گزارش کارآموزی بررسی ارقام مختلف پنبه در 64 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول............................................................................................................... 1

زراعت پنبه............................................................................................................ 1

تاریخچه و کلیات................................................................................................... 2

اهمیت اقتصادی پنبه.............................................................................................. 4

خصوصیات گیاهی................................................................................................ 5

ترکیبات پنبه .......................................................................................................... 7

تناوب زراعی ........................................................................................................ 11

مواد غذایی مورد نیاز پنبه..................................................................................... 11

طریقة مصرف کود در زراعت پنبه....................................................................... 12

زمان کاشت پنبه.................................................................................................... 14

روشهای مختلف کاشت پنبه.................................................................................. 15

آبیاری.................................................................................................................... 17

کنترل علفهای هرز ............................................................................................... 20

آفات و بیماریها...................................................................................................... 20

برداشت................................................................................................................. 23

میزان عملکرد پنبه................................................................................................. 24

فصل دوم............................................................................................................... 27

گونه ها و ارقام..................................................................................................... 27

فصل سوم............................................................................................................. 31

معرفی ارقام مختلف پنبه....................................................................................... 31

معرفی رقم ورامین................................................................................................ 32

معرفی رقم ساحل ................................................................................................ 35

معرفی رقم اولتان.................................................................................................. 38

معرفی رقم دلتاپاین 16......................................................................................... 41

معرفی دکتر عمومی ............................................................................................. 44

معرفی رقم مهر..................................................................................................... 47

معرفی رقم بختگان................................................................................................ 50

معرفی رقم بلغار 433........................................................................................... 52

معرفی رقم آریا..................................................................................................... 52

معرفی رقم آکالا.................................................................................................... 53

معرفی رقم استون ویل 2 بی................................................................................. 53

معرفی رقم امپایر.................................................................................................. 53

معرفی رقم پی مستر ............................................................................................ 54

معرفی فیلستانی..................................................................................................... 54

معرفی رقم کوکر 100.......................................................................................... 54

معرفی رقم کوکر 100 ویلت................................................................................. 55

معرفی رقم گیزا..................................................................................................... 55

معرفی رقم لاکت.................................................................................................... 56

معرقی لایتینگ اکسپرس........................................................................................ 56

معرفی رقم 108 اف.............................................................................................. 56

فهرست منابع ....................................................................................................... 57



تاریخچه و کلیات

پنبه (cotton) دارای چند گونة زراعی می باشد که به نظر می رسد منشاء اولیه آنها آفریقای استوایی باشد. ظاهراً پنبه از این منطقه و در زمانی که تمام قاره ها به هم وصل بوده‌اند، به سایر مناطق جهان شامل جنوب غربی و جنوب شرقی آسیا، استرالیا و آمریکا راه یافته است. پس از جدا شدن قاره ها از یکدیگر (در حدود 100 میلیون سال پیش و در دورة مزوزوئیک)، گروه های ژنتیکی مستقل در آمریکای جنوبی، آمریکای مرکزی، جنوب غربی آسیا، شمال شرقی آفریقا و هند تکامل یافتند. ظاهراً دو گونة دیپلوئید (26=n2) گوسیپیوم آربوریوم (Gossypium arboreum) و گوسیپیوم هر باسیوم (G.herbaceum) در اتیوپی و مناطق عرب نشین از G.herbaceum race africanum بوجود آمده اند. سابقه تولید و مصرف الیاف این گونه ها در مناطق فوق به حدود 5000 سال پیش می رسد. بعضی عقیده دارند که این دو گونه دیپلوئید در هند و آسیای شرقی اهلی شده و از هند به مصر، چین و جنوب اقیانوس آرام رفته است. سابقه مصرف پنبه در هند و پاکستان به حدود 3000 سال پیش از میلاد مسیح می رسد.

دو گونة زراعی پنبه دنیای جدید شامل گوسیپیوم هیرسوتوم (G.hirsutum)، که بنام پنبه آپلند (upland cotton) شناخته می شود، در آمریکای مرکزی و مکزیک و گوسیپیوم باربادنز (G.Barbadense) که بنام پنبه پی ما (Pima cotton) شناخته می شود در آمریکای جنوبی و از تلاقی نژادی از G.herbaceum با (G.raimondii) یا (G.thuberi) و یا هر دوی آنها حاصل شده اند. در نتیجه دو گونة زراعی پنبه دنیای جدید آلوتتراپلوئید (52= n2) می باشند. تلافی های بین دو گونه ای و انتخاب انسانی سبب اختلاط گونه ها شده و ارقام پرتولیدی بوجود آمده است.

سابقة کشت و کار پنبة آپلند در مکزیک و کشت پنبه پی ما در آمریکای جنوبی به حدود 3500 سال پیش از میلاد مسیح می رسد. در حال حاضر قسمت اعظم (حدود 90 درصد) سطح زیر کشت پنبه در جهان به پنبه آپلند تعلق دارد. بذر ارقام این گونه توسط انگلیسی ها و در جریان جنگ داخلی آمریکا، در مستعمرات انگلیس توزیع شد و کشت آن ترویج گردید تا الیاف پر کیفیت مورد نیاز صنایع بافندگی انگلیس تأمین گردد. تولید پنبة به عنوان یک گیاه لیفی پس از اختراع دستگاه جین (جدا کننده الیاف از وش) توسط وتیتی در سال 1793 گسترش زیادی یافت. بر اساس اطلاعات موجود، در سال 1998 میلادی حدود 45 میلیون تن الیاف در سراسر جهان مصرف شده است که حدود 20 میلیون تن آن از پنبه استخراج شده است. چین، آمریکا، هند، پاکستان و ازبکستان مهمترین تولید کنندگان پنبه در جهان به شمار می روند.

الیاف پنبه، بعنوان یک فیبر سلولزی طبیعی، دارای خصوصیاتی انحصاری می باشد و هیچ فیبر مصنوعی دیگری تمامی این خصوصیات را به طور یکجا ندارد. نرمی و لطافت، توان جذب و انتقال رطوبت و عرق بدن، قابلیت انعطاف، دوام، استحکام، مقاومت در مقابل فساد شیمیایی، قابلیت شستشو با آب معمولی و نیز خشک شوئی، رنگ گیری و چاپ پذیری، قابلیت تا کردن و سهولت خیاطی از مهمترین خصوصیات پارچه های حاصل از الیاف پنبه می باشند. قابلیت جذب و انتقال رطوبت، الیاف پنبه را برای صنعت لباس سازی بسیار مطلوب ساخته است. پشم عرق بدن را جذب می کند، اما هدایت نمی نماید، الیاف مصنوعی عرق بدن راحتی جذب هم نمی کنند. اما پارچه های پنبه ای عرق بدن را جذب می کنند و به سمت دیگر خود انتقال می دهند تا تبخیر شود. به این طریق، بدن خنک شده و پارچه خشک می گردد که باعث آرامش جسم و جان می شود.

تا اواخر قرن نوزدهم، تولید الیاف بعنوان تنها هدف تولید پنبه محسوب می گردید و دانه را محصول زاید به حساب می آوردند که به طور عمده به مصرف تغذیه نشخوار کنندگان می رسید. تا اینکه پیدایش روشهای اقتصادی روغن گیری به مصرف پنبه دانه بعنوان یک دانة روغنی نیز اهمیت بخشید. با این حال، هنوز هم استحصال الیاف مهمترین هدف تولید پنبه است. زیرا دانه های روغنی زیادی وجود دارند که اهمیت و کیفیت روغن آنها بهتر از روغن پنبه دانه است.

تولید پنبه در ایران قدمت زیادی دارد. براساس گزارش فائو در سال 2000، سطح زیر کشت پنبه در ایران حدود 240000 هکتار با عملکرد حدود 08/2 تن در هکتار وش بوده است. از این مقدار حدود 30000 هکتار آن به پنبة دیم تعلق دارد. عملکرد پنبة دیم در ایران بین 900 تا 1600 کیلوگرم در هکتار وش طی سالهای مختلف گزارش شده است. استانهای گلستان، مازندران و خراسان مهمترین تولید کنندگان پنبة دیم در ایران به شمار می روند. عملکرد وش در واحد سطح در استانهای فوق از پتانسیل عملکرد محصول (بیش از 5 تن در هکتار وش) بسیار کمتر است. عملکرد های بیش از 3 تن در هکتار وش تحت شرایط کشت آبی و بیش از 2 تن وش تحت شرایط دیم مطلوب می باشد.



اهمیت اقتصادی پنبه:

پنبه به علت آنکه در دنیای امروز موارد مصرف گوناگون دارد، از نظر اقتصادی و تجارتی دارای اهمیت فوق العاده است و به علت احتیاج به انواع وسایل و لوازمی که از فراورده های این گیاه تهیه می شود. روز به روز بر اهمیت و سطح زیر کشت آن افزوده می گردد. و هر گاه در کاشت و عملیات داشت و برداشت این گیاه دقت کافی مبذول شود محصول قابل توجهی تولید خواهد نمود و چون مردم جهان به آن احتیاج مبرم دارند و به عنوان لباس، مبلمان و غیره از آن استفاده می کنند. به آن طلای سفید هم می گویند. هر چه تمدن پیشرفت کند به همان نسبت احتیاج مردم دنیا به فرآورده های مختلف این گیاه زیادتر می شود. گرچه الیاف مصنوعی تا اندازه ای در صنایع نساجی جای پنبه را گرفته اند لکن هنوز پنبه ارزش و مقام خود را حفظ کرده است و مهم ترین و پر مصرف ترین الیاف صنعتی است، زیرا الیاف پنبه محکمتر از سایر الیاف است و بخصوص در مقابل رطوبت بیشتر از سایر الیاف مقاومت دارد. به تجربه ثابت شده است طول و عرض پارچه های غیر پنبه ای در اثر شستشو کم و بیش تغییر می کند، در صورتیکه پارچه های پنبه ای بدون تغییر باقی می مانند. از طرفی قدرت و خاصیت رنگ پذیری الیاف پنبه بیش از الیاف مصنوعی است، همچین خاصیت جذب گرمای آنها بیشتر از سایر پارچه ها است و کمتر چروک می خورند. به طور کلی الیاف پنبه به عنوان محصول اصلی و درجه اول و دانه پنبه به عنوان محصول فرعی درجه دوم، نقش مهمی در صنعت و تجارت دارند. در ایران الیاف پنبه از نظر صادرات در درجه دوم و بعد از نفت قرار دارد.


خصوصیات گیاهی:

پنبه گیاهی است ذاتاً چند ساله که به صورت گیاهی یکساله مورد زراعت قرار می گیرد. پنبه از تیرة پنیرک (Malvaceae) و جنس گوسیپیوم تعلق دارد. به نظر می رسد که منشاء تمام گونه ها از آفریقای استوای باشد. بیشتر ارقام زراعی از گونة G.hirsutum می باشد.

پنبه دارای یک ریشه اصلی است که در شرایط مختلف محیط، عمق نفوذ و طول آن در خاک متفاوت می باشد. طول ریشه در انواع مختلف و شرایط متفاوت جوی معمولاً بین 40 تا 60 سانتی متر و گاهی اوقات 20/1 و تا حداکثر 3 متر می رسد. پوست ریشه خیلی قوی تر و قطور تر از پوست ساقه است و ریشه تقریباً بطور عمودی در خاک فرورفته، خیلی سریع توسعه یافته و ریشه های فرعی ایجاد می کند. در خاکهای خشک و شنی ریشه به طور کاملاً عمودی در خاک دارد شده و طول آن زیاد می شود ولی در مناطق مرطوب و خاکهای سنگین، ریشه تقریباً در سطح خاک قرار می گیرد.

ساقة اصلی در امتداد ریشة اصلی قرار دارد. در بیشتر انواع فقط یک ساقة اصلی وجود داشته و در اطراف ساقة‌اصلی تعدادی شاخة فرعی بوجود می آید. رنگ ساقه قهوه ای مایل به زرد است که هر چه سن نبات زیادتر می شود رنگ ساقه سبز مایل به قرمز شده و چوب ساقه محکمتر و قویتر می شود. طول ساقه در انواع مختلف و شرایط محیط کشت متفاوت است و بین 60 تا 130 سانتی متر تغییر می نماید.

از ساقه اصلی پنبه دو نوع شاخة فرعی خارج می شوند که عبارتند از:

1- شاخه های رشد کننده که حامل برگ بوده و معمولاً به تعداد 3 تا 4 شاخه از روی ساقه اصلی بوجود می آیند. شاخه های رشد کننده یا تولید کننده برگ Vegetativ Branch نام دارند.

2- شاخه های مولد میوه (Branches fructiferes) که خیلی ناز کند و معمولاً به صورت افقی قرار می گیرند و در انتهای این شاخه ها گل بوجود می آید که پس از تلقیح و رشد کافی تبدیل به میوه می گردند. در روی هر شاخه مولد میوه یک گل و گاهی اوقات دو گل بوجود می آید.

روی ساقه و برگهای پنبه از کرکهای ظریف و نسبتاً سفید رنگی پوشیده شده است. برگهای پنبه از روی شاخه ها به طور منظم ظاهر شده و در روی هر شاخه معمولاً تعداد 8 برگ که به طور متناوب قرار گرفته اند وجود دارد و توسط دمبرگی به شاخه متصل شده اند. رنگ برگ در اکثر نژادهای پنبه سبز و در بعضی دیگر سبز مایل به قرمز است. شکل برگ در نژادهای مختلف متفاوت است، همچنین سطح و اندازة برگها نیز تغییر می نماید و در روی یک نبات نیز شکل و اندازة برگها نیست. برگهای پنبه دارای چندین بریدگی است که تعداد آنها بین 3 تا 5 و گاهی 7 عدد می رسد. به طور کلی اکثر واریته ها؛ برگهایی با به پنج بریدگی دارند. هر برگ دارای 2 تا 5 رگبرگ اصلی و تعدادی رگبرگ فرعی است. برگها دارای تعداد زیادی روزنه بوده که تعداد آنها در قسمت زیرین برگ زیادتر است.

حدود 8 تا 11 هفته پس از کشت بذر، گل ها ظاهر می شوند. دوران گلدهی نبات 45 تا 60 روز ادامه می یابد. کاسه گل مرکب از 5 کاسبرگ نامنظم به هم چسبیده و جام گل از 5 گلبرگ به رنگهای سفید، کرم مایل به سفید، زرد و صورتی تشکیل شده که گلها پس از تلقیح در خاتمه روز تغییر رنگ داده و روز بعد قرمز رنگ می شوند. مادگی دارای 3 تا 5 برچه و پرچم ها حدود 10 عدد می باشند که گرده آنها (پلن) زرد رنگ است و به شکل لوله ای مادگی را احاطه نموده اند و پس از رشد و نمو کافی به میوه تبدیل می گردند. گلبرگها در روز سوم پژمرده شده و می افتند.

میوة پنبه که به قوزه یا کپسول پنبه معروف می باشد، در حقیقت تخمدان گیاه است که پس از تلقیح به سرعت رشد کرده و بزرگ می شود. قوزه ها پس از رشد کامل در انواع مختلف بین 2 تا 5 و گاهی اوقات 6 سانتی متر طول داشته و به رنگهای سبز تا قرمز تغییر می نمایند. شکل و اندازه میوه در واریته های مختلف تغییر می کند.

انتهای بعضی از قوزه ها کروی و در برخی نوکدار می باشد. همچنین روی سطح میوه در بعضی از نژادها تعدادی برجستگی وجود دارد. میوه یا قوزه ها معمولاً تخم مرغی شکل هستند و در بعضی از نژادها پس از آن که میوه رسید خود بخود باز شده و محتویات داخل میوه (الیاف) از آن تقریباً خارج می شود.

برداشت پنبه:

برداشت زمانی انجام می شود که قوزه ها (کپسولها) کاملاً باز شوند. نحوه برداشت و زمان آن یکی از مراحل مهم تولید پنبه می باشد. برداشت پنبه معمولاً در مناطق مختلف بیش از یکبار، و دو یا سه و گاهی اوقات چهار نوبت انجام می شود. هنگامی که حدود 6 تا 10 روز از باز شدن کپسولها (قوزه ها) گذشت و قبل از آنکه وش ها توسط باد، حشرات، حیوانات، پرندگان و باران ریزش نمایند بایستی برداشت انجام گردد. برداشت پنبه و روشهای آن در نواحی مختلف و شرایط متفاوت کاشت تغییر کرده و به قرار زیر است:



برداشت با دست:

در برخی ممالک تولید کننده پنبه و در اکثر مناطق ایران برداشت پنبه به وسیله دست کارگران انجام می شود. زمانی که قوزه ها باز و کاملاً رسیده و وش ها آماده برداشت باشند، کارگران آنها را با نوک انگشتان خود از داخل قوزه های باز شده خارج و به داخل سبد با وسایل مخصوصی که در دست دارند و یا به پشت خود بسته اند ریخته و پس از پر شدن، در محلی از مزرعه روی هم جمع آوری می نمایند. درموقع برداشت باید دقت نمود که شاخه ها نشکنند و قوزه ها نیز از جای خود کنده و وارد محصول نشوند، همچنین نباید برگ پنبه داخل وش ها گردد.

در مناطق مرطوب برای آنکه کیفیت و ارزش الیاف کم نشود بهتر است وش های برداشت شده را به وسیله نور یا وسایل دیگر خشک نمایند.

پنبه های برداشت شده با دست چون یکنواخت و خالص و تمیز می باشند ارزش بیشتری نسبت به پنبه های برداشت شده توسط ماشین دارند.

هر کارگر ماهر در روز می تواند بطور معمول 50 تا 100 کیلوگرم وش برداشت نماید و این مقدار بستگی به مهارت کارگر، تعداد قوزه های باز شده روی هر بوته، فواصل بوته ها و سایر عوامل دارد.



برداشت با ماشین:

در سال 1850 جهت کاهش هزینه برداشت و افزایش راندمان کار، اولین ماشین برداشت پنبه در اتازونی شاخته شد. از آن زمان به بعد به تدریج ماشین های برداشت پنبه تکمیل و برخی دیگر از کشورها نیز موفق به ساخت این ماشین شدند.

ماشین هایی که برای برداشت پنبه به کار می روند دو نوعند:

ماشین های که برای برداشت پنبه به کار می روند دو نوعند:

1- ماشین هایی که عمل آنها برداشت قوزه می باشد، این نوع ماشین ها stripper یا ماشین قوزه چین نام دارند.

2- ماشین هایی که وش را برداشت می نمایند Picker نام دارند.



میزان عملکرد پنبه:

مقدار محصول پنبه در هر هکتار در نواحی مختلف متغیر و بسته به شرایط طبیعی محیط، رقم زراعی، مقدار مصرف کود، آبیاری، مبارزه با آفات و بیماریها و سایر شرایط و عوامل دارد.

مقدار تولید الیاف پنبه معمولاً بین 100 تا 1200 کیلوگرم تحت شرایط فوق تغییر نموده و به طور متوسط از هر هکتار زمین زیر کشت پنبه در جهان حدود 400 کیلوگرم الیاف خالص تولید می گردد، لکن کاهش برداشت در واحد سطح به علت متغیر بودن عوامل و کاربرد روشهای متفاوت کشت می‎باشد. (در اوگاندا، از هر هکتار میانگین برداشت حدود 80 کیلوگرم است)




پنبه رقم دکتر عمومی

مقدمه:

رقم دکتر عمومی از گروه پنبه های الیاف بلند است که الیاف آن ظریف است و استحکام بالایی دارد. در صنایع نساجی کاربرد زیاد داشته و قادر است پارچه های ظریف و گران قیمت را تولید کند. رقم دکتر عمومی که منشأ لاین های تشکیل دهنده آن 2 رقم الیاف بلند به نام تادلا 5 و تادلا 9 (وارده از ایستگاه تحقیقات پنبه در کشور مراکش) می‎باشد در سال 1350 با مطالعه انجام شده ظرف سه سال متمادی روی 2 رقم تادلا 6 و تادلا 9 برتری این ارقام نسبت به رقم گیزا 31 (رقم تجاری منطقه جیرفت) تأیید گردید از آن پس کار سلکسیون روی این 2 رقم انجام شده و مخلوطی از آن به پاس تجلیل از خدمات شایسته مرحوم دکتر مهدی عمومی محقق ارزنده تحقیقات پنبه ایران توسط وزارت کشاورزی در سال 1359 به نام دکتر عمومی نامگذاری شد. این رقم در جیرفت تا سطح 200 هکتار نیز کشت شد. در حال حاضر به علت عدم رقابت اقتصادی با سایر محصولات بویژه سبزی و صیفی پیش رس، کشت این واریته متوقف گردیده است. به علت استقبال نکردن کارخانه های نساجی برای تولید نخ و پارچه ممتاز که لازمه آن خرید الیاف این رقم به دو برابر قیمت الیاف موجود در بازار ایران (الیاف متوسط) است، سبب رکود کشت این واریته شده است.



مشخصات زراعی:

این رقم مانند ارقام دیگر گونه G. barbadense دارای رشد زیادی است و ارتفاع آن 190-140 سانتی متر، دارای شاخه های جانبی بلند است. قوزه ها ریز ولی تعداد قوزه های تولید شده در هر بوته زیاد است. هر قوزه دارای 4-3 خانه می‎باشد مقاوم به شوری، متحمل به بیماری بوته میری و دارای ریشه عمیق است. رنگ گلبرگها زرد تند و در انتهای هر گلبرگ یک خال ارغوانی وجود دارد. طول دمگل ها در این گونه بلندتر از سایر گونه هاست. تعداد خال روی قسمت های هوایی گیاه فراوان است و باعث مقاومت این رقم به آفات مکنده می‎شود از طرف دیگر برگ ها بسیار درشت و سایه دار بوده و پناهگاه مناسبی برای آفات مکنده سایه دوست است.

مشخصات کمی:

با توجه به اینکه ظرفیت تولید وش در گونه باربادنز نسبت به گونه هیرستوم پایین تر می‎باشد این رقم نیز که از گونه الیاف بلند است حدود 2 تا 5/2 تن در هکتار تولید وش دارد. وزن قوزه ها در این رقم حدود 4 گرم و وزن 100 دانه آن 12 تا 5/12 گرم است. رسیدگی قوزه ها به مرور و در مدت زمان نسبتاً طولانی صورت می‎گیرد. به علت پایین بودن میزان درصد کیل در این رقم، میزان تولید الیاف در هکتار رقم دکتر عمومی نسبت به سایر ارقام تجارتی پایین تر و حدود 600 کیلوگرم می‎باشد.