ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی گرگان ( عراقی محله) :

ایستگاه تحقیقاتی عراقی محله در فاصله حدود 5 کیلومتری شمال گرگان در مسیر جادة فرودگاه گرگان واقع گردیده است این ایستگاه در سال 1342 زیر نظر ادارة اصلاح و تهیه نهال و بذر گرگان تحت عنوان ایستگاه کشاورزی و بمنظور پاره ای تحقیقات در زمینه غلات، سبزی وصیفی و پنبه در دو قطعه تاسیس و شروع به فعالیت نمود. مسئول این ایستگاه در حال حاضر آقای مهندس مسادات می باشد.

فعالیت جاری در این ایستگاه شامل پروژه های غلات، دانه های روغنی، سبزی و صیفی، ذرت و علوفه بوده که در هر یک از این پروژه ها در زمینة مسائل به نژادی و به زراعی وافزایش کمیت و کیفیت محصولات تولیدی فعالیتهای گسترده ای صورت می پذیرد.

بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر :

این بخش در راستای تحقق خود کفایی و افزایش تولید در محصولات کشاورزی از دیر باز با ایجاد ایستگاههای تحقیقات کشاورزی در سطح منطقه داشته و در مورد زراعتی مختلف از قبیل:

1- غلات

2- پنبه

3- دانه های روغنی

4- سبزی

5- صیفی

6- ذرت و گیاهان علوفه ای

8- حبوبات

9- درختان میوه .

طرحهایی تحقیقاتی به زراعی و به نژادی را اجراء نموده و یا در دست اجزاء دارد این طرحها عمدتا در ایستگاههای تحقیقات کشاورزی تحت پوشش مرکز تحقیقات کشاورزی گرگان و گنبد به اجراء درآمده است .

فعالیتهای بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر عبارتند از :

1- بررسی به نژادی و به زراعی بروی محصولات زراعی و صنعتی در منطقه

2- تهیه، آزاد سازی و معرفی ارقام اصلاح شده و پر محصول به منظور افزایش عملکرد در واحد سطح

3- تهیه و تولید بذرهای خالص و درجه یک اعم از هیبرید الیت، سوپرالیت و نولکئوس در محصولات مختلف

4- بررسی و تعیین مقاومت ارقام مختلف نباتات زراعی و درختان بارده نسبت به خشکی، شوری و سایر شرایط نا مطلوب در مراحل مختلف اصلاح نباتات

5- بررسی و تعیین ارزش غذایی و کیفیت مختلف زراعی

6- انجام امور مربوط به حفظ و کنترل کیفیت و تهیه و ارائه دستورالعمل های فنی در زمینه کاشت، داشت و برداشت ارقام اصلاح شده و قابل توصیه در منطقه

7- بهبود کیفی ارقام اصلاح در محصولات زراعی با توجه به ذائقه و مصرف کننده

8- همکاری در اجزاء طرحهای تحقیقاتی ملی

9- ارتباط، همکاری و هماهنگی با سایر بخشهای تحقیقاتی به منظور تهیه و تنظیم طرحها و برنامه های مشترک تحقیقاتی

مشخصات ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی گرگان (عراقی محله):

این ایستگاه در سال 1337 تاسیس شده، مساحت ایستگاه 37 هکتار می باشد و میزان بارندگی سالیانه آن بین 400 تا 37 450 میلی متر است. ارتفاع آن از سطح دریا 5/5 متر است.

موقعیت جغرافیایی ایستگاه به قرار زیر است :

طول جغرافیایی : 54 درجه و 25 دقیقه شرقی

عرض جغرافیایی : 36 درجه و 45 دقیقه شمالی

بخش کلزا ایستگاه تحقیقاتی گرگان :

همان طور که از نام این بخش مشخص است این بخش بر روی گیاه کلزا متمرکز شده است .

مسئولین و محققین این بخش :

رحمت الله بهرام - محسن باقری

عناوین طرح های به نژادی :

1- ایجاد لاینهای رستورر، نرعقیم و نگهدارنده کلزا برای نواحی سواحل خزر چکیده :

در این طرح کلیه ژرم پلاستها موجود و وارد شده از خارج جهت تهیه لاینهای نرعقیم با روش بکراس به مدت چهار نسل استفاده می شوند و از طرفی با سلف کردن ارقام هیبریدوتت کراس آنها برای تولید رستورر اقدام می شود. تا کنون با طرح قبلی که به انجام رسیده حدود 15 و نگهدارنده و 4 رستورر تولید شده است و بالاینهای فوق الذکر 60 در دست تولید است. با اجرای این طرح امید است وابستگی به وادرات بذر هیبرید مرتفع گردد .

2- مطالعه پایداری عملکرد ارقام پیشرفته بهاره کلزا در اقلیم سواحل خزر چکیده :

این طرح در قالب طرح بلوکهای کاملا تصادفی در 4 تکرار و 16 رقم اجراء شده هرکرت دارای 6 خط 5 متری به فواصل 20 سانتیمتری کشت شده است. هدف از اجرای این طرح مقایسة دقیقتر ارقامش که از آزمایش های سالهای گذشته انتخاب شده و مقایسه عکس العمل آنها در مقایسه با شاهد معمول منطقه میباشد .

3- بررسی عملکرد و صفات زراعی ژنوتیپهای جدید بهاره کلزا در مناطق سواحل خزر:

چکیده : این طرح در قالب بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار و 14 رقم اجراء شده است . هدف از اجرای این طرح مقایسه ارقام وادراتی که برای اولین بار در کشور کشت می شوند با ارقام معمول منطقه می باشند. پس از اجرای این طرح با توجه به زودرسی و عملکرد، ارقام جدید برای آزمایشهای چند سال و چند مکان برای بررسی دقیق تر انتخاب می شوند.

4- بررسی امکان ایجاد لاینهای موتانت متحمل به شوری کلزا:

در این طرح در رقم RGSOO3 و ساری گل با دو دوز مختلف اشعه تیمار شده در سال اول در کلاردشت تکثیر شده و در سالهای زراعی جاری در ایستگاه شوری ( انبار الوم) این استان تحت بررسی می باشند .

عناوین طرح های به زراعی :

1-بررسی تاثیر آرایش کاشت و مقایسه عملکرد دانه کلزا و گندم در تناوب با یکدیگر

این طرح به منظور بررسی اثرات متناوب کاشت گندم بهد از کلزا و کلزا بعد از گندم و همچنین تاثیر آلیش بر میزان عملکرد این دو محصول مورد ارزیابی قرار میگیرد .

2-تاثیر تاریخ کاشت و فاصلة ردیف بر عملکرد و اجرای عملکرد ارقام جدید کلزا

این طرح به منظور تاثیر تاریخ کاشت و فاصله ردیف بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام RGSOO3 و hyola 420 مورد ارزیابی قرار میگیرد .

بخش ذرت ایستگاه تحقیقاتی گرگان :

در این بخش تمرکز عمدة تحقیقات روی ذرت می باشد در عین حال بر روی دیگر گیاهان نیز تحقیقاتی به عمل می آید که عبارتند از :

سورگوم، شبدر، ذرت علوفه ای ، ذرت شیرین و ...

مسئولین این بخش :

مهندس مختار پور، مهندس صابری، مهندس بزی و آقای حیدری

طرح ها بخش ذرت :

1. بررسی و تعیین مناسبترین آرایش کاشت و تراکم بر عملکرد دانه و علوفه هیبرید سینگل کراس 704

اهداف طرح :

تعیین مناسبترین آرایش کاشت مطلوب و اثرات متقابل این دو فاکتور ، بطور کلی تعیین الگوی صحیح کشت به منظور استفاده بهینه از عوامل محیطی در جهت حصول عملکرد بالا .

روش تحقیق :

آزمایش ذرت دانه ای با چهار سطح تراکم ( 55 ، 65 ، 75 و 85 هزار بوته در هکتار) و دو سطح آرایش کاشت در چهار تکرار اجراء می شود . آزمایش ذرت علوفه ای نیزبه همین شکل صورت می گیرد فاصلة بین تکرارها 2 متر و تعداد تیمار در هر تکرار برابر 8 تیمار است . طول خطوط کاشت در هر تیمار 6 متر و فاصلة خطوط افقی ( اصلی) در هر تیمار 75 سانتی متر است . فاصلة بوته ها در تراکم های مختلف و آرایش ها متفاوت است . زمین مورد نظر در اواخر خرداد با شخم آماده می گردد واقدام به کود پاشی و سمپاشی می شود . سپس دیسک زده و با فاروئر فاروهایی به فاصله 75 سانتی متر ایجاد می شود هر تیمار در 4 خط کشت شده و در هر چاله 2 تا 3 بذر ، پس از رسیدن به مرحلة 3 الی 4 برگی تنگ می شوند و در هر کپه یا چاله یک بوته باقی می ماند . مقدار کود دهی بر اساس توصیه های آزمایشگاه خاک شناسی و تمام عملیات ماشین آلات در تمام تیمارها یکسان است . یادداشت برداریها برای هر کرت جداگانه انجام می شود . برداشت و محاسبات آماری از دو خط وسط هر تیمار انجام و همزمان با برداشت بوته شمارش می شود .

در پایان هر سال تجزیه واریانس داده ها با استفاده از آزمون F و نرم افزار MSTAT-C انجام گردیده و مقایسه تیمارها از طریق آزمون چند دامنه ای دانکن در سطوح 1% و 5% انجام خواهد شد وپس از تهیه گزارش سالیانه در پایان دو سال تجزیه مرکب داده ها صورت می گیرد و نتایج در قالب گزارش نهایی ارائه خواهد شد .

2. طرح بررسی اثر آرایش کاشت و تراکم بر عملکرد ذرت شیرین

مجری طرح : مهندس علی رضا صابری

اهداف طرح :اهداف و تلاش همه جانبه محققان برای افزایش کمی و کیفی وحصول از طریق بررسی و اجرای روشهای به نژادی، به زراعی صورت می گیرد .

لازم به ذکر است که روش تحقق و دیگر جزئیات مشابه به طرح بررسی و تعیین مناسبترین آرایش کاشت و تراکم بر عملکرد دانه و علوفه هیبرید سینگل کراس 704 می باشد .

3. تولید لاین ایزوله پدری A-679 ذرت

در این طرح 13 لاین مادری با یک پدر مشترک بصورت دو خط پدری و چهار خط مادری کاشته می شود که در زمان هایی که امکان خود گشتی است لاین مادری را دگر گشن می کنیم .این یک طرح ملی است که توسط مرکز تحقیقاتی کرج پیشنهاد شده و در تمام ایستگاه تحقیقاتی که برروی ذرت کار میکنند اجراء خواهد شد . مسئول این طرح در ایستگاه تحقیقاتی گرگان مهندس مساوات است .

4. تولید هیبریدهای جدید سورگوم علوفه ای و ارزیابی مقدماتی آنها

در این طرح کشت به صورت خطی می باشد و هدف تولید بذر هیبرید می باشد . از آنجا که دانشمندان مشاهده کردند که بچه هایی که حاصل ازدواج های غیر فامیلی هستند دارای هوش و سلامت بالاتری هستند و از طرفی بچه هایی که در اثر ازدواج های فامیلی بدنیا می آیند در مواردی دارای معلولیتها و مشکلاتی هستند به این فکر افتادند که از تلاقی غیر فامیلی در گیاهان استفاده کنند این امر منجر به تولید بذرهای هیبرید شد .

در این طرح هدف تولید 160 لاین می باشد . 4 لاین پدری و 40 لاین مادری تا بتوانیم نسل F1 را در 160 لاین هیبرید بکاریم و انتخاب را در بین آنها انجام دهیم .

40 خط مادری 16 خط پدری

در مرحلة بعد از تولید لاین با عملکرد و مقاومت مطلوب که از اکثر جهات از رقم منطقه بهتر باشد باید آن را تکثیر کنیم و در اختیار زارعین قرار دهیم . برای این امر ابتدا باید والد پدری و مادری را بصورت خودگشن جداگانه تولید کنیم و در مزرعة تولید بذر هیبرید بصورت 3 خط مادری را خط پدری بکاریم ، که خط های لاین مادری همگی عقیم هستند تا فقط گرده های لاین های پدری را فقط بپذیرند . بین خطوط 75 سانتی متر فاصله وجود دارد و بین بذر هر خط 5 تا 6 سانتی متر . لازم به ذکر است که مجری این طرح مهندس مختارپور می باشد .

بخش غلات ایستگاه تحقیقاتی گرگان :

مسئولین و محققین این بخش عبارتند از :

مهندس مهدی کلا ته، مهندس سید علی محمد آبرودی ، مهندس حبیب الله سوقی

طرح لاینهای جدید گندم نان در دشت تکثیر و معرفی در استان گلستان

محققین این طرح آقایان :

دکتر عباسعلی نورنیا ، مهدی کلاته ، سید علی محمد آبرودی ، حبیب الله سوقی می باشند .

در روز مزرعه گندم ابتدا دکتر نوری نیا مطالبی را در مورد برخورد با شوری شرح دادند : ایشان راه حل برخورد با شوری را ایجاد زهکش و انتخاب و اصلاح گیاهان سازگار با مناطق شور برشمردند. هم اکنون 1200 لاین جو در رابطه با مقاومت به شوری در مراکز عراقی محله زابل و مرکز ملی یزد در حال بررسی هستند . 1500 هکتار اراضی شور در کل کشور قرار دارند که میتوانند نقش مهمی را در کشاورزی ایران ایفا کنند . یکی دیگر از مواردی که مورد بازدید قرار گرفت جوی بدون پوشینه مورد بحث قرار گرفت . جوهای بدون پوشینه دارای کشت بالایی در آمریکا و کانادا دارد . جوی بدون پوشینه دارای درصد فیبر کمتر انرژی بیشتری دارد و از اسید آمینه بالایی برخوردار است که ترکیبات مواد غذایی آن شبیه به بذر ذرت است . در این صورت استفاده از آن می تواند جایگزین ذرت شود .

در سال زراعی 83-1382 مقدار 9 لاین گندم بهاره با منشاء CIMMYT که از آزمایشات ERWYT 79 و ERWYT 80 گزینش یافته بودند .

شرایط زارعین استان گلستان در سه ناحیه :

1-کلاله ( سه راهی پشیکر ) با متوسط بارندگی سالیانه 45 میلیمتر و خاک لومی واقع در 150 کیلومتری شرق گرگان .

2-گنبد ( روستای حاجی قوشان ) با متوسط بارندگی سالیانه 400 میلی متر و خاک لی و تنش گرمای آخر فصل واقع در 20 کیلو متری شمال گنبد .

3-آق قلا ( روستای انبارالوم ) با متوسط بارندگی سالیانه 300 میلی متر و خاک لوحی رسی و تنش گرمای آخر فصل واقع در 40 کیلو متری شمال گرگان به همراه رقم شاهد تجاری منطقه( تجن ) کشت و مورد مطالعه قرار گرفتند .

فهرست مطالب

مقدمه: 1

سویا 2

کلزا 14

پروژه غلات 23

گندم 23

ذرت 39

سورگوم علوفه‌ای 50

گزارش کار مرکز تحقیقات 55

مقدمه:

تاریخ شروع کارآموزی دوره کارآموزی اینجانب در مورخه 17/7/84 آغاز شد. قرار بر این شد که طی یک دوره 45 روزه به مدت 35 روز در ایستگاه تحقیقات عراقی محله و مدت 10 روز در مرکز تحقیقات و بخش تهیه و اصلاح بذر و نهال مشغول بکارآموزی شدم.

ایستگاه تحقیقات کشاورزی عراقی محله گرگان:

در بدو ورود به ایستگاه تحقیقات عراقی محله به تابلویی برمی‌خوریم که مشخصات ایستگاه به اختصار و به شرح زیر درج گردیده است:

• · ایستگاه تحقیقات کشاورزی عراقی محله
• · تاسیس 1337
• · مساحت 37 هکتار
• · ارتفاع از سطح دریا 5/5 متر
• · میزان بارندگی 450-400 میلی‌متر

پروژه‌هایی که در ایستگاه بر روی آنها کار می‌شود، عبارتند از:

دانه‌های روغنی؛

ذرت؛

گیاهان علوفه‌ای؛

غلات؛

حبوبات؛

سبزی و صیفی.

اما در تحقیقات جدید که توسط مهندس کشت کار انجام گرفته، مساحت کل ایستگاه، 45 هکتار بود و ایشان نقشه کلی ایستگاه را کشیده و تمام تقسیمات موجود در ایستگاه را به صورت نقشه نشان داده‌اند.

سویا

تاریخچه

این گیاه در اصول بومی آسیا و استرالیا می‌باشد و گیاهی است مهم که بیش از نیمی از روغن دنیا و بیش از 70% تجارت کنجاله دنیا را به خود اختصاص داده است. امریکا بزرگترین تولید کننده سویا، 63% تولید جهانی را به خود اختصاص داده است. سهم ایران، حدود 001/0%، یعنی حدود 200 هزار تن می‌باشد و بیشتر به منظور تهیه روغن کشت می‌شود که 90% آن نیز در شرق مازندران و استان گلستان کشت می‌شود. این در حالی است که در دنیا بخصوص در کشورهای توسعه یافته، از این گیاه فرآورده‌های فراوانی از قبیل شیر، لبنیات، ماست، کره و بستنی بدست می‌آورند و مصرف سبزی خوردنی نیز دارد.

تاریخ دقیقی در مورد کاشت این گیاه در ایران در دسترس نیست، ولی از قدیم‌الایام در گیلان نوعی سویا موسوم به پشم باقلا یا خرس باقلا کشت می‌شده، ولی در سال 1341 گروه صنعتی بهشهر با وارد کردن تعدادی بذر از آرژانتین، اقدام به کشت آن نموده است.

گیاه‌شناسی

نام علمی سویا Glysin max، دیپلوئید و مقدار کروموزم آن 40 است. گیاهی است یکساله، ارتفاع بوته 180-75 سانتیمتر، عمق ریشه آن تا حدود 160-150 سانتیمتر و ریشه‌های فرعی آن در حدود 60-30 سانتیمتر در خاک متفرقند. سه نوعه ریشه دارند: نابجا، اصلی و فرعی که برخی مواقع بر روی آنها برجستگی‌هایی دیده می‌شود که محل زندگی باکتری‌های میله‌ای به نام ریزوبیوم ژاپونیکم است که در صورت نیتروبودن خاک بعد از 42-30 روز از کاشت ظاهر می‌شوند.

3 نوع برگ در سویا دیده می‌شود:

1. برگ‌های لپه‌ای 2. برگ‌های ساده و 3. برگ‌های 3 برگ‌چه‌ای

زیر و روی برگ و همچنین سطح ساقه و غلات سویا پوشید از کرک‌هایی به رنگ طلایی یا نقره‌ای بسته به رقم می‌باشد.

کاشت:

در گلستان ارقام ویلیامز به عنوان زودرس، هیل و سحر به عنوان میان‌رس و گرگان 3 به عنوان دیررس کشت می‌شوند.

آماده‌سازی زمین:

معمولاً کشت سویا به دو صورت بهاره و تابستانه صورت می‌گیرد.

در کش بهاره، زمین را در زمستان یک شخم عمیق زده و در بهار نیز یک شخم به عمق 20 سانتیمتر برخلاف شخم قبلی می‌زنیم. پس از تسطیح آبیاری انجام گرفته و عملیات کشت به صورت ردیفی و حتماً‌ به شیوه هیرم‌کاری صورت می‌گیرد، زیرا هم به کمبود آن و هم به زیادی آن حساس است.

عمق کاشت بذر، 5-3 سانتیمتر بسته به بافت خاک می‌باشد.

فاصله ردیف‌های کاشت در ارقام بهاره، 65-45 سانتمیتر و ارقام تابستانه، 40-25 سانتیمتر می‌باشد.

خاک مطلوب آن رسی ـ شنی با بافت متوسط و اسیدیته 7-6، به شوری حساس می‌باشد و در Ecهای بالاتر از 4 میلی‌موس گل‌ها عقیم می‌شوند.

تاریخ کاشت در کشت بهاره بایستی در اولین فرصتی که پیش آمد، یعنی بعد از رفع سرمای زمستانه اقدام به کشت نمود. در کشت‌های تابستانه به علت حساسیت این گیاه به طول روز نبایستی تاریخ کاشت آن عقب بیافتد.

داشت:

عملیات داشت سویا که از مرحله 2 برگی شدن آغاز می‌شود، معمولاً بر اساس جداول تعینی شده استاندارد رشد رویشی و زایشی که در اختیار زارع یا اصلاح‌گر قرار می‌‌گیرد، انجام می‌شود.

در مورد آبیاری صحیح از زمان گلدهی تا نزدیک رسیدن نیاز آبی این گیاه شدید است. خصوصاً اول گلدهی تا اوایل دانه بستن. دوره آبیاری سویا در منطقه گلستان، هر 14-10 روز یکبار است، یعنی 5-4 بار در طول دوره رشد و نمو نیاز به آبیاری دارد.

از مرحله 6-4 برگی شدن نیز بایستی عملیات وجینی و مبارزه با علف هرز و سله شکنی و خاک دادن پای بوته صورت گیرد. در طی این مراحل بایستی همواره مواظب خسارت آفات نیز باشیم.

کوددهی:

ازت: از مهمترین نکته‌ای که از لحاظ دادن یا ندادن کود ازت بایستی درنظر داشته باشیم، این است که اگر قبلاً در زمینی در مورد نظیر سویا کشت شده است، تا حدود 5-4 سال بعد از آن نیاز چندانی به کود ازتن نخواهیم داشت، زیرا در صورت کشت مکرر سویا در یک مزرعه گرهگ‌های موجود در ریشه این گیاه قادر به ذخیره‌سازی مقادیر متنابهی از ازت هوا می‌باشند و علاوه بر ازت مورد نیاز گیاه 200-180 کیلوگرم ازت نیز به خاک بیافزایند. البته در صورت مصرف بی‌رویه کود ازت، میزان پرتئین دانه افزایش و درصد روغن آن کاهش خواهد یافت.

بیماری:

پوسیدگی ذغالی: یکی از مهمترین بیماری‌های شایع سویا است که سبب خسارت شدیدی به مزارع سویا شده و عملکرد را شدیداً کاهش می‌دهد و عمدتاً در مراحل آخر رشد گیاه خود را نشان داده و با خشکانیدن بوته‌ها، سبب رسیدگی زودتر کاذب گیاه می‌شود، به شکلی که غلاف‌ها ظاهراً رسیده به نظر می‌رسند، ولی دانه‌ها پر نشده و وزن دانه شدیداً کاهش می‌یابد.

قارچ عامل این بیماری ماکروفومینا می‌باشد. مشخص شده که با توجه به این که این قارچ در خاک باقی می‌ماند، در صورت بروز تنش خشکی، معمولاً این قارچ فعال شده و آثار خسارت ظاهر می‌شود. برای مبارزه با این بیماری باید از بروز تنش خشکی در سویا جلوگیری نمود.

سویا دارای انواع بیماری‌های قارچی باکتریایی و ویروسی می‌باشد. بوته‌میری، لکه برگی‌ها، سوختگی‌های برگی، سفیدک سطحی و بیماری لکه ارغوانی در این منطقه بیشتر شایع می‌باشد.

از بیماری‌های باکتریایی معمولاً سوختگی‌های باکتریایی، خشکیدگی و پژمردگی باکتریایی مشاهده می‌شود که برای مبارزه با آن با ناقلین آن از جمله شته‌ها مبارزه کرد و از انواع ویروسی می‌توان ویروس موزائیک سویا را نام برد.

آفات:

1. 1. تریپس: این آفت ریز و کوچک از مرحله 2 برگی شدن به گیاه حمله می‌کند و برای مبارزه با آن از سم متاسیستوکس استفاده می‌کنیم.
2. 2. لاروهای کرم غوزه و کارادرینا: که از مرحله 8-5 برگی شدن به گیاه حمله نموده و برای مبارزه با آن از سموم نواکرون و لاروین استفاده می‌شود.
3. 3. عسلک و کرم غوزه که در مراحل بعدی رشد سویا نیز دیده می‌شوند و برای مبارزه با آنها از سموم نواکرون و آدمیرال استفاده می‌کنیم.

البته اگر تداخل نسل در مزرعه پیش بیاید، یعنی در یک زمان حالت‌های مختلفی از سیکل زندگی حشره مشاهده شود، مجبوریم از سموم ضربتی مثل رانیتول استفاده نماییم.

برداشت:

برداشت سویا زمانی صورت می‌گیرد که برگ‌های آن کاملاً ریخته و پاییزین غلاف آنها کاملاً زرد و خشک شده باشد. در ایران از 4 رقم موجود غیر از گرگان 3 که بلند قد و چندشاخه است و با کمباین قابل برداشت است، کشاورزان با تحمل هزینه‌های بالا بوته‌ها را از قسمت سطحی با دست درو می‌کنند. هنگام برداشت رطوبت دانه بایستی کمتر از 15% باشد، ولی به منظور انبارداری طولانی بایستی رطوبت به 13% و کمتر از آن برسد.

طرح‌های در دست اجرا در ایستگاه تحقیقاتی عراقی محله:

در مدت 10 روز حضورم در بخش دانه‌های روغنی (سویا)، سعی کردم مطالبی در مورد سویا، طریقه کاشت، داشت و برداشت بدست آورم، ولی در زمان حضور من بیشتر کارهای سویا تمام شده بود و روزهای آخر برداشت محصول بود.

در اولین روز به اتفاق آقای مهندس مهقانی که ایشان به مدت 2 سال به صورت امریه مشغول همکاری بودند و روزهایذ آخر خدمت مقدس سربازی ایشان بود و در قسمت دانه‌های روغنی بخصوص سویا فعالیت می‌کردند. در این روز کارگران آماده برداشت سویا بودند که در روز قبل مشخص شده بود که کدام کرت برداشت شود. با آمدن مهندس مهقانی کار شروع شد:

بوته‌های مربوط به هر کرت را جداگانه برداشت کرده و یک نفر اطلاعات مربوط به آنها را نوشته و آنها را توسط نخی می‌بست تا با هم قاطی نشوند. وقتی که بیشتر کرت‌ها را برداشت کردند، کمباین مخصوص (دروکن سویا) در کنار هر کرت آمده و جداگانه سویاها را می‌کوبید و دانه‌ها را داخل کیسه ریخته دوباره مشخصات مربوطه را نوشته و به داخل انبار انتقال می‌دادند.

طریقه برداشت در طرح‌های آزمایشی بدین ترتیب بود که بیشتر کشت‌ها به صورت چهار ردیف انجام می‌گیرد، چون ماشین کاشت چهار ردیفه بود. در هنگام برداشت ردیف اول و ردیف چهارم، برداشت نمی‌شود و 2 ردیف وسطی را برداشت می‌کنند. در دو ردیف وسط نیز بوته‌های اول و آخر را برداشت نمی‌کند، به عنوان شاهد در مزرعه باقی می‌ماند.

در روز بعد با خانم مهندس رییسی آشنا شدم. ایشان نیز بر روی دانه‌های روغنی از جمله سویا تحقیق می‌کردند. ایشان کارهای خود را برای بنده تشریح کردند. مراحل مختلف کار برای معرفی رقم جدید را توضیح دادند. بیشتر کارهای انجام شده بر روی سویا با ارقام مختلف بیشتر ارقام برداشت شده بود و چند رقمی که باقیمانده، به خاطر دیررسی بودن گیاه می‌باشد.

ایشان طریقه تشخیص دو رقم سویا، از جمله گرگان 3 و D.P.X را به من گفتند. تشخیص از روی رنگ کرک‌ها می‌باشد. کرک در رقم گرگان 3، سفید می‌باشد، ولی در D.P.X کرک‌ها طلایی هستند. همچنین از روی دانه نیز می‌توان تشخیص داد. ناف دانه گرگان 3 سفید بوده، ولی D.P.X سیاه می‌باشد. تعداد غلاف در D.P.X بیشتر از گرگان 3 می‌باشد. گرگان 3 بیشتر به صورت خوابیده دیده می‌شود. وزن هزار دانه گرگان 3، بیشتر از D.P.X است.

در قسمت اول مربوط به بهنژادی بود، یعنی با دورگ‌گیری ارقام مختلف در بلوک‌های جداگانه آزمایش و تحقیقات خود را انجام می‌دادند. مثلاً در بلوک اول رقم گرگان 3 کشت شد بود. رقم گرگان 3 یک رقم دیررس می‌باشد که امروزه کمتر کشت می‌کنند.

در قسمت بعدی دو رقم سحر و D.P.X با هم کشت شده بود. بدین ترتیب که سه ردیف کسر و سه D.P.X و سحر و سه ردیف D.P.X کاشته بودند. سپس خانم مهندس رییسی چگونگی لقاح مصنوعی ـ دورگ‌گیری را توضیح دادند.

عملیات دورگ گیری

در انجام عملیات دورگ‌گیری نیاز به ابزار ظریف و صرف حوصله فراوان است که عموماً از عهده کارگران ماهر دختر برمی‌آید. برای انجام دورگ‌گیری در مرحله‌ای که هنوز گلبرگ‌ها پدیدار نشده‌اند، با مهارت خاصی توسط پنس گلبرگ‌های بسیار کوچک و جوان را که داخل کاسبرگ قرار گرفته است، به همراه پرچم‌ها یکجا جدا می‌نماییم، طوری که به کلاله و مادگی خسارتی نزنیم. آنگاه گرده گل موردنظر (پایه پدری) را به این گل عقیم کرده‌ایم، تماس داده و روی آن را با پنبه می‌پوشانیم و علامتگذاری می‌کنیم و با ثبت رقم پایه‌ پدری و مادری و تاریخ دورگ‌گیری در اتیکت مربوطه آن را رها می‌کنیم.

دورگ‌گیری در صبح زود و یا غروب انجام می‌گیرد و گل‌های وسطی ساقه برای انجام دورگ‌گیری انتخاب می‌شود. گیاه سویا به لحاظ شرایط خاص آن، یعنی خودگشن بودن و سخت لقاحی و ریزش زیاد گل‌ها انجام دورگ‌گیری و بدست آوردن بذر حاصل از آن بسیار مشکل می‌باشد. به همین دلیل گاهی ممکن است فقط 5% و یا کمتر از گل‌های دورگ زده به غلاف تبدیل گردد (غلاف‌های حاصل از دورگ‌گیری معمولاً کوچکتر و حاوی دانه کمتری می‌باشند).

تلقیح کردن بدین ترتیب می‌باشد که گل‌هایی که هنوز لقاح را انجام نداده‌اند را جمع کرده و در داخل آزمایشگاه با هم تلاقی می‌دهند. بذر حاصل از این مرحله همگی تک‌دانه می‌باشند. این تک دانه‌ها را جمع‌آوری کرده و در سال بعد به عنوان F₁ کشت می‌کنند. تعداد ردیف‌ها و کرت‌ها بستگی به تعداد دانه و بذر بدست آنده از تلقیح دارد.

در هنگام برداشت F₁ آن بوته‌هایی که بهتر رشد کرده و تعداد غلاف بیشتری دارند را برداشت می‌کنند. البته برداشت کردن هم اصولی خاص خود را دارد. بدین ترتیب که ردیف اول و آخر هر کرت را گذاشته و دو ردیف وسط را برداشت می‌کنند. در این دو ردیف نیز بوته‌های اول و آخر را برداشت نمی‌کنند. بعد از برداشت بوته‌ها کارگران مشغول کوبیدن غلاف‌های برداشت شده از هر بوته شده و تعداد آنها را شمرده و داخل پاکت‌های مخصوصی گذاشته و مشخصات آنها را نوشته و داخل پاکت گذاشته و به داخل انبار ژرم پلاست دانه‌های روغنی می‌برند.

این مراحل تا 7 نسل (F₇) ادامه دارد تا به یک لاین خالص و یک رقم جدید دست یابند. رقم D.P.X یک رقم وارداتی ازد امریکا در سال 1378 بوده است که پس از گذشت 6 سابل انتظار دارند که در سال زراعی 85 به کشاورزان معرفی کنند و در سال 1379، 4150 کیلوگرم محصول تولید کرده است. D.P.X نسبت به تنش‌های محیطی خوب عمل کرده و تعداد غلاف در بوته زیاد بوده و دانه‌ها نیز مناسب هستند.

ارتفاع بوته‌ها خوب بوده، برگ‌ها همزمان می‌رسند و به راحتی توسط کمباین می‌توان درو کرد.

البته خانم مهندس رییسی، به دلیل اینکه در سال زراعی که در حال گذاشتن است (84)، به دلیل گرمای شدید در هنگام گلدهی و لقاح از اجرای طرح زیاد راضی نبودند.

بهترین زمان برای انجام تلقیح، صبح زود می‌باشد که این کار توسط کارگران که آموزش لازم را دیده‌اند، انجام می‌گیرد. سویا گیاهی است حساس که در گرمای شدید گل‌ها ریزش می‌کند، رنگ در سویا سفید یا صورتی می‌باشد.

کار در قسمت بهنژادی خیلی حساس می‌باشد، زیرا باید گل‌هایی را انتخاب کنیم که لقاح طبیعی روی آنها انجام نشده باشد. اگر کارگران بدون دقت این کار را انجام دهند، یعنی گل‌ها‌یی را انتخاب کنند که قبلاً لقاح طبیعی روی آنها صورت گرفته باشد، در هنگام کشت و بعد از جوانه زدن، مهندسین متوجه می‌شوند که این بوته، یک بوته مادری است که با لقاح طبیعی صورت گرفته نه لقاح مصنوعی، به همین خاطر می‌گویند بهنژادی خیلی حساس است و برای بهنژادی باید از افراد ماهر و باتجربه استفاده کرد.

در قسمت بهنژادی بیشتر بر روی تاریخ کاشت و فاصله ردیف‌ها و فاصله بوته‌ها میزان مصرف بذر و غیره تحقیق می‌شود.

سویا را بیشتر به عنوان کشت دوم بعد از گندم می‌کارند. به همین خاطر باید یک تاریخ کاشت مناسبی داشته باشد، ولی در منطقه ما تاریخ کاشت متنوع است که این باعث می‌شود که کاشت و برداشت مناسبی وجود نداشته باشد. به همین علت متخصصان منطقه برای دستیابی به یک تاریخ کاشت دقیق برای ارقام مختلف سویا تحقیق می‌کنند تا برای کشاورزان این تاریخ و میزان بذر مصرفی مناسب را برای هم رقم اعلام کنند.

یک نمونه از طرح‌هایی که در این مرکز بر روی سویا انجام می‌شود، مربوط به تعیین مناسب‌ترین تاریخ و الگوی کاشت لاین امیدبخش سویا (D.P.X) می‌باشد.