مواد مخدر 240 ص

مقدمه

سوء مصرف و اعتیاد به مواد مخدر یکی از بلایای بزرگی است که بشر امروزه در همه جای جهان با آن دست به گریبان است. کارتل های بین المللی و باندهای عظیم قاچاق مواد مخدر در همه جای جهان از جمله در نزدیک کشور عزیزمان پایگاه هایی دارند و به تجارت اهریمنی خود که دومین تجارت پر سود دنیاست مشغول هستند .

اگر چه مقابله با تجارت غیر قانونی مواد مخدر و اثرات آن چالشی بزرگ برای جامعه جهانی است، جالب است بدانیم که پرسودترین تجارت های امروز دنیای ما تجارت اسلحه و مواد مخدر یعنی کسب و کارهایی برای نابودی بشر است.

میلیون ها نفر در مملکت ما با معضل مواد مخدر دست به گریبان اند، میلیون ها زن تباهی همسرشان را روزانه پیش رو می بینند و دم بر نمی اورند و میلیون ها کودک و نوجوان زیر سقف های پر دود زندگی می کنند و تباه می شوند. سالانه صدها تن مواد مخدر در کشور مصرف می شود که صدها میلیارد ریال از سرمایه ملی را بر باد می دهد. سن اعتیاد رو به کاهش رفته و به نوجوانی رسیده است. یک سوم طلاق های ثبت شده بدلیل اعتیاد است و شصت درصد از فضای زندان های کشورمان را معتادان اشغال کرده اند. هزاران نفر در راه مبارزه با این بلای اهریمنی جان باخته اند. بیکاری، ایدز، فحشاء، افسردگی ، خودکشی و صدها معضل دیگر با اعتیاد مرتبط هستند و سوغات های جدید مانند : قرص اکستازی ، شیشه ، کراک ، پان پراگ و ... در حال گسترش در بین نوجوانان است.

متاسفانه ازسوی دیگر شاهد جهش در مصرف ترامادول و ترکیبات شبه افیونی در سالهای اخیر می باشیم به طوری که اولین مورد مسمومیت با ترامادول در ایران در سال 1382 گزارش شده است و در سال 1384 به متوسط 24 مورد مسمومیت در ماه و در سال 1385 به متوسط 66 مورد مسمومیت در ماه رسیده است که در طی یکسال رشدی نزدیک به 3 برابرداشته است .

اعتیاد چیست ؟

اعتیاد یــک «بیمارى اجتماعی» است که عوارض جسمى و روانى دارد و تا زمانى که بـه علل گرایش «بیمار» توجه نشود، درمان جسمى و روانى فقط براى مدتى نتیجه‏ بخش خواهد بود و فـــرد مـــعتاد دوباره گرفتار « مواد اعتیاد آور» می‏ گردد.اعتیاد به موادمخدر یکى از مهمترین مشکلات اجتماعی، اقتصادى و بهداشتى است که عوارض ناشى از آن تهدیدى جدى براى جامعه بشرى محسوب شده و موجب رکود اجتماعى در زمینه ‏هاى مختلف مى‌گـــــردد همچنین ویــرانگری‏ هاى حاصل از آن زمینه ساز سقوط بسیارى از ارزش‌ها و هنجارهاى فرهنگى و اخلاقى شده و بدین ترتیب سلامت جامعه را بطور جدى به مخاطره مى‌اندازد.پدیده شوم قاچاق موادمخدر بیش از آنکه فعالیتى سوداگرانه، تجارى و اقتصادى در عرصه مافیاى اقتصاد بین ‏المللى باشد، ابزارى کارآمد، مؤثر و راهبردى در گسترش نظام سلطه صاحبان قدرت جهان بر کشورهاى توسعه نیافته است. تحلیلگران مسائل سیاسى و اجتماعى بر این باورند که در تهاجم و نفوذ فرهنگی، پدیده موادمخدر مهمترین عامل به تباهى کشیدن و انحطاط اخلاقى جوامع به شمار می‏ رود. متاسفانه گسترش دامنه مصرف موادمخدر در جامعه امروزى به حدى است که حتى قشر متفکر و تحصیل کرده را نیز به سمت خود کشانده است. مبارزه با اعتیاد نیز قطعاً بیش از آنکه ماموریتى در راستاى وظایف مصرحه نیروى انتظامى باشد، اقدامى است استراتژیک در مقابله با ابزار نظام سلطه جهانى در انحطاط اخلاقى جوامع با اهداف خاص سیاسی. اعتیاد بعنوان یک آسیب اجتماعی، هیچ گاه بطور کامل ریشه‏ کن نخواهد شد، اما با تدبیر، اندیشه و تلاشى مخلصانه حداقل می‏توان آنرا به کنترل در آورد. در این راستا تلاش ما بر این است تا با ارتقاء سطح آگاهى اقشار مختلف جامعه پیشگیرى از اعتیاد را بر باشیم که اگر هم در آن فرد معتادى وجود دارد، درصدد نجات خویشتن باشد.

تاریخچه مصرف مواد مخدر

خاصیت خواب آوری و تخدیری شیره خشخاش اززمان تاریخ مکتوب بشر بر انسان شناخته شده است . آدمی که از آغاز زندگی خود همواره در جستجور راهی برای فرار از رنج ها و دردهای خود بود خیلی زود افیون یا شیره خشخاش را شناخت و به کار برد .

سومریان از کهن ترین اقوامی بودند که تریاک را شناختند و آن را گیاه شادی بخش نامیدند آن گونه که از نوشته های باستانی برمی اید مردم بابل ، مصر و روم از دیر باز نه تنها تریاک را می شناختند بلکه آن را کشت می کرده و به خواص تخدیری آن نیز گاهی اشاره داشته اند .

در پاپیروس ابرس مربوط به سالهای 1500 قبل از میلاد به روشی درمانی برای جلوگیری از گریه کودکان اشاره شده است ( امروزه نیز در مصر با استفاده از دارویی که تریاک در آن بکار برده میشود کودکان را آرام میکنند ) در این پاپیروسها به نوعی نوشیدنی اشاره شده است که بعدها نیز مصرف آن ادامه یافته و در نوشته های بسیاری از نویسندگان به عنوان نخستین مورد مصرف تریاک شناخته شده است .

گفته می شود جایگاه اصلی تریاک مصر بوده است چراکه مصری ها از قدیم خشخاش را کشت و شیره آن را مصرف می نموده اند و آن را تبائیکا مشتق از واژه تبس نام شهری که خشخاش در آن کشت می شده است می نامیدند .

در آشور بر روی نقش برجسته هایی که به دوران پیش از میلاد می رسد به تصویر دسته گلی از کوکنار یا خشخاش برمی خوریم . همچنین بر روی یکی از سکه های یونان باستان نیز تصویر بوته خشخاش دیده می شود .

در ادبیات کلاسیک یونان ، در اثار ویرژیل و اوید اشاره هایی به خشخاش خواب آور شده است . خدای خواب یونان موسوم به هیپنوز همانند خدای خواب رومیان موسوم به سومنوس غالبا در حالی که شاخه هایی از خشخاش در دست داشتند و گاهی خود را با آن آراسته بودند و گاهی اوقات ظرفی که حاوی تریاک بود در دست داشتند نقاشی می شدند . در اساطیر یونان آمده است که کرس خشخاش را آفرید تا بتواند به خواب برود و فراموش کند که دخترش را به پلوتو داده است .

پزشکان هندی و یونانی نیز تریاک را در دوران باستان می شناخته و در درمان بیماران خود از آن بهره می گرفته اند . بقراط و تئوفرات شاگردان ارسطو نیز مواد افیونی را برای پیشگیری و درمان اسهال و دیگر دردها تجویز می نمودند . اروپائیان نیز از 4000 سال پیش ( و به قولی 4800 سال پیش ) با اثرهای ضد درد و خواص دارویی افیون آشنا بوده اند .

کلمه ی تریاک در اصل از کلمه یونانی «تریاکا» گرفته شده که به مخلوطی از 60 تا 70 ماده ی مختلف محلول در عسل اطلاق می شده است. این مخلوط علیه سموم بعضی از حیوانات اثر پادزهری داشته و به همین منظور (یعنی بعنوان پادزهر) استفاده می شده است. واژه ی «تریاکا» خود از کلمه «تریون» گرفته شده که در یونانی نام حیوانی با سّم خطرناکی بوده است. «تریاکا» اولین بار توسط پاراسلسوس، طبیب و شیمی دان بزرگ سوئیسی و توماس سیدنهام پزشک معروف انگلیسی به صمغ شیری رنگ مترشحه از میوه ی کپسولی گیاه خشخاش اطلاق شد. همین دو دانشمند استفاده از تنتور این صمغ را در اروپا رایج نموده اند.

گفته شده که بذر خشخاش در سال های 600 تا 700 پیش از میلاد به چین برده شده است . گرچه دانشمندان چینی از زمان دور با تریاک اشنا بوده اند ولی تنها در اوایل سده نوزدهم میلادی بود که تریاک در این کشور به یک مشکل اقتصادی _ اجتماعی تبدیل شد . دولت چین تا سال 1767 واردات تریاک را از هند به مقدار 200 صندوق برای استفاده دارویی مجاز دانسته بود ولی پس از آنکه در این سال شرکت هند شرقی انحصار تریاک را در دست گرفت صادرات تریاک به چین با سرعت افزایش یافت . به طوری که حجم صادرات یاد شده به این کشور در سال 1800 به 2000 صندوق ، در سال 1821 به 5000 صندوق ، در سال 1831 به 10000 صندوق و بالاخره در سال 1850 به 70000 صندوق افزایش یافت . این امر سبب معتاد شدن چندین میلیون چینی ، بر باد رفتن حجم زیادی از توان مالی کشور و ایجاد بحران در زمینه های اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی این کشور گردید . این وضعیت برخی از روشنفکران چینی را واداشت تا جنبشی سیاسی _ اجتماعی را بر علیه واردات تریاک توسط دولت انگلستان را بپا کرده و دولت چین را وادار کنند تا قوانینی علیه ورود تریاک و مصرف آن در این کشور وضع کند . این امر سبب بروز جنگ هایی در فاصله سال های 1856 تا 1858 گردید که به جنگ های تریاک معروف است . با شکست چین در این جنگ ها دولت انگلستان توانست تجارت و کشت تریاک را در چین به دست گیرد.

به هر حال از آنجا که تا قرن نوزدهم بشر به داروهای مسکن و داروهای جانشین که بتوانند خواص تریاک را در خود داشته باشند دسترسی نداشته و در زمینه ساخت آنها پیشرفت بسیار کمی داشته است تر یاک داروی همه دردها شناخته می شد و اکثر بیماریهای مرسوم را درمان می کرده است و به نظر می رسد که در هیچ کجا نسبت به مصرف تریاک تا اواخر قرن حاضر نگرانی وجود نداشته است . در قرن 19 تریاک در کشورهای غربی به اسانی در دسترس قرار داشت و پزشکان این ماده را با آزادی و بدون هیچ محدودیتی تجویز می کردند .

با اختراع سرنگ در اواسط قرن نوزدهم و کاربرد آن در تزریق مواد بر گرفته شده از تریاک معتادان این ماده افزایش یافت . با گسترش و کاربرد سرنگ در تزریق مواد ابتدا این باور نادرست که اگر مواد افیونی تزریق شوند اعتیاد آور نخواهند بود در میان برخی از پزشکان به وجود آمد .

در اغاز قرن بیستم سوء مصرف مواد مخدر به یک چالش عظیم جهانی تبدیل شد که تا امروز بشر با آن دست به گریبان است .

تاریخچه مواد مخدر در ایران

از آشنایی ایرانیان با تریاک و مواد مشتق شده از آن زمان زیادی نمی گذرد . آنچه که از شواهد تاریخی برمی آید ، ایرانیان باستان با تریاک آشنا نبوده اند ، در اوستا و ادبیات باستانی هم نامی از ان برده نشده است .

در فرهنگ های معتبر فارسی مثل معین، عمید و دهخدا تریاک، تریاق یا دریاق به دو معنی یکی معجونی که اثر پادزهری دارد و یکی به مفهوم شیره ی مترشحه از کپسول نارس گیاه خشخاش آمده است.

می دانیم که دانشمندان و پزشکان مانند محمد زکریای رازی و ابن سینا از نخستین کسانی بودند که به خواص دارویی تریاک آشنا بوده اند و آن را برای درمان بیماران خود به کار می برده اند .

از آنجا که در ایران پیش از اسلام نوشیدن الکل رایج بوده است و پس از اسلام نوشیدن الکل حرام اعلام شده است مصرف حشیش و تریاک به عنوان یک داروی اولیه رواج داشت .

به کار بردن تریاک نیز در ایران جایگزین طیف گسترده ای از نیازهای برآورده نشده پزشکی و بهداشتی بوده است . بسیاری از مردمی که تریاک مصرف می کرده اند به کار روزمره خود ادامه داده و مشکلی در زمینه فعالیت های اجتماعی و خانوادگی خود نداشته اند . همچنین تولید ، فروش و مصرف آن جرم تلقی نشده و افرادی که مبتلا به مصرف مواد افیونی بوده اند از جامعه طرد نمی شده اند . به هر حال مسئله اعتیاد به مواد مخدر( به ویژه تریاک ) در ایران از از اواخر سده نوزدهم میلادی آغاز می شود پیش از آن اگرچه تریاک در ایران در دسترس بوده ولی می توان گفت که اعتیاد به آن بسیار کم بوده است .

هنگامی که در ادبیات فارسی به دیده تاریخی به کلمه تریاک نگاه می کنیم می بینیم پیش از عصر صفوی به معنی پادزهر به کار رفته است. به عنوان مثال اشعار زیر گویای این مطلب است:

که این آشتی جستن از بحر چیست نگاه کن که تریاک این زهر چیست

سرانجام بستر جز از خاک نیست از او بهره زهر است و تریاک نیست

فردوسی

ز دشمن جفا بردی از بهر دوست که تریاک اکبر بود زهر دوست

سعدی

اگر تو زخم زنی به که دیگری مرهم اگر تو زهر دهی به که دیگران تریاک

حافظ

اما از دوره صفوی به بعد تریاک به معنی ماده مخدر گرفته شده است:

یک لفط نمایان تو در حق من این بود کز وعده تریاک تو تریاک بریدم

عشرتی (دوره صفوی)

شقایق از آن بر لب جو شده که تریاکی هم صحبت او شده

ملاصدرا (دوره صفوی)

ایرانی ها تیز از قرن ها پیش با گیاه خشخاش آشنا بوده اند. کشت خشخاش را طبق شواهد تاریخی به دوره سلسله صفویه و در اطراف شهر یزد یا کرمان نسبت می دهند که محصول آن هم به مصارف داخلی می رسیده ولی کشت این گیاه به منظور صدور محصول آن به خارج از کشور را از قرن هجدهم می دانند.

در مورد زمان ورود تریاک به ایران نظرات گوناگونی وجود دارد. گروهی از مورخان ورود تریاک را یادگار یورش اعراب دانسته و گفته اند افیون یا کوکنار که از دوران قدیم به خشخاش معروف بوده و هم اکنون آن را تریاک می نامند با حمله اعراب از مصر و عربستان به ایران آمده و از همان دوران خوردن آن را به عنوان داروی مسکن دردها و درمان بی خوابی رایج شده است. برخی دیگر لشکر مغول را عامل گسترش این ماده در ایران دانسته اند اگر چه رازی و بوعلی پیش از این دوره خواص تریاک را می شناختند. در مورد تریاک خوردن ایرانیان اغلب مورخین متفق القولند که این عادت از زمان سلسله صفویه ایجاد شده است. آنچه مسلم است تریاک خواری در دوره شاهان صفویه در ایران زمین شیوع سرسام آوری داشته تا حدی که بعضی از پادشاهان این سلسله هم معتاد بوده اند، از جمله دلایل این ادعا نوشته های «تاورنیه» است که در دوره شاه عباس از ایران بازدید کرده است و در سفرنامه خویش از تریاک خواری ایرانیان فراوان یاد می کند. او در سال 1629 میلادی در مورد چگونگی اعتیاد در ایرا ن چنین نوشت : از عادت های بد و حیرت انگیز ایرنیان استعمال تریاک است که حب کرده و می خورند . ابتدا به اندازه سر سنجاق و بعد کم کم آن را زیاد کرده تا به حد فندق می رسانند و هنگامی که کار به اینجا می کشد دیگر جرات ترک آن را پیدا نمی نمایند . «شاردن» نیز که بعد از تاورنیه از ایران بازدید می کند از نوشیدن جوشانده گرزُ خشخاش که بدان کوکنار می گفته اند یاد می کند و می گوید : مصرف این دارو ( شربت کوکنار ) در حقیقت نتیجه یک تمایل شوم عمومی است و به زحمت از هر 10 نفر یکی را می توان یافت که به این عادت شوم آلوده نباشند .

«فریر» طبیب شرکت هند شرقی که در سال 1677 میلادی برابر 1087 هجری قمری از ایران بازدید کرده در سفرنامه خود این طور می نویسد که ایرانی ها هر وقت بخواهند کیفور بشوند تریاک می کشند و اضافه می کند که معتادین می توانند مقدار فوق العاده زیادی از این ماده را مصرف کنند بدون اینکه ناراحتی پیدا کنند و آنها حالتی شبیه به مستی پیدا می کنند.