مقاله بررسی فعل مرکب در فارسی گفتاری معیار در 16 صفحه ورد قابل ویرایش

فعل مرکب در فارسی گفتاری معیار

چکیده

مقوله فعل مرکب از جالب ترین، ظریفترین و در عین حال پیچیده ترین بخش های پژوهش های نحوی است که توجه بسیاری از دستور نویسان و زبان شناسان را معطوف به خود نموده است. در این مختصر نگارنده بر آن است که ضمن بررسی جدیدترین تحلیل ها از فعل مرکب فارسی، بسامد وقوع فعل مرکب در زبان فارسی گفتاری معیاررا تعیین نماید، براساس نظریه تتا به بررسی ساخت موضوعی فعل مرکب فارسی گفتاری معیار بپردازد تحلیلی آماری از آن به دست دهد.

واژگان کلیدی :

زبان معیار، ساخت موضوعی، فعل مرکب، نظریه تتا، موضوع X

1- مقدمه

دستور نویسان و زبان شناسان ایرانی وغیر ایرانی توجه ویژه‌ای به مقولة فعل مرکب در زبان فارسی داشته اند و هر یک ضمن از اینکه آن را توصیف و طبقه بندی نموده اند، معیاری نیز برای متمایز ساختن آن از فعل ساده ارائه داده اند. از تحلیل های فعل مرکب فارسی در حیطة دستور سنتی می توان به تحلیل خیامپور (1352/62) ، عماد افشار (1372/8-126) ، نوبهار ( 1372، 162-159) خانلری (1373، 8-176) و لمبتون (1984، 93-84 ) اشاره کرد.

در سال های اخیر در پی پیشرفت هایی که در علم زبان شناسی در سطح جهانی صورت گرفته است و همسو با دستاوردهای نوین زبان شناختی در حیطة نحو و ساختواژه، تحلیل های ارزنده ای نیز از فعل مرکب فارسی ارائه شده است. از جمله این تحلیل ها می توان از تحلیل محمود کریمی (1992)، کریمی (1996) ، دبیر مقدم ( 1376) و زاهدی (1380) نام برد که هر یک با گرایشی متفاوت از دیگری به توصیف فعل مرکب فارسی پرداخته اند.

این پژوهش بر آن است با بررسی و کنکاش در تحلیل های فوق به تعریفی جامع، شفاف و منسجم از فعل مرکب دست یابد و سپس با این فرض که فعل مرکب در فارسی گفتاری معیار بسیار بیشتر از فعل ساده بکار می رود به بررسی پیکرة جمع آوری شده بپردازد. همچنین داده های پیکره حسب نظریة تتا در چارچوب نظریه حاکمیت و مرجع گزینی و همسو با محمد ابراهیمی ( 1382 ب) طبقه بندی و بسامد هر یک در فارسی گفتاری معیار محاسبه می گردد. در پایان یافته های پژوهش را ذکر نماید و پیامدهای نظری و کاربردی آنها را برشمارد.

3- تحلیل های فعل مرکب فارسی در حیطة دستور سنتی

زبان شناسان بسیاری در حیطة دستور سنتی به بررسی فعل مرکب فارسی پرداخته اند که در این قسمت به بررسی چند نمونه از این آثار بسنده می گردد:

- خانلری در کتاب دستور زبان فارسی ( 1373/8-176) فعل های فارسی را از نظر ساختمان به سه گونه ساده ، پیشوندی و مرکب تقسیم می کند و فعل مرکب را فعلی می داند که از ترکیب یک اسم یا صفت با یک فعل پدید آمده است. وی (1365، ج2، 8-127) می نویسد «‌اطلاق فعل مرکب به این گونه کلمات از آن جهت است که از مجموع آنها معنی واحدی دریافت می شود. « به باور خانلری در صورتی که هر یک از اجزاء معنی مستقل و اصلی خود را حفظ کرده باشند دیگر نمی توان آن را فعل مرکب دانست. لیکن حسب داده های زبان فارسی علاوه بر اسم یا صفت، مقوله های دیگر نحوی نیز می توانند به عنوان عنصر غیرفعلی در ساخت فعل مرکب شرکت کنند و دیگر اینکه حتی با در نظر گرفتن معیار معنا شناختی فوق برای تشخیص فعل مرکب می‌توان فعل پیشوندی را نیز زیر عنوان فعل مرکب لحاظ کرد.

نوبهار (1372، 161-159) فعل را از نظر ساخت به سه دسته ساده، پیشوندی و گروهی تقسیم می کند و فعل مرکب را به همراه فعل مرکب پیشوندی و عبارات فعلی، زیربخش فعل گروهی می داند.

این تحلیل نیز علیرغم گسترده بودن تقسیم بندی دقیقی از فعل مرکب به دست نمی دهند و پاسخگویی مسایل متفاوت مطرح در این زمینه نیست.

2- شیوه پژوهش

برای انجام این پژوهش ابتدا پیکرة زبانی در زبان فارسی گفتاری معیار جمع آوری گردید زبان معیار همسو با صادقی (1362) زبان درس خواندگان در نظر گرفته شد که در رادیو و تلویزیون نیز به کار رود و در آموزش زبان به خارجیان مورد استفاده قرار می گیرد. لذا در ابتدای امر مدت زمان 150 دقیقه مصاحبه های تلویزیونی با اساتید دانشگاه که هر روزه در برنامه های مختلف ترکیبی از شبکه های مختلف پخش می گردید ضبط شد. مدت زمان هر مصاحبه به طور میانگین 13 دقیقه منظور گردید . پس از ثبت داده های گفتاری آنها را مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار داده ایم.

4- تحلیل های نوین از فعل مرکب فارسی

دبیر مقدم (1376) با دیدگاهی ساختواژی نشان داده است که فعل های مرکب فارسی حاصل دو فرایند عمده ترکیب و انضمام هستند که هر یک از زیرمجموعه هایی را شامل می شوند. فعل های مرکب حاصل از فرایند ترکیب عمدتاً یک عنصر غیرفعلی یا یک عنصر غیرفعلی مطابق زیر بدست می آید:

الف – اسم و فعل ( دلخور بودن، دلخور شدن، دلخور کردن)

ب – گروه حرف اضافه ای و فعل ( به دنیا آمدن)

ت – قید و فعل (برانداختن، پس دادن)

ث – اسم مفعول و فعل کمکی مجهول ساز( کشته شدن، گفته شدن)

در فرایند انضمام نیز یا گروه حرف اضافه ای با از دست دادن حرف اضافه به فعل منضم م یشود و یا مفعول صریح شانه های دستوری خود را از دست می دهد و به فعل منقسم می گردد که چنین اسمی غیرارجاعی و فاقد حالت دستوری است. وی خاطر نشان کرده است که افعال حاصل از فرایند انضمام در هر دو صورت افعال مرکب لازم هستند.

لیکن محمد ابراهیمی (1382) الف تمامی افعال مرکب حاصل از انضمام مفعول صریح را فعل مرکب انضمامی نمی داند. وی بر پایه نظریه گفتمان بنیاد هاپر و تامپسون (1980) استدلال کرده است که در زبان فارسی معیار فعل مرکب انضمامی زمانی وجود خواهد داشت که گروه اسمی منضم به فعل نکره باشد. درصورتی که این گروه اسمی مشخص یا معرفه باشد ، اگر چه کلیه نشانه های دستوری خود را از دست داده باشد نمی توان گفت که به اسم جنس تبدیل شده است و فعل مرکب لازم به وجود آورده است. محمد ابراهیمی ( 1382 الف) مطابق جدول 4-1 استدلال می کند که اسمی نکره است و می توان اسم جنس باشند که از نظر گوینده وشنونده غیرارجاعی باشد.

اشباع موضوعی

در میان این دو انتها نیز ساخت های دیگری قرار دارند به گونه ای که هر چه به سوی او پیوستار حرکت نماییم با تعامل نحو – واژگان و بروز رفتارهای ساختواژی روبرو می شویم که از سطح کمتری از شفافیت ساختاری – معنایی برخوردارند. از طرفی هر چه به سوی دیگر پیوستار میل نماییم با تعامل بخش های نحوی – واجی مواجه خواهیم شد که به شفافیت ساختاری – معنایی می انجامد. وی معتقد است لزومی ندارد به وجود گشتاری به نام انضمام در ساخت فعل مرکب قایل شویم. لیک می توان به جای آن از فرایند ادغام (Merge) سخن به میان آورد.

زاهدی (1380 ، 5-224) می گوید برخی اوقات ممکن است صفت یا عنصر فعلی با واژه بستی دنبال شود مثال

علی شیشه را از آب پرش کرد.

به باور زاهدی ( همان ) پدیده واژه بست افزایی از تأثیرات صورت آوایی (PF) و نمایانگر تعامل نحو – واجی است.

قایل شدن به پیوستار ساخت فعل مرکب در زبان فارسی تحلیل نوینی است که می تواند در پژوهش و برنامه ریزی های زبانی کارآمد باشد.

لیکن طبق داده های پیکره ، واژه نسبت تنها عنصری نیست که جین دو جزء تشکیل دهنده فعل مرکب ظاهر می شود بلکه این عنصر می تواند مقوله های دیگر اسمی، صفتی ، … را نیز در بر گیرد. نمونه های (5) و(6) نشان دهنده این مطلب هستند.

(5) برای این کار احتیاج به موادی دارند.

(6) تا میان این راه های مناسب انتخاب مناسب کنند.

5- چهارچوب نظری

5-1 ساخت موضوعی فعل مرکب

محمد ابراهیمی ( 1382 ب 45-40) براساس نظریه حاکمیت و مرجع گزینی ( نظریه تتا) به بررسی ساخت موضوعی فعل می‌پردازد. و می‌گوید موضوع های فعل حداقل شرکت کنندگان لازم در انجام فعل می باشد و ساخت موضوعی فعل یعنی حداقل شرکت کنندگان لازم یا اجباری از جمله فاعل را مشخص می سازد. در هر گروه فعلی علاوه بر موضوع های فعل ممکن است گروه های دیگری هم حضور داشته باشند که بیان کننده مفاهیمی مثل حالت، مکان ، زمان فعل باشند که چنین گروه هایی اطلاعات اضافی و اختیاری محسوب می شوند. این نوع گروه ها را افزوده (Adjnnct) می نامیم.

بر این اساس و همسو با ابراهیمی ( همان) می توان افعال مرکب فارسی گفتاری معیار را به لحاظ تعداد موضوع های آن به دو دسته یک موضوعی و چند موضوعی تقسیم نمود. افعال چند موضوعی را نیز می توان به انواع دو موضوعی، سه موضوعی و چهار موضوعی تقسیم کرد.

نمودار شماره 5-1 را می توان نمودار تعداد موضوع های فعل مرکب در فارسی گفتاری معیار دانست.

انواع افعال را می توان در مثال های زیر مشاهده نمود :

(7) تعداد زنانی که در بیرون از خانه کار می کنند.

(8) چرا که دختران الگوهای جدیدتری را پیدا می کنن.

(9) والدین بچه ها را پایین تر از سن واقعی اونا ارزیابی می کنن.

(10) باهات سر هر چی بگی شرط می بندم که کاسه ای زیر نیم کاسه اس

لازم به ذکر است که موضوع های فعل به دو دسته بیرونی و درونی تقسیم می شوند. موضوع بیرونی را در اینجا موضوع 1 نام نهاده ایم و موضوع های درونی را که متمم می باشند تحت عنوان موضوع های 2و3و4 براساس ترتیب ظهورشان دریافت نام نهاده ایم.

5-2- نحوه بازتاب موضوع های فعل مرکب در فارسی گفتاری معیار

در فارسی گفتاری معیار موضوع های فعل مرکب به اشکال گوناگون اعم از گروه های اسمی ، صفتی ، حرف اضافه ای و یا بند خود ایستا و ناخودایستا بازتاب می یابند. گاه نیز موضوع فعل حسب یافت و اطلاعات موجود در بافت دارای بازتاب در سطح ر- ساخت نیست.

بنباراین می توان نمودار کلی نحوه بازتاب موضوع های فعل اعم از ساده و مرکب را در فارسی معیار به صورت زیر نشان داد.

موضوع های فعل

گروهی – اسمی – صفتی – حروف اضافه ای

بندی – خود ایستا – ناخود ایستا – مصدری – کوچک – غیرشخصی- با فعل – بدون فعل

نمودار 5-2-1 نحوه بازتاب موضوع های فعل

چکیده تحقیق:

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده تحقیق.

فصل اول )کلیات طرح تحقیق

1-1) مقدمه

1-2) تشریح و بیان موضوع .
1-3) فرضیه های تحقیق
1-4) ضرورت انجام تحقیق
1-5) اهداف اساسی تحقیق .
(1-6)قلمرو تحقیق
1-7) مفاهیم و اصطلا حات کلیدی

فصل دوم ) مبانی نظری تحقیق

2-1) مقدمه
2-2) اطلاعات حسابداری و تصمیم گیری
2-3) ماهیت تداوم فعالیت .
2-4) درجه شمول تداوم فعالیت .
2-5) تداوم و اصول حسابداری .
2-6) تداوم فعالیت و ارزش گذاری دارایی ها .
2-6-1) ارزش تسویه .
2-6-2) بهای تمام شده تاریخی .
2-6-3) ارزش جاری .
2-6-4) ارزش فعلی جریان های نقدی
2-7) اثرات تداوم فعالیت برحسابرسی
2-9) مبانی نظری شاخص ها
.
فصل سوم )روش و ساختار تحقیق
3-1) مقدمه
3-2) دامنه تحقیق
3-3) روش تحقیق 0
3-4) ابزار اندازه گیری .
3-5) تهیه پرسش نامه و جمع آوری اطلاعات .
3-6) پایانی ( قابلیت اطمینان ) پرسش نامه
3-7) اعتبار ( روایی ) پرسش نامه ...
3-8) روش توزیع پرسش نامه ..
3-9) معایب پرسش نامه
.
فصل چهارم )تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
4-1) آمار اطلاعات عمومی ( جمعیت شناسی ) .
4-2) تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از نمونه آماری .
4-2-1) نگاره های آماری ..
4-2-1-1)میانگین هر شاخص و میانگین مبنا..
4-2-1-2)محاسبه انحراف معیار هر شاخص
4-2-2) آزمون فرضیه هابا استفاده از آمار استنباطی .
4-2-2-1) فرضیه شماره یک
4-2-2-2) فرضیه شماره دو .
4-2-2-3) فرضیه شماره سه .
4-2-2-4) فرضیه شماره چهار
4-2-2-5) فرضیه شماره پنجم
4-2-2-6) فرضیه شماره شش
4-2-2-7) فرضیه شماره هفت .
4-2-2-8) فرضیه شماره هشت

فصل پنجم ) خلاصه تحقیق و نتیجه گیری

5-1) خلاصه تحقیق
5-2) نتایج تحقیق .
5-3) محدودیت های تحقیق
5-4) پیشنهادات برای تحقیقات آتی .

پیوست ها .
منابع و مأخذ 85