پیش درآمد

1)مرحله شکل گیری و پیدایش پدیده شهر،رشد آن در دوران ماد و بالندگی آن در دوره هخامنشی

2)مرحله پیدایش نوشهرهاو تجربه سازماندهی شبکه شهری

3)مرحله پیدایش نوشهر های سوق الجیشی و تعمیم مفهوم شهربه منطقه ای بس فراتراز محدوده های کالبد بلافصل آن.

یکم:مرحله شکل گیری و پیدایش پدیده شهر

الف:پیدایش مفهوم شهر وشهرگرایی در دوران ماد و پیدایش پدیده شهر (قرن9تا7قبل از میلاد):

برای این اقوام دوگونه جامعه مفهوم دارد.جامعه ایلی(جامعه کوچ رو)و جامعه روستایی(جامعه یک جا نشین)ولی شکل جدید‌‌‍،شکلی که در دشت های هموار غرب وجود دارد،جامعه شهر نشین است.

اقوام آریایی مستقر در جبال زاگرس و در دشت های مرتفع آن با تشکیل دولت ماد اولین اقوامی هستند که یک گذر تاریخی به جامعه شهری دارند.سازمان فضایی و تبلور کالبدی چنین گذری ایجاد اولین شهر-قدرت در فلات ایران است:هگمتانه،هگمدان،همدان.

مقدمه

دنیای امروز دنیای اطلاعات و مدیریت بهینه آنها می باشد. از آنجا که قسمت عمده ای از تصمیمات اخذ شده توسط مدیران و برنامه ریزان در پروژه های مختلف عمرانی و محیطی به نوعی به مکان و موقعیت خاصی مربوط و منتخب می باشند و در واقع ماهیتی مکان مرجع دارند، لذا وجود اطلاعت جغرافیایی دقیق و مطمئن و بهنگام و نیز مدیریت بهینه آن از موضوعات بسیار اساسی در موقعیت این تصمیمات و اجرای آنان می باشد. با روی کار آمدن کامپیوتر، روند تجزیه و تحلیل و ترکیب اطلاعات جغرافیایی وارد مرحله نوینی شد و شکل تکامل یافته آن امروزه به نام سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS ) شناخته می شود.

سیستم اطلاعات جغرافیایی علم فن و هنر مدیریت اطلاعات جغرافیایی می باشد که مدیران، برنامه ریزان و متخصصان را قادر می سازد تا در زمینه اخذ ، ذخیره سازی، بهنگام سازی، بازیافت، پردازش، نمایش و کاربرد اطلاعات مکان مرجع در فرمت های متنوع متنی، گرافیکی و رقومی در مقیاس های متناسب پرداخته و اطلاعات مفید و مورد نیاز را برای مدیریت بهینه منابع و امکانات را فراهم نماید.بطور کلی می توان گفت سیستم اطلاعات جغرافیایی یک سیستم کامپیوتری است که چهار قابلیت اساسی را در رابطه با داده های مکان مرجع فراهم می آورد:

• ورودی داده ها
• مدیریت داده ها که عبارت ایت از ذخیره و بازیابی داده ها
• پردازش و تجزیه وتحلیل داده ها
• خروجی داده ها

کاربرد های سیستم اطلاعات جغرافیایی

سیستم های اطلاعات جغرافیایی قابلیت استفاده در زمینه های بسیاری ازعلوم و فنون مختلف را دارست ، اما بطور کلی کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیایی به دو طبقه اصلی تقسیم بندی شده است.

• کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیایی درگرایش شهر و شهرسازی.
• کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیایی گرایش آب و خاک .

در هر یک از این طبقات زیر شاخه های متعدد دیگری وجود دارند که می توان به موارد زیر اشاره نمود.

کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیایی درگرایش شهر و شهرسازی:

1- سیستم اطلاعات جغرافیایی تاسیسات زیربنایی شهری:

• سیستم اطلاعات جغرافیایی شهرداری ها
• سیستم اطلاعات جغرافیایی شبکه های آب
• سیستم اطلاعات جغرافیایی شبکه های فاضلاب
• سیستم اطلاعات جغرافیایی تاسیسات برق
• سیستم اطلاعات جغرافیایی تاسیسات مخابرات
• سیستم اطلاعات جغرافیایی شبکه های گاز
• سیستم اطلاعات جغرافیایی اطلاعات کاداستر

2- سیستم اطلاعات جغرافیایی مدیریت شهری:

§ سیستم اطلاعات جغرافیایی ترافیک

• سیستم اطلاعات جغرافیایی جمع آوری زباله های شهری
• سیستم اطلاعات جغرافیایی فضای سبزو...

-3کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیایی گرایش آب و خاک:

• سیستم اطلاعات جغرافیایی اقلیمی
• سیستم اطلاعات جغرافیایی منابع آب و ...

با توجه به این که موضوع بحث در این مقاله کاربرد سیستم های اطلاعات جغرافیایی در شهرسازی است تنها در این باره بحث خواهد گردید و از بقیه کاربرد ها صرفنظر می گردد.

کاربرد های سیستم اطلاعات جغرافیایی در شهرسازی

امروز یکی از مسائل عمده شهر های کشور ، نبود مدیریت واحد شهری و فقدان هماهنگی بین سازمان های مختلفی است که در امور مختلف شهروندان نقش دارند و در این ناهماهنگی ها ، شهروندان بیشترین ضرر را متحمل می شوند. بدین منظور باید کلیه اطلاعات مرتبط به شهر ها در یک سیستم اطلاعاتی و در کنار هم مورد استفاده قرار بگیرند تا تصمیم گیری بهتری انجام پذیرد.برای جمع آوری ،ذخیره ، بازیابی و تجزیه وتحلیل اطلاعات با حجم زیاد ، و در یک کلام آسان سازی مدیریت شهری ، تنها راه حل ممکن استفاده از ابزارها و فن آوری روز است و سیستم اطلاعات جغرافیایی یکی از سیستم هایی است که در زمان حاضر از ابزار های مهم مدیریت شهری در کشور های پیشرفته به شمار می رود.اگر تا امروز برنامه ریزی ها و تحلیل ها در سازمان ها و نهاد های مختلف هفته ها و ماه ها طول می کشید ، با این سیستم می توان از دوباره کاری ها کاست و با استفاده از اطلاعات صحیح و به روز ، برنامه ریزی دقیق تری انجام داد.

سیستم های اطلاعات جغرافیایی که در جهت سازمان های شهری و شهرداری ها طراحی می گردند ، غالباً با ساختار یک سیستم اطلاعات ملکی (LIS) طراحی می شوند.

سیستم اطلاعات ملکی (LIS) نوع خاصی از سیستم اطلاعات جغرافیایی بوده و شامل اطلاعات مربوط به مالکیت زمین ها می باشد. پایگاه داده ها در یک سیستم اطلاعات ملکی شامل لایه های مختلفی از داده ها مانند شبکه خیابان ها ، موقعیت و اطلاعات توصیفی مربوط به قطعات ملکی ، شبکه های خدماتی مانند شبکه آب و فاضلاب می باشد.

• داده های ورودی شامل نقشه ها، عکسهای هوایی، مشاهدات زمین و گزارش های نوشتاری.
• نگهداری داده ها که شامل اطلاعات گرافیکی و مشخصه های توصیفی است.
• بازیابی داده های گرافیکی و توصیفی .
• مدل سازی و تجزیه و تحلیل داده ها.
• خروجی داده ها شامل نقشه ها، چارت ها و گزارش ها.

در فلوچارت زیر ساختار یک سیستم اطلاعات جغرافیایی شهری و همچنین داده های مورد نیاز نشان داده شده است.

شهرسازی نوین

به دو خانه زیر نگاه کنید. هر دو از نظر شکل، اندازه و کاربرد یکسان هستند. هر دو محل زندگی قشر متوسط جامعه است. اما از خود بپرسید کدامیک مناسب تر است.

خانه ای که در سمت چپ مشاهده می کنید اثری منزوی از سبک مدرنیسم در دوران ویکتوریایی است. همسایه ها اغلب در عرض خانه هستند، این خانه تنها یک ایوان کوچک و باریک دارد و در راه پله مدرن این ساختمان هم خبری از همسایه ها نیست. هیچکس برای پیک نیک و تفریح در چمن های جلوی خانه نمی نشیند و اوقات خود را در زیر درختچه های تزئینی نمی گذرانند. این ساختمان های جدید انگار در یک عزای همیشگی به سر می برند.

ساختمان سمت راست در یک روستای کوچک در "سانتیلانا دل مار" اسپانیا واقع شده است. اتاق های داخلی خانه فاقد تهویه مناسب هوا و دیگر امکاناتی که در

خانه ای سبک مدرن موجود است، می باشد. همانطور که مشاهده می کنید در مقابل خانه از چمن کاری و درختچه های تزئینی خبری نیست. اما با این حال حتی در هنگام ظهر که ساکنین خانه در داخل خانه و در حال استراحت هستند باز هم دیوارهای بیرونی خانه حس سرزندگی و شادابی را منعکس می سازد. کاملا مشخص است که مردمی در این خانه زندگی می کنند؛ از پنجره ها گل آویخته شده و مغازه ای که در طبقه اول قرار گرفته اجناسش را به مردم می فروشد.

طراحی دقیق به خلق ساختمان های آمریکایی منجر شد. این ساختمان ها دارای پنجره هایی متقارن هستند و در مقابل آنها به شیوه ای منظم درختچه هایی کاشته می شوند. اما در نقشه کشی آن اشکالاتی به وجود می آمد. شاید معماران از جانب افکار کوته فکرانه بساز و بفروش ها تحت فشار قرار گرفته بودند و یا قوانین و مقررات دست و پاگیر محلی این مسائل را بوجود آورده، شاید هم خود این معماران اصول انسانیت را فراموش کرده بودند.

در اواسط دهه هشت قرن نوزدهم، نسل جدیدی از معماران و شهرسازان در صدد یافتن راهی بودند تا بتوانند شهر ها و روستاهای آمریکا را متمدن و مطابق آداب انسانی بازسازی کنند. این افراد طراحی را از سبک معماری اروپایی رایج در روستاها مانند روستای "سانتیلانا دل مار" الهام گرفتند؛ معماران آمریکایی در حال گذر از چالش هایی هستند تا بتوانند در شهرسازی مردم را در اولویت قرار دهند.

بر مبنای ایده آل های شهرسازی نوین، حتی مراکز خرید و پایگاه های نظامی هم می بایست محیط هایی سرزنده و شاداب باشند. اما مهیا کردن محیطی دلپذیر و دوستانه تنها با اضافه کردن جعبه های گل به محیط امکان پذیر نمی باشد. الگوی ساختار شهر ها می باست مورد بازبینی قرار گیرد و شاید هم ساختار زندگی شهروندان بید تغییر کند.

نکاتی که در شهرسازی کلان شهر ها می بایست مد نظر قرار گیرد.