مقاله درجه بندی شیر و پاستوریزه کردن آن در 22 صفحه ورد قابل ویرایش

معایب و درجه بندی شیر:

اهمیت درجه بندی شیر در این حقیقت نهفته است که محصولات لبنی به همان خوبی مواد طبیعی ای خواهند بود که از آن تهیه می شوند. دانش کارمندان لبنیات سازی از روشهای ارزیابی و درک حسی از اهمیت برخوردار است. تشخیص طعم بد و طعم مطلوب، بعلاوه دلایل احتمالی آن، سبب توانایی در تولید شیر با کیفیت بالا و متعاقباً تولید محصولات لبنی با کیفیت بالا خواهد شد.

درجه بندی شیر:

· حس چشایی

· حس بویایی

· روشها (تکنیک ها)

معایب شیر:

· لیپولایز ( تجزیه چربیها)

· اکسیداسیون

· نور خورشید

· پختن ( پخته شدن)

· انتقال

· میکروبی

درجه بندی شیر:

درک و شناخت اصول ارزیابی حسی برای درجه بندی ضروری است. همه حواس پنجگانه اصلی در ارزیابی حسی محصولات لبنی استفاده می شوند: بینایی، چشایی، بویایی، لامسه و شنوایی. اگر چه، بیشترین تاکید بر روی حس چشایی وبویایی است.


حس چشایی:

منافذ ( جوانه های ) چشایی، یا گیرنده های چشایی، بیشتر روی سطح خارجی زبان قرار دارند، اما ممکن است روی گونه ونرم کامه افراد جوان هم وجود داشته باشند. قبل از اینکه حس چشایی اتفاق بیفتد، باید حدود 900 جوانه چشایی با طعم ارتباط برقرار کنند. البته ، بزاق (آب دهان) در برقراری این تماس بسیار ضروری است. چهار نقطه عصبی متفاوت روی زبان قرار دارند که چهار مزه اصلی را شناسایی می کنند : شیرین، شور، ترش، تلخ. ازاینرو ، نمونه ها باید درون دهان پخش شوند تا تشخیص دقیقی از مزه ها ممکن باشد. علاوه بر این مزه های ابتدایی، دهان به ما این اجازه را می دهد که واکنشهایی نظیر سردی، گرمی، شیرینی، سختی وغیره را حس کنیم.

حس بویایی:

ما در تشخیص حس بویایی نسبت به حس چشایی تواناتر هستیم. برای مثال، ممکن است ماده ای خوشبو ( معطر) مثل mercaptain در 20 میلیارد (بیلیون) نقطه از هوا قابل شناسایی باشد. مرکز حس بویایی در بالاترین قسمت حفره بینی قرار دارد. برای اینکه ماده ای توسط حس بویایی قابل شناسایی باشد، باید در دمای بدن حل شده و قابل حل در حلال چرب (غلیظ) باشد.

توجه : هر دو حس بویایی، و چشایی ، ممکن است در صورت استفاده دائمی فرسوده شوند. یک داور خوب ( نظردهنده خوب) بیش از یک نمونه را در هر دقیقه امتحان نمی کند. شستشوی دهان با آب در فواصل امتحان نمونه ها، به تجدید میزان حساسیت کمک می کند.

شیوه درجه بندی شیر:

برای اینکه هر گونه بو ورایحه ای ، با بوکشیدن ظرف آن بلافاصله قابل تشخیص باشد، دما باید بین 70-60 درجه فارنهایت ( 20-5/15 ) باشد.

همچنین ، با گذاشتن نمونه در دهان، ما خواهان افزایش دما هستیم. این امر به تبخیر عناصر اصلی منجر می شود.

به رایحه ای که بلافاصله با قراردادن بینی بطور مستقیم به روی ظرف، پس از یک دم کامل حس می کنید ، توجه کنید هر گونه بوی بدی را متوجه خواهید شد.

لازم است نسبت به گویا ( فراگیر) بودن نمونه مطمئن شوید ؛ مخلوط کردن و بهم زدن (تکان دادن) دارای اهمیت است.

تکان دادن (بهم زدن) ، لایه نازکی از شیر روی سطح داخلی باقی می گذارد که سبب تبخیر رایحه متصاعد شده موجود می شود.

در حین آزمایش، جرعه بزرگی را درون دهان بچرخانید و به طعم آن توجه کرده و سپس تف کنید. قورت دادن شیر آزمایش ضعیفی است.

برای افزایش درک از طعم ( مزه) ، به آرامی از طریق دهان هوای تازه را به درون کشیده و سپس به آرامی از طریق بینی بیرون دهید. با این آزمایش، حتی ضعیف ترین بوها را نیز متوجه خواهید شد.

اگر شیر، قبل از چشیدن یا بعداز چشیدن ، بو داشته باشد، یا بعداز چشیدن (حالت) وضعیت تمیز، شیرین، و خوشایندی در دهان ایجاد نکند، دارای عیب و نقصان در مزه است.

ویژگیهای معایب مزه (طعم) – ADSA

فساد (ترشیدگی ) لیپولیتیک یا هیدرولیتیک

فساد (ترشیدگی ) با هیدرولیز (تجزیه با آب ) چربی شیر، توسط آنزیمی به نام لیپوپروتئین لیپاز افزایش می یابد. طعم آن در نتیجه زنجیره کوچک اسیدهای چرب تولید شده ، بخصوص اسید بوتیریک است. LPL می تواند طبیعی یا باکتریایی باشد. LPL در سطح مشترک آب و چربی فعال است، ولی تا زمانیکه غشا( پوسته) گلبول چربی صدمه ندیده و یا ضعیف نشود ، بی اثر است.

این امر ممکن است در حین تکان دادن و یا کف کردن ، و فشردن (تلمبه زدن) اتفاق بیفتد. بدین سبب ، شیرهموژنیزه، سریعاً لیپولیز (تجزیه چربیها) می شود، مگر اینکه ابتدا لیپاز (چربی) توسط گرما ازبین برود. آنزیم ( پروتئین) در 60-55 خاصیت خود را از دست می دهد. بنابراین ، همیشه شیر را سریعاً قبل و یا بعد از پاستوریزه کردن هموژنیزه کنید ، و از مخلوط کردن شیر تازه و شیر هموژنیزه خودداری کنید. چرا که سبب فساد (ترشیدگی) سریع شیر می گردد.

برخی گاوها ، در واکنش به چیزی طبیعی در شیر ، می توانند خودبخود تجزیه چربیها تولید کنند. تولید شیر دیر هنگام، ورم پستان، رژیم غذایی نسبی غله و یونجه (علاوه بر علوفه، و علف تازه) و گاوهای ناسازگارتر، مستعدتر ( آسیب پذیرتر) هستند.

لیپولیز با اندازه گیری ارزش درجه اسید که حضور اسیدهای آزاد چربی را نشان می‌دهد، قابل شناسایی است. لیپولتیک یا هیدرولیتیک ، با ترشیدگی (‌فساد) اکسیداتیو متفاوت است، اما اغلب در صنایع چربی دیگر، فساد (ترشیدگی) ، به معنای فساد اکسیداتیو بکار می رود؛ در صنایع لبنیات ، فساد (خرابی) به معنای لیپولیز است.

مشخصه : صابونی شکل ، (بویی شبیه پنیر کپک زده ) کمی تلخ ، آلوده ، بعد از چشیدن آشکار می شود ، بلافاصله از بین نمی رود.

اکسیداسیون (اکسایش )

اکسیداسیون (اکسید شدن) چربی شیر، با مس و فلزهای دیگر، بهمراه اکسیژن و هوا کاتالیز می شود ، که به واکنش اکسید شدن خودبخود که شامل شروع، انتشار و پایان (انقضا) است، منجر می شود.

رادیکال آزاد- آغاز

انتشار



پایان



این امر معمولاً در فسفولیپید غشا (پوسته) گلبول چربی آغاز می شود. سپس تکثیر در تری گلیسریدها، اتصال دو گانه اسیدهای چرب اشباع نشده، اتفاق می افتد. درحین تکثیر، پراکسیدهای ( آب اکسیژنه های ) مشتق اسیدهای چرب ، انباشته می شوند. آنها در معرض واکنشهای بیشتری قرار می گیرند که کربنیل ها را شکل می دهند، که درآنها، برخی مانند آلدهیدها و کتونها ، طعم تند و زننده ای دارند، تغذیه خشک، تولید شیر(لاکتاسیون) دیرهنگام، مس یا فلزهای اضافی دیگر، کمبود ویتامین E (توکوفرون) یا سلنیوم (آنتی اکسیدهای طبیعی ) در رژیم غذایی، منجر به اکسایش (اکسیداسیون) خودبخود می شود. این مسئله می تواند مشکلی واقعی، مخصوصاً در زمستان باشد. در معرض فلز قرار گرفتن ، در حین بعمل آمدن، نیز ممکن است در این امر دخالت داشته باشد.

مشخصه : فلز مانند ، مقوایی خیس، روغنی ، پیه شکل ، گچ مانند، دهان معمولا احساس جمع شدگی و انقباض می کند.

نور خورشید:

اغلب با اکسید شدن اشتباه گرفته می شود. در این نقصان و عیب توسط اشعه های UV خورشید یا لامپهای فلورسنت هنگام کاتالیز اکسایش ، در شیر بدون حفاظ ایجاد می شود. فتواکسیداسیون ، ریبوفلاوین (‌ویتامین B2) را که مسوول کاتالیز تبدیل متیونین به متانال است را فعال می کند. در نتیجه این بیشتر واکنش پروتئین است تا واکنش چربی (لیپید) . اگر چه طعم محصول نهایی آنها شبیه است، اما بعد از ذخیره چند روزه تحلیل می رود.

مشخصه : پروئتئین سوخته و یا شبیه پرسوخته ، طعم شبه دارویی.

پخت شدن :

این نقصان، نتیجه عملکرد زمان و دمای گرم کردن بخصوص حضورهر گونه عملکرد سوزاننده گرما به روی پروتئین های مخصوصی از جمله پروتئین های آب شیر است. پروتئین های آب شیر منبع پیوندهای سولفیدی که گروههای سولفی هیدری را که در طعم نقش دارند، شکل می دهند. این عیب بلافاصله بعد از گرما دادن ایجاد می شود. اما در طول 1 الی 2 روز ناپدید می شود.

مشخصه : کمی پخته شده یا بادامی مانند که سوخته شده و یا کارامل مانند شده باشد.

طعمهای منتقل شده :

گاوها بخصوص برای انتقال مزه به شیر بد و ناخوشایند هستند و شیر هم به همان نسبت به مزه ( بوی) بد در محل نگهداری آسیب پذیر است. طعمهای خوراکی و علف سبزنیز ممکن است شکل ساز شود. بنابراین لازم است گاوها را 2 تا 4 ساعت قبل از دوشیدن از غذا دور کنیم. علف های هرز ، سیر /پیاز و گل قاصدک می توانند طعمهایی را به شیر یا محصولات متعاقب آن مانند کره منتقل کنند. بوهای طویله ای، در صورت کارکرد ضعیف تهویه ، عدم نظافت مناسب طویله و تنفس گاوها در این هوا، ممکن است در شیر تاثیر بگذارند. این بوها فرار و ناپایدار هستند و می توان آنها را توسط خلا هواگیری از بین برد.

مقدمه :

شرایط پاستوریزه کردن که بطور موثری موجودات ذره بینی پاتوژنیک موجود را از بین می برد، برای بی اثر نمودن میکروبهای ترموزیستنت ( مقاوم در برابر گرما) در شیر کافی نیست. واژه استرلیزه کردن به حذف کامل همه موجودات ذره بینی اطلاق می شود: درصنایع غذایی، واژه واقع گرایانه تر «‌استرلیزه کردن تجارتی» استفاده می شود . یک محصول لزوماً خالی از هر گونه موجود ذره بینی ( میکروب) نیست، اما آن موجوداتی که می توانند در مراحل استرلیزه کردن دوام بیاورند، بعید است که در طول زمان نگهداری، رشد کرده و موجب فساد محصول شوند.

در کنسروکردن، لازم است مطمئن شویم که « نقطه سرد» به دمای دلخواه ، برای مدت زمان دلخواه رسیده است. برای اکثر محصولات کنسروی، میزان کمی از نفوذ گرما، به مرکز گرمایی وجود دارد. این امر موجب به عمل آمدن بیش از حد برخی بخشها، بخصوص بخشهای نزدیک به دیواره جعبه ( کانتینر) ، و خسارت به ویژگیهای غذایی وحسی می شود. این موضوع زمان بعمل آمدن طولانی دردمای کمتر را نشان می دهد.

شیر می تواند در دمایی متجاوز از 100 درجه سانتی گراد بصورت تجاری استریل و در جعبه های (کانتینرهای ) بدون هوا بسته بندی شود. شیر را می توان یا قبل و یا بعد از استرلیزه شدن بسته بندی کرد. مبنا ( اصل ) UHT، یا دمای بیش از حد بالا ،استرلیزه کردن مواد غذایی پیش از بسته بندی، و سپس قراردادن آنها در محفظه هایی از قبل استریل شده و درمحیطی استریل است. شیری که از طریق استفاده از دمای متجاوز از 135 به عمل آمده باشد، سبب کاهش در زمان مجاز ( کنترل شده) (S5-2) شده و عملیات جریان پیوسته را فعال می کند.

نمونه هایی از محصولات غذایی بعمل آمده از طریق UHT عبارتند از :

· مایعات – شیر ، آبمیوه ، خامه (سرشیر) ، ماست، شراب، سس سالاد

· غذاهایی با ذرات مجزا- غذای بچه ،محصولات گوجه فرنگی، آبمیوه ها و آب سبزیها ، سوپ ها

· ذرات بزرگ – خورشت ها

فواید UHT:

کیفیت بالا :

اعداد Z,D نسبت به موجودات ذره بینی ، از کیفیت بالاتری برخوردارند. کاهش زمان عملیات ، بدلیل وجود دمای بالا (UHTST) و زمان اندک گرم شدن و سرد شدن ، منجر به محصولی با کیفیت بالاترمی شود.

تاریخ مصرف (عمر) طولانی:

عمری بیشتر از 6 ماه ، بدون استفاده از یخچال انتظار می رود.

اندازه (سایز) بسته بندی:

شرایط فرآیند، مستقل از اندازه بسته بندی است، که این امر اجازه استفاده از جعبه های بزرگتر برای خدمات غذایی، یا برای فروش به تولید کنندگان مواد خوراکی را می دهد ( پوره میوه ضدعفونی شده در حمل با فولاد ضد زنگ)

بسته بندی ارزانتر:

هم هزینه بسته بندی و هم هزینه نگهداری وحمل ونقل را شامل می شود. بسته بندی لایه به لایه به ما اجازه استفاده از طرحهای گسترده ای را می دهد.

مشکلات استفاده از UHT:

استریل (ضدعفونی )بودن:

پیچیدگی تجهیزات و نصب آنها نیاز به ایجاد محیطی استریل در فاصله بین بعمل آمدن وبسته بندی دارد( مواد بسته بندی، شبکه لوله کشی،مخازن ، پمپ ها) ؛ وجود متصدیانی با مهارت های بیشتر لازم است؛ استریل بودن باید در حین بسته بندی ضدعفونی ادامه یابد.

اندازه ذرات ( قطعات):

در مورد ذرات بزرگتر، خطر بیش از حد پختن سطح آنها ونیاز به جابجایی مواد، پیش می آید – که هر دو مورد اندازه ذره را محدود می کند.

تجهیزات:

بدلیل ته نشین شدن جامدات ودر نتیجه بعمل امدن بیش از حد، کمبود امکانات برای استرلیزه کردن ذرات وجود دارد.

حفظ کیفیت:

گرمای ثابت لیپازها یا پروتئازها می تواند منجر به خراب شدن طعم ، دوره ژلاتینه شدن شیر در طول زمان شود – هیچ چیز برای همیشه دوام نمی آورد ! همچنین طعم پخته شده آشکارتری در شیر UHT وجوددارد.

روش UHT:

دوروش بنیادی در مورد UHT وجود دارد.

1- گرم کردن مستقیم

2- گرم کردن غیرمستقیم

سیستم (روش) گرم کردن مستقیم:

محصول از طریق ارتباط مستقیم با بخار، با ویژگی قابل شرب و یا مخصوص آشپزی ، گرم می شود. مزیت اصلی گرم کردن مستقیم این است که محصول در دمای بالا برای مدت کمتری نگهداری می شود. برای محصولی حساس به گرما،مانند شیر این به معنای خرابی و ضرر کمتر است.

دو نوع روش گرم کردن مستقیم وجود دارد. (‌لطفاً دیاگرام کلی تجهیزات را ببینید).

تزریق
دمیدن


تزریق :

بخار با فشار زیاد به مایع از قبل گرم شده، توسط تزریق کننده بخار، تزریق شده که منجر به بالا رفتن سریع دما می‎شود. بعد از نگهداشتن، محصول در خلا سریع سرد می شود، تا آب معادل را به مقداری بخار متراکم مورد استفاده تبدیل کند. این روش ، امکان سرد کردن و گرم کردن سریع و تبدیل (برطرف نمودن ) ناپایدار را فراهم می کند.اما این روش تنها برای برخی از محصولات مناسب است. این روش شدت دهنده انرژی است و از آن جهت که محصول در تماس با تجهیزات داغ است، احتمال خراب شدن و صدمه به مزه وجود دارد.

محصولات لبنی خشک و غلیظ:

شیر مایع حاوی تقریباً 88% آب است. شیرغلیظ با از میان برداشتن ( از بین بردن) نسبی آب بدست می آید. محصولات لبنی خشک، حتی مقدار بیشتری آب از دست می دهند، تاجاییکه به کمتر از 4% می رسد. مزیت هر دوی این فرآیندها ، افزایش تاریخ مصرف، راحتی،انعطاف پذیری محصول، کاهش هزنیه حمل و نقل ،ونگهداری است.

محصولات زیر در اینجا مورد بحث قرار می گیرند:

محصولات لبنی غلیظ ( فشرده) :

· خامه غلیظ شده ( تبخیر شده ) یا شیر کامل

· شیر غلیظ شیرین شده

· شیربدون چربی غلیظ شده

· آب شیر( آب پنیر) غلیظ شده

محصولات لبنی خشک:

· پودر شیر ( شیرخشک)

· پودر آب شیر( آب پنیر)

· پروئتین آب شیر غلیظ شده

اصول تبخیر و آب گیری رادربخش بعمل آمدن (فرآیند) مواد لبنی می توانید بیابید.

محصولات لبنی غلیظ شده :

خامه غلیظ شده و شیر کامل؛

پس از اینکه شیر خام، تصفیه و استاندارد (یکدست) شد. عمل از پیش گرم کردن 100-92 برای 25-10 دقیقه و 125-115 برای 1 تا 6 دقیقه ،انجام می شود. در این عمل فواید بسیاری وجود دارد:

· افزایش استحکام شیرغلیظ شده در طول استریزه کردن، کاهش احتمال انعقاد در طول نگهداری

· کاهش بار میکروبی اولیه

· تغییر(اصلاح) غلظت محصول نهایی

· ورود شیر به تبخیر کننده از پیش گرم شده

سپس شیر با خلا تبخیر در دمای پایین غلیظ می شود. این فرآیند بر مبنای قانون فیزیکی ای است که نقطه جوش مایع هنگامیکه در معرض فشاری کمتر از فشار اتمسفر قرار می گیرد، پایین می آید. دراین مورد ، نقطه جوش به حدود 45-40 کاهش پیدا می کند.این موضوع در مزه پخته شده تاثیری نمی گذارد. شیر 40-30% بصورت کاملاً جامد غلیظ می شود.

سپس شیر غلیظ شده ، هموژنیزه می شود تا دوام امولسیون چربی شیر افزایش یابد. فواید دیگری نیز بخصوص در مورد این محصول وجود دارد:

· افزایش رنگ سفید (سفیدی)

· افزایش غلظت

· کاهش قابلیت انعقاد