هدف از این تحقیق بررسی تأثیر آموزش مهارت های ارتباطی بر سازگاری اجتماعی دختران دبیرستانی بوده است . بدین منظور از بین دانش آموزان دختر دبیرستانی ارجاع داده شده به مراکز مشاوره آموزش و پرورش شهر شیراز تعداد 20 نوجوان ناسازگار به طور تصادفی در گروه کنترل و 20 نوجوان ناسازگار در گروه آزمایش قرار داده شدند سپس با استفاده از پرسشنامه شخصیت سنج کالیفرنیا (CTP) فرم 16-9 ساله دو گروه مورد پیش آزمون قرار گرفتند به اعضای گروه آزمایش مهارتهای ارتباطی آموزش دادهشد. در خاتمه آموزش پس آزمون سازگاری مجدداً اجرا گردید .نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که آموزش مهارت های ارتباطی نتوانسته است سازگاری اجتماعی کلی دانش آموزان گروه آزمایش را نسبت به گروه کنترل بطور معناداری افزایش دهد (P>0/05).در شاخص های قالب های اجتماعی، مهارتهای اجتماعی، گرایش ضداجتماعی، روابط آموزشی و روابط اجتماعی تفاوت معنی داری در نمرات پیش آزمون- پس آزمون افراد گروه آزمایش دیده نمی شود ولی در شاخص روابط خانوادگی این تفاوت معنا دار است.

کلمات کلیدی : مهارت های ارتباطی ، سازگاری ، سازگاری اجتماعی ، دختران دبیرستانی

فهرست مطالب

چکیده ……………………………………………………...………………….…. 1

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1 مقدمه………………………………………………...…………………….…. 3

1-2 بیان مسئله ………………………………………………..........................……5

1-3 ضرورت انجام پژوهش…………………………………………………........…….8

1-4 تعاریف متغیرها…………………………...……………….........………………10

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیقاتی

مقدمه………………………………………………………....................….....…13

2-1 مبانی نظری ………………………......…………………………………..……13

2-2-عواملمؤثردربروزاختلالاترفتاریدردوراننوجوانی…………..........………..……24

3- 2- مفهومسازگاری…………………………………………...……..……...……28

2-4 انواع سازگاری…………………………………………...…………...……40

2-5 مهارتهای ارتباطی……………………………………………...………...……51

2-6- پیشینه پژوهش در خصوص مهارت های ارتباطی و سازگاری………....……………...…56

2-7 فرضیه پژوهش …………………………………………......………………61

فصل سوم: روش پژوهش

3-1 مقدمه…………………........................…………………………....…………63

3-2 روش پژوهش…………………………………………..................……………63

3-3 جامعه آماری و نمونه پژوهش………………………………...……....……………63

3-4ملاحضات اخلاقی پژوهش……………….........…………………......……………64

3-5 ابزار و روش گردآوری اطلاعات………………………………........………………64

3-6 ابزار پژوهش……………………………………………….......………………65

3-7 تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………….......……68

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش

مقدمه…………………………………………...............………….......…………70

4-1- فرضیه اصلی پژوهش…………………….....…………………......……………70

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1- مقدمه……………………………………………….............………………75

5-2.بحث ونتیجه گیری ………………………………………......…………………75

5-2-1.شاخص مهارت های اجتماعی……………………………….......………………78

5-2-2.شاخص گرایش ضداجتماعی……………………………………………………79

5-2-3.شاخص روابط خانوادگی………………………………......………………….80

5-2-4.شاخص قالب های اجتماعی……………………………………………………81

5-2-5.شاخص روابط آموزشی……………………………….…………………..……81

5-2-6.شاخص روابط اجتماعی ……………………………………………...….……82

5-3.نتیجه گری کلی از تحقیق……………………………………………..………… 83

5-4.پیشنهادات…………………………………………………………...........……84

5-5- پیشنهادهایی برای پژوهشهای آتی.…………..…………..………………………84

5-6 محدودیت های پژوهش…………………........….…........………………………85

منابع

منابع فارسی ……………...............……………...................................…………87

منابع انگلیسی ……………...............……………...................................…………93

چکیده انگلیسی………...............…….......………...................................…………95

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول1-2:شاخص سازگاری در مطالعات مختلف29

جدول 1-4: میانگین، انحراف استاندارد ونتایج آزمون تی مستقل جهت مقایسه نمرات آزمودنی های گروه آزمایش و کنترل در پیشآزمون ابعاد سازگاری اجتماعی71

جدول2-4 نتایج آزمون تی مستقل جهت مقایسه دو گروه آزمایش و کنترل برحسب نمرات پس آزمو.. 72

3-4 نتایج آزمون تحلیل کوواریانس جهت مقایسه دو گروه آزمایش و کنترل در نمرات پس آزمون با کنترل اثرات نمرات پیش آزمون72

جدول 4-4 نتایج تی وابسته جهت مقایسه نمرات پیش آزمون و پس آزمون گروه آزمایش در ابعاد سازگاری اجتماعی73

سازگاری و رفتار به فرایندهای روان‌شناسی که مردم را با تغییرات روزمره هماهنگ می‌کند، اشاره دارد (وایتن ولیویید[1] به نقل از شهسواری، 1382) به زعم سینها وسینگ[2] (1993) سازگاری عبارت است از ثبات عاطفی و جسارت در روابط اجتماعی و نیز علاقه به تحصیل و مدرسه در فرد که به صورت سازگاری عاطفی، سازگاری اجتماعی و سازگاری آموزشی نیز بیان شده است (سینها وسینگ، ترجمه کرمی، 1377) منظور از سازگاری اجتماعی داشتن رابطه صحیح و مطلوب با دیگران و سازگاری شخص با محیط خود می‌باشد که با تغییر دادن خود و یا محیط به دست می‌آید (پورافکاری، 1373) و به مکانیسم‌هایی که بوسیله آنها یک فرد ثبات عاطفی پیدا می‌کند سازگاری عاطفی اطلاق می‌گردد و سازگاری تحصیلی را به عنوان داشتن نگرشهای مثبت نسبت به اهداف تحصیلی وضع شده، کامل کردن شروط تحصیلی و اعتقاد فرد به مؤثر بودن تلاش برای رسیدن به درجات علمی بالاتر تعریف کرده‌اند (پور دهقان اردکانی، 1383).

عوامل زیادی با سازگاری که یک ضرورت حیاتی برای انسان محسوب می‌شود در ارتباطند که مهمترین آنها «نحوة برقرار کردن ارتباط و تعامل با دیگران» می‌باشد. به عبارت دیگر، ارتباط و تعامل ناموفق باعث بوجود آمدن ناسازگاری در فرد خصوصاً در نوجوانان و جوانان که داشتن تعاملات اجتماعی به ارتباط با دیگران بویژه همسالان نقش مهمی در سلامت روانی آنها دارد، می‌شود (احمدی، 1375).

از دیدگاه روانشناسی ارتباطات، کوچکترین واحد ارتباطی در اجتماع رابطه بین دو شخصیت است. برن[3]، معتقد است که شخصیت هر انسانی از سه بخش که در ارتباط با یکدیگر هستند تشکیل می‌شود. کودک،‌ والد و بالغ.بنابراین وقتی انسان می‌خواهد در جامعه سازگار باشد، باید ابتدا خصوصیات شخصیتی سه‌بعدی خود را بشناسد و سپس وارد اجتماع شود. آنگاه خصوصیات سه‌بعدی طرف مقابل را نیز به طور نسبی بشناسد تا بهتر بتواند با او ارتباط برقرار کند. چه اگر ندانیم چگونه و با کدام بعد و در چه موقعیتی رابطه انسانی برقرار کنیم ، دچار شکست در تعامل اجتماعی شده و حالت سرخوردگی و ناکامی پیدا می‌کنیم و در نهایت با محیط انسانی خود ناسازگار می‌شویم (شفیع‌آبادی و ناصری، 1380).

در همین رابطه در پژوهشی حاجی نصیر (1384) با عنوان «تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل برخود پنداره[4] و منبع کنترل[5] دانشجویان دختر دانشگاههای تهران به این نتیجه دست یافت که مشاورة گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل با اطمینان 99% بر تغییر خود پنداره و منبع کنترل دانشجویان مؤثر بوده است.

با توجه به تحقیقات صورت گرفته اینکه نظریة تحلیل رفتار متقابل نظریه قابل فهم و پیشرفته روانشناسی دربارة تفکرات، احساسات و ارتباطات افراد است و درک آن برای سنین نوجوانی راحت‌تر است و از طرفی رویکردی است که مفاهیم و متون آن برای گروههای درمانی طراحی شده (کرسنی[6]، به نقل از شفیع‌آبادی، 1380) و نوجوانان گرایش شدیدی به شرکت در گروه دارند، در این پژوهش سعی شده است که تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر سازگاری اجتماعی، عاطفی و آموزشی دانش‌آموزان سنجیده و مورد بررسی قرار گیرد.

در این جا مسئله این است که ایا وجود مشاور می تواند نقشی در رفتار فرد داشته باشد؟

فهرست مطالب

فصل اول1

مقدمه2

بیان مسئله2

اهمیت و ضرورت پژوهش. 4

اهداف فرعی5

فرضیه های پژوهش. 5

سوالات. 5

فصل دوم6

مقدمه7

سازگاری7

1- تعریف سازگاری7

2- عوامل مؤثر بر سازگاری8

الف) خانواده8

ب) مدرسه9

ج) گروه همسالان9

نظریه اندیشمندان تحلیل رفتار متقابل14

الگوی حالات نفسانی14

ارزشهای مشاوره گروهی16

تحقیقات انجام‌شده در داخل کشور17

تحقیقات خارجی19

سازگاری از دیدگاه تحلیل رفتار متقابل21

منابع مورد استفاده 23

سازگاری در فرهنگ روان‌شناسی، عبارت است از رابطه‌ای که هر ارگانسیم با محیط خود برقرار می‌کند. این اصطلاح معمولاً به سازگاری روان‌شناختی یا اجتماعی با توجه به معنای ضمنی مثبت آن اشاره دارد. یعنی فرد خوب سازگار یافته و این اصطلاح وقتی به کار برده می‌شود که فرد در یک فرایند جاری و غنی از رشد بالقوه خودش، درگیر است و به تغییرات محیطی به طرز مؤثری واکنش نشان می‌دهد. این واژه از طرفی اشاره به یک حالت تعادل کامل بین ارگانیسم و محیط دارد. حالتی که در آن همه نیازها ارضاء شده‌اند و عملکردهای ارگانیسمی به آسانی تحقق بخشیده می‌شوند (عیدیان، 1385).

سازگاری به فرایندهای روان‌شناسی که مردم را با تغییرات روزمره هماهنگ می‌کند، اشاره دارد (وایتن ولیویید[1] به نقل از شهسواری، 1382) به زعم سینها وسینگ[2] (1993) سازگاری عبارت است از ثبات عاطفی و جسارت در روابط اجتماعی و نیز علاقه به تحصیل و مدرسه در فرد که به صورت سازگاری عاطفی، سازگاری اجتماعی و سازگاری آموزشی نیز بیان شده است (سینها وسینگ، ترجمه کرمی، 1377) منظور از سازگاری اجتماعی داشتن رابطه صحیح و مطلوب با دیگران و سازگاری شخص با محیط خود می‌باشد که با تغییر دادن خود و یا محیط به دست می‌آید (پورافکاری، 1373) و به مکانیسم‌هایی که بوسیله آنها یک فرد ثبات عاطفی پیدا می‌کند سازگاری عاطفی اطلاق می‌گردد و سازگاری تحصیلی را به عنوان داشتن نگرشهای مثبت نسبت به اهداف تحصیلی وضع شده، کامل کردن شروط تحصیلی و اعتقاد فرد به مؤثر بودن تلاش برای رسیدن به درجات علمی بالاتر تعریف کرده‌اند (پور دهقان اردکانی، 1383).

عوامل زیادی با سازگاری که یک ضرورت حیاتی برای انسان محسوب می‌شود در ارتباطند که مهمترین آنها «نحوة برقرار کردن ارتباط و تعامل با دیگران» می‌باشد. به عبارت دیگر، ارتباط و تعامل ناموفق باعث بوجود آمدن ناسازگاری در فرد خصوصاً در نوجوانان و جوانان که داشتن تعاملات اجتماعی به ارتباط با دیگران بویژه همسالان نقش مهمی در سلامت روانی آنها دارد، می‌شود (احمدی، 1375).

از دیدگاه روانشناسی ارتباطات، کوچکترین واحد ارتباطی در اجتماع رابطه بین دو شخصیت است. برن[3]، معتقد است که شخصیت هر انسانی از سه بخش که در ارتباط با یکدیگر هستند تشکیل می‌شود. کودک،‌ والد و بالغ.بنابراین وقتی انسان می‌خواهد در جامعه سازگار باشد، باید ابتدا خصوصیات شخصیتی سه‌بعدی خود را بشناسد و سپس وارد اجتماع شود. آنگاه خصوصیات سه‌بعدی طرف مقابل را نیز به طور نسبی بشناسد تا بهتر بتواند با او ارتباط برقرار کند. چه اگر ندانیم چگونه و با کدام بعد و در چه موقعیتی رابطه انسانی برقرار کنیم ، دچار شکست در تعامل اجتماعی شده و حالت سرخوردگی و ناکامی پیدا می‌کنیم و در نهایت با محیط انسانی خود ناسازگار می‌شویم (شفیع‌آبادی و ناصری، 1380).

در همین رابطه در پژوهشی حاجی نصیر (1384) با عنوان «تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل برخود پنداره[4] و منبع کنترل[5] دانشجویان دختر دانشگاههای تهران به این نتیجه دست یافت که مشاورة گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل با اطمینان 99% بر تغییر خود پنداره و منبع کنترل دانشجویان مؤثر بوده است.

با توجه به تحقیقات صورت گرفته اینکه نظریة تحلیل رفتار متقابل نظریه قابل فهم و پیشرفته روانشناسی دربارة تفکرات، احساسات و ارتباطات افراد است و درک آن برای سنین نوجوانی راحت‌تر است و از طرفی رویکردی است که مفاهیم و متون آن برای گروههای درمانی طراحی شده (کرسنی[6]، به نقل از شفیع‌آبادی، 1380) و نوجوانان گرایش شدیدی به شرکت در گروه دارند، در این پژوهش سعی شده است که تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر سازگاری اجتماعی، عاطفی و آموزشی دانش‌آموزان سنجیده و مورد بررسی قرار گیرد.

فهرست مطالب

فصل اول.. 1

مقدمه.. 2

بیان مسئله.. 3

اهمیت و ضرورت پژوهش...... 4

اهداف پژوهش...... 5

هدف اصلی... 5

اهداف فرعی... 5

فرضیه های پژوهش...... 5

فرضیه اصلی... 5

فرضیه‌های فرعی... 5

متغیرهای پژوهشی... 6

تعریف متغیرها. 6

تعریف نظری مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل... 6

تعریف عملیاتی:6

سازگاری... 7

تعریف نظری :7

تعریف عملیاتی :7

فصل دوم.. 8

ادبیات و پیشینه تحقیق... 8

مقدمه.. 9

الف) زمینه نظری پژوهش...... 9

سازگاری... 9

1- تعریف سازگاری... 9

2- عوامل مؤثر بر سازگاری... 10

الف) خانواده. 10

ب) مدرسه.. 11

ج) گروه همسالان.. 11

ویژگیهای افراد سازگار.. 16

نظریه تحلیل رفتار متقابل... 17

مبانی نظری نظریه تحلیل رفتار متقابل... 18

الگوی حالات نفسانی... 18

موقعیتهای روانی و طرحهای زندگی... 20

آسیب‌شناسی روانی از دید تحلیل رفتار متقابل:21

هدف درمان در تحلیل رفتار.. 22

فرآیند گروهی در رویکرد تحلیل رفتار متقابل... 22

مشاوره و درمان :23

ارزشهای مشاوره گروهی... 24

- تحقیقات انجام‌شده در داخل کشور.. 25

تحقیقات خارجی... 27

سازگاری از دیدگاه تحلیل رفتار متقابل... 28

جمع‌بندی مطالب..... 31

منابع.. 32