مقدمه

پروردگار متعال، خالق آدمی است او با تمام صفات و ویژگی های انسان و نیز سیر تکامل و رشد او بی‌کم و کاست آشناست. به همین جهت بهترین و کامل‌ترین برنامه تربیتی را نیز از طریق پیامبران شایسته خود برای انسان فرستاده و در اختیارش قرار داده است. تعلیم و تربیت مهمترین و والاترین وظیفه بزرگترین معلمان بشریت، پیامبران بزرگ خدا و امامان راهنما (ع) است. آنان که برای راهنمایی آدمی مبعوث شده اند سرچشمه‌های سعادت و نیک بختی را به روی او گشوده اند. پیش از آن راه بنمایانند همراهان خود را به خوبی شناخته و از راز و رمزهای وجود آنها و پیچیدگی های درونی و بیرونیشان آگاه گردیده اند.

در تعلیم و تربیت برای معلمان و مربیان و اولیاء نیز آشنایی با ویژگی های مخاطبان بیش از هر چیز دیگری مهم و حیاتی است. کسانی که قرار است تحت یک برنامه منظم و دقیق آموزشی و تربیتی، دانش، نگرش، توانایی بیشتر، بهتر و جدی تر کسب کنند.کار زمانی حساس‌تر و دقیق‌تر می شود که مخاطبان، دانش آموزانی باشند که هر نقش کوچکی تا ابد بر صفحه جان و اندیشه شان باقی خواهد ماند. این چنین است امام متقین، امیرالمؤمنین(ع) تعلیم و تربیت فرزند خویش را با تعلیم کتاب خدا و تأویل و درک فهم آن آموزش شریعت مقدس و حرام و حلال خدا آغاز و بر آن پافشاری می‌کند.یکی از مسائل مهم در تربیتی دینی دانش آموزان این است که به موازات آموزش تعالیم دینی و پرورش فکری و اعتقادی آنها، لازم است عواطف دینی نیز در آنها رشد و گسترش یابد.در نیمه نخست دوره جوانی اهمیت این امر بیشتر است. شرکت در مراسم مذهبی از قبیل نماز جماعت، نماز جمعه، مراسم اعیاد مذهبی، مراسم سوگواری در ماه محرم، مراسم شب های قدر، جلسات دینی و ... در پرورش عواطف دینی دانش آموزان بسیار موثر است. حضور در این قبیل برنامه ها پیوند قلبی آنها را با دین و معنویات افزایش می دهد و زمینه را برای شکوفایی ایمان فراهم می سازد. این پیوند قلبی با دین سرمایه ای گرانبها برای این دوره و دوره های بعدی است. در این جا باید به نقش منحصر به فرد نماز اشاره کنیم، نماز ارتباط قلبی انسان با یاد خداست و نقشی بسیار سازنده در تربیت روحی و اخلاقی انسان دارد. کسانی که با نماز آشنا هستند به پایگاه روحی و معنوی با ارزشی دسترسی دارند. نوجوانان به این پناه معنوی بیشتر نیازمندند. نوجوانانی که اهل نماز هستند در صورتی که لغزش هایی داشته باشند با اتکاء به این ارتباط پیوسته و منظم، راحت تر می توانند از لغزش های خود برگردند و خود را پا سازند، از این رو نباید از نقش اساسی نماز در تربیت دانش آموزان غفلت کرد.

بیان مسأله

نماز به عنوان یک فریضه مذهبی دارای اثرات تربیتی درابعاد مختلف فردی،گروهی،بهداشتی و روانی در محدوده خانواده می باشد.اجرای فریضه نماز در شکل‌گیری صحیح روابط میان اعضای خانواده نقش عمده‌ای دارد. با اجرای این فریضه خانواده به یک محیط مقدس تبدیل شده،روابط افراد دارای قداست ویژه‌ای می شود و نوجوان در محیط خانواده،نماز را در خود درونی ساخته، خود را ملزم به رعایت دستورات بهداشتی و اخلاقی می داند.خانواده‌ای که اعضای آن با برپایی نماز به طهارت درونی خود می‌پردازند پشتوانه محکمی برای معنویت است که درمقابل ناملایمات زندگی آن‌ها را حمایت می کند.

چنین افرادی از نظر روحی توکل به خدا کرده،اعتماد به نفس داشته ودر مقابل مصائب ومشکلات خود را نمی‌بازند. در نتیجه اختلالات روحی مانند اضطراب،ترس،افسردگی،ازخودبیگانگی وخودکشی در چنین افرادی بندرت دیده می شود.(ماهنامه رشد،1390)مدرسه بعد از خانواده دومین نهادی است که در تمایل و رغبت دانش‌آموزان به نماز بسیار موثر است. از آنجا که مدرسه از لحاظ روابط گروهی وسیع‌تر است دانش‌آموزان در آنجا روابط گسترده‌ای پیدا می‌کنند. آنان در روابط آموزشی با دوستان،همکلاسان،معلمان و اولیای مدرسه قرار می‌گیرند. نماز یک عمل عبادی است. وقادر است این روابط را از سطح آموزش بالا برده‌،در سطح تربیتی وفرهنگی قرار دهد.

در متون دینی مامثل قرآن کریم، نهج‌البلاغه وکتاب‌های حدیث به خواندن نماز تأکید شده وآمده است:نماز،وسیله‌ای برای پاک شدن از خودبینی است(نهج البلاغه ،حکمت252) به درستی که نماز انسان را از کار ناشایست باز می دارد.(عنکبوت،آیه45) نماز به پا دارید وزکات را اداکنید وبا این وسیله روح وجسم خود را نیرومند سازید وبدانید هر کار خیری برای خود از پیش می‌فرستید آن را نزد خدا خواهید یافت که محققاً خداوند به هر کار شما بیناست.(سوره بقره،آیه 110)

در مدرسه هنگامی که نوجوانان وجوانان،در موقعیت‌های مختلف اوقات تحصیل،هنگام شنیدن اذان،در کلاس یا در راهروی مدرسه بدون هیچ تکلفی،مشاهده کنند که معلمان و مربیان مشتاقانه به سوی نماز می‌شتابند،در اثر احساس همانندسازی به شوق ورغبت در می‌آیند وبه اقامه نماز گرایش فزون‌تری پیدا می‌کنند.