مقاله بررسی بلوغ،تولدی دیگر در 24 صفحه ورد قابل ویرایش

مفهوم بلوغ را بطور کلی به منزله دوره‌ای از حیات انسانی تلقی می‌کنند که «مرحله‌ بی‌فراری و نابسامانی» است. مرحله ای از زندگی فرد که در آن، این نابسامانی‌ها و آشفتگی‌ها اجتناب ناپذیر است. اما واقعیت این است که اینگونه اندیشیدن در مورد بلوغ اندکی افراطی و غیرقابل قبول می‌‌باشد. چرا که وقتی، کودک از محیط سرشار از آرامش، امنیت و محبت یک خانواده به حیات خویش ادامه می‌دهد این دورة آشفته و نابسامان را هم به خوبی و بدون هیچگونه نظم و اختلالی سپری خواهد کرد و پا به عرصه مرحله بعدی زندگی یعنی دورة بزرگسالی خواهد گذاشت.

اما، با وجود این، تغییر و تحولات روانی و جسمانی مهمی در شخص روی می‌دهد که خواه ناخواه وی را از دورة کودکی و دورة بزرگسالی جدا می‌سازد و او را در دوره‌ای مابین این دو، قرار می‌دهد که همان «مرحلة بلوغ» است.

عده‌ای از روان‌شناسان، دورة نوجوانی و بلوغ را به اعتباری دوران آشوب، طغیان و سرکشی نام نهاده‌اند. منظور از ذکر این واژه‌ها در مورد بلوغ، این تصورنیست که نوجوانان افرادی سرکش و آشوبگر هستند بلکه نظر آنها در این مورد به انقلاب درونی دوران بلوغ متوجه است و نه جنبه‌ ظاهری و خارجی آن. چرا که در این مرحله تغییرات فیزیولوژیکی با تغییراتی در رفتار توام بودن و نوجوانان در تطابق و سازش خویش با محیط دچار اشکال می‌شود.


سن بلوغ

در این که سن بلوغ در چه زمانی آغاز و در چه سنی پایان می‌گیرد اتفاق نظر وجود ندارد و بسیار دشوار است که سن معینی برای شروع و پایان مرحلة بلوغ تعیین نمائیم، چرا که در مرتبه اول علائم بلوغ گوناگون و متنوع است ودیگر اینکه آغاز بلوغ به حسب ساختمان جسمانی و وضعیت روحی و روانی افراد، متفاوت است. مسئله دیگری که از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد این تحقیقات دانشمندان اروپا و امریکا موید این نظر است که سن بلوغ نوجوان امروز نسبت به زمان نوجوانی پدران و مادران ما اندکی متفاوت است. بعبارت دیگر نسل کنونی زودتر از نسل‌های گذشته به مرحلة بلوغ می‌رسد و این زودرسی بلوغ، در شهرها، بویژه شهرهای صنعتی و پرآشوب بارزتر به چشم می‌خورد. علت این امر شاید وضعیت خاص زندگی شهرنشینی جدید و محیط پرورشی نوینی است که نوجوانان نیز از آن بی‌بهره‌ نیستند. این عوامل موثر عبارتند از: سینما، رسانه‌های گروهی شامل رادیو، تلویزیون، مطبوعات، کتاب‌‌های ویژه کودکان و نوجوانان، بهبودی وضع تعلیم و تربیت در بیشتر خانواده‌ها، وضع تغذیه‌ و بهداشت فردی و روانی مناسب‌تر نسبت به نسل‌های گذشته. که تمام این عوامل در این زودرسی نسبت به گذشته بی‌تأثیر نیستند.

تحولات فیزیکی (بدنی)

شورع مرحله بلوغ در پسر و دختر با یک سری تغییرات بیولوژیک همراه است و یک تا دوسال قبل از آغاز دورة بلوغ، رشد عمومی بدن دچار تغییرات و دگرگونیهایی می‌شود که این تحولات، مقدمات بلوغ را فراهم می‌آورند که این مرحله «دوره پیش از بلوغ» نامیده می‌شود.

پس از‌ آن طرح عمومی بدن در پسران و دختران دستخوش تحول ناگهانی می‌شود که این تغییرات در پسرها بین سنین 15 – 11 سالگی و در دخترها بین سنین 12 – 9 سالگی ظهور می‌نماید. در پسرها، شانه‌ها پهن‌تر می‌گردد، چربی اضافی دستها و پاها بتدریج ظهور می‌یابد. رویش مو در پشت لبها‌ آغاز شده و بتدریج چانه و گونه‌ها را نیز دربرمی‌گیرد که معمولا در سن 18 سالگی صورت نوجوان پسر کامل شده و به یک مرد جوان شبیه می‌شود، در عین حال رویش مو در سینه و دیگر اندام نیز آغاز می‌شود. صدای پسران نیز تغیر می‌:ند که در آغاز این تغییر، صدا دورگه شده و سپس بم می‌‌گردد و تن صدای مردانه را به خود می‌گیرد.

اما آنچه که در این رشد سریع جسمانی قابل توجه می باشد رشد استخوانهای دستها و پاها است. حداکثر سرعت رشد استخوانی در پسرها حدود سن 15 – 14 سالگی است و در این هنگام، بویژه استخوانهای پاها رشد بسیار سریع و چشمگیری دارند و پاها کشیده‌تر می‌شوند و در نتیجه به نوجوان یک ظاهر ناموزون می‌ بخشد، که در این حالت معمولا تمام نوجوانان در کارهایشان به گونه‌ای دچار عدم تعادل و بی‌مهارتی می شوند. و همانگونه که اشاره شد علت این امر، رشد بیش از حد استخوانهای بلند است که در نتیجه دستها و پاها قدرت تطبیقی خود را از دست می دهند.

در دخترها، بطور طبیعی، مرحله‌ بلوغ یک تا دوسال زودتر از جنس مخلفشان آغاز می‌شود. در مرحله بلوغ دختران، آنچه در وهله نخست جلب توجه می‌کند بزرگ شدن باسن، شکل گرفتن و کامل شدن پستان ها و سپس رویش مو در اعضاء مختلف آغاز می‌گردد. صدای دخترها نیز اندکی دورگه می‌شود ولی بم بودن صدا که در پسرها دیده‌می‌ شود در آنها به چشم نمی‌خورد و در نهایت، بتدریج شکل ظاهر دخترها یک هیأت زنانه به خود می‌گیرد.

از نظر پزشکی، فعالیت عدد اندکرین‌(عدد داخلی) در این مرحله بیش از دوران دیگر رشد می‌شود و همین امر موجب تحولات ناگهانی در اندام نوجوانمی‌شود و مخصوصا این فعالیت در غدد جنسی بارزتر دیده می‌شود بطوری که در این هنگام ظهور نخستین علائم عادت ماهانه در دخترها و اولین احتلام شبانه در پسرها و رود بدون تردید آنها به دوره حساس و پیچیده بلوغ اس. در ضمن باید توجه داشت که در بدن دخترها مقدار اندکی هورمون مردانه و در بدن پسرها مقداری هورمون زنانه تولید می‌شود. هورمون مردانه‌ (تستوسترون) باعث می شود که بر روی پوست صورت اکثر دختران و پسران در دوره بلوغ، بثورات (جوش) جلدی ظاهر شود که اصطلاحاً آنرا «جوش غرور» می‌گویند.

از نظر رشد بدنی لازم است بدانیم که رشد جسمانی در پسرها از سن 12سالگی آغاز و در سن 19 – 18 سالگی پایان می گیرد و در دخترها رشد بدنی از سن 9 سالگی شروع و در سن 17 – 16 سالگی خاتمه می‌یابد.

نکته مهم اینکه قبل از آغاز مرحله بلوغ، پسرها از لحاظ رشد جسمانی جلوتر از دخترها هستند. اما از هنگام شروع بلوغ، دخترها از نظر رشد بدنی از پسرها جلوتر می‌باشند و این حالت رشد تا سن 14 سالگی در آنها ادامه می‌یابد که مجددا پسرها برتری رشد بدنی خود را برجنس مخالف بدست آورده و تاپایان مرحله بلوغ، این برتری را حفظ می‌نمایند.

جالب است بدانیم که بطور نسبی حداکثر سرعت رشد جسمانی در پسرها 15 سالگی و در دخترها 12 سالگی است.

تحولات روانی دوره بلوغ

تعدادی از روانشناسان که براین اعتقادند دوره بلوغ از سن 12 سالگی شروع و در سن 18 سالگی پایان می‌گیرد. این دوره را به سه مرحله تقسیم نموده‌اند و برای هریک از این مراحل سه گانه ویژگیهای نیز برشمرده‌اند:

الف- (14 – 12 ): از خصوصیت مهم این مرحله ، ظهور روح اجتماعی، استقلال طلبی و گرایش به زندگی گروهی در نوجوانان است.

ب – (15 – 14سالگی): ویژگی‌ اختصاصی این مرحله گرایش به جنس مخالف است.

ج – (18 – 15سالگی): در این مرحله، تمایل به ایده‌آل پرستی و احساس عشق کامل نسبت به جنس مخالف بروز می‌‌نماید.

می بینیم که بلوغ، با مراحل قبلی رشد تفاوت اساسی و قابل توجهی دارد و بطور کلی، رشد روانی در دوره بلوغ در وهلة نخست رنگ جنسی و تناسلی دارد و در وهله دوم به شکل یک «بحران» نمایان می‌شود و سرانجام به صورت یک دوره شکل گیری و ساخته شدن شخصیت درمی‌آید.

نخستین اثری که حاکی از تغییر و تحول روحیه نوجوان است بیداری عواطف و احساسات جنسی وی نسبت به جنس مخالف است که در حدود 16 سالگی در پسرها و درخترها اندکی زودتر بوجود می‌آید.

در این مرحله از رشد این گرایش بتدریج روبه فزونی است، چرا که فعالیت غدد تناسلی آغاز شده و نوجوان، بخوبی دریافته است که با دوران قبلی حیات خود تفاوت فاحشی یافته است و به سبب بیداری این احساس، تخیلات و رویا‌پردازی‌های مربوط به امور جنسی درمرحله بلوغ بسیار آشکار و بارز است.

زودرسی بلوغ

بلوغ زودرس پدیده‌ای فیزولوژیک اس که در هر جنس پسر و دختر دیده می‌شود، همانگونه که از نام آن برمی‌آید، در این حالت، فرد زودتر از همسالان خود علائم و آثار بلوغ را ظاهر می سازد.

شایعترین بلوغ زودرسی 11 – 10 سالگی است و بطور کلی، ظهور علائم بلوغ، قبل از سن 10 سالگی در پسران و قبل از سن 8 سالگی در دخترها، زودرسی بلوغ قلمداد می‌شود.

در زودرسی بلوع، فرد علائم بلوغ از زودتر از همسالان خود ظاهر می‌سازد و اگر چه تمام علائم و نشانه‌های بلوغ کامل و طبیعی را ندارد ولی بطور چشمگیری مشخص می‌‌گردد که وی با افراد همسن خود تفاوت دارد و این اختلاف، در اولین نگاه در رشد سریع جسمانی اودیده می‌شود بطوریکه شکل ظاهری طفل، همانند یک مرد یازن جوان می‌گردد. اما آن تناسب ظاهری که در اندام افراد جوان وجود دارد در آنها به چشم نمی‌خورد.

از مسائل مهمی که پژوهش‌های علمی نشان می‌دهند مسائل مربوط به هوش نوجوانانی است که مبتلا به بلوغ زودرس هستند. طبق آمارهای ارائه شده از این تحقیقات 75% این افراد از نظر هوش، با افراد همسن خود تفاوتی ندارند. 15% آنها علیرغم برخورداری از هوش طبیعی از یک نوع ابلهی در کلام و رفتار خود برخوردارند و 10% آنها نیز از نظر اعمال هوش بسیار قوی می‌باشند که علت این امر بدرستی مشخص نشده است.

عوامل پدید آورندة‌ بلوغ زودرس است که مهمترین آنها عبارتند از:

الف: عوامل محیطی و تربیتی.

ب: اختلالات عدد داخلی و هورمونی.

ج: بیماریهای عصبی و بویژه وجود تومورهای مغزی.

د: عوامل توارثی و ژنتیک.

نوجوانی که به بلوغ زودرس دچار شده است، به علت وضعیت خاص وراثتی و جسمانی خود غالباً در یک حالت افسردگی و اضطراب بسر می‌برد و عده‌ای از آنها نیز بیش از حد زود رنج و حساس می‌شوند و به علت کم‌رویی و احساس خجالت از حضور در گروه همسالان کناره گیری کرده و بتدریج گوشه‌گیر و منزوی می‌شود.

بلوغ زودرس در دخترها شایعتر است، در دخترها نیز کم و بیش علائم بلوغ طبیعی دیده می‌شود، عادت ماهانه‌ در آنها برقرار می‌گردد ولی مانند بلوغ طبیعی منظم نیست. گاهی نیز در تعداد اندکی از دختران مبتلا به بلوغ زودرس عمل تخمک گذاری صورت می‌گیرد که امکان باروری و زایمان وجود دارد.

می توان گفت بلوغ زودرس در واقع نوعی بیماری است و بروالدین دلسوز است که با دیدن علائم از بلوغ زودرس در فرزند خود وی را به متخصص مربوطه ارجاع دهند تا براساس علت‌یابی به درمان آن اقدام نمایند. چرا که سهل‌انگاری در شناخت نوجوانی که مبتلا به بلوغ زودرس است نه تنها خود آسیب می‌بیند بلکه می تواند خطراتی برای جامعه و خانواده خود داشته باشد. زیرا آنها معمولا زودانگیخت هستند، عصبانیت و پرخاشگری دارند که گاهی کنترل خشم از عهده آنها خارج شده و اقدام به اعمال خشونت‌آمیز می‌کنند. و نیز ممکن است به علت انزوا و گوشه گیری به افسردگی شدید و پی‌آمدهای ناگوار آن مبتلا شوند.

واضح است که خطر، بویژه متوجه دختران است که در صورت عدم تربیت صحیح و محیط نامساعد زندگی مورد استفاده‌های جنسی قرار می‌گیرد.