توپوگرافی شهر خوسف

شهر خوسف در ارتفاع 1305 متری سطح آزاد دریا قرار دارد. این شهر در حاشیه شرقی رودخانه شاهرود و به موازات آن از شمال شرقی به سمت جنوب غربی کشیده شده است و دارای شیب عمومی به سمت رودخانه می باشد. در نقاط مختلف دارای شیب های متفاوتی است. از سمت شمال شرقی (قسمت نوساز در حاشیه) دارای شیب ملایم در حدود 5/1 درصد و از سمت جنوب غربی در مجاور باغات و مشرق به شاهرود شیب زیاد می شود. در داخل بافت قدیمی که بعنوان محور اصلی شهر شناخته می شود. به موازات شاهرود. خانه ها در دو قسمت محور با شیب تند و به سمت پایین گسترش یافته اند. (توپوگرافی شهر خوسف در شکل های 1 و 2 نمایش داده شده است.)

وضعیت منابع آب زیر زمینی شهر خوسف

شرکت سهامی آب منطقه ای از نظر مطالعات آبی شهرستان بیرجند را به سه دشت بیرجند، سربیشه و مختاران تقسیم کرده است و خوسف جزء دشت بیرجند و در خروجی آن قرار دارد.

حوضچه دشت بیرجند در مختصات جغرافیایی بین طول های 58 درجه و 42 دقیقه تا 59 درجه و 45 دقیقه و عرض جغرافیایی33 درجه و 35 دقیقه تا 33 درجه و 7 دقیقه قرار دارد. دشت بیرجند در شمال حوضه آبریز کویر لوت واقع شده و منطقه نسبتاً مرتفعی است که توسط رودخانه شاهرود بطول 108 کیلومتر زهکشی می شود. دشت بیرجند در بخش مشرق توسط رخساره های نئوژن که بصورت تپه های باریکی به موازات ارتفاعات جنوبی را دشت متفاوت است، تقسیم گردیده است. قسمت جنوبی بیرجند و قسمت شمالی را دشت مرک گویند.

دشت بیرجند از حوالی روستای مود تا خوسف بطول 80 کیلومتر و به عرض متوسط 7 کیلومتر به سمت غرب کشیده شده و توسط رسوبات آبرفتی که حاصل فرسایش کوههای باقران است پوشیده شده، در مجاورات روستاهای خراشاد، بیجار، نوفرست و سید آباد ضخامت آبرفت حدود 100 متر می باشد ولی به علت بالا بودن سنگ کف و شیب زیاد آن لایه آبدار تشکیل نشده است. مقاومت سنگ کف در این ناحیه زیاد بوده و از آمیزه های رنگین و سنگهای و لکانیکی و توفهای پالئوژن تشکیل گردیده که در اطراف خوسف رخنمون دارد. در حاشیه ارتفاعات به علت شیب زیاد سنگ کف لایه آبدار تشکیل نگردیده، بطوری که چاههای محصوره در جنوب غربی شمس آباد در عمق کمتر از 100 متر به سنگ کف ( توف و بارشهای سبز رنگ پالئوسن) برخورد نموده با ضخامت حدود 150 متر که توسط رودخانه شاهرود و سر شاخه های آن حمل شده پوشیده شده است. در این قسمت ضخامت لایه اشباع زیاد بوده و مناسب ترین آبخون دشت را تشکیل می دهد. کل حوضه آبریز دشت بیرجند حدود 3155 کیلومتر مربع می باشد که 1045 کیلومتر آنرا دشت و 2110 کیلومتر مربع را ارتفاعات تشکیل می دهند.

حداکثر ارتفاع در کوه بندر واقع در شرق حوضه 2787 متر و حداقل آن 1370 متر در محل خروجی دشت قرار داشته و ارتفاع متوسط حوضه 1800 متر می باشد. این حوضه توسط رودخانه فصلی شاهرود زهکشی می شود.

منابع آب

• آبهای سطحی

رودخانه اصلی دشت، رودخانه شاهرود است که به طول 108 کیلومتر از شرق به طرف غرب کشیده شده است، این رودخانه فصلی است در اغلب سال خشک می باشد و تنها در مواقع سیلابی که مازاد آب سر شاخه ها به آن می ریزد جریان دارد. سیلاب این رودخانه بعلت دانه درشت بودن رسوبات بستر رودخانه، نقش عمده ای در تغذیه سفره آب زیر زمینی دارد. (مقداری از ابتدای این رودخانه را رودخانه بیرجند می گویند. رودخانه شاهرود در خط حوضه آبریز دشت قرار دارد و ارتباط هیدرولیکی آن با سفره تحت الارضی بگونه ای است که سفره، رودخانه را تغذیه می کند, به این شکل که در جهت کاهش نسبت توپوگرافی از شرق به غرب ضخامت لایه اشباع کاهش می یابد و با بالا آمدن سنگ کف در محل این انهار مازاد آب زیر زمینی دشت را تخلیه و در منطقه به مصارف کشاورزی برسد.

مهمترین سر شاخه ها ئیکه از دامنه شمالی سر چشمه می گیرد رودخانه های بشگز، اسفزار، رق، مرک، رود شور ، سربند و رکات می باشد.

انهار پنج گانه

انهار پنج گانه خوسف بنامهای جومیان، موسیان، نزشت، کلقند و فدشک در قسمت غربی حوضه آبریز بیرجند در ناحیه خوسف و بستر طبیعی رودخانه شاهرود قرار دارد.

از نهر موسیان با حفر چاه و بوسیله موتور پمپ و خط انتقال, معادل 13 لیتر در ثانیه آب استحصال می گردد. میانگین آبدهی 5 ساله نهر جومیان 22 لیتر و نزشت 19 لیتر و فدشک 18 لیتر در ثانیه منتهی به سال 76 بوده است. در حال حاضر انهار پنجگانه بصورت دو نهر جومیان و فدشک اختصاص به روستاهای جومیان و فدشک دارد و سه نهر موسیان، نزشت، کلقند مربوط به خوسف است که کشاورزی بسیار محدودی با استفاده از آنها صورت می گیرد.

قابل به ذکر است سفره آب زیر زمینی در محل خروجی دشت، حوالی خوسف از ضخامت کم و لایه نازک اشباع برخوردار می باشد. بیرون زدگی کف در محل مقبره ابن حسام خوسفی بیانگر مطلب فوق بوده است و بطور طبیعی به شکل سد زیر زمینی عمل می نماید که به همین علت آبدهی انهار فدشک و کلقند تغییرات و کاهش زیادی نداشته و تقریباً طی چند سال گذشته آبدهی ثابتی داشته است.

بهره برداری از آبهای زیر زمینی

در حوضه آبریز دشت بیرجند حدود 90% آب مورد نیاز منطقه توسط چاه, چشمه، قنات، و زهکش و از ذخایر آب زیر زمینی تامین می شود. تا قبل از سال 1335 چاه نقشی در تامین آب منطقه نداشت.

بر پایه آمار برداری از منابع آب زیر زمینی دشت بیرجند در سال 1376 تعداد منابع آب زیر زمینی آن دشت 1005 عدد بوده که توسط آنها معادل 8/128 میلیون متر مکعب در سال از سفره آب زیر زمینی برداشت می گردد.. با توجه به گزارش مطالعات منابع آب زیر زمینی دشت های بیرجند، سر بیشه، مختاران، که در تیر ماه 1380 منتشر شده و توسط شرکت مهندسی مشاور طوس آب انجام گردیده نسبت به بررسی منابع آب زیر زمینی دشت بیرجند که خوسف در خروجی آن قرار دارد، می پردازیم.

بهره برداری توسط چاه

در دشت بیرجند غالب بهره برداری را چاهها تشکیل می دهند. از سفره آب زیر زمینی سالانه 1/69 میلیون متر مکعب توسط 278 حلقه چاه بهره برداری می شود که 53 درصد آب قابل استحصال از سفره می باشد. حفر چاههای عمیق در این دشت از سال 1378 به بعد شروع گردیده است.

عمق برخورد به آب زیر زمینی در سال 1378 در دشت بیرجند, عمق سطح آب زیر زمینی در دامنه شمال ارتفاعات کوه باقران و دشت مرک زیاد بوده و در جهت شمال و غرب دشت از عمق سطح آب کاسته می شود. حداکثر عمق آب در دشت (جنوب علی آباد – مهدی آباد) مرک حدود 185 متر و همچنین در جنوب شهر بیرجند در دامنه ارتفاعات بیشتر از 120 متر می باشد و حداقل سطح آب کمتر از 20 متر در نواحی شمالی روستاهای سیوجان مهدیه و همچنین در خروجی دشت (حوالی خوسف) مشاهده می گردد که به طوز کلی شاهد روند کاهش در امتداد شاهرود به طرف خوسف هستیم.بطور کلی سطح آب زیر زمینی در دشت بیرجند ار حداکثر 1620 تا حداقل 1260 متر متغیر است که ازشزق (حوالی نوفرست و ...) به سمت غرب _(بیرجند) سیوجان و در نهایت بطرف جنوب غربی (خوسف) یک روند کاهشی را نشان می دهد.

محل تامین آب شرب شهر خوسف

در حال حاضر آب آشامیدنی شهر خوسف از دو حلقه چاه که در فاصله 17 کیلومتری خوسف قرار دارد، تامین می شود. چاه شماره یک به شماره پروانه بهره بر داری 78/1779 با عمق 92 متر و سطح ایستایی 55 و سطح دینامیکی 68 متر با دبی بالفعل 2/6 لیتر در ثانیه و چاه شماره 2 با عمق 87 متر و سطح ایستایی 5/67 متر و سطح دینامیکی 80 متر با دبی 5 لیتر هم اکنون بصورت شبانه روزی آب شرب شهر خوسف را تامین می کند.

کیفیت آب شرب این دو حلقه چاه بر اساس مطالعاتی که شرکت مهندسی مشاور طوس آب در گزارشات مطالعات منابع آب بیرجند ( در تاریخ آذرماه 1380)انجام داده آن منطقه را به لحاظ کیفیت مناسب جهت آب شرب بیرجند اعلام نمود که این مطلب پس راه اندازی و تحویل گیری شبکه خوسف توسط آب و فاضلاب شهری توسط مردم منطقه کیفیت آب بدلیل شوری مورد اعتراض قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصله از آزمایشات شیمیایی نمونه های آب شرب در منابع آب شاخص های سولفات کلرور و سختی کل از حد بالایی نسبت به حداکثر مجاز برخوردار می باشد که عمده دلیل طمم نامطلوب آب (بنا به اظهارات مردمی) می باشد. با توجه به افت آب در سفره زیر زمینی منطقه و نتایج تحلیلی آزمایشات حاکی از روند افزایش شاخص های مذکور می باشد که در آینده نیز با کاهش کیفیت آب روبرو خواهیم بود و همچنین کمیت آب با کاهش قابل ملاحظه ای از بدو تأسیس کنترل داشته و مرتباً در حال کاهش می باشد.

اگر از نوسانات سطح آب زیر زمینی نموداری داشته باشیم تا حدودی حالت سینوسی دارد و برای هر سال آبی ماکزیمم و مینیمم سطح آب زیر زمینی کاملاً مشخص است.

ماکزیمم سطح آب در اکثر سالها در اسفند ماه و بعضاً فروردین و مینیمم سطح آب در شهریور ماه اتفاق افتاده است. این وضعیت تابعی از بارندگی منطقه ای و بهره برداری از آب زیر زمینی می باشد و بر اساس جداول اعداد هیدروگراف دشت بیرجند متوسط افت 14 ساله برابر با 22 سانتیمتر در سال می باشد.

کیفیت آب شرب

تاریخ زمین منشاء زمین

زمین یکی از نه سیاره ای است که همراه با دهها سیاره و تعدادی اجرام کوچکتر به دور خورشید در گردش است. طبیعت منظم و مرتب منظومه شمسی بسیاری از ستاره شناسان را متقاعد ساخته است که اجزای این منظومه در یک زمان و از یک ماده اولیه شکل گرفته اند. به موجب این فرضیه که بنام نظریه سحابی (Nebular hypothesis) معروف است. اجرام منظومه شمسی ما از ابر عظیمی‌که اساساً متشکل از هیدروژن و هلیم و با درصد ناچیزی از عناصر سنگین بوجود آمده است.

در حدود 5 میلیارد سال پیش بنا به دلایلی که هنوز کاملاً روشن نشده است، این ابر عظیم که از گازها و ذرات سنگی بسیار ریزی تشکیل یافته بود، تحت تاثیر نیروی گرانشی خود شروع به انقباض کرد(شکل 1-1). این ماده در حالت انقباض دارای حرکت چرخشی بوده است؛ همچون اسکیت بازی که در حال چرخش به بازو.هایش فشار وارد می‌آورد، چرخش توده ابر مانند نیز در حین انقباض سریعتر و سریعتر شد. این چرخش سریع به نوبه خود موجب گردید که این ابر به شکل پهن و صفحه مانند درآید.در داخل این صفحه چرخان، انقباضات گرداب مانند نسبتاً کوچک، هسته‌هایی تشکیل داد که سیارات از آنها بوجود آمدند و شکل گرفتند. معهذا قسمت اعظم ماده به سمت مرکز این توده چرخان کشیده شد که در اثر عوامل گرانشی دمای آن بالا رفته و خورشید اولیه داغی را تشکیل داد.

در مدت نسبتاً کوتاهی پس از تشکیل خورشید اولیه، دما در داخل این صفحه چرخان به طور قابل ملاحظه ای افت کرد.کاهش دما موجب تراکم و فشردگی مواد شد که نقاط ذوب یادی داشتند و در نتیجه مواد مزبور به صورت ذرات کوچک و احتمالاً به اندازه دانه‌های ماسه درامدند. ابتدا موادی از قبیل آهن و نیکل انجماد یافتند، سپس عناصری که در تشکیل مواد سنگی دخالت می‌کنند، تراکم پیدا کردند.

با برخورد این ذرات به یکدیگر و الحاق آنها به هم اجرام بزرگتری بوجود آمدند که در طول چند ده میلیون سال، از پیوستن و رشد آنها سیارات پدیدار شدند. فرآیندهای تراکم و رشد به همین شکلی ولی در مقایسه کوچکتر، سبب تشکیل اقمار و اجرام کوچکتر منظومه شمسی شد.

در حالی که سیارات اولیه (Protoplanets) یا همان ذرات در حال تشکیل ذرات بیشتری به خود جذب می‌کردند، منظومه شمسی شفافتر می‌شد. با کنار رفتن ذرات، نور خورشید امکان یافت تا سطح سیارات جدید التشکیل را گرم کند. با بالا رفتن دمای سطحی سیارات داخلیتر از یک طرف و میدانهای گرانشی نسبتاً ضعیف آنها از طرف دیگر، باعث شد که زمین و همسایه‌های آن یعنی : عطارد، زهره و مریخ نتوانستند مقادیر قابل توجهی از مواد سبکتر سازنده ابر اولیه را نگهداری کنند. این مواد که شامل هیدروژن، هلیم، آمونیاک، متان و آب بود از سطح این سیارات داخلی تر منظومه شمسی رانده شدند.

در فراسوی مریخ دمای بسیار پایین بود. در نتیجه سیارات بزرگ خارجی تر یعنی : مشتری، زحل، اورانوس و نپتون مقادیر بسیار زیادی از هیدروژن و دیگر مواد سبک ابر اولیه را جذب و نگهداری کردند. به نظر می‌رسد که تجمع این مواد گازی شکل توجیه کننده اندازه‌های نسبتاً بزرگ و چگالیهای نسبتاً پایین سیارات خارجی باشند.

مدت کوتاهی پس از تشکیل زمین تجزیه عناصر رادیواکتیو و گرمای ناشی از برخورد دمای زمین را بالا برد که خود موجب ذوب بخشی درجه کم قسمتهای داخلی آن شد. ذوب این قسمتها به نوبه خود باعث ته نشینی عناصر سنگین تر، عمدتاً آهن و نیکل به مرکز زمین و شناوری مواد سبکتر تشکیل دهنده سنگها به سطح زمین شد. این جدایش مواد که شروع آن در مراحل آغازی تاریخ زمین انجام شد، هنوز هم در مقیاس بسیار کوچکتری ادامه دارد. به همین علت تفریق و جدایش شیمیایی است که قسمت داخلی زمین همگن نیست، بلکه از لایه‌ها یا کره‌هایی متشکل از موادی با خواص متفاوت و گوناگون ترکیب یافته است.

نتیجه مهم دوره تفریق شیمیایی این بود که مواد گازی توانستند همانند آنچه که امروزه در طی فورانهای آتشفشانی رخ می‌دهد از درون زمین فرار کنند. بر اثر این فرآیند جوی که عمدتاً مرکب از گازهای خارج شده از درون این سیاره بوده به تدریج شکل گرفت. بر روی این سیاره با چنین اتمسفری است که حیات و آنچه که از آن می‌شناسیم آغاز شد.

منشاء آتمسفر زمین

جو زمین همواره شامل همین مخلوط نسبتاً پایداری از گازها که ما امروزه تنفس می‌کنیم نبوده است. بر عکس، مخلوط گازی که اتمسفر کنونی را تشکیل می‌دهد پس از دوره کوتاهی از تشکیل زمین در نتیجه تغییرات تدریجی یعنی در طی یک فرآیند تکاملی کند و بطئی پدیدار شد. دانشمندان عقیده دارند که جو اولیه زمین بوسیله بادهای خورشیدی ـ که شامل جریانهای عطیمی‌از ذرات صادره از خورشید بود ـ از گراگرد زمین رانده شده است. با سرد شدن زمین پوسته جامدی در سطح آن شکل گرفت و گازهای محلول در سنگهای مذاب رفته رفته آزاد شدند. این فرآیند خروج گاز (Outgassing ) نامیده می‌شود.

به این ترتیب تصور می‌شود که آتمسر از گازهایی شبیه به آنچه در حین فورانهای آتشفشانی رها می‌شوند، تشکیل یافته است. ترکیبات اصلی این آتمسفر احتمالاً بخار آب، دی اکسید کربن و ازت بوده است. در حالی که سرد شدن زمین ادامه می‌یافت ابرهایی شکل گرفتند و بارانهایی سیل آسا باریدن گرفت.

در آغاز آب قبل از آنکه به سطح زمین برسد و یا به محض رسیدن به آن تبخیر می‌گردید. این امر باعث تسریع روند سرد شدن سطح زمین شد. هنگامی‌که زمین بقدر کافی خنک شد، بارانهای سیل آسا حوضه‌های اقیانوسی را پر کردند. این پدیده نه تنها مقدار بخار آب موجود در هوا
را کاهش داد بلکه مقادیر بسیار زیادی از دی اکسید کربن را نیز به همراه برد.

اینک ما با معمای جالبی روبرو هستیم. اگر جو اولیه زمین از خروج گازهای آتشفشانی ناشی شده باشد نمی‌توانست واجد اکسیژن آزاد باشد، زیرا در طی این فرآیند اکسیژن آزاد بوجود نمی‌آمد، بنابراین جو غنی از اکسیژن کنونی چگونه پدید آمده است ؟

دانشمندان دو منبع احتمالی را برای اکسیژن آزاد در جو پیشنهاد کرده اند. معلوم شده است که بخار آب هنگامی‌که به قسمت فوقانی جو زمین می‌رسد به اثر شعله ماوراء بنفش خورشید به هیدروژن و اکسیژن تجزیه می‌شود. هیدروژن که گاز بسیار سبکی است از جو خارج می‌شود در حالی که اتمهای سنگینتر اکسیژن باقیمانده با یکدیگر ترکیب شده و اکسیژن مولکولی (O2) را بوجود می‌آورند. تردیدی نیست که مقداری از اکسیژن آزاد جو از این طریق بوجود آمده است، اما چنین فرآیند بسیار کند و آهسته ای نمی‌تواند کاملاً درصد کنونی اکسیژن موجود در جو را
توجیه کند.

عقیده بر این است که سرچشمه دوم و مهمتر اکسیژن گیاهان سبز بوده اند (و در حقیقت هنوز هم هستند). در فرآیند فتوسنتز موجودات گیاهی نور خورشید را برای تبدیل آب و دی اکسید کربن آتمسفر به مواد آلی جذب و مورد استفاده قرار می‌دهند و از این طریق اکسیژن آزاد می‌کنند. بدیهی است که این روش تولید اکیژن مستلزم وجود حیات در سطح زمین حتی قبل از زمان حضور اکسیژن آزاد در جو است.

دانشمندان بر این باورند که اولین اشکال حیات احتمالاً باکتریها، فرآیندهای متابولیک خود را بدون اکسیژن به انجام می‌رساندند. حتی امروزه نیز بسیاری از این باکتریها ناهوازی وجود دارند، سپس گیاهان سبز اولیه تکامل یافتند که به نوبه خود قسمت عمده اکسیژن آزاد را که برای اشکال عالیتر حیات لازم بود، فراهم کردند. رفته رفته مقدار اکسیژن در جو افزایش یافت، شواهدی از سنگهای پره کامبرین در دست است که نشان می‌دهد :

اولین اکسیژن آزاد با مواد محلول در آب، بویژه آهن ترکیب شده سپس، این قبیل نیازهای اکسیداسیونی معدنی براورد شده مقادیر اکسیژن آزاد در جو تا حد قابل توجیهی زیاد شد. سنگواره‌ها نشان می‌دهند که با آغاز دوران دیرینه زیستی موجوداتی که نیاز به اکسیژن داشتند در دریا فراوان بودند، بنابراین تشکیل آتمسفر مستقیماً با آثار حیاتی بر روی زمین ارتباط داشته و در طول زمان ترکیب آن از یک آتمسفر فاقد اکسیژن به آتمسفری که مقدار اکسیژن آزاد در آن قابل توجیه است متحول شد.

پره کامبرین

شناخت پره کامبرین

فهرست مطالب

تاریخ زمین. 1

منشاء زمین. 1

منشاء آتمسفر زمین. 4

پره کامبرین. 5

شناخت پره کامبرین. 6

سنگواره‌های پره کامبرین. 8

دوران دیرینه زیستی (پالئوزوئیک) 11

تاریخ پالئوزوئیک پیشین. 12

حیات در پالئوزوئیک پیشین. 14

تاریخچه پالئوزوئیک پسین. 16

حیات در پالئوزوئیک پسین. 19

دوران میان زیستی (مزوزوئیک) 21

تاریخچه دوران مزوزوئیک.. 22

زندگی در دوران مزوزوئیک.. 24

دوران نوزیستی (سنوزوئیک) 28

آمریکای شمالی در دوران سنوزوئیک.. 30

حیات در زمان سنوزوئیک.. 33

فهرست منابع و ماخذ 37

آتشفشان چیست :

آتشفشان یک ساختمان زمین شناسی است که به وسیله آن مواد آتشفشانی (به صورت مذاب ، گاز ، قطعات جامد یاهر 3)از درون زمین به سطح آن راه می یابند. انباشتگی این مواد در محل خروج، برجستگی هایی به نام کوه آتشفشان ایجاد می نماید.
آتشفشان یکی از پدیده های طبیعی و دائمی زمین شناسی است که در طول تاریخ زمین شناسی نسبتا بدون تغییر باقی مانده و در ایجاد، تحول و تکامل پوسته و گوشته زمین نقش اساسی داشته و دارد.
تولید مواد آتش فشانی و پدیده های مؤثر در ایجاد آتشفشان از دوره پرکامبرین تا عهد حاضر تغییر چندانی نداشته است و آنچه در این راستا تغییر کرده است، نوع دانسته ها، چگونگی اندیشیدن و نحوه بهره گیری از آنهاست.آتشفشانها پدیده های جهانی هستند و در سایر کرات منظومه شمسی به ویژه سیارات مشابه زمین یک پدیده عادی محسوب می شود و آتشفشان بی شک در کیهان نیز رخ می دهد.
همچنین پوشش سطحی ماه اغلب با سنگ های آتشفشانی پوشیده شده است و بارزترین ارتفاعات مریخ توسط آتش فشانها ساخته شده است.

فوران های فومرولی در برخی کرات مانند قمر آیو در سیاره مشتری یک پدیده عادی می باشد. زبانه های آتش و لکه های خورشیدی را جدا از ماهیتشان، می توان نوعی فوران آتش فشانی در خورشید تلقی نمود.
علم آتشفشان شناسی به مباحث نحوه تشکیل و تحول ماگما، چگونگی جابجایی و حرکت انواع مواد، گدازه ها و ماگماها و نیز تحولات آنها در اتاقک های ماگمایی، چگونگی فعالیت آتش فشان ها و گسترش مواد آتشفشانی در سطح زمین، چگونگی تحول مواد آتشفشانی و ... اشاره می کند. علم آتشفشان شناسی از برخی علوم زمین چون پترولوژی ، تکتونیک جهانی، ژئوشیمی، چینه شناسی ، رسوب شناسی ، ژئوفیزیک ، کیهان شناسی و برخی دیگر از علوم تجربی مانند شیمی، فیزیک ، آمار و ریاضی کمک می گیرند

ساختمان آتشفشان :

ساختمان آتش فشان شامل 3 بخش است :

دودکش آتشفشانی مجرایی است که بوسیله ی آن مواد آتشفشانی از درون زمین به سطح آن راه می یابند. نک (Neck) مجرای آتشفشانی قدیمی است که از گدازه های قدیمی پر شده است وچون از سنگ های پیرامون خود مقاوم تر است به صورت برجستگی ستون مانند باقی مانده وسنگ های اطراف آن که مقاومت کمتری دارند فرسایش یافته اند .

دهانه آتشفشان :

پایانه بالایی مجرای آتشفشان که اغلب از قسمت های دیگر مجرا وسیع تر است دهانه آتشفشان گفته می شود که شامل انواع مختلف ذیل می باشد :

دیاترم :