اقلیم معتدل و مرطوب

ویژگیهای اقلیمی:

کرانه جنوبی دریای خزر از پرباران ترین و سرسبز ترین مناطق اقلیمی ایران است، این منطقه با وجود عرض نسبتا کم از دو ناحیه مجزا تشکیل شده که یکی از این نواحی، ناحیه ای جلگه ای شکل است که به صورت نوار باریکی در امتداد دریا گسترش یافته که این منطقه کشتزارهای وسیع و شهرهای بزرگ را در خود جای داده است و ناحیه دیگر این کناره، منطقه ی کوهستانی شمال سلسله جبال البرز است که پوشیده از درختان جنگلی می باشد که در بیشتر مناطق و خصوصا در مناطق مرکزی و شمال غرب فاصله این رشته کوه تا دریا از چند کیلومتر تجاوز نمی کند.

خصوصیات آب و هوایی این منطقه را می توان بدین صورت تشریح کرد:

- بارندگی زیاد در تمام فصول سال، بالخصوص در پاییز و زمستان؛ این از مهم ترین مشخصه های این منطقه می باشد و چون این منطقه در میان دریا و کوهها واقع شده است، بر اساس پدیده های سرد شدن درجه رطوبت و رسیدن این درجه به زیر نقطه شبنم، بارندگی در این مناطق زیاد می باشد.

سمت جنوب غربی دریای خزر یعنی استان گیلان دارای بارندگی بیشتری نسبت به سایر قسمتهای این منطقه اقلیمی می باشد و هرچه از سمت غرب به سمت شرق این کناره پیش می رویم، از مقدار بارندگی کاسته می شود، به طوری که در بندر انزلی که در جنوب غربی این کناره قرار گرفته است، میانگین مقدار بارندگی میزان باران سالیانه در 28 سال، 1818میلیمتر می باشد و در گرگان که در جنوب شرقی این کناره قرار گرفته است، میانگین میزان بارندگی حدود یک سوم بندر انزلی یعنی 617 میلیمتر است.

- رطوبت نسبتا زیاد در تمام فصول سال؛ مجاورت این منطقه با دریا و بارندگیهای زیاد که در مبحث قبلی اشاره ای جزیی به آن شد، باعث رطوبت زیاد در این منطقه می شود، رطوبتی که به صورت نسبی به میزان 80% نیز می رسد. (این نکته قابل ذکر است که رطوبت در کنار دریای خزر بیشتر و در ارتفاعات سلسله جبال البرز و قسمتهای شرقی کمتر می باشد.)

- اختلاف کم درجه حرارت بین شب و روز؛ بدلیل وجود دریای خزر و همچنین رطوبت بسیار زیاد هوا، نوسان درجه حرارت در طی شبانه روز بسیار اندک است و از چند درجه سانتیگراد تجاوز نمی کند. خصوصا در مواقعی که آسمان ابری است، نوسان درجه حرارت باز هم کاهش می یابد، به خاطر اینکه ابر مانند یک عایق حرارتی، در طی روز مقداری از نور و حرارت آفتاب را به فضای خارج جو منعکس می کند و همچنین در طی شب باعث کاهش تابش حرارت از زمین گرم به آسمان سرد می شود. به طور کلی و در یک جمله می توان بدین صورت بیان کرد که، کم بودن اختلاف درجه حرارت شب و روز در فصول مختلف سال بدلیل بالا بودن میزان رطوبت این ناحیه می باشد. (دمای هوای روزهای تابستان 25-30 و شبها 20-23 و در روزهای زمستانی 5-8 و شبها 0-5 درجه سانتیگراد بر حسب سیلیسیوس می باشد.)

- پوشش وسیع نباتی؛ وجود بارندگی و شرایط مساعد، باعث رشد سریع و انبوه گیاهان در تمامی نقاط این منطقه گردیده که این خود تاثیر بسزایی در نوع مصالح ابنیه سنتی داشته است، تراکم گیاهان و جنگل در غرب این کرانه بیشتر از قسمتهای شرق است.

به صورت جامع؛ جهت آسایش انسان، ویژگیهایی که این اقلیم مرطوب و پرباران ایجاب می کند اینست که در فصول گرم، در کلیه فضاهای شهری از جریان باد و داخل ساختمانها از کوران دو طرفه هوا باید حداکثر استفاده صورت گیرد. در طی این فصول، وجود جریان هوا و ایجاد سایه بهترین شرایط را برای آسایش انسان فراهم می نماید. در فصول سرد باید جلوی باد سرد و همچنین باد توام با باران را سد نمود و ساختمان را باید در مقابل بارش بارانهای سیل آسا و رطوبت حاصل از آن محافظت کرد.

ویژگیهای معماری بومی در مناطق معتدل و مرطوب:

معماری بومی این مناطق بطور کلی دارای ویژگیهای زیر است؛

- در نواحی بسیار مرطوب کرانه های نزدیک دریا برای حفاظت ساختمان از رطوبت بیش از حد زمین خانه ها بر روی پایه های چوبی ساخته شده اند، ولی در دامنه کوهها که رطوبت کمتر است، خانه ها بر روی پایه هایی از سنگ و گل و در پاره ای وارد بر روی گربه روها بنا شده اند.

- برای حفاظت اتاقها در برابر باران، ایوانکهای عریض و سرپوشیده ای در اطراف تاقها ساخته اند. بین فضاها در بسیاری از ماههای سال برای کار و استراحت و در پاره ای مواقع برای نگهدای محصولات کشاورزی قرار می گیرند.

- بسیاری از ساختمانها با مصالحی با حداقل ظرفیت حرارتی بنا شده اند و در صورت استفاده از مصالح ساختمانی سنگین، ضخامت آنها در حداقل میزان ممکن حفظ شده است، در این مناطق بهتر است از مصالح ساختمانی سبک استفاده شود، چون زمانی که نوسان دمای روزانه هوا کم است، ذخیره حرارت هیچ اهمیتی ندارد و مصالح ساختمانی سنگین تا حدود زیادی تاثیر تهویه و کوران را که یکی از ضروریات در این منطقه است را کاهش می دهند.

- در تمام ساختمانهای این مناطق، بدون استثنا از کوران و تهویه طبیعی استفاده می شود. به طور کلی، پلان ها گسترده و باز و فرم کالبدی آنها بیشتر شکلهای هندسی، طویل و باریک است. به منظور حداکثر استفاده از وزش باد در ایجاد تهویه طبیعی در داخل اتاقها، جهت قرارگیری ساختمانها با توجه به جهت وزش نسیم های دریا تعیین شده است. در نقاطی که بادهای شدید و طولانی می وزد، قسمتهای رو به باد ساختمان ها کاملا بسته است.

- به منظور استفاده هر چه بیشتر از جریان هوا، همچنین به دلیل فراوانی آب و امکان دسترسی به آن در هر دو نقطه، ساخمان ها به صورت غیر متمرکز و پراکنده در مجموعه سازماندهی شده است.

- به دلیل بارندگی زیاد در این مناطق، بامها شیب دار است و شیب بیشتر آنها تند است.