چکیده:

کلزا (Brassica napus) گیاهی است دانه روغنی از خانواده چلیپائیان (Cruciferae) با نام تجاری .Canola مقدار کم اسیدهای چرب اشباع در بذر این گیاه باعث شده که بعنوان یک منبع مهم روغن خوراکی در میان دانه های روغنی مورد استفاده قرار گیرد. در این تحقیق ارقام okapi (بردبار به شوری ) و symbol (حساس به شوری) این گیاه در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه ای، تحت 5 تیمار مختلف شوری شامل 0، 3، 6، 9، 12 دسی زیمنس بر متر (ds/m) مطالعه گردیدند. در شرایط آزمایشگاهی، درصد و سرعت جوانه زنی بذرها و رشد دانه رستها اندازه گیری شد. در شرایط گلخانه ای نیز عوامل (فاکتورهای) رشد در مرحله رویشی، زایشی و محصول دهی اندازه گیری شدند. نتایج آزمایشها نشان داد که در شرایط آزمایشگاهی، درجه شوری 3 دسی زیمنس بر متر آثار مفیدی بر رشد کلزا در هر دو رقم دارد، در حالیکه در تیمارهای سنگین تر بویژه 12 دسی زیمنس بر متر، سرعت و درصد جوانه زنی، رشد دانه رستها و فاصله تارهای کشنده تا نوک ریشه کاهش می یابد. با اعمال تیمارهای شوری در محدوده 12 تا 20 (ds/m)، غلظت حد آستانه جوانه زنی در شرایط آزمایشگاهی برای رقم okapi، 14 و برای رقم symbol، 13 ds/m تعیین گردید. در این ارقام تاثیر تنش شوری بر مرحله جوانه زنی نسبت به مراحل بعدی نمو کمتر می‌باشد. در شرایط گلخانه ای، شوری خاک تا میزان 3 دسی زیمنس بر متر، بر رشد رویشی و محصول دهی هر دو رقم تاثیری نداشت ولی با افزایش میزان شوری، بیشتر از این حد آستانه، افزایش وزن زی توده تر به خشک، ضخامت برگها، طولانی شدن پلاستو کرون، ضخیم شدن اگزین دانه های گرده و افزایش وزن هزار غلاف مشاهده گردید. در حالیکه تعداد برگها، شاخه ها، طرحهای اولیه گل، گلها, تعداد و طول غلافها, تعداد دانه در هر غلاف و وزن هزار دانه کاهش یافت. بیشترین اثر باز دارندگی در تیمار dsm^-112 و در رقم symbol بیشتر از okapi بود. شاخص های طول غلاف، پلاستو کرون و تعداد گلها بیشتر از سایر ویژگی ها تحت تاثیر تنش شوری قرار گرفتند.

واژه های کلیدی: تنش شوری، کلزا، جوانه زنی، عملکرد

29 ص

چکیده:

کلزا (Brassica napus) گیاهی است دانه روغنی از خانواده چلیپائیان (Cruciferae) با نام تجاری .Canola مقدار کم اسیدهای چرب اشباع در بذر این گیاه باعث شده که بعنوان یک منبع مهم روغن خوراکی در میان دانه های روغنی مورد استفاده قرار گیرد. در این تحقیق ارقام okapi (بردبار به شوری ) و symbol (حساس به شوری) این گیاه در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه ای، تحت 5 تیمار مختلف شوری شامل 0، 3، 6، 9، 12 دسی زیمنس بر متر (ds/m) مطالعه گردیدند. در شرایط آزمایشگاهی، درصد و سرعت جوانه زنی بذرها و رشد دانه رستها اندازه گیری شد. در شرایط گلخانه ای نیز عوامل (فاکتورهای) رشد در مرحله رویشی، زایشی و محصول دهی اندازه گیری شدند. نتایج آزمایشها نشان داد که در شرایط آزمایشگاهی، درجه شوری 3 دسی زیمنس بر متر آثار مفیدی بر رشد کلزا در هر دو رقم دارد، در حالیکه در تیمارهای سنگین تر بویژه 12 دسی زیمنس بر متر، سرعت و درصد جوانه زنی، رشد دانه رستها و فاصله تارهای کشنده تا نوک ریشه کاهش می یابد. با اعمال تیمارهای شوری در محدوده 12 تا 20 (ds/m)، غلظت حد آستانه جوانه زنی در شرایط آزمایشگاهی برای رقم okapi، 14 و برای رقم symbol، 13 ds/m تعیین گردید. در این ارقام تاثیر تنش شوری بر مرحله جوانه زنی نسبت به مراحل بعدی نمو کمتر می‌باشد. در شرایط گلخانه ای، شوری خاک تا میزان 3 دسی زیمنس بر متر، بر رشد رویشی و محصول دهی هر دو رقم تاثیری نداشت ولی با افزایش میزان شوری، بیشتر از این حد آستانه، افزایش وزن زی توده تر به خشک، ضخامت برگها، طولانی شدن پلاستو کرون، ضخیم شدن اگزین دانه های گرده و افزایش وزن هزار غلاف مشاهده گردید. در حالیکه تعداد برگها، شاخه ها، طرحهای اولیه گل، گلها, تعداد و طول غلافها, تعداد دانه در هر غلاف و وزن هزار دانه کاهش یافت. بیشترین اثر باز دارندگی در تیمار dsm^-112 و در رقم symbol بیشتر از okapi بود. شاخص های طول غلاف، پلاستو کرون و تعداد گلها بیشتر از سایر ویژگی ها تحت تاثیر تنش شوری قرار گرفتند.

واژه های کلیدی: تنش شوری، کلزا، جوانه زنی، عملکرد

کلزا یکی از دانه های روغنی است که از اعضاء خانواده کروسیفرا

( cruciferae ) و جنس براسیکا ( brassica ) می باشد . این دانه مخصوص مناطق معتدل و سردسیر بوده که امروزه در اکثر نقاط دنیا در سطح وسیع کشت می شود .

گیاه کلزا دارای گلهای زرد رنگ و غلاف و ساقه می باشد که در داخل هر غلاف 15 – 40 عدد دانه کوچک و گرد به قطر 1 – 2 میلی متر وجود دارد .

کنجاله حاصل از روغن کشی دانه روغنی کلزا به طور متوسط 35% پروتئین دارد که به میزان وسیعی می تواند به عنوان مکمل پروتئینی در تغذیه دام و طیور مورد استفاده قرار گیرد . همچنین از نظر اسیدهای آمینه گوگرددار ( سیستئین ، سیستین ، متیونین ) و ویتامین ها غنی می باشد .