 5 گروه یا بیشتر تشکیل شده است برای ثبت و ادغام جمع عملیاتی که بوسیله گروه ها انجام میشود باید دفتر روزنامه شعبه به شرح زیر تنظیم گردد.

همه روزه به موجب خلاصه دفتر روزنامه گروه ها عملیات بدهکار و بستانکار در سر فصل با ذکر نام سرفصل و شماره گروه ها به ترتیب نوشته شده و جمع عملیات هر سرفصل معین می گردد و سپس با جمع بندی صفحات نوشته شده " جمع گردش عملیات روز ..............."بدست می آید طریقه بستن دفتر روزنامه شعبه عیناَ مانند دفتر روزنامه گروه می باشد.

. اسناد بروات واخواست شده معاملات

وجوهی که بابت تنزیل اوراق تجارتی از سر فصل حساب خرید دین برداشت و یا اوراق و اسناد تجارتی که جهت دریافت اقساط تسهیلات اعطائی معاملات از مشتریان اخذ گردیده در صورت عدم وصول وجه آنها در موعد مقرر پس از واخواست بایستی بلافاصله از سرفصل مطالبات سررسید گذشته معاملات برداشت و بنابر حسب مورد به حساب خرید دین و یا سایر تسهیلات اعطائی مربوط واریز گردد . بنابر این با این تعریف این سرفصل در حال حاضر فاقد گردش عملیات بدهکار در این ارتباط خواهد بود .



25. مطالبات سرسید گذشته معاملات

وجوهی که از بابت تسهیلات اعطائی از سرفصل حسابهای مربوطه برداشت می شود و چنانچه در سرسید مقرر مشتریان نسبت به باز پرداخت اقساط بدهی یا دیون خود اقدام ننمایند بایستی از حساب مطالبات سرسید گذشته معاملات برداشت و به حسابهای مربوطه واریز گردد .