بخش اول:

مرمریت

مقدمه :

مرمریت یک سنگ دگرگونی به شمار‌می‌رود که طیّ میلیون‌ها سال تحمّل فشار و حرارت بوجود آمده است. از بقایای معادن قدیمی که درکردستان یافت می‌شود. یک معدن مرمریت نیز وجود دارد که شاید قدمتی بیش از 500 سال داشته باشد. نیاز امروزه جوامع بشری به این گونه‌ سنگ‌های تزئینی باعث شده که بازار خوبی برای آن‌ها فراهم باشد و متعاقب آن اکتشاف و استخراج بیشتری برای این سنگ صورت پذیرد. در ابتدا این سنگ‌ها به روش انفجاری استخراج می‌شدند، امّا اکنون با توجه به پیشرفت در علوم و صنایع مختلف روش‌های نوین‌تری مانند استفاده از دستگاه‌های حفاری و دستگاه سیم برش به‌کار می‌رود.

معادن مرمریت نیز بسان گذشته دارای سادگی در اکتشاف و استخراج نیستند. چه بسا معادنی که به ظاهر، از نظر مسایل اکتشافی و ذخایر سنگی غنی بوده‌اند اما بعد از چند سال استخراج از آن‌ها متوقف شده و باعث ورشکسته شدن افراد و شرکت‌ها شده‌اند.

بنابراین برای این‌که بتوان یک معدن مرمریت خوب را شناسایی و اکتشاف و سپس استخراج نمود نیاز به یک تجربة گرانبها الزامی است. برای این‌که یک معدن مرمریت و یا به‌طور کلی هرمعدنی عملکرد خوبی داشته باشد، باید هماهنگی خاصّی بین همة اجزا موجود در معدن اعم از بخش‌های اکتشاف و استخراج، کارکنان و ماشین‌آلات و کارگران وجود داشته باشد. شاید عملکرد بد یکی از این اجزاء درکلّ معدن اثر منفی گذاشته و باعث کاهش بازدهی معدن شود. پس وجود یک گروه آماده و هماهنگ درهر معدن ضروری به نظر می‌رسد. به هرحال می‌توان با بررسی اجزاء‌یک معدن و تشریح وظایف هر قسمت از معدن و چگونگی ایجاد رابطه در بخش‌های مختلف معدن به یک نتیجه‌گیری کلی در بحث عملکرد کل معدن رسید.

گرانیت سنگی آذرین اسیدی است و از معروف‌ترین و پر استفاده‌ترین سنگ‌ها به‌شمار می‌رود . گرانیت سنگی دانه درشت است و ابعاد دانه‌ها مساوی است. معمولاً دارای کوارتز فراوانی است و فلدسپات‌های زیادی هم دارد که مقدار ارتوز ازپلاژیوکلازها بیش‌تر است. معمولاً دارای مسکویت یا بیوتیت است و مقداری هورنبلند و گاهی هم پیروکسن در آن وجود دارد. رنگ آن معمولاً روشن است ولی رنگ‌های تیره در آن دیده می‌شود معمولاً به‌رنگ‌های صورتی، سفید، خاکستری روشن، سیاه و سبز دیده می‌شود و ممکن است بلورین یا شیشه‌ای باشد و ترکیبی شبیه‌ به گرانوریوریت دارد. گرانیت در استان کردستان نزدیک به 15 سال است که مورد اکتشاف و بهره‌برداری قرار گرفته است و قبل از آن نسبت به چگونگی استخراج آن و اقتصادی بودن استخراج آن به علت پراکندگی و تکنونیزه بودن تردید‌هایی وجود داشت! امّا با گذشت چند سال و تمرکز بیشتر بر روی آن ارزش آن بیش‌ از گذشته نمایان شد. در گذشته گرانیت در این منطقه از کشور تحت تأثیر معادن دیگر از جمله معادن سنگ مرمر و مرمریت و پوکه معدنی و معدن طلا قرار داشت اما در سالیان اخیر به علت اکتشاف عناصر کمیاب و استراتژیک در آن بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین برای مصارف ساختمانی، از نظر اقتصادی مناسب نیست. چون این گرانیت از نوع گرانیت‌های دگرسان شده را پاکی وی به شمار می‌رود یک گرانیت مولد محسوب می‌شود و کانی‌سازی و تمرکز عناصر اقتصادی در آن وجود دارد.

فصل اول

مرمریت شامل کریستال، چینی و ابری است. معدن مرمریت پشت باسکول که به علّت این‌که در نزدیکی باسکول قدیمی بوده است به این نام معروف است. این معدن از نزدیک به 30 سال پیش و توسط فردی به نام ارباب قنبر که بسیاری از معادن قدیمی ایران را کشف و استخراج نموده است کشف و به بهره‌برداری رسید. این معدن در جنوب غربی شهرستان قروه واقع شده است و با این شهر حدود 10 کیلومتر فاصله دارد و درنزدیکی کوه ابراهیم عطار و در نزدیکی روستای اوریه واقع شده است. به گفته مهندسین و تکنسین‌های این معدن، معدن به پشت باسکول به راحتی تا 20 الی 30 سال آینده نیز قابل بهره‌برداری است و به گفتة سرپرست این معدن تا 50 سال آینده نیز می‌توان از آن بهره‌برداری نمود. نزدیک‌ترین فاصله‌ی آن به شهرستان قروه ودر حدود 10 کیلومتر است که جادة آن خاکی است امّا این جاده نیز تا 2 ماه آینده به آسفالت تبدیل می‌شود. این معدن به وسیله‌ی جادة دیگری علاوه بر شهرستان قروه بر کارخانة آسفالت و معدن شانوره که این معدن نیز از معدن‌های بزرگ مرمریت محسوب می‌شود متصل می شود.

ارتفاع متوسط منطقه از سطح آب‌های آزاد 1600 متر است . آب و هوای این منطقه مانند دیگر نقاط این شهرستان آب و هوای سرد و معتدل است و بارندگی اعم از برف و باران در آن فراوان است. در فصل بهار باران فراوانی در آن وجود دارد، امّا درفصل تابستان گرمای هوا در حدود 30 تا 38 درجه‌ی سانتیگراد است و تابستان نسبتاً خشکی دارد. امّا در فصل پاییز و در اوایل مهرماه بادهای سردی شروع به‌وزیدن می‌کند و در اواسط پاییز معمولاً بارش برف در آن آغاز می‌شود و زمستان‌های بسیار سرد و پر برفی دارد و چون در محاصره‌ی کوه‌های بلندی قرار دارد دارای آب و هوای سردی است و تعداد روزهای قابل کار در این معدن در حدود 3430 روز است و در ایام تعطیل و جمعه‌ها نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

اما بارش‌های سنگین برف و باران چون باعث گلی شدن خاک‌های نرم معدن می‌شود باعث ایجاد مشکلاتی برای کار و در نتیجه برای فعالیت معدن می‌شود و اگر کار در فصول سرد تعطیل نشود حداقل با کندی فراوانی صورت می‌گیرد.

در مورد تاریخچه‌ی آن ذکر این مطلب ضروری است که این معدن از سال 54 حدوداً شروع به فعالیت داشته و در ابتدا از طریق انفجار استخراج می‌شده است و کارگرانی که در این معدن مشغول به کار بودند اکثراً دارای سابقة بیشتر از 20 سال کار در این معدن بودند و یکی از معضلاتی که در آینده ممکن است گریبانگیر این معدن شود نزدیک بودن سن کارگران به سن بازنشستگی است که با آمدن نیروهای جدید و فراگیری همة فنون مدتی نزدیک به 2 تا 3 سال باعث افت محصولات استخراجی آن می‌شود.

بهره‌برداری از آن بوسیلة شرکت سرمایه‌‌گذاری توسعة معادن کوثر (سهامی عام ) انجام می‌شود و در اداره معادن شهرستان قروه قرار دارد. شماره‌ی تلفن آن :

5222800 - 0872 است.

نوع مالکیت آن دولتی است و بصورت سهامی عام است.

فصل دوم

استان کردستان از دیدگاه زمین‌شناسی در دو زون ایران مرکزی و سنندج – سیرجان قرار دارد اما بخش‌هایی از آن بازون رانده شدة زاگرس در ارتباط است.

شهرستان قروه و در نتیجه معدن پشت‌ باسکول در زون ایران مرکزی قرار دارد.

بخش‌های کربناته موجوددر دگرگونه‌های نواحی شرقی و مرکزی به‌عنوان مهم‌ترین منابع این نوع سنگ‌ها قابل استفاده‌اند و تشکیل کارنسارهای مختلفی را در منطقة قروه داده‌اند. در قروه این کانسارها در قسمت‌های بالایی بخش میانی و قسمت‌های زیرین بخش بالایی، سری سنگ‌های ژوراسیک قرار گرفته‌اند که توالی از سنگ‌های کربناته ضخیم متبلور و سفید رنگ را در بر می‌گیرند که در تناوبی با انواع شیست قرار دارند و دگرگونی از نوع ناحیه‌ای است که از غرب به شرق افزایش می‌یابد. به‌علاوه در مجاورت دایکها و توده‌های نفوذی کوچکتر تأثیر عوامل دگرگونی همبری نیز مشهود است .

مرمریت‌های قروه خود از دگرگونی سنگ‌های کربناته حاصل شده‌اند که تقریباً خالص بوده و احتمالاً از انواع آهک‌های ریفی، مرجانی و دریای کم عمق حاصل شده‌اند این آهک‌ها در نتیجة فرایند مرمریتی شدن تبلورمجدد یافته و به مرمریت تبدیل شده‌اند که برحسب شدت دگرگونی و ترکیب سنگ مادر 3 دسته سنگ را بوجود آوردذه‌اند (کریستال ، چینی ، ابری)

عمده‌ی سنگ‌های تزئینی قابل استخراج در شرایط دگرگونی کم در مناطق اپی‌زون تا شرایط دگوگونی متوسط در مناطق مزوزون یافت می شوند و عمدتاً تحت شرایط دگرگونی ناحیه‌ای ، ساختار مناسبی را جهت بهره‌برداری دارند.

در شرایط دگرگونی بالا درمناطق کاتازون و یا تحت شرایط دگرگونی همبری ساختار سنگ مناسب نبوده و با نزدیک شدن به توده‌های آذرین علی‌ر غم افزایش اندازه‌ی بلورها، کیفیت سنگ نقصان یافته و رنگ آن نیز تغییراتی دارد. کانیهای موجود در آن می توان به مونتی سیلیت با فرمول و فلوگوپیت با فرمول را نام برد.

بطور کلی کانسارهای سنگ‌های ترئینی در سری‌های دگرگونه عموماً در شرایطی یافت می‌شوند که :

الف ) شدت دگرگونی از انواع ضعیف تا متوسط باشد. به عبارتی در مناطق بیوتیت تا ابتدای گرونا، در رخساره شیست سبز و بخش ابتدایی منطقه استرولیت در رخساره آلماندین آمفیبولیت در دگرگونی نوع بارووین و منطقه کوارتز – آلبیت در رخساره شیست سبز دگرگونی نوع ابوکوما باشد.

ب) کانسارهای آهکی در مواردی تشکیل می‌گردند که نوع رسوبات اولیه از انواع شیمیایی، بیوشیمیایی یا آهکی آواری باشند.

ج) کیفیت مادة معدنی با دورشدن از توده‌های نفوذی بهتر شده و کانسار ساختار بهتری را می‌یابد .

د) کانسارهای بزرگ عموماً در شرایط دگرگونی ناحیه‌ای به‌وجود می‌آیند.

هـ) چنین کانسارهایی در شرایطی قابل استفاده هستند که کمرهای آن از سنگ‌های سست‌تر تشکیل شده و یا این‌که در نقاط عطف مابین طاقدریس و ناودیس قرار بگیرند.

در همین رابطه باید نقش عوامل زمین ساختی را در تشکیل این کانسارها مشخص نمود. اصولاً در سنگهایی که تحت عوامل کو هزایی واقع شده و چین خورده اند اغلب کانسارهایی که شیب طبقات در آن‌ها حدود 40 درجه است ارزش اقتصادی بیشتری راداشته و خردشدگی کمتری را نشان می‌دهند.

تأثیر گسله ها و درزه‌ها در کانسارها متفاوت است و در انواع آهک‌های رسوبی و مرمریت‌ها وجود این عوامل از کیفیت و بهره‌وری کانسار می‌کاهد.

در این معدن که به روش پله ای استخراج می شود در حدود 12 پله کار شده‌ است و هم‌‌چنان نیز این پله‌ها رو به افزایش است و کار در عمق زمین پی‌گیری می‌شود.