چکیده

اگر بخواهیم مهم ترین ویژگی شهروند یعنی آنچه به خاطر آن واجد این مقام شده است و حتی می تواند این مقام را برای او حفظ کند، بشناسیم؛همان احساس مسئولیت شهروندی است. هر چه یک شهروند به همراه سایر شهروندان در یک جامعه بیشتر احساس مسئولیت کند در واقع بر دایره حقوق شهروندی خود و سایر شهروندان افزوده و به تثبیت و نهادینه کردن آن کمک کرده است.احساس مسئولیت شهروندی است که برای او حق را می آفریند . یقیناً احساس مسئولیت شهروندی مهمترین نیاز کنونی جامعه ماست، تا بتوانیم از این رهگذر جامعه ای با نشاط بسازیم که در آن شهروند و حاکم در قبال یکدیگر احساس مسئولیت کرده با ادبیات یکدیگر بیشتر آشنا شده و زبان هم را بیش از پیش درک کنند.درنتیجه باید توجه کنیم که بحث شهروندی با سیاست و قدرت سیاسی ارتباط عمیقی دارد.اگر می خواهیم که مقوله شهروندی به صورت جدی پیگیری شود باید نگاه خود را به سیاست اصلاح کرده ومسئولیت گریزی خود را به مسئولیت پذیری تبدیل کنیم.شهروندی اشاره به زندگی روزمره ، فعالیت های فردی و کسب و کار افراد اجتماع و همچنین فعالیت های اجتماعی ایشان دارد و بطور کلی مجموعه ایی از رفتار و اعمال افراد است. شهروندی پویا یا شهروندی فعال در واقع از این نگرش برخاسته است.شهروندی از این نگاه ، مجموعه گسترده ایی از فعالیت های فردی و اجتماعی است .فعالیت هایی که اگر چه فردی باشند اما برآیند آنها به پیشرفت وضعیت اجتماعی کمک خواهد کرد. همچنین است مشارکت های اقتصادی ،خدمات عمومی، فعالیت های داوطلبانه و دیگر فعالیت های اجتماعی که در بهبود وضعیت زندگی همه شهروندان اثر می گذارد.در واقع این نگاه ضمن اشاره به حقوق شهروندی مدون و قانونی در نگاه کلی تر به رفتارهای اجتماعی و اخلاقی می پردازد که اجتماع از شهروندان خود انتطار دارد.

مقدمه

سئوالی که در اینجا مطرح می شود ، این است که آیا انسان در جامعه فقط واجد یک دسته مطالبات و حقوق است ؟ و یا اینکه در مقابل این حقوق و انتظارات باید مسئولیت ها و وظایفی را هم در جامعه پذیرا باشد و آن ها را به بهترین وجهی انجام دهد. در مورد این موضوع(شهروند مسئول) تحقیقاتی شایسته و بایسته ای صورت نگرفته و یا اینکه حداقل من به تمامی آن ها دسترسی پیدا نکرده ام. نظام مردم سالاری اسلامی، برخلاف حکومت دیکتاتوری، براى خدمت به مردم شکل گرفته است، اما مردم نیز باید به قوانین و دستورات مردم سالارى حاکم، پاى بند باشند. حکومت هاى مردم سالار آزادى هاى زیادى از جمله آزادى مخالفت با حکومت و انتقاد از آن، براى شهروندان قایلند. شهروندان حکومت مردم سالار باید از مشارکت، فرهنگ و حتى صبر برخوردار باشند.

این پژوهش با موضوع تاثیر رویکرد اعتدال­گرائی نخبگان سیاسی بر فرهنگ سیاسی عقلانی شهروندان جمهوری اسلامی ایران به بررسی و تعریف نخبگان سیاسی و رویکردهای آنان از حیث رویکردهای افراط گونه و تفریط­منشانه و سپس با توصیف رابطه ی نخبگان سیاسی با جمهوری اسلامی ایران و بررسی و تبیین آثار فرهنگ سیاسی و مولفه های آن در پی رسیدن به چگونگی ارتباط این مولفه ها و نقش و تاثیرآن ها بر یکدیگر می­پردازد، در این پژوهش سعی خواهد شد با استفاده از منابع و ماخذ معتبر در گزینش مطلب به ارتقا پژوهش کمک گردد. این پژوهش با بررسی های تاریخی و علمی در ابعاد سیاسی و اجتماعی تاریخ ایران، از اهمیت مهم اجماع سیاسی نخبگان سیاسی بر شهروندان می باشد که هرجا در طول تاریخ نخبگان سیاسی معتدل اقدام به اجماع نظر درباره­ی مسائل نموده اند، شهروندان نیز عاقلانه تر رفتار کرده اند، و رویکردهای افراطی نخبگان سیاسی نیز نتایج عکس در تاریخ سیاسی داشته است.

فهرست مطالب

چکیده. 1

مقدمه. 2

فصل اول: کلیات پژوهش... 3

1-1- بیان مسأله4

1-2- علل انتخاب موضوع6

1-3- پیشینه و سابقه پژوهش6

1-4- پرسش اصلی و بنیادی پژوهش8

1-5- پرسشهای فرعی پژوهش9

1-6- مفروض یا مفروضات پژوهش9

1-7- فرضیه پژوهش9

1-8- مفاهیم9

1-9- متغیرها10

1-9-1- متغیر مستقل10

1-9-2- متغیر وابسته10

1-10- روش پژوهش10

1-11- سازماندهی پژوهش11

فصل دوم: نقش نخبگان سیاسی در جمهوری اسلامی ایران.. 12

2-1- نخبگان سیاسی13

2-1-1- تعریف نخبه سیاسی13

2-1-2- مقوله نخبگان در تفکر سیاسی15

2-1-3- نقش نخبگان سیاسی در تحولات اجتماعی16

2-1-4- نظامهای دموکراتیک و مساله گردش نخبگان19

2-1-5- رویکردهای نخبگان22

2-2- افول اعتدال و پیدایش رادیکالیسم(سابقه تحولات در ایران و جهان اسلام)32

2-3- توصیف رابطه ی نخبگان با حکومت جمهوری اسلامی ایران33

2-3-1- آغاز جنگ و وضعیت نخبگان36

2-3-2- وضعیت نخبگان در زمان اصلاحات و اصول گرا40

فصل سوم: فرهنگ سیاسی ایرانیان.. 49

3-1- فرهنگ سیاسی50

3-1-1- تعریف فرهنگ سیاسی50

3-1-2- تشریح مفهوم فرهنگ سیاسی51

3-1-3- فرهنگ سیاسی ایران53

3-1-4- مؤلفه های فرهنگ سیاسی ایران56

3-1-5- فرایند تحول گفتمانی در فرهنگ سیاسی ایران62

3-1-6- رویکرد اقتدارگرا به حوزه ی سیاست در فرهنگ سیاسی ایران66

3-2- عقلانیت79

3-2-1- تعریف عقلانیت79

3-2-2- تعریف عقلانیت از منظر ماکس هورک هایمر80

3-2-3- عقلانیت در اسلام:80

3-3- قانون مداری80

3-3-1- تعریف قانون مداری80

3-3-2- پیشینه ایرانیان در قانون مداری81

3-3-3- قانون گریزی84

3-3-4- کارکرد قانون، متضمن حقوق مردم یا منافع زمامداران84

3-3-5- پشت پرده قانون مداری85

3-3-6- تفکیک دو اصطلاح، " حکومت قانون " با " حکومت از طریق قانون " :87

3-4- فرهنگ سیاسی و قانون مداری در ایران94

3-4-1- مفهوم حاکمیت قانون95

3-4-2- حاکمیت قانون از منظر تاریخی95

3-4-3- برداشت های متنوع از حاکمیت قانون96

3-4-4- مبانی حاکمیت قانون98

فصل چهارم: تاثیر اعتدال گرایی نخبگان بر فرهنگ سیاسی-عقلانی شهروندان جامعه. 100

4-1- اعتدال گرایی نخبگان و جامعه101

4-2- تحلیل فرهنگ ایرانیان107

4-3- تجربه تاریخی تحولات سیاسی ایران از آغاز انقلاب اسلامی تاکنون109

4-4- ادبیات جامعه متاثر از هیات سیاسی114

4-4-1- آثار سوء گفتارهای غیرمتعارف سیاسیون بر جامعه114

4-5- تاثیر اعتدال گرایی نخبگان بر فرهنگ سیاسی-عقلانی شهروندان جامعه115

4-6- تحلیل گفتمان اعتدال در جمهوری اسلامی ایران116

فصل پنجم: نتیجه گیری.. 123

5-1- نتیجه گیری124

یافته های پژوهش... 125

پیشنهادات... 126

پیشنهادات پژوهش126

پیشنهادات به محققان آتی126

فهرست منابع.. 127

الف) منابع فارسی127

ب) منابع لاتین134

فهرست جــداول

جدول 2-1-تعریف اعتدال از منظر نخبگان سیاسی و اجتماعی26

جدول 2-2- تیپولوژی ارزشها و کنشهای دو دسته کنشگران مورد بررسی براساس ایدهآل تایب و بری47

فهرست اشکــال

شکل2-1- تعریف عملیاتی مفاهیم گرایش سیاسی و نخبگان سیاسی ایران بر اساس ابعاد، مولفه ها و شاخصها48