مختصری در باره اقتصاد آموزش

فهرست مطالب

1. بررسی مسئله

2. تاریخ مختصر آموزش در ایران

3. عرضه و تقاضای آموزش

4. نرخ بازده سرمایه گذاری در آموزش

5. هزینه مالی آموزش و پرورش در ایران

6. مروری بر وضعیت مقاطع مختلف تحصیلی در ایران

7. افت تحصیلی

8. شاخصهای آموزشی

9. موانع بررسی میزان کارآیی مدارس غیرانتفاعی و دولتی

10. جمعیت و هزینه های آموزشی

11. مقایسه وضع آموزش در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه

12. تحلیل کارکردهای نظام آموزشی در ایران

13. نتیجه گیری و پیشنهادات

1. بررسی مسئله

از دیرباز تاکنون، توسعه یافتن مسئله اصلی کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته بوده است. آنچه مسلم است، دو منبع طبیعی و انسانی عناصر اصلی موجد توسعه اقتصادی و اجتماعی هستند و ترکیب و تناسب مطلوب آنها، توسعه به بار می آورد. لیکن، هدایت منابع طبیعی بوسیله منابع انسانی میسر است. در اینجا، کمیت و کیفیت منابع انسانی در فرایند توسعه مؤثرند. منابع طبیعی و منابع انسانی در کنش متقابل هستند، لذا، ارتقاء کمی و کیفی منابع انسانی بر منابع طبیعی و سرمایه، در یک دوره زمانی تأثیر می گذارد، به ویژه اگر دولتها استراتژی های خاصی را در پیش گیرند. به طور مثال، انتخاب استراتژی توسعه اقتصادی مبتنی بر سازو کار بازار، مسئله بررسی تأمین مالی ارتقاء منابع انسانی از سوی دولت را با اهمیت تر می کند. به هر حال، آموزش ابزاری است که منابع انسانی را به طور کیفی ارتقاء می دهد و یک سرمایه گذاری خوب محسوب می شود که بازدهی اقتصادی و اجتماعی دارد. هزینه مالی آموزش، بر حسب درجه توسعه یافتگی یک کشور (شاخصهای توسعه) متفاوت است و هرچه کشور توسعه نیافته تر باشد به منابع مالی بیشتری برای گسترش آموزش نیاز دارد. این در شرایطی است که سایر بخشهای اقتصادی نیز برای کسب اعتبارات بیشتر، توان مالی دولت را تقلیل می دهند. در این هنگام، نابسامانی در تأمین مالی آموزش، ممکن است با تخصیص نامناسب بودجه آموزش نیز همراه گردد و مسئله را غامض تر نماید. این گزارش مسئله تخصیص بهینه بودجه آموزش در ایران را با توجه به چرخش سیاست اقتصادی حرکت به سمت اقتصاد بازار، بررسی می نماید.

2. تاریخ مختصر آموزش و پرورش در ایران

آموزش در ایران، قدمتی دیرینه دارد. بررسی تاریخی آموزش، به اختصار، در دوره قبل از ورود دین اسلام به ایران نشان می دهد که آموزش بر اساس تعالیم دین زردشت، توسط جامعه و والدین انجام می شد. در زمان حکومت ساسانیان (224 قبل از میلاد تا 642 بعد از میلاد) نخستین دانشگاه که رشته های پزشکی، فنی، و علوم طبیعی و اجتماعی را تدریس می کرد، پایه گذاری گردید.

بعد از ورود اسلام به ایران، مساجد، مکتب خانه و حوزه های علمیه، مراکز اصلی تعلیم و تربیت شدند. دروس اصلی مدارس آن زمان، صرف و نحو عربی و منطق بود که عموماً فرزندان طبقات متوسط در آن آموزش می دیدند و طبقات بالای جامعه برای فرزندان خویش معلم سرخانه استخدام می کردند. در چنین نظام قشربندی که البته با نظام کاستی پیش از اسلام تفاوت اساسی کرده بود، فرزندان طبقات پایین تر، بویژه در مناطق روستایی، به ندرت سواد می آموختند.

تأسیس مدارس جدید ابتدایی و متوسطه، به سبک اروپایی، مقارن مشروطیت و سلطنت احمدشاه بود، هر چند که، پیش از این مقدمات تأسیس دارالفنون فراهم شده بود. ریشه های تغییر نظام آموزشی به اوایل دوره قاجاریه و جنگهای ایران و روس برمی گردد که طی آن، رهبران جامعه از تحولات غرب مطلع شدند و به عقد قراردادهایی مبادرت ورزیدند. اجزای این قراردادها، به ویژه قرارداد عباس میرزا و انگلیس که اعزام محصل به خارج را نیز در بر می گرفت، زمینه ساز ورود اندیشه غرب به عنوان یک حرکت غیردینی به ایران می باشد. با وقوع انقلاب مشروطیت، که ریشه در تحولات اجتماعی ایران داشت، تغییر نظام آموزشی و شکلگیری نهاد جدید آموزش سرعت گرفت. البته بعد از سالهای 1313، با ورود دوباره اندیشه دینی به محافل و محیطهای فرهنگی و آموزشی از سرعت رشد اندیشه سکولاریسم در پهنه آموزش کاسته شد.

در دهه 1330 و 1340، با عضویت ایران در یونسکو، شرکت در کنفرانسهای جهانی و میزبانی کنفرانس وزیران آموزش و پرورش در دهه 1340 در تهران، آموزش و کاهش بیسوادی به عنوان شاخص مهم توسعه از عوامل درون زای برنامه های اقتصادی و اجتماعی گردید.

بعد از انقلاب اسلامی، ساخت نهاد آ»وزش تغییر اساسی نکرد و تنها آموزشهای مذهبی، غنای بیشتری یافت. این امر، علاوه بر کارکرد آشکار به جامعه ایران، دارای کارکرد پنهان نیز می باشد، که به عنوان مثال می توان از آموزش قوانین جدید مملکتی، احترام به ارزشها، مقدسات دینی و آرمانهای نظام جمهوری اسلامی ایران نام برد.

به هر حال، توسعه ارتباطات و آگاهی از پیشرفتهای ملل دیگر، بر تقاضای آموزشی و نظام آموزش تأثیر زیادی می گذارد.

چکیده

یکی از معضلات مهم نظام آموزشی کشور ما و کشورهای دیگر افت تحصیلی است که سبب هدر رفتن نیروی انسانی و مادی جامعه می شود (سایت شیعه نیوز) لذا بررسی عوامل موثر بر افت تحصیلی جهت پیشگیری از افت تحصیلی ضروری به نظر می رسد. ما در این اثر با استناد از روش اسنادی مطالبی را تهیه نموده ایم و طی این مشخص شده است که وضعیت اقتصادی خانواده / آرامش و توافق والدین ؟ تحصیلی موثر است همچنین عوامل فردی مانند علاقه، انگیزه ، نوع مطالعه و در مدرسه کلاس، روش تدیس معلم بر شکست تحصیلی اثر می گذارد که می توان این عوامل را به صورت عوامل درون سازمانی یا برون سازمانی نیز بررسی کرد (سایت اخبار تحلیلی شیعه)

فهرست مطالب

فصل اول

مقدمه

پیشینه تحقیق

گزاره های تحقیق

هدف

سؤالات

فرضیه ها

فصل دوم: روش تحقیق

توصیف مفهومی متغیرها

تعریف عملیاتی متغیرها

روش تحقیق

فصل سوم: متن تحقیق

مبانی نظری

تئوری های یادگیری

یافته ها و اطلاعات

تجزیه و تحلیل یافته

ارائه مدل نظری

فصل چهارم:

نتیجه گیری و ارائه راه حل ها

منابع و موأخذ تحقیق و پیوستها

مقدمه:

افت تحصیلی امروزه یکی از نگرانی های خانواده ها و دست اندر کاران تعلیم و تربیت است مساله موفقیت یا شکست تحصیلی مسابقه طولانی و نامشخص دارد. اما به طور رسمی پس از اجباری شدن آموزش و پرورش در اواخر قرن نوزدهم و همگام با تحولات صنعتی و نیاز به نیروهای تربیت شده و متخصص افکار دولتمردان و دست اندر کاران آموزش و پرورش به مسأله پیشرفت و شکست تحصیلی معطوف شده است(بیابانگرد ، اسماعیل، 1378. ؟ از برگ 1993) به گزارش نهاد نظارتی ، افت تحصیلی به عنوان بزرگترین معضل نظام آموزشی کشور موجب هدر رفتن حدود 12000 میلیارد ریال بودجه سالانه کشور می شود در این گزارش آمده است که افت تحصیلی در پایه های مختلف از مشکلات نظام آموزشی کشور است که در دراز مدت موجب پایین آمدن سطح علمی دانش آموزان و بازماندن آنان از تحصیلات عالیه و نیز کاهش سطح بندی علمی کشور می شود 0شیعه نیور 1386) افت تحصیلی علاوه بر زیانهای اقتصادی و خسارتهای اجتماعی دانش آموزان را نیز به مشکلات روحی و روانی مبتلا می کند لذا لازم است پژوهشگران به بررسی علل و عوامل موجود افت تحصیلی بپردازند تا شاید راهکاری برای جلوگیری و کاهش آن بیابند.

فصل اول

پرسشنامه «Quistionnaire»

2-1 جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه

پرسشنامه یکی دیگر از روش های جمع آوری اطلاعات در پژوهش زمینه یابی می باشد که پاسخ‌گو خود اجرای مصاحبه را بر عهده دارد و سؤالات تهیه شده را پاسخ می دهد و آن را به نشانی محقق پست می کند .

این روش جمع آوری اطلاعات می توان در مکانهای مختلف و به شیوه های متعدد انجام گیرد و باید سعی شود سؤالات بسیار واضح ومشخص باشد ، چون پاسخ دهنده خود نقش مصاحبه کننده را نیز بر عهده دارد . از آنجائیکه پرسشنامه جنبة خود اجرایی دارد می بایستی به گونه ای طراحی و اجرا شود که پاسخ گو را به جواب دادن ترغیب نماید ( ظهوری ، 1378)

در بسیاری از تحقیقات علمی بخصوص مواقعی که اندازه گیری مستقیم متغییر های مورد بررسی امکان پذیر نباشد ، ناگزیر باید برای بدست آوردن اطلاعات در بارة کمیت و کیفیت صفات متغییر مورد تحقیق از طریق پرسشنامه اقدان کرد ( حسن بگلو ، 1382)

فهرست مطالب

پیشگفتار

فصل اول طرح تحقیق

بیان موضوع تحقیق

پیشینه تحقیق

بیان مسئله یا مشکل احساس شده

بیان هدف های کلی

بیان هدف های جزئی

فرضیه های تحقیق

بیان روش تحقیق

بیان اهمیت موضوع

بیان محدودیت های تحقیق

تعریف مفاهیم و واژه های موضوع تحقیق

فصل دوم

پیشینه تحقیق

فصل سوم

روش تحقیق یا متدلوژی

فصل چهارم

یافته های تحقیق

فصل پنجم

تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

فصل ششم

بیان نتایج یا پیشنهادات تحقیق

منابع و مآخذ

پیش گفتار

مسئله افت تحصیلی در نظام آموزش و پرورش در بسیاری از کشورهای جهان سوم به صورت حاد مطرح است. همانطور که می دانیم منابع و امکانات اغلب کشورهای جهان سوم محدود است و این امر، صرفه جویی، دقت در مصرف، تخصیص این منابع به بخش های مختلف اقتصادی – اجتماعی را الزامی سازد. علاوه بر آن به علت افزایش جمعیت این کشورها، بخش عمده ای از درآمدهای ملی شان به گسترش آموزش و پرورش اختصاص می یابد، در حالی که در غالب کشورها هنوز همه کودکان لازم التعلیم به مدارس راه نیافته اند. هنوز تعدادی از بزرگسالان و جمعیت فعال آنها بی سواد مانده اند. مشکل افت تحصیلی در مدارس نیز به این مشکلات افزوده شده است. بنابر آمار یونسکو در سالهای 1980 که ناظر به 121 کشور است نرخ رد شدن شاگردان یا تکرار پایه تحصیلی به ترتیب زیر بوده است:

برای 42 کشور آفریقایی 17% برای کشورهای آمریکایی لاتین و حوزه کارائیب 13% و برای 32 کشور آسیایی و اقیانوسه 6% برای کشورهای اروپایی و اتحاد شوروی 2% در کشورهای آفریقایی نرخ رد شدن شاگردان از صفر درصد تا 47% در کشورهای آمریکایی لاتین از 4 تا 26% و در کشورهای آسیا و اقیانوسه از صفر تا 18% در نوسان بوده است.

در کشور ما هم افت تحصیلی یکی از مهم ترین مسائل و مشکلات کنونی نظام آموزش و پرورش است که هر سال دهها میلیارد ریال بودجه کشور را به هدر می دهد و نیروهای بالقوه انسانی جامعه را از آموزش و پرورش خارج می کند و به این ترتیب عظیم ترین سرمایه های جامعه که همان نیروی انسان است. بی ثمر می ماند. آمارهای بدست آمده از تحقیقات در مدارس کشور نشان دهنده آنست که افت تحصیلی به صورت مردودی، ترک تحصیل زودرس و یا صورتگر،‌ مقدار زیادی از منابع مالی و استعدادهای انسانی جامعه ما را تلف کرده و آثار شومی در بر جای می گذارد.

پیشینه تحقیق

در خصوص سوابق این تحقیق با مراجعه به سازمان پژوهش و تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش تهران و کتابخانه دانشگاه تربیت معلم و مرکز آموزش عالی ضمن خدمت فرهنگیان به موضوعات کاملاً مشابه برخورد نکردم. البته عدم دسترسی به تحقیق مشابه نشانگر عدم وجود پیشینه نیست، ناگزیر موضوعاتی که به نوعی با موضوع اصلی این پژوهش ارتباط داشته اند مورد مطالعه قرار گرفت که ذیلاً به خلاصه اهم مطالب آن اشاره می نمایم:

1- تحقیق آقای محمد خیر با موضوع رابطه شکست تحصیلی با شرایط خانوادگی، این تحقیق که بر روی 439 نفر از 22 مدرسه شهرستان شیراز دوره ابتدایی در دو گروه موفق و ناموفق با استفاده از پرسشنامه و به شیوه آمار توصیفی انجام گرفته نشان می دهد که عواملی چون: «درآمد پائین – کیفیت نامطلوب مسکن – عدم حضور پدر در خانواده – زیاد بودن تعداد افراد خانواده – مهاجرت از روستا به شهر – کمبود رفاه اجتماعی و پایگاه اجتماعی خانواده در شکست تحصیلی تأثیر مستقیم دارند.[1]

1- تحقیق آقای ابوالفضل فریدی درباره مشکلات اجتماعی و اقتصادی دانش آموزان سوم راهنمایی ناحیه یک شهر ری، که به شیوه میدانی و با هدف میزان تأثیر وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده های دانش آموزان در شکست تحصیلی آغاز و پس از جمع آوری اطلاعات و طرح آنها در جداول دوبعدی و مقایسه دو گروه دانش آموزان موفق و ناموفق با استفاده از روشهای آماری به نتایج زیر رسیده بود:

الف) دانش آموزان مردود از مشکلات خانوادگی بیشتری نسبت به دانش آموزان ممتاز، برخوردارند.

ب) پدران دانش آموزان مردود دارای مشاغل متوسط و پایین بودند.

ج) تراکم جمعیت به خصوص زمانی که همراه مشکلات اقتصادی و اجتماعی باشد مشکل آفرین خواهد بود.[2]

3- تحقیق آقای احمد شهسواری درباره علل ترک تحصیل فارغ التحصیلان کلاس پنجم ابتدایی هدف این تحقیق به دست آوردن اطلاعات در رابطه با ترک تحصیل دانش آموزان است. این تحقیق که با استفاده از روش توصیفی بصورت نمونه گیری خوشه ای در سطح استان یزد بر روی 500 نفر جامعه آماری صورت گرفته نشان می دهد که:

الف) میزان بی سوادی در بین والدین گروه پژوهشی حدود 5/47 درصد پدران و 5/63 درصد مادران بی سوادند که خود عامل مهمی در ترک تحصیل فرزندان می باشد، ذکر شده است.

ب) عامل دیگر در ترک تحصیل فرزندان را تعداد افراد خانواده می داند که در گروه پژوهشی 96 درصد افراد متعلق به خانواده هایی بودند که بالاتر از 6 نفر جمعیت داشتند.[3]

[1] - مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز – دوره اول – شماره دوم

[2] - کتابخانه مرکز آموزش عالی ضمن خدمت فرهنگیان تهران

[3] - شورای تحقیقات آموزشی اداره کل آموزش و پرورش استان یزد