مواد مخدر 240 ص

مقدمه

سوء مصرف و اعتیاد به مواد مخدر یکی از بلایای بزرگی است که بشر امروزه در همه جای جهان با آن دست به گریبان است. کارتل های بین المللی و باندهای عظیم قاچاق مواد مخدر در همه جای جهان از جمله در نزدیک کشور عزیزمان پایگاه هایی دارند و به تجارت اهریمنی خود که دومین تجارت پر سود دنیاست مشغول هستند .

اگر چه مقابله با تجارت غیر قانونی مواد مخدر و اثرات آن چالشی بزرگ برای جامعه جهانی است، جالب است بدانیم که پرسودترین تجارت های امروز دنیای ما تجارت اسلحه و مواد مخدر یعنی کسب و کارهایی برای نابودی بشر است.

میلیون ها نفر در مملکت ما با معضل مواد مخدر دست به گریبان اند، میلیون ها زن تباهی همسرشان را روزانه پیش رو می بینند و دم بر نمی اورند و میلیون ها کودک و نوجوان زیر سقف های پر دود زندگی می کنند و تباه می شوند. سالانه صدها تن مواد مخدر در کشور مصرف می شود که صدها میلیارد ریال از سرمایه ملی را بر باد می دهد. سن اعتیاد رو به کاهش رفته و به نوجوانی رسیده است. یک سوم طلاق های ثبت شده بدلیل اعتیاد است و شصت درصد از فضای زندان های کشورمان را معتادان اشغال کرده اند. هزاران نفر در راه مبارزه با این بلای اهریمنی جان باخته اند. بیکاری، ایدز، فحشاء، افسردگی ، خودکشی و صدها معضل دیگر با اعتیاد مرتبط هستند و سوغات های جدید مانند : قرص اکستازی ، شیشه ، کراک ، پان پراگ و ... در حال گسترش در بین نوجوانان است.

متاسفانه ازسوی دیگر شاهد جهش در مصرف ترامادول و ترکیبات شبه افیونی در سالهای اخیر می باشیم به طوری که اولین مورد مسمومیت با ترامادول در ایران در سال 1382 گزارش شده است و در سال 1384 به متوسط 24 مورد مسمومیت در ماه و در سال 1385 به متوسط 66 مورد مسمومیت در ماه رسیده است که در طی یکسال رشدی نزدیک به 3 برابرداشته است .

اعتیاد چیست ؟

اعتیاد یــک «بیمارى اجتماعی» است که عوارض جسمى و روانى دارد و تا زمانى که بـه علل گرایش «بیمار» توجه نشود، درمان جسمى و روانى فقط براى مدتى نتیجه‏ بخش خواهد بود و فـــرد مـــعتاد دوباره گرفتار « مواد اعتیاد آور» می‏ گردد.اعتیاد به موادمخدر یکى از مهمترین مشکلات اجتماعی، اقتصادى و بهداشتى است که عوارض ناشى از آن تهدیدى جدى براى جامعه بشرى محسوب شده و موجب رکود اجتماعى در زمینه ‏هاى مختلف مى‌گـــــردد همچنین ویــرانگری‏ هاى حاصل از آن زمینه ساز سقوط بسیارى از ارزش‌ها و هنجارهاى فرهنگى و اخلاقى شده و بدین ترتیب سلامت جامعه را بطور جدى به مخاطره مى‌اندازد.پدیده شوم قاچاق موادمخدر بیش از آنکه فعالیتى سوداگرانه، تجارى و اقتصادى در عرصه مافیاى اقتصاد بین ‏المللى باشد، ابزارى کارآمد، مؤثر و راهبردى در گسترش نظام سلطه صاحبان قدرت جهان بر کشورهاى توسعه نیافته است. تحلیلگران مسائل سیاسى و اجتماعى بر این باورند که در تهاجم و نفوذ فرهنگی، پدیده موادمخدر مهمترین عامل به تباهى کشیدن و انحطاط اخلاقى جوامع به شمار می‏ رود. متاسفانه گسترش دامنه مصرف موادمخدر در جامعه امروزى به حدى است که حتى قشر متفکر و تحصیل کرده را نیز به سمت خود کشانده است. مبارزه با اعتیاد نیز قطعاً بیش از آنکه ماموریتى در راستاى وظایف مصرحه نیروى انتظامى باشد، اقدامى است استراتژیک در مقابله با ابزار نظام سلطه جهانى در انحطاط اخلاقى جوامع با اهداف خاص سیاسی. اعتیاد بعنوان یک آسیب اجتماعی، هیچ گاه بطور کامل ریشه‏ کن نخواهد شد، اما با تدبیر، اندیشه و تلاشى مخلصانه حداقل می‏توان آنرا به کنترل در آورد. در این راستا تلاش ما بر این است تا با ارتقاء سطح آگاهى اقشار مختلف جامعه پیشگیرى از اعتیاد را بر باشیم که اگر هم در آن فرد معتادى وجود دارد، درصدد نجات خویشتن باشد.

تاریخچه مصرف مواد مخدر

خاصیت خواب آوری و تخدیری شیره خشخاش اززمان تاریخ مکتوب بشر بر انسان شناخته شده است . آدمی که از آغاز زندگی خود همواره در جستجور راهی برای فرار از رنج ها و دردهای خود بود خیلی زود افیون یا شیره خشخاش را شناخت و به کار برد .

سومریان از کهن ترین اقوامی بودند که تریاک را شناختند و آن را گیاه شادی بخش نامیدند آن گونه که از نوشته های باستانی برمی اید مردم بابل ، مصر و روم از دیر باز نه تنها تریاک را می شناختند بلکه آن را کشت می کرده و به خواص تخدیری آن نیز گاهی اشاره داشته اند .

در پاپیروس ابرس مربوط به سالهای 1500 قبل از میلاد به روشی درمانی برای جلوگیری از گریه کودکان اشاره شده است ( امروزه نیز در مصر با استفاده از دارویی که تریاک در آن بکار برده میشود کودکان را آرام میکنند ) در این پاپیروسها به نوعی نوشیدنی اشاره شده است که بعدها نیز مصرف آن ادامه یافته و در نوشته های بسیاری از نویسندگان به عنوان نخستین مورد مصرف تریاک شناخته شده است .

گفته می شود جایگاه اصلی تریاک مصر بوده است چراکه مصری ها از قدیم خشخاش را کشت و شیره آن را مصرف می نموده اند و آن را تبائیکا مشتق از واژه تبس نام شهری که خشخاش در آن کشت می شده است می نامیدند .

در آشور بر روی نقش برجسته هایی که به دوران پیش از میلاد می رسد به تصویر دسته گلی از کوکنار یا خشخاش برمی خوریم . همچنین بر روی یکی از سکه های یونان باستان نیز تصویر بوته خشخاش دیده می شود .

در ادبیات کلاسیک یونان ، در اثار ویرژیل و اوید اشاره هایی به خشخاش خواب آور شده است . خدای خواب یونان موسوم به هیپنوز همانند خدای خواب رومیان موسوم به سومنوس غالبا در حالی که شاخه هایی از خشخاش در دست داشتند و گاهی خود را با آن آراسته بودند و گاهی اوقات ظرفی که حاوی تریاک بود در دست داشتند نقاشی می شدند . در اساطیر یونان آمده است که کرس خشخاش را آفرید تا بتواند به خواب برود و فراموش کند که دخترش را به پلوتو داده است .

پزشکان هندی و یونانی نیز تریاک را در دوران باستان می شناخته و در درمان بیماران خود از آن بهره می گرفته اند . بقراط و تئوفرات شاگردان ارسطو نیز مواد افیونی را برای پیشگیری و درمان اسهال و دیگر دردها تجویز می نمودند . اروپائیان نیز از 4000 سال پیش ( و به قولی 4800 سال پیش ) با اثرهای ضد درد و خواص دارویی افیون آشنا بوده اند .

کلمه ی تریاک در اصل از کلمه یونانی «تریاکا» گرفته شده که به مخلوطی از 60 تا 70 ماده ی مختلف محلول در عسل اطلاق می شده است. این مخلوط علیه سموم بعضی از حیوانات اثر پادزهری داشته و به همین منظور (یعنی بعنوان پادزهر) استفاده می شده است. واژه ی «تریاکا» خود از کلمه «تریون» گرفته شده که در یونانی نام حیوانی با سّم خطرناکی بوده است. «تریاکا» اولین بار توسط پاراسلسوس، طبیب و شیمی دان بزرگ سوئیسی و توماس سیدنهام پزشک معروف انگلیسی به صمغ شیری رنگ مترشحه از میوه ی کپسولی گیاه خشخاش اطلاق شد. همین دو دانشمند استفاده از تنتور این صمغ را در اروپا رایج نموده اند.

گفته شده که بذر خشخاش در سال های 600 تا 700 پیش از میلاد به چین برده شده است . گرچه دانشمندان چینی از زمان دور با تریاک اشنا بوده اند ولی تنها در اوایل سده نوزدهم میلادی بود که تریاک در این کشور به یک مشکل اقتصادی _ اجتماعی تبدیل شد . دولت چین تا سال 1767 واردات تریاک را از هند به مقدار 200 صندوق برای استفاده دارویی مجاز دانسته بود ولی پس از آنکه در این سال شرکت هند شرقی انحصار تریاک را در دست گرفت صادرات تریاک به چین با سرعت افزایش یافت . به طوری که حجم صادرات یاد شده به این کشور در سال 1800 به 2000 صندوق ، در سال 1821 به 5000 صندوق ، در سال 1831 به 10000 صندوق و بالاخره در سال 1850 به 70000 صندوق افزایش یافت . این امر سبب معتاد شدن چندین میلیون چینی ، بر باد رفتن حجم زیادی از توان مالی کشور و ایجاد بحران در زمینه های اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی این کشور گردید . این وضعیت برخی از روشنفکران چینی را واداشت تا جنبشی سیاسی _ اجتماعی را بر علیه واردات تریاک توسط دولت انگلستان را بپا کرده و دولت چین را وادار کنند تا قوانینی علیه ورود تریاک و مصرف آن در این کشور وضع کند . این امر سبب بروز جنگ هایی در فاصله سال های 1856 تا 1858 گردید که به جنگ های تریاک معروف است . با شکست چین در این جنگ ها دولت انگلستان توانست تجارت و کشت تریاک را در چین به دست گیرد.

به هر حال از آنجا که تا قرن نوزدهم بشر به داروهای مسکن و داروهای جانشین که بتوانند خواص تریاک را در خود داشته باشند دسترسی نداشته و در زمینه ساخت آنها پیشرفت بسیار کمی داشته است تر یاک داروی همه دردها شناخته می شد و اکثر بیماریهای مرسوم را درمان می کرده است و به نظر می رسد که در هیچ کجا نسبت به مصرف تریاک تا اواخر قرن حاضر نگرانی وجود نداشته است . در قرن 19 تریاک در کشورهای غربی به اسانی در دسترس قرار داشت و پزشکان این ماده را با آزادی و بدون هیچ محدودیتی تجویز می کردند .

با اختراع سرنگ در اواسط قرن نوزدهم و کاربرد آن در تزریق مواد بر گرفته شده از تریاک معتادان این ماده افزایش یافت . با گسترش و کاربرد سرنگ در تزریق مواد ابتدا این باور نادرست که اگر مواد افیونی تزریق شوند اعتیاد آور نخواهند بود در میان برخی از پزشکان به وجود آمد .

در اغاز قرن بیستم سوء مصرف مواد مخدر به یک چالش عظیم جهانی تبدیل شد که تا امروز بشر با آن دست به گریبان است .

تاریخچه مواد مخدر در ایران

از آشنایی ایرانیان با تریاک و مواد مشتق شده از آن زمان زیادی نمی گذرد . آنچه که از شواهد تاریخی برمی آید ، ایرانیان باستان با تریاک آشنا نبوده اند ، در اوستا و ادبیات باستانی هم نامی از ان برده نشده است .

در فرهنگ های معتبر فارسی مثل معین، عمید و دهخدا تریاک، تریاق یا دریاق به دو معنی یکی معجونی که اثر پادزهری دارد و یکی به مفهوم شیره ی مترشحه از کپسول نارس گیاه خشخاش آمده است.

می دانیم که دانشمندان و پزشکان مانند محمد زکریای رازی و ابن سینا از نخستین کسانی بودند که به خواص دارویی تریاک آشنا بوده اند و آن را برای درمان بیماران خود به کار می برده اند .

از آنجا که در ایران پیش از اسلام نوشیدن الکل رایج بوده است و پس از اسلام نوشیدن الکل حرام اعلام شده است مصرف حشیش و تریاک به عنوان یک داروی اولیه رواج داشت .

به کار بردن تریاک نیز در ایران جایگزین طیف گسترده ای از نیازهای برآورده نشده پزشکی و بهداشتی بوده است . بسیاری از مردمی که تریاک مصرف می کرده اند به کار روزمره خود ادامه داده و مشکلی در زمینه فعالیت های اجتماعی و خانوادگی خود نداشته اند . همچنین تولید ، فروش و مصرف آن جرم تلقی نشده و افرادی که مبتلا به مصرف مواد افیونی بوده اند از جامعه طرد نمی شده اند . به هر حال مسئله اعتیاد به مواد مخدر( به ویژه تریاک ) در ایران از از اواخر سده نوزدهم میلادی آغاز می شود پیش از آن اگرچه تریاک در ایران در دسترس بوده ولی می توان گفت که اعتیاد به آن بسیار کم بوده است .

هنگامی که در ادبیات فارسی به دیده تاریخی به کلمه تریاک نگاه می کنیم می بینیم پیش از عصر صفوی به معنی پادزهر به کار رفته است. به عنوان مثال اشعار زیر گویای این مطلب است:

که این آشتی جستن از بحر چیست نگاه کن که تریاک این زهر چیست

سرانجام بستر جز از خاک نیست از او بهره زهر است و تریاک نیست

فردوسی

ز دشمن جفا بردی از بهر دوست که تریاک اکبر بود زهر دوست

سعدی

اگر تو زخم زنی به که دیگری مرهم اگر تو زهر دهی به که دیگران تریاک

حافظ

اما از دوره صفوی به بعد تریاک به معنی ماده مخدر گرفته شده است:

یک لفط نمایان تو در حق من این بود کز وعده تریاک تو تریاک بریدم

عشرتی (دوره صفوی)

شقایق از آن بر لب جو شده که تریاکی هم صحبت او شده

ملاصدرا (دوره صفوی)

ایرانی ها تیز از قرن ها پیش با گیاه خشخاش آشنا بوده اند. کشت خشخاش را طبق شواهد تاریخی به دوره سلسله صفویه و در اطراف شهر یزد یا کرمان نسبت می دهند که محصول آن هم به مصارف داخلی می رسیده ولی کشت این گیاه به منظور صدور محصول آن به خارج از کشور را از قرن هجدهم می دانند.

در مورد زمان ورود تریاک به ایران نظرات گوناگونی وجود دارد. گروهی از مورخان ورود تریاک را یادگار یورش اعراب دانسته و گفته اند افیون یا کوکنار که از دوران قدیم به خشخاش معروف بوده و هم اکنون آن را تریاک می نامند با حمله اعراب از مصر و عربستان به ایران آمده و از همان دوران خوردن آن را به عنوان داروی مسکن دردها و درمان بی خوابی رایج شده است. برخی دیگر لشکر مغول را عامل گسترش این ماده در ایران دانسته اند اگر چه رازی و بوعلی پیش از این دوره خواص تریاک را می شناختند. در مورد تریاک خوردن ایرانیان اغلب مورخین متفق القولند که این عادت از زمان سلسله صفویه ایجاد شده است. آنچه مسلم است تریاک خواری در دوره شاهان صفویه در ایران زمین شیوع سرسام آوری داشته تا حدی که بعضی از پادشاهان این سلسله هم معتاد بوده اند، از جمله دلایل این ادعا نوشته های «تاورنیه» است که در دوره شاه عباس از ایران بازدید کرده است و در سفرنامه خویش از تریاک خواری ایرانیان فراوان یاد می کند. او در سال 1629 میلادی در مورد چگونگی اعتیاد در ایرا ن چنین نوشت : از عادت های بد و حیرت انگیز ایرنیان استعمال تریاک است که حب کرده و می خورند . ابتدا به اندازه سر سنجاق و بعد کم کم آن را زیاد کرده تا به حد فندق می رسانند و هنگامی که کار به اینجا می کشد دیگر جرات ترک آن را پیدا نمی نمایند . «شاردن» نیز که بعد از تاورنیه از ایران بازدید می کند از نوشیدن جوشانده گرزُ خشخاش که بدان کوکنار می گفته اند یاد می کند و می گوید : مصرف این دارو ( شربت کوکنار ) در حقیقت نتیجه یک تمایل شوم عمومی است و به زحمت از هر 10 نفر یکی را می توان یافت که به این عادت شوم آلوده نباشند .

«فریر» طبیب شرکت هند شرقی که در سال 1677 میلادی برابر 1087 هجری قمری از ایران بازدید کرده در سفرنامه خود این طور می نویسد که ایرانی ها هر وقت بخواهند کیفور بشوند تریاک می کشند و اضافه می کند که معتادین می توانند مقدار فوق العاده زیادی از این ماده را مصرف کنند بدون اینکه ناراحتی پیدا کنند و آنها حالتی شبیه به مستی پیدا می کنند.

*مقاله درمورد بیماران معتاد تزریقی*

چکیده

با توجه به افزایش معتادان تزریقی و موارد بستری آنان در بخش‌های عفونی و پیچیدگی‌های مشکلات پزشکی آنان، درک بهتر ویژگیهای بیماریهای عفونی در این افراد ضروری است. این مطالعه با هدف بررسی اپیدمیولوژی، شیوع و سیر انواع بیماریهای عفونی برروی 126 مورد بستری در 122 معتاد تزریقی در بخش‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از خرداد 81 الی دی 82 انجام شده است. عفونت‌های این افراد در گروه‌های پوست و بافت نرم، استخوان و مفاصل ، اندوکاردیت و عروقی، ریوی و سل، هپاتیت، CNS ، داخل شکمی، Sepsis و ایدز مورد بررسی قرار گرفت. شایع‌ترین گروه‌های بیماری به ترتیب عفونت‌های پوست و بافت نرم ، ریوی و هپاتیت بود. آبسة بافت نرم، پنومونی و سلولیت به ترتیب بیشترین فراوانی را داشتند. تب شایعترین شکایت و فراوان‌ترین یافتة غیر طبیعی بود. شایع‌ترین علل تب به ترتیب عفونت‌های ریوی، عفونت‌های جلدی و بافت نرم و علل غیر عفونی بود. سرولوژی HIV در 20 بیمار( 7/35%) از 59 بیمار مثبت بود. 9 مورد سل ریوی اسمیر مثبت 27% عفونت‌های ریوی را تشکیل می‌داد. متوسط زمان بستری 14 روز بود. 3/57% بیماران با بهبودی ترخیص، 1/8% ارجاع، 17% بیمارستان را ترک و 7/17 % فوت کردند.

مقدمه

عفونت در معتادان تزریقی به علت پیچیدگی ‌ مشکلات پزشکی این بیماران و وضعیت روانی اجتماعی خاص آنان همواره برای پزشکان مشکل‌ساز بوده‌است. عفونت شایع‌ترین علت مرگ در معتادان تزریقی است. (7) روش برخورد با بیماریهای عفونی در این بیماران نیازمند درک حالات رفتاری معتادان و تکامل روشهای مواجهه با مشکلات آنان می‌باشد به نحویکه منجر به اقدامات درمانی موفقیت‌آمیز گردد. بیشتر پیچیدگی‌های عفونت‌های مرتبط با مواد مخدر از انتشار عوامل عفونی بین معتادان به تزریق هروئین رخ می‌دهد.(8)

تظاهرات این بیماریها بسیار متنوع و اغلب غیر اختصاصی است مانند تب، ضعف، کاهش وزن، درد و تنگی نفس، لذا تشخیص طیبعت واقعی بیماری در اغلب موارد دشوار است. از طرفی واکنش‌های تب‌دار در یک فرد IVDA 1 ممکن است به واسطة مواد سمی یا ناخالصی‌های موجود در مادة مخدر تزریقی باشد. مشکل دیگر این است که این افراد به طور شایعی بدون تجویز پزشک از آنتی‌بیوتیکها جهت خوددرمانی یا پیشگیری از عفونت‌ها استفاده می‌کنند. لذا کشت‌ها ممکن است منفی باشد یا فقط در مورد برخی از عوامل بیماریزا مثبت شود از سوی دیگر به علت همین مصرف نابجای آنتی‌بیوتیکها شیوع مقاومت‌های دارویی در این افراد بالاتر است.(7)

اپیدمی ایدز که ارتباط فراوانی با استفاده از سوزن مشترک بین این افراد دارد همراه با کلیه تظاهرات، عوارض و پیچیدگی‌هایش مسئله را پیچیده‌تر می‌کند. از طرفی به علت احتمال بالاتر رفتارهای جنسی پرخطر در این گروه از افراد احتمال بیماریهای مقاربتی نیز بیشتر است.(7)

الگوی تظارهرات و عوارض بیماریهای عفونی در افراد IVDA پیوسته در حال تغییر است. در مطالعات قبل از سال 1970 مالاریای فالسیپاروم و کزاز از موارد شایع در این افراد بود ولی در حال حاضر کمتر دیده می‌شوند، در عوض عفونت با ویروس عفونی در افراد IVDA ارگانیسم‌های نامعلومی مانند سراشیا و سودومونا در نواحی جغرافیایی خاص ذکر شده‌اند. بنابراین روند اپیدمیولوژیک در هر منطقه در IVDA ها مهم است.

جامعة ایران طی دهه‌های اخیر همواره از مشکل اعتیاد رنج می‌برده است. شیوع اعتیاد تزریقی همزمان با انتقال HIV و HCV بر مشکل فوق افزوده است.(9) بر اساس آخرین آمارهای رسمی اکنون سه میلیون و 700 هزار نفر در کشور به مواد مخدر اعتیاد دارند. ازا ین تعداد دو میلیون و 500 هزار نفر سوء مصرف مواد مخدر دارند. این آمار از تعداد معتادان شناسائی شده به دست آمده در صورتیکه شمار معتادان به مواد مخدر در کشور بسیار بیشتر از این میزان است.(6) بر اساس یک بررسی در اواخر سال 1998 ، 2/16 % جمعیت معتاد تحت مطالعه، طی یک ماه منتهی به نمونه‌گیری، تزریق مادة مخدر داشتند. جالب آن است که 30% کسانیکه تزریق وریدی داشتند از قابلیت انتقال ویروس ایدز از این طریق اطلاعی نداشتند. نیمی از این افراد از سوزن مشترک استفاده می‌کردند. (10) جهت مقایسه در آمریکا تخمین زده می‌شود یک میلیون و دویست هزار نفر، در اتحادیة اروپا هفتصدوپنجاه هزار نفر و در استرالیا صدهزار نفر اعتیاد تزریقی دارند.(11)

امروزه ایدز در رأس علل مرگ و میر جوانان و در رتبه چهارم علت مرگ در تمام سنین قرار گرفته است. تا آخر سال 2000، پنجاه و هشت میلیون مبتلا به ویروس HIV در سرتاسر دنیا وجود داشته‌اند و بیست و دو میلیون نفر به واسطة ایدز جان باخته‌اند.(10) قریب سه چهارم موارد ثبت شده در مالزی‌، ویتنام، چین، جنوب شرقی هندوستان و میانمار، در بین افراد معتاد تزریقی رخ داده است. در غرب اروپا نیز اعتیاد تزریقی عامل 44% موارد جدید ایدز می‌باشد. در ایران 67% افراد HIV مثبت معتاد تزریقی هستند.(5)

علیرغم ابعاد مسئله ، در ایران مطالعات کمی در زمینه تظاهرات بیماری‌های عفونی در معتادان تزریقی انجام گرفته است. به عنوان مثال طی چهار سال گذشته از 1356 مقاله ارائه شده در کنگره‌های سالانه بیماریهای عفونی و گرمسیری تنها دو مقاله در این رابطه بوده است.(2و4)

این مطالعه گامی در جهت بررسی اپیدمیولوژی وتظاهرات بیماریهای عفونی در افراد IVDA و مقایسة آن با نتایج مطالعات دیگر و آمار مطرح شده در کتب مرجع است. نتایج این بررسی ضمن آنکه در پایه‌ریزی مطالعات بعدی مفید خواهد بود ، در برنامه‌ریزی‌های راهبردی و طراحی نحوة ادارة بیماریهای عفونی در افراد IVDA در ایران کمک کننده است.

1 –Inttavenus drug abuser

*مقاله درمورد اعتیاد*

تعریف اعتیاد

اعتیاد حالتی است که ناشی از استعمال مداوم بعضی از داروها (موسوم به مواد مخدر) می‌باشد، به‌طوری که قطع استفاده از این مواد باعث بروز اختلال در عملکرد بدن انسان می‌شود. [۴] این وابستگی از طرفی باعث تسکین و آرامش موقت و گاهی تحریک و نشاط گذرا برای فرد می‏گردد و از طرف دیگر بعد از اتمام این اثرات سبب جستجوی فرد برای یافتن مجدد ماده و وابستگی مداوم به آن می‏شود. [۲] در این حالت فرد هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی به ماده مخدر وابستگی پیدا می‌کند و مجبور است به تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد.

انواع اعتیاد

اعتیاد را می‌توان به دو گروه مجاز و غیرمجاز تقسیم‌بندی نمود.

اعتیاد مجاز

اعتیاد مجاز، شامل مصرف مداوم موادی است که به‌عنوان دارو شناخته می‌شوند. این مواد دارویی ممکن است طبیعی یا مصنوعی باشند و با تجویز پزشک و یا به‌صورت خودسرانه مصرف شوند. اعتیاد به موادی مانند تنباکو و سیگار نیز که از نظر روانی وابستگی ایجاد می‌کند و باعث تداوم مصرف می‌شود، در ردیف اعتیاد مجاز طبقه‌بندی می‌شود. [۶]

اعتیاد غیرمجاز

وابستگی فرد به مصرف همیشگی مواد مخدر و به‌گونه‌ای که قوانین کشور یا بین‌المللی آن را غیرقانونی بشناسد، اعتیاد غیر مجاز نامیده می‌شود.[۶]

مواد اعتیادآور

سازمان بهداشت جهانی مواد اعتیادآور را از جهت تأثیر آنها بر انسان به ۸ دسته کلی تقسیم می‌کند ،که عبارت‌اند از:

۱.توهم‌زاها

۲.کانابیس یا شیره گیاه شاهدانه

۳.مواد مخدر

۴.سستی‌زاها (مسکن‌ها–خواب آورها)

۵.آرام‌بخش‌ها

۶.چسب و مواد فرار (مواد استنشاقی)

۷.محرک‌ها

۸.الکل ، توتون و قهوه

مراحل اعتیاد

آشنایی: در این مرحله فرد از راه‌های مختلف (مثلاً از طریق دوستان خود) با مواد مخدر و نحوه استعمال آن آشنا می‌شود.

شک و تردید: در این مرحله، فرد سعی می‌کند با میل خود مبارزه کند.

اعتیاد واقعی: در این مرحله فرد دچار اعتیاد می‌شود و برای رسیدن به حالت نشئگی، هر بار بر میزان مصرف خود می‌افزاید.

زیان‌های جانبی

اعتیاد به مواد مخدر افزون بر زیان‌هایی که به طور مستقیم برای مصرف‌کنندهٔ آن دارد و هیچ فایده و سودی برای استفادهٔ آن تأیید نشده‌است،[۹] یکی از عوامل اصلی گسترش بیماری‌هایی چون ایدز و هپاتیت می‌باشد و همچنین زیان‌های اجتماعی و اقتصادی درخوری برای جامعه دارد که از آن میان می‌توان به از بین بردن بخشی از نیرو و مغز فعال جامعه اشاره کرد

به تازگی، برخی با مدلسازی اعتیاد با به کارگیری دانش اقتصاد نشان داده‌اند که درآمد و مصرف امروز مواد مخدر به چه میزان بر تقاضای مواد مخدر در آینده تأثیر خواهد گذاشت.

آزمایش اعتیاد

یکی از آزمایش‌های سنتی اعتیاد آزمایش ادرار است که روشی حتمی و دقیق نبوده و فرد می‌تواند با استفاده از مصرف مواد شیمیایی ویژه‌ای نتیجهٔ آزمایش را تغییر دهد هرچند که روش‌های دیگری برای آزمایش اعتیاد وجود دارد که با اطمینان بسیار بالا می‌توان از آن‌ها بهره گرفت.

اعتیاد

عبارت است از وابستگی به عوامل یا موادی که تکرار مصرف آنها با کم و کیف مشخص و در زمان معین از دیدگاه معتاد ضروری می‌نماید. یعنی تداوم بخشیدن به مصرف مواد و عوامل مخدر درمانی عامیانه ، غیرمعمول ، دور از موازین علمی و معتاد کسی است که نیازمند و وابسته روانی- جسمانی به مواد و عوامل مخدر و عادت‌زا می‌باشد که به منظور برآوردن آن بایستی از این مواد بطور مداوم و در فواصل مشخص استفاده کند.

مقدمه

افزایش سرسام آور مصرف مواد مخدر در جهان و قاچاق روز افزون این مواد پیامدهای وحشتناکی خواهد داشت که مستقیما نسل جوان و بشریت را تهدید می‌کند. گسترش شبکه قاچاق بین‌المللی و دام اعتیاد ، میلیون‌ها نفر جوان را به فساد و کام مرگ می‌کشاند و سوداگران مرگ را به ثروت و قدرت می‌رساند. اعتیاد یک مسئله بزرگ بهداشتی و بلایی اجتماعی و دارای جنبه‌های متعدد اقتصادی، سیاسی ، فرهنگی ، روانی ، اخلاقی و حقوقی است. از اینرو آگاهی خانواده‌ها درباره سرانجام نکبت‌بار اعتیاد در پیشگیری و مهار آن کمکی موثر به ‌شمار می‌آید.

شروع اعتیاد

اعتیاد با وابستگی جسمانی و روانی همراه است. بعضی از داروها نیز ممکن است با ایجاد وابستگی روانی در بیمار موجب افزایش مصرف شوند و اعتیاد بدهند. فرد معتاد با دریافت مواد اعتیادآور سرخوش و راضی می‌شود و با توقف مصرف دارو دجار خماری و اختلال شدید جسمانی می‌گردد. مواد اعتیادآور سبب پیدایش پدیده تحمل نیز می‌شوند. به ‌موجب این پدیده فرد معتاد برای دسترسی به اثر اولیه این مواد که در ابتدا با مقدار کم حاصل می‌شود مصرف خود را افزایش می‌دهد. شدت و نوع وابستگی نسبت به مواد اعتیادآور برحسب نوع و اثر آن متفاوت است. برخی از این مواد مانند تریاک و مشتقات آن وابستگی شدید ایجاد می‌کنند و برخی دیگر با وجود تاثیری که بر روان و ذهن فرد می‌گذارند اعتیاد دهنده به ‌شمار نمی‌آیند.

انواع اعتیاد

اعتیادات مجاز

اعتیادات مجاز عبارتند از: وابستگی و تداوم در مصرف موادی که به عنوان دارو شناخته شده بطور طبیعی یا صناعی بدست می‌آید. و شامل بسیاری از مواد دارویی بویژه آرام بخشها و خواب آورها می‌شوند که این مواد با تجویز پزشک و یا اغلب خود سرانه مصرف می‌شوند. اعتیادات مجاز خود به دو دسته تقسیم می‌شوند. اعتیاد به مواد مخدر طبیعی و صناعی به عنوان دارو شناخته می‌شوند. و اعتیاد به موادی که تنها از دیدگاه روانی عادت‌زا هستند و تداوم مصرف را ایجاب می‌کنند همانند تنباکو و مشابهین آنها. اعتیادات به این مواد از ساده ترین تا خطرناکترین عوارض را در معتاد و بطور غیر مستقیم در خانواده و جامعه موجب می‌گردد. مثل عوارض قلب و عروق ، سرطان در دستگاه تنفس.