مقدمه

کمبود آب در ایران یکی از عوامل محدود کننده اصلی توسعه فعالیتهای اقتصادی در دهه های آینده به شمار می رود. متأسفانه در کشور ما هنوز استفاده مطلوب از آب به شکل یک فرهنگ جایگاه خاص خود را پیدا نکرده است، به همین جهت دستیابی به تعادل نسبی در زمینه عرضه و مصرف آب یک اصل اساسی و ضروری است که این مهم جز با ایجاد یک نظام جامع مدیریت آب میسر نیست. مجموعه اقداماتی که تاکنون در کشور در ارتباط با تأمین آب کشاورزی، شهری و صنعتی انجام شده، عمدتاً در زمینه مدیریت تولید و عرضه آب بوده است و کمتر توجهی به مدیریت مصرف گردیده است.

در نگرش جدید جهانی، آب کالایی اقتصادی- اجتماعی و به عنوان نیاز اولیه انسان محسوب می شود. هر چند آب یکی از منابع تجدید شونده به شمار می رود، اما مقدار آن محدود است. با توجه به رشد جمعیت، گسترش صنعت، بالا رفتن سطح بهداشت و رفاه عمومی، سرانه منابع تجدید شونده رو به کاهش می باشد.

از آنجایی که اینجانب مدت کوتاه کارآموزی را در امور آب و فاضلاب روستایی شهرستان گنبد کاووس در بخش کنترل کیفی مشغول به فعالیت بوده ام و با توجه به حجم زیاد فعالیتهای انجام شده در آن امور ترجیح دادم گزارش مربوط به فعالیت خود را ترجیحا معطوف به نحوه آزمایشات متعدد انجام گرفته در آزمایشگاه و همچنین عملکرد کلی کنترل کیفی کنم.

استاد محترم آقای احمدی گلسفیدی در گزارشی که ملاحظه می کنید سعی شده است با در نظر گرفتن نحوه عملیات اجرایی و انجام امور مربوطه در امر تصفیه آب و فاضلاب گزارش جامع و کامل ارائه شود ضمناً یک نسخه از این گزارش به تایید مسئولین گرامی آزمایشگاه تصفیه آب و فاضلاب روستایی شهرستان گنبد کاووس آقای مهندس نورتقانی و مهندس توغدری رسیده است که تشکر فراوان از آنها دارم.

با تشکر

فرشته قاری (تابستان 88 )

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول : آب و فاضلاب ................................................................................................................. 1

- الگوی مصرف و تلفات آب شهری......................................................................................................4

- عوامل موثر بر کاهش تقاضای آب شهری............................................................................................9

- آب صنعت..........................................................................................................................................12

- فاضلاب چیست..................................................................................................................................14

فصل دوم :آشنایی کلی با مکان کارآموزی

- بخش کنترل کیفی................................................................................................................................15

- ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آب آشامیدنی.....................................................................................21

فصل سوم : ارزیابی بخشهای مرتبط با رشته علمی کارآموزی

- آشنایی با تجهیزات آزمایشگاهی...........................................................................................................26

- آزمونهای شیمیایی................................................................................................................................31

- آزمونهای باکتریولوژیک.......................................................................................................................37

فصل چهارم : آزمون آموخته ها و نتایج و پیشنهادات

- محاسبات.............................................................................................................................................42

- نتیجه گیری..........................................................................................................................................45

فصل اول :آب و فاضلاب

در نگرش جدید جهانی، آب کالایی اقتصادی- اجتماعی و به عنوان نیاز اولیه انسان محسوب می شود. هرچند آب یکی از منابع تجدید شونده به شمار می رود، اما مقدارآن محدود است. با توجه به رشد جمعیت، گسترش صنعت، بالا رفتن سطح بهداشت و رفاه عمومی، سرانه منابع تجدید شونده رو به کاهش می باشد.

ایران با متوسط نزولات جوی 260 میلی متر در سال از کشورهای خشک جهان و دارای منابع آب محدود است. عواملی همچون رشد جمعیت، نیاز به غذای بیشتر، ضرورت ارتقای سطح بهداشت و رفاه اجتماعی، توسعه صنعتی و حفاظت اکوسیستمها، تقاضای آب را روز به روز بیشتر می کند. با توجه به رشد جمعیت در ایران، سرانه منابع آب تجدید شونده سالانه که در سال 1335، 7000 مترمکعب بوده، در سال 1375 به 2000 مترمکعب کاهش یافته و پیش بینی می شود که تا سال 1400 به حدود 800 مترمکعب کاهش یابد که پایین تر از مرز کم آبی (1000 مترمکعب) است. با توجه به تقسیم بندی سازمان ملل متحد، در سال مزبور ایران نه تنها شرایط تنش و فشار ناشی از کمبود آب را تجربه خواهدکرد، بلکه وارد شرایط کمیابی شدید آب می گردد [1]. در سالهای خشک، از هم اکنون شاهد کمبود و بحران آب هستیم که می تواند نه تنها خسارات اقتصادی بلکه تنش های اجتماعی- سیاسی و مخاطرات بهداشتی به بار آورد.

همانگونه که ذکر شد، متوسط نزولات جوی کشور 260 میلی متر در سال می باشد و این مقدار کم، توزیع مکانی بسیار ناهمگن دارد. به طوری‌که فقط 1% از مساحت ایران بارشی بیش از 1000 میلیمتر دارد، در حالی‌که 28% از سطح کشور، بارش سالیانه کمتر از 100 میلیمتر را دارد. از 415 میلیارد مترمکعب نزولات سالانه در ایران، حدود 70% آن تبخیر می شود. با ورود سالیانه دوازده میلیارد مترمکعب آب ورودی از مرزها به داخل کشور، کل منابع آبی تجدید پذیر کشور 135 میلیارد مترمکعب است که تا سال 1379، 95 میلیارد مترمکعب از این آب استحصال شده است. از این مقدار آب استحصال شده، به ترتیب 93، 5 و 2 درصد در بخشهای کشاورزی، شهری و صنعتی به مصرف رسیده است. علاوه بر محدودیت مقدار منابع آب، هزینه های استحصال آب و محدودیت منابع مالی نیز طرحهای توسعه منابع آب جدید را با مشکل و محدودیت مواجه کرده است.

بانک جهانی در گزارشی از کاهش سرانه آب قابل استحصال و از دست دادن کیفیت آن، استفاده ناکارآمد راندمان پایش مصرف در بخشهای کشاورزی، صنعتی و کشاورزی؛ شوری و زهدار شدن اراضی، وضعیت نامطلوب تعمیرات و نگهداری، محدودیت جبران هزینه ها و نبود هماهنگی بین سازمانهای ذیربط، بعنوان چالشهای پیش رو آب کشور نام برده است [2].

توزیع غیریکنواخت آب در طول مکان و زمان، وجود بیشترین تقاضای آب در زمان وقوع کمترین بارندگی، عدم توازن بین عرضه و تقاضای آب و خصوصاً افزایش تقاضای آب به دلایل ذکر شده و محدودیت منابع آبی و در بعضی مکانها کاهش آن با تنزل کیفیت آب سفره های زیرزمینی به دلیل برداشت بیش از حد مجاز، پیشروی آبهای شور، دفع غیرصحیح فاضلابهای خانگی و پساب های صنعتی، بالابودن هزینه های تأمین آب جدید با رقابت شدید بین گروههای مصرف کننده آب به دلیل کم بودن منابع آبی، استفاده ناکارآمد از آب، اتلاف زیاد آب در بخش کشاورزی و بالابودن آب به حساب نیامده در بخش شهری، و مکانیزم قیمت گذاری ناکارآمد از جمله دیگر مشکلات آبی کشور می باشد که مدیریت منابع آب کشور را پیچیده کرده است.

با این مشکلات، یکی از اهداف بلندمدت مدیریت راهبردی آب کشور تعادل برقرار کردن بین تقاضای آب و منابع آب موجود با کمترین هزینه ممکن می باشد [3]. برای پاسخگویی به نیاز روز افزون تقاضای آب در کشور، توسعه منابع آبی جدید شامل بهره برداری بهینه از منابع آبی باقیمانده، استفاده مجدد از فاضلاب، شیرین کردن آب های شور و افزایش ظرفیت تولید منابع موجود، در نظر گرفتن راهبردهای صرفه جویی آب در بخشهای مختلف اقتصادی، و توسعه روشهای مدیریت کارآمد جدید می توان نام برد.

بیش از دو دهه است که جهان پی برده است که در مدیریت منابع آب باید بیشتر به مدیریت تقاضا تا مدیریت عرضه توجه کرد. بدین منظور دانشمندان مدیریت تلفیقی آب را مطرح نموده اند. مدیریت تلفیقی، دو سیاست کلی و یک هدف اصلی دارد. سیاستهای مدیریت تلفیقی عبارتند از: 1) با آب باید به عنوان یک کالای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برخورد شود و 2) سیاستها و گزینه هایی که مدیریت آب را هدایت می کند باید در چارچوبی یکپارچه تحلیل شود. هدف اصلی مدیریت تلفیقی این است که به واسطه مدیریت تلفیقی آب، توسعه پایدار، کارآمد و عادلانه منابع آب حاصل شود. بنابراین مبانی مدیریت تلفیقی بر پایه ترکیب پذیری مدیریت تأمین با مدیریت تقاضا استوار بوده که جنبه های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی را درنظر می گیرد [4].

به طور کلی تمامی اقداماتی که بر کیفیت و کمیت آب ورودی به یک سیستم مصرف مؤثرند، بخشی از مدیریت عرضه می باشد و هرآنچه که بر مصرف و یا اتلاف آب پس از آن مؤثر است مدیریت تقاضا می باشد. به عبارت دیگر مدیریت تقاضای آب به فعالیتهایی اطلاق می شود که کمک می کند تا تقاضای آب کاهش یابد، راندمان مصرف بهبود یافته و از آلوده شدن یا نابودشدن منابع جلوگیری شود [5].

در این مقاله ضمن طرح و بیان اهمیت موضوع مدیریت تقاضا و صرفه جویی آب در بخشهای شهری، کشاورزی و صنعتی به الگوی مصرف و تلفات آب شهری، عوامل مؤثر بر کاهش تقاضای آب شهری و وضعیت مصرف آب در بخش کشاورزی و صنعت پرداخته شده و سپس به گوشه ای از مطالعات و اقدامات انجام شده در کاهش تلفات در این بخشها اشاره خواهد شد. در انتها روشهایی برای جلوگیری از کاهش مصرف و اسراف آب ارائه می گردد.

الگوی مصرف و تلفات آب شهری

در مطالعاتی که توسط سازمان ملل متحد در سنگاپور صورت گرفت، حداقل آب مصرفی هر شهروند برای حفظ بهداشت و سلامت جامعه 99 لیتر در روز تعیین گردیده است [6]. برطبق برنامه سوم توسعه، الگوی مصرف آب هر خانوار 5/22 مترمکعب در ماه تعیین شده که در نتیجه هر نفر بطور متوسط در شبانه روز می تواند 150 لیتر آب مصرف نماید (جدول 1) [7]. متأسفانه باتوجه به رشد بی رویه شهرنشینی در کشور، آمار چند ساله اخیر نیز نشان از مصرف سرانه بطور متوسط 250 تا 300 لیتر در شبانه روز می دهد. در سال 1373 متوسط تقاضای سرانه آب شهری در کشور 242 لیتر نفر روز بدست آمده است [8 و 9]. به عنوان مثال در سال 1379، فقط 47 درصد مشترکان کشور کمتر از الگوی مصرف، آب مصرف کرده و در مجموع 24 درصد آب شرب تولیدی در کشور را به کار بردند. در حالی‌که 11 درصد مشترکان، 24 درصد آب شرب تولیدی را مصرف کردند [10]. با توجه به هزینه های بالای تأمین، انتقال و توزیع آب، افزایش بی رویه مصرف و منابع محدود آب قابل دسترس، شهروندان با بحرانهای جدی جدیدی در آینده روبرو می باشند.

جمعیت شهری کشور از 6 میلیون نفر در سال 1335 به 31 میلیون نفر در سال 1370 و در حال حاضر به بیش از 46 میلیون نفر رسیده است. مصارف آب شهری در سال 1372 نسبت به سال 1362، 5/1 برابر شده است. در جدول 2 میزان رشد جمعیت، برداشت آب و سرانه مصرف آب شهری در طی سالهای 1345 تا 1375 برای شهر تهران به عنوان نمونه ارائه شده است [11، 12، 13 و 14].

گزارش کارآموزی آز کنترل کیفیت صابون در شیمی کاربردی در 70 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب

عنوان .............................................................................................................. صفحه

فصل اول:................................................................................................................... 1

تاریخچه شرکت پاکسان............................................................................................. 2

محصولات تولیدی شرکت پاکسان............................................................................. 4

فصل دوم:.................................................................................................................. 6

سورفکتانت‌ها یا مواد فعال‌کننده سطحی.................................................................... 7

سورفکتانت‌های آنیونی............................................................................................... 9

سورفکتانت‌های کاتیونی............................................................................................. 9

سورفکتانت‌های آمفوتریک......................................................................................... 10

سورفکتانت‌های غیریونی............................................................................................ 11

فصل سوم:................................................................................................................. 13

تاریخچه صابون......................................................................................................... 14

تعریف صابون............................................................................................................ 16

ساختمان شیمیایی صابون......................................................................................... 17

اشکال تجاری صابون................................................................................................ 19

تئوری صابونی شدن................................................................................................. 22

صابونی شدن تری گلیسرید به وسیله سود.............................................................. 22

صابونی شدن اسید چرب آزاد توسط سود............................................................... 22

سرعت واکنش صابونی شدن.................................................................................... 23
فصل چهارم................................................................................................................ 26

مواد اولیه صابون‌سازی............................................................................................ 27

چربی‌ها و روغن‌ها..................................................................................................... 27

طبقه‌بندی روغن‌ها و چربی‌ها براساس خواص صابون‌ حاصل................................ 29

اسیدهای چرب........................................................................................................... 32

اسیدهای چرب اشباع شده......................................................................................... 32

اسیدهای چرب اشباع نشده........................................................................................ 33

آب.............................................................................................................................. 36

بازهای معدنی............................................................................................................ 36

بازهای آلی................................................................................................................. 36

مواد افزودنی.............................................................................................................. 37

کلرورها...................................................................................................................... 37

سیلیکات‌های محلول................................................................................................... 37

فسفات‌های قلیایی....................................................................................................... 38

بنتونیت....................................................................................................................... 38

روغن لانولین یا پارافین............................................................................................. 38

آنتی‌اکسیدان‌ها............................................................................................................ 39

EDTA........................................................................................................................ 39

سولفات منیزیم........................................................................................................... 39

سیلیکات منیزیم.......................................................................................................... 39

رنگ............................................................................................................................ 40

دی‌اکسید تیتانیوم....................................................................................................... 40

اپتیکال برایتنر............................................................................................................. 40

محافظت‌کننده‌ها و ضدعفونی‌کننده‌ها ........................................................................ 40

اسانس........................................................................................................................ 41
فصل پنجم.................................................................................................................. 42

روش‌های تولید صابون............................................................................................. 43

تهیه صابون‌ به روش سرد........................................................................................ 43

تهیه صابون به روش نیم جوش (نیمه‌گرم)............................................................... 43

تهیه صابون به روش جوشاندن مکرر (گرم)............................................................ 44

تهیه صابون به روش پیوسته و مداوم...................................................................... 46

مرحله تکمیل صابون.................................................................................................. 48

بسته‌بندی صابون....................................................................................................... 50

فصل ششم:................................................................................................................ 51

آزمایشات مربوط به اسیدهای چرب......................................................................... 52

اندیس صابونی........................................................................................................... 52

اندیس یدی................................................................................................................. 52

اندیس اسیدی............................................................................................................. 53

تایتر............................................................................................................................ 53

رنگ............................................................................................................................ 54

آزمایشات مربوط به صابون پخت............................................................................. 55

اندازه‌گیری قلیائیت و کل مواد چرب.......................................................................... 55

اندازه‌گیری گلیسرین.................................................................................................. 56

اندازه‌گیری نمک......................................................................................................... 57

روش شکستن صابون (جداکردن اسید چرب آن)..................................................... 58

آزمایشات مربوط به آب صابون............................................................................... 59

اندازه‌گیری نمک آب صابون...................................................................................... 59

اندازه‌گیری درصد قلیائیت و صابون همراه.............................................................. 59

اندازه گیری درصد گلسیرین آب صابون.................................................................. 60

آزمایشات مربوط به آب به دست آمده از دیگ بخار................................................ 61

تعیین کانداکتیویته و کل املاح محلول........................................................................ 61

اندازه‌گیری سختی کل................................................................................................ 61

اندازه‌گیری قلیائیت فنل‌فتالئین و قلیائیت متیل اورانژ................................................. 61

تعیین درصد خلوص سود.......................................................................................... 63

تعیین درصد خلوص سولفات منزیم.......................................................................... 63
منابع و مآخذ.............................................................................................................. 64


فهرست جداول

نمودار خواص صابونی انواع روغن و صابون آنها.................................................. 31

جدول اسیدهای چرب اشباع ..................................................................................... 34

جدول اسیدهای چرب غیراشباع................................................................................. 35


چکیده:

صابون یک محصول بهداشتی است و برای جلب رضایت مصرف‌کننده بایستی کیفیت این محصول مورد بررسی قرار گیرد تا در صورت وجود هرگونه مشکل برای رفع آن اقدام شود.

در این مجموعه، آزمایشاتی که در آزمایشگاه کنترل کیفیت بر روی محصول صابون انجام می‌شود شرح داده شده‌است پس از انجام این آزمایشات محصول موردنظر تأیید و یا رد می‌شود.

بنابراین ابتدا باید روش تولید صابون یا به عبارتی واکنش صابونی شدن و نیز مواد اولیه صابون بررسی و سپس به بحث کنترل کیفیت آن پرداخت.

صابونی که برای انجام آزمایشات به آزمایشگاه کنترل کیفیت، به عنوان نمونه، آورده می‌شود به دو شکل است:

صابون پخت و صابون بسته‌بندی:

صابون پخت صابونی است که از تانک‌های پخت متفاوتی نمونه‌گیری می‌شود و رنگ و اسانس هم ندارد در مورد این صابون پارامترهایی از قبیل قلیائیت، درصد نمک، درصد گلسیرین و TFM (کل مواد چرب) اندازه‌گیری می‌شود. صابون بسته‌بندی هم یک صابون تکمیل شده است و فقط پارامتر قلیائیت برای اندازه‌گیری می‌شود.

در آزمایشگاه کنترل کیفیت علاوه بر آزمایشات انجام شدة بر روی صابون محصولات دیگری هم مورد آزمایش قرار می‌گیرند که عبارتند از اسیدهای چرب، چربی‌ها و محصولات صنعتی از قبیل فوم حفاری، تگزاپون صدفی اسید استئاریک روغن سبزه و غیره.


تاریخچه شرکت پاکسان:

شرکت پاکسان ابتدا تحت عنوان شرکت تولید پاک‌کن با مسئولیت محدود در دی ماه 1341 در اداره ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی تهران به ثبت رسید و در تیرماه 1342، نام و نوع شرکت به شرکت سهامی پاک‌کن و سپس در 30 مهرماه 1349 به شرکت سهامی خاص پاکسان تغییر یافت.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در سال 1358 اداره امور شرکت از سوی شورای انقلاب به لحاظ کنترل مالکیتی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه صنایع بهشهر که مشمول بند (ب) لایحه قانونی حفاظت و توسعه صنایع بوده‌است به سازمان ملی ایران واگذار شد. و در سال 1370 در راستای برنامه خصوصی‌سازی دولت جمهوری اسلامی ایران به بخش خصوصی منتقل گردید. در شهریور 1373 به شرکت سهامی عام تغییر یافت و در اسفند 1372 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شد.

هم اکنون پاکسان تولید‌کننده محصولات پاک‌کننده و بهداشتی با پشتوانه بیش از سی و هشت سال تجربه توانسته است در زمینه صادرات در بازارهای خارجی به گونه‌ای گسترده و چشمگیر بدرخشد و تولیدات خود را در زمره پرفروش‌ترین‌ها در‌آورد.

شرکت پاکسان دارای دهها لوح تقدیر و تشویق و جزو یکصد شرکت برتر کشور است. پاکسان اکنون محصولات خود را به کشورهایی نظیر جمهوری‌های استقلال یافته آسیای میانه و حوزه قفقاز، روسیه، افغانستان، کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهای اروپایی و آفریقایی صادر می‌کند. و نقش مهمی در صادرات کالاهای صنعتی کشور به عهده دارد.

پاکسان با انتخاب مرغوب‌ترین مواد اولیه و بهره‌گیری از گسترده‌ترین دانش فنی کنترل و نظارت دقیق بر کیفیت تولیدات خود در لابراتورهای تخصصی بسیار مجهز، کارشناسان با تجربه و کارآزموده، همواره تولیدات خود را در استانداردهای بین‌المللی و بسته‌بندی‌های مناسب عرضه‌می‌کند.

نشان استاندارد ایران و استاندارد بین‌المللی ISO-9001 بر تمامی تولیدات پاکسان، معرف این ویژگی‌هاست. همچنین به منظور وجود کیفیت یکنواخت در تولید محصولات و تلاش درجهت ارتقای کیفیت آن با تنظیم نمودن فعالیت‌های شرکت و ثبت و نگهداری منظم مستندات با توجه به حضور در بازارهای جهانی و افزایش صادرات علی‌الخصوص به کشورهای پیشرفته، مدیریت شرکت مصمم به اجرای پروژه ایزو و اخذ گواهی‌نامه بین‌المللی آن گردید و بنابراین شرکت توانست در اسفند ماه سال 78 گواهی‌نامه ISO-9001 را از موسسه QMI کانادا دریافت نماید.


محصولات تولیدی شرکت پاکسان

1) صابون:

صابون دستشویی عروس و ارکید و گلنار و سیو

صابون رخت‌شویی گلنار

صابون حمام گلنار و صابون بچه ارکید و صابون گلیسرینه

2) خمیر‌دندان:

خمیردندان تیوپی و پمپی پونه

خمیردندان لامینیت و دو رنگ پونه

خمیردندان آلومینیومی نسیم و پونه و ارکید و ژل پونه

3) مایعات:

مایع ظرفشویی گلی و برف و مایع ظرفشویی بوف و مهناز و مکسل‌پوش و مایع آنتی‌باکتریال، مایع دستشویی ارکید با اسانس موز و سیب و توت‌فرنگی

مایع سفید‌کننده برف، مایع نرم‌کننده لباس برف

مایع ماشین‌لباسشویی سپید

4) شامپو:

شامپو شبنم چرب و خشک و معمولی – شامپو گیاهی شبنم

شامپو ارکید و شامپو بچه ارکید

شامپو گیاهی نسیم

5) پودر:

پودر لباسشویی دستی برف

پودر ماشین‌لباسشویی سپید

پودر کفشویی برف و رخشا

6)‌ محصولات صنعتی: اسید چرب یک تقطیره، اسید چرب دو تقطیره، اسید چرب سویا اسید استئاریک، اسید سولفونیک، گلیسرین، رزیدیو، کوکونات دی اتانول آمید – تگزاپون صدفی، فوم حفاری، سوپکس.

7) انواع جعبه که جهت بسته‌بندی محصولات شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

8) تولیدات بطری جهت بسته‌بندی بعضی از محصولات شرکت.

برخی از این محصولات علاوه بر تامین مصارف پاکسان به سایر شرکت‌ها نیز عرضه می‌گردد و در صنایع بهداشتی، دارویی، نظامی، لاستیک‌سازی، ریخته‌گری، حفاری چاههای نفتی، رنگ‌سازی، تولید خوراک دام و آرایشی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اشکال تجاری صابون

صابون از نظر شکل ظاهری و یا خواص فیزیکی و شیمی فیزیکی به صورت‌های بسیار متنوعی به بازار عرضه می‌گردد که به طور نمونه چند نوع از آن‌ها را یادآور می‌شویم.

1- صابون لباس‌شویی:

که معمولاً دارای 66-62% اسید چرب (اسید چرب آزاد در چربی مصرفی) می‌باشد. از مواد اولیه ارزان قیمت تهیه شده و به قیمت ارزان نیز به فروش می‌رسد. مع‌الذلک در سال‌های اخیر رقابت شدیدی بین زداهای سنتزی و این صابون به وجود آمده و زداها مقدار قابل ملاحظه‌ای از بازار آن را اشغال نموده‌است.

2- صابون آرایشی:

که مصرف آن در هفتاد سال اخیر افزایش فوق‌العاده و عمومیت یافته است. به طوری که امروزه یکی از کالاهای لازم و مورد مصرف اکثر خانواده‌ها می‌باشد. سازندگان صابون آرایشی برای جالب کردن محصولات علاوه بر رنگ‌ها و عطریات متنوع مواد نرم‌کننده پوست و مواد افزودنی طبیعی و سنتزی را پیوسته به فرمول‌ها افزوده و این کالای همگانی را روز به روز جالب‌تر و مفید و موثر‌تر عرضه می‌دارند.

3- صابون نرم:

این صابون که صابون سیاه نیز نامیده می‌شود از اثر پتاس بر روی چربی یا اسیدچرب به دست می‌آید و برای لباس‌شویی خانگی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.


4- صابون پرک:

این نوع صابون که از صابون‌های مصرف خانگی و صنعتی است به علت سهولت انحلال و طرز مصرف، بیشتر در دستگاههای صنعتی لباسشویی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

5- صابون براده:

این صابون از تراشیدن صابون سخت شده به دست می‌آید و در ماشین‌های لباس‌شویی به کار برده می‌شود.

6- گرد صابون:

این صابون از گرد کردن صابون و اختلاط کربنات دو سود و سایر مواد سازنده مانند سیلیکات، فسفات، پربورات، قیلیایی و سایر مواد افزاینده به دست می‌آید. گرد صابون را نباید با پودرهای زدای جدید که سنتزی می‌باشند و به طور کلی فاقد صابون هستند اشتباه کرد.

7- پودرهای صابون و زدا:

اخیراً برای بهبود خواص صابون مقادیر مختلف زادها را با صابون مخلوط کرده و ضمن تقلیل قیمت صابون خواص جالب‌تر و اثرات زدایی بهتری به آن‌ها داده‌اند.

8- صابون مایع:

برای سهولت مصرف و به خصوص کاربردهای آرایشی و پزشکی صابون پتاس را به صورت مایع تهیه و در دستگاههای توزیع‌کننده ماده به مصرف می‌رسانند.


9- صابون شفاف:

این صابون دارای الکل، قند، گلیسرین می‌باشد. قابلیت زدایی این صابون کم است.

10- صابون دارویی:

اخیراً با افزودن مواد ضدعفونی، ضدقارج، ضدبیماری و … انواع آن مانند صابون‌های گوگردی جیوه در داروخانه‌ها موجود می‌باشد.

طبقه‌بندی روغن‌ها و چربی‌ها براساس خواص صابون حاصل:

1- چربی‌های سخت، کندکف:

این دسته شامل تالو، چربی زوائد حیوانی، روغن خرما، روغن حیوانات دریایی و روغن‌های هیدروژنه شده که دارای نقطه ذوب و تایتر بالا هستند می‌باشد. صابون این چربی‌ها بر روی پوست اثر ملایم داشته و با وجود کندی کف، دارای قدرت پاک‌کنندگی خوبی می‌باشند. صابون این چربی‌ها در آب سرد به کندی کف می‌کند ولی در آب گرم کف بهتری دارد.

2- چربی‌های سخت، تند کف:

این دسته شامل روغن نارگیل، روغن هسته خرما و … می‌باشد. صابون روغن‌های این گروه به الکترولیت‌ها و نمک‌ها کمتر حساس بوده و حتی در آب دریا نیز کف می‌کند و برای ساخت صابون‌های مصارف دریایی نیز به کار می‌رود. چربی‌های این گروه به آسانی صابونی می‌شوند.

3- روغن‌های صابون نرم:

روغن زیتون، روغن سویا و به مقدار کمی روغن بادام کوهی، روغنهای این دسته را تشکیل می‌دهند که در تولید صابون‌های نرم و صابون‌ مایع پتاس به کار برده می‌شوند. روغن حیوانات دریایی هم جز این دسته می‌باشند.


4- کلوفان (Rosin):

این ماده در حقیقت نه یک روغن و نه یک چربی و نه اسید چرب خالص می‌باشد بلکه در صنعت صابون‌سازی مثل اسید چرب عمل می‌کند. صابون‌ حاصل به آسانی حل شده و فوراً کف می‌کند اما چون بسیار نرم است به تنهایی به کار برده نمی‌شود و اغلب همراه با سایر روغن‌ها در صابون‌سازی کاربرد دارد.

5- اسیدهای چرب سنتزی و اسیدهای نفتنیک:

این اسیدها به مقدار کم در تهیه صابون‌های فلزی و صابون‌های صنعتی به کار برده می‌شوند و به ندرت از آنها در تهیه صابون‌های بهداشتی و خانگی استفاده می‌شود. از این صابون در صنعت نساجی به خصوص صنعت ابریشم استفاده می‌شود و بوی نامطلوب ولی قدرت پاک‌کنندگی و میکروب‌کشی خوبی دارد.