گزارش کارآموزی زراعت و اصلاح ذرت در 43 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب:

فصل اول: تاریخچه و مبداء ذرت................................................................................... 7
فصل دوم: ویژگیهای قسمتهای مختلف گیاه و انواع ذرت........................................... 12

(1-2) ویژگیهای گل وساق............................................................................................. 13

(2-2) ویژگیهای ریشه .................................................................................................. 16

(3-2) ساختمان دانه ذرت.............................................................................................. 16

(4-2) انوع ذرت.............................................................................................................. 18

فصل سوم: اصلاح ذرت................................................................................................. 21

(1-3) وضع ژنیتیکی ذرت.............................................................................................. 22

(2-3) روشهای اصلاح ذرت......................................................................................... 22

(3-3) هدفهای اصلاح ذرت............................................................................................ 28
فصل چهارم: آفات و بیماریهای ذرت............................................................................. 30

(1-4) آفت ذرت.............................................................................................................. 31

(2-4) بیماریهای مهم ذرت............................................................................................ 32
فصل پنجم: کاشت و برداشت ذرت............................................................................... 35

(1-5) کاشت................................................................................................................... 36

- انتخاب بذر................................................................................................................ 36

- مقدار بذر.................................................................................................................. 36

- فواصل خطوط کاشت............................................................................................... 37

- عمق کاشت................................................................................................................ 39

- طرق کاشت............................................................................................................... 39

(2-5) برداشت............................................................................................................... 40

- انواع ماشینهای برداشت........................................................................................... 40

- زمان نحوه برداشت.................................................................................................. 40


فهرست اشکال:

- شکل شمارة (1)................................................................................................. 14

مقطع نمودار ساختمان گل مونث ذرت

- شکل شماره (2)................................................................................................. 14

A- گل آذین نر پابساکهای خارج شده – B- بلال با کاکلهای خارج

- شکل شماره (9)................................................................................................. 15

گل نر و ماده - تنوع ژنتیکی - ردیف کشت

- شکل شماره (3)................................................................................................. 16

گل‌های پایه‌دار و بدون پایه گل مذکر ذرت

- شکل شماره (4)................................................................................................. 18

مقطع نمودار دانه ذرت

- شکل شماره (5)................................................................................................. 20

انواع مختلف ذرت

- شکل شماره (6)................................................................................................. 41

ذرت چین خودرو با بستر پوست کن و دماغه ذرت چهار ردیفه

- شکل شماره (7) ................................................................................................ 41

چاپر

- شکل شماره (8)................................................................................................. 42

دستگاه برداشت بلال ذرت




فهرست جداول

جدول شماره (1):.................................................................................................. 11

سطح زیرکشت و مقدار محصول و عملکرد ذرت در کشورهای مختلف (از Hoffmann 1970)

جدول شماره (2):.................................................................................................. 38

رابطه تعداد بوته در هکتار فاصله ردیف‌ها و فاصله دو بوته در زراعت ذرت

چکیده مطالب:

ذرت گیاه زارعتی از تیرة غلات یکساله بوده و بومی نیمکره جنوبی است که برای اولین بار توسط کریستف کلمب کشف شد.

گیاهی تک پایه که گل نر بصورت خوشه در رأس و گل ماده (بلال) مخروطی و در پایین قرار دارد هر گل از 3 عدد پرچم تشکیل شده است و تعداد برگها بین 8 تا 48 بود و بطور متوسط 13 تا 18 عدد است.

از واریته‌های مهم آن می‌توان به ذرت داندان اسبی- ذرت بلوری- ذرت آردی- ذرت شیرین قندی- ذرت غلاف دار اشاره کرد.

ذرت به دلیل تولید بذر زیاد و صفات ژنتیکی ساده و خود گشن بودن که باعث دو رگ گیری ساده‌تر می‌شود از اهیمت ژنتیکی بالایی برخوردار است و این ویژگیها باعث شده که اصلاح کنندگان بر روی این گیاه بیشتر کار کنند.

از جمله روشهای اصلاحی آن می‌توان به سلکیون- تهیه و واریته‌های هیبرید و واریته مصنوعی اشاره کرد که می‌توان با این روشها به اهدافی مانند بالا برردن عملکرد – مقاومت در برابر خشکی و گرما مقاومت در برابر خوابیدگی، آفات و بیماریها دست یافت.

ذرت نیز مانند دیگر گیاهان زراعی دارای آفتهایی می‌باشد مانند کرم ذرت، کرم ساقه خوار شب پره زمستانی یا کرم طوقه نام برد و بیماریها مانند بیماریها سیاهک ذرت،‌ بیماری سوختگی برگ، بیماری زنگ، بیماری موزائیک اشاره کرد.

عمقی که باید در کاشت ذرت در نظر گرفت بین 3 تا 10 سانتی متر است که البته بسته به شرایط آب و هوایی منطقه، درجه حرارت محیط به هنگام کاشت- درصد رطوبت خاک و زمان کاشت بستگی دارد. و به دو صورت دستی و مکانیزه می‌توان اقدام به کاشت آن کرد که کاشت مکانیزه از عملکرد بالاتری برخوردار است.

از مشاینهای مورد استفاده برای برداشت می‌توان به ذرت کن‌ها، ذرت چین پوست کن، ذرت چین دانه کن- کمباین‌های غلات- و چاپرها اشاره کرد.

البته برداشت ذرت بر خلاف سایر غلات چندان تابع زمان و فصل معین نبوده و تحت شرایط زمان کاشت، طول روز- حرارت- دفعات آبیاری قرار می‌گیرد.

فصل اول:

(تاریخچه و مبداء ذرت)

ذرت zea mays گیاه زراعتی یکسالة بومی نیمکره غربی است ذرت در بیش از 120 میلیون هکتار از اراضی دنیا کشت می‌شود وبه عنوان کالای مهمی در تجارت محسوب می‌گردد. منبع (1)

ذرت تا قبل از سال 1492 میلادی در قاره آسیا، اروپا،‌آفریقا به عنوان یک گیاه زارعتی شناخته نشده بود. این گیاه را از قرنها پیش در آمریکای مرکزی می‌شناختند و توسط مردم ایندیانای آمریکا کشت می‌شد و بهمین سبب بنام لاتین آن از یکی از طوایف ایندیانا بنام mahig یا marisi گرفته شده است. (Ho Ffmann and Aufhamer) منبع (2)

ذرتی که مورد توجه خاص سفید پوستان قرار گرفته است ذرت دندان اسبی بوده که دارای قدرت تطابق بیشتری با شرایط مختلف آب و هوا می‌باشد. منبع (1)

کریستف کلمب کاشف آمریکا برای اولین دفعه دانه ذرت را از آمریکا به اورپا برد و نام mais را به آن داد. سپس طی سالیان دراز بذر ذرت از طریق پرتقال به شمال آفریقا و جنوب اروپا هندوستان و چین برده شد. حدس زده می‌شود که دانه‌ این گیاه مانند غلات دارای پوشینه‌هایی بوده و بر جسب جهش بصورت بلال امروزی در آمده است.

بعد از گندم برزگترین سطح زیرگشت را ذرت به خود اختصاص داده در حالیکه تولید محصول آن بعد از گندم و برنج قرار دارد. اهمیت محصول و بالا بودن سطح زیرکشت زیاد این نبات بعلت قدرت تطابق آن با شرایط گوناگون اقلیمی می‌باشد بدین جهت جزو عمده‌ترین محصولات مناطق معتدله،‌ معتدله گرم نیمه گرمسیر و مرطوب بشمار می‌رود. منبع (2)

در حدود 75 درصد ذرت به تغذیه حیوانات رسیده بنابراین مصرف غیر مستقیم آن پیش از مصرف مستقیم است. ذرت اساساً به عنوان یک محصول انرژی زا تولید می‌گردد.

در صورتی که انواع زراعی از آن که برای تولید پروتئین روغن، موم، ذرت شیرین،‌ پاپ‌کورن اختصاص یافته ‌اند موجود است. منبع (1)

فرآوردهای فرعی و متعددی از ذرت بدست می‌آید حدود 500 رقم گزارش شده است. منبع (2)

این گیاه به علت ارزش غذایی خاص که دارد مورد توجه کشورهای مکزیک- پرو- آمریکای مزکزی و اغلب کشورهای آمریکایی جنوبی قرار گرفته است. منبع (1)

در سالهای اخیر دامداران و کشاورزان به اهمیت این گیاه و تهیه علوفه از طریق سیلو کردن ذرت و تعلیف آن بصورت سبز پی برده و بکشت آن مبادرت می‌نمایند به نظر می‌رسد که ارزش غذایی ذرت تا حدی شناخته شده باشد.

طبق گزارش Zscheichler (1971) میزان عملکرد دانه ذرت هیبرید در هکتار در سال 1951 – 1950 حدود 2140 کیلوگرم در سال 1970 حدود 5060 کیلوگرم در هکتار در آلمان غربی بوده است. در حالیکه در ایران متوسط عملکرد با استفاده از هیبریدهای ساده یا مضاعف 6 تن در هکتار بوده است.

ذرت به علت داشت مواد قندی و نشاسته زیاد و عملکرد محصول علوفه‌ای بیش از 80 تن در هکتار یکی از مهمترین نباتات جهت تولید علوفه سبز، سیلو و دانه محسوب می‌شود. عمده‌ترین موارد مواد مصرف ذرت عبارتند از: غذایی اصلی انسان علوفه جهت تغذیه دام و مصارف صنعتی. بطور متوسط ترکیبات شیمیایی دانه خشک ذرت به شرح زیر است:

نشاسته


77%


روغن


5%

قند


2%


نپتوزان


5%

پروتیئن


9%


خاکستر


2%

منبع (2)

در جدول صفحه بعد سطح زیرگشت مقدار محصول و عملکرد ذرت در کشورهای مختلف از سال 1970 را مشاهده می‌کنید.

طریقه بدست آوردن لینة خالص یا اینبرد

طریقه اول- (روش استاندارد شده)

سال اول- خود گشن نمودن صدها یا هزارها تک بوته انتخاب شده

سال دوم- کاشت 30- 25 دانه از هر بلال خود گشن شده در ردیفهای مجزا و خود گشن نمودن 5-3 بهترین گیاه در داخل بهترین ردیف.

سال سوم- مانند سال دوم باید عمل انتخاب و خودگشن نمودن را تا یکدست و یک نواختن شدن ادامه داد.

طریقه دوم- روش تک کپه single- Hill method

سال اول- خودگشن نمودن چندین گیاه و انتخاب شش عدد دانه از هر بلال

سال دوم- کشت تمام شش عدد دانه در یک کپه بعد از سبز شدن باید شش عدد بوته را تنک نموده و به سه عدد تقلیل داد. از بین سه گیاه بهترین را خود گشن نموده و در همین موقع با هم دورگ گیری می‌کنند.

سال سوم- کلیه روشهای لازم شبیه سال دوم است با این تفاوت که احتیاج به یک آزمایش عملکرد کشت گیاهان نسل اول Test- cross سال قبل را دارد.

سال چهارم- از لینه‌های خود گشن شده که Test- cross آنها در آزمایش عملکرد بهترین نتیجه را داده است مجدداً اعقاب تک کپه بدست می آورند. نسل اول حاصل از تلقیح رقم آزمایشی سال قبل را مجدداً در آزمایش مقایسه‌ای قرار می‌دهند این روش را سه تا چهار سال دنبال می‌کنند.

روشهای تعیین قدرت ترکیب پذیری لینه‌ها

جهت تعیین دقیق ترکیب مناسب لینه‌های خود گشن شده باید از روشهای مخصوص استفاده نمود. یکی از این روشها ترکیب متناسب عمومی General- combining ability می‌باشد که در اثر تلقیح با ار قام آزمایشی بدست می‌آید.

انتخاب ارقام آزمایشی در بکار بردن روش قدرت ترکیب عمومی دارای اهمیت زیاد می‌باشد. بدین معنی که اکثر متقابل شدیدی بین لینه‌های خودگشن شده و رقم آزمایشی بدست آمده است و آنچه بیش از همه اهمیت دارد آن است که یک لینه بخصوص با ارقام آزمایشی مختلف عملکردهای متفاوتی را نشان می‌دهد. منبع (2)

روش دیگری که جهت تعیین ترکیب مناسب لینه‌های خود گشن شده بکار می‌رود روش قدرت ترکیب مخصوص (Specific combining ability) می‌باشد.

‌آزمایش قدرت ترکیب مخصوص ترکیب مخصوص از طریق دورگ‌گیری مقابل
(Diallel- crass) بین لینه‌های خودگشن شده با بهترین قدرت ترکیب عمومی نیز انجام می‌گیرد.

دورگ گیری متقابل(Diallel- crass) عبارتست از کلیه دورگهای (متقابل) ممکن بین یکسری ژنوتیپ.

روشهای دورگ گیری

الف) دورگ گیری ساده: (Single- cross)

عبارتست از دورگ گیری بین لینه خود گشن شده A ولینه خود گشن شده B نسل اول حاصل از این دو رگ گیری عملکرد محصول زیاد‌تری نسبت به والدین داشتند و تراکم یکنواختی تولید می‌کند. دورگ گیری یک جانبه را بیشتر درمورد ذرت قندی (Sea mayas var. saccharata) بخاطر یکنواختی یا یک فرمی و یک زمان رسیدن بلال مورد توجه قرار می‌دهند.

ب ) دورگ گیری دو جانبه (Dauble- cross)

عبارتست از دورگ گیری بین چهار لینه خودگشن شده D)*(C* (B*A) به منظور تولید بذر ذرت گورگ یا هیبرید بذری که از دورگ گیری نسل اول هر یک از تلقیح های یک جانبه فوق بدست می‌آید کمتر از بذری است که از دورگ گیری نسل اول حاصل از هر دو تلقیح بدست می‌آید.

پ) دورگ گیری سه جانبه (Way cross)

در بکار بردن این روش باید به خاطر داشت که می‌توان بذر هیبرید ارزان تری نسبت به دورگ گیری یک جانبه تولید نمود از طرف دیگر هزینه تولید بذر هیبرید از طریق روش دورگ گیری یک جانبه (به عنوان پایه مادری) و یک لینه خود گشن شده می‌باشد مثلاً C*B)*A) در آمریکا روش دورگ گیری سه جانبه را برای بررسیهای ذرت Zea mays Var. everta بکار می‌برند.

(3-2-3) تهیه واریته‌های مصنوعی (syn thatic varietes)

واریته‌‌ای است که از ترکیب تعدادی لینه بدست می‌آید. لینه‌های مذبور ممکن است لینه‌های اینبرد، کولون یا مواد دیگری باشد.

لینه‌هایی که برای ایجاد یک واریته مصنوعی بکار می‌روند بایسیتی حتماً از نظر خاصیت ترکیب پذیری آزمایش شده باشند و تنها همین موضوع است که یک واریته مصنوعی را از واریته هایی که از سلکسیون توده‌ای تولید می شوند را متمایز می سازد.

معمولاً یک واریته مصنوعی در موردی بکار می رود که به عنوان یک گیاه اصلی در آن منطقه محسوب نشود یا سازش با محیط مدنظر باشد.

معمولاً برای اصلاح گیاهان علوفه‌ای و آلوگام استفاده می‌شود. هزینه کمتری از تولید بذر هیبربد دارد وبرای چند سال می‌توان از آن استفاده می‌شود. هزینه کمتری از تولید بذر هیبرید دارد و برای چند سال می‌توان از آن استفاده کرد.

لینه‌هایی را که برای تولید یک وارتیه مصنوعی بکار می برند بنام 0-syn می‌گویند. نسل اول ترکیب کاملاً تصادفی این لینه‌ها را syn-1 می گویند و نسل دوم را syn-2 و ادامه می‌یابد. باید تلاقی لینه‌ها با هم در همة جهات ممکن صورت گیرد و از هر ترکیب مقدار مساوی بذر به نسب بعدی برده شود.

برای ازدیاد عملکرد محصول در واریته های مصنوعی بهترین کار به کاربردن رگه‌هایی است که محصول بیشتری دارند. منبع (3)

(3-3) هدفهای اصلاح ذرت

- یکی از اهداف مهم ذرت ازدیاد و بالابردن عملکرد دانه می‌باشد که خود تابع تعداد زیادی ژن می باشد. بطور کلی نسبت نزدیکی بین قدرت تولید محصول و تمام صفات موجود است که اختصاص بقدرت رشد و نمو هتروزیس دارد.

- مقاومت در برابر خشکی وگرما یکی دیگر از هدفهای اصلاح ذرت می باشد. حرارت بیش از اندازه درموقع گل کردن همراه با خشکی موجب دانه بستن کمتر ذرت می‌گردد.

- مقاومت در برابر خوابیدگی یک دیگر از هدفهای اصلاح ذرت است و خوابیدگی در اثر تشکیل ریشه‌های ضعیف و با تشکیل بافتهای ضعیف ساقه تولید می‌گردد.

- در نظر گرفتن صفات کیفی ذرت یکی دیگر از هدفهای اصلاح آن می باشد.

بر حسب نوع استفاده ‌ای که از ذرت می‌گردد باید نسبت به صفات کیفی آن توجه گردد.

در صنعت از دانه ذرت روغن، نشاسته، شربت، لکل، زئین و سایر فرآورده‌ها را تهیه می‌کنند و روی همین اصل است که باید بر حسب نوع استفاده درصدد اصلاح ذرت برآمد.

فصل چهارم: آفات و بیماریهای ذرت

(1-4) آفات ذرت: منبع (4)

هر محصولی اعم از زراعی و باغی بسته به شرایط آب وهوایی و اقلیمی مناطق مورد کشت خود آفات مخصوص به خود را داشته در این میان ذرت نیز مستثنی نبوده از جمله آفات آن می‌توان به:

1- کرم ذرت

این آفت در ایران در استانهای اصفهان- فارس- خوزستان، بلوچستان و نیز سواحل دریای خزر شایع بوده از نظر مشخصات ظاهری پروانه ای است به طول 12 میلی‌متر و عرض آن 32-26 میلی‌متر است.

بالهای جلوی آن سفیدمایل به تیره و بالهای عقب سفید است.

مبارزه: در مورد این آفت بیشتر مبارزة زراعی و مکانیکی مدنظر بوده مثل شخم زدن و آب تخت کردن مبارزه شیمیایی باید زمانی صورت بگیرد که لاروهای جوان هنوز وارد ساقه نشده اند. سمپاشی با یکی از سموم فسفره نظیر دیپترکس 80% به میزان 5/1 یا دیازینون 60% به میزان 5/1 لیتر درهکتار.

2- کرم ساقه خوار ذرت

این آفت در ایران از استانهای مازندران، گیلان و آذربایجان شرقی گزارش شده است. این آفت پروانه‌ای است به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای با نوارهای مواج و شکسته در روی بالها- طول بدن 15 میل متر و عرض آن بالهای باز 31- 27 میلی‌متر است. خسارت این آفت در روی ذرت به خود بلال است.

مبارزه: در مورد این آفت نیز مبارزات زراعی و مکانیکی خیلی مهم بوده مانند شخمهای عیمق حذف علفهای هرز. در مورد مبارزه شیمیایی باید زمانی که لاروها هنوز وارد ساقه نشده صورت گیرد. استفاده از دیازینون 20% به میزان 5/2 لیتر ، سو پر اسید 40% به میزان 5/2 لیتر و دیمیکرون 50% به میزان 5/1 لیتر در هکتارعلیه لاروهای جوان توصیه می ‌شود.


3- شب پره زمستانی یا کرم طوقه بر

این آفت از برگ، ساقه و طوقه گیاهان مختلف تغذیه می‌کند.

حشرات کامل به رنگ خاکستری تیره بوده و عرض آنها بالهای باز 30- 25 میلی متر و در روی بالهای جلوی 3 لکة مثلثی، گرد و لوبیایی بزرگ به ترتیب از قاعده به طرف راس بالها دیده می‌شود که مهمترین علامت مشخصه این شب پره است.

مبارزه: اعمال روشهایی از قبیل از بین بردن بقایای محصول، علفهای هرز، شخم و یخ آب زمستانه به عنوان مبارزه زراعی در کاهش جمعیت این آفت مهم و مؤثر است.

بطور کلی مبارزه شیمیایی با استفاده از سموم نظیر آلدرین 40% به میزان 3 لیتر در هکتار قبل از کاشت یا بعد از کاشت و قبل از جوانه زنی باید صورت گیرد.

4- شته ذرت

این شته به رنگ تیره با شاخک کوتاه و بدن نسبتاً طویلی است.

مبارزه: کاشت ارقام مقاوم به آفت بهترین روش کنترل آن است.

5- شپشة ذرت stiophilus zeamais

حشرات کامل به رنگ قهوه‌ای تیره تا سیاه و طول آن 5/4- 3/3 میل‌متر است.

(2-4) بیماریهای ذرت: منبع (4)

مهمترین بیماریهای ذرت عبارتند از:

1- بیماری سیاهک ذرت U stilago Zea = U. maydis

یکی از مهمترین و خطرناکترین بیماری ذرت محسوب شده و گاهی مقدار محصول را تا 30% کاهش می‌دهد. در این بیماری هاگهای سیاه رنگ در تمام قسمت های گیاه به جز ریشه، تشکیل می‌گردد.

استفاده از ارقام مقاوم و هیبرید، اجزای تناوب زراعی و ضد عفونی بذر، مخصوصاً قارچ کش ویتاواکس به نسبت 3-2 در هزار بهترین راههای کنترل این بیماری است.


2- بیماری دیپلودیای ذرت (Dipledia maydis)

این بیماری یکی از شایع‌ترین بیماریهای جهانی ذرت محسوب می شود.

بهترین راههای کنترل عبارتند از:

- انتخاب ارقام تطابق یافته با محیط

- استفاده از بذر سالم و عاری از بیماری

- استفاده از ارقام مقاوم

- تناوب زراعی

- ضدعفونی بذر

- کشت در زمان مناسب.

3- بیماری سوختگی بر گ (Helmintosporium)

این بیماری نیزیک مرض قارچی بوده اجرای تناوب زراعی، تولید بذر هیبرید مقاوم از طریق توسعة ارقام ذرت، سیتوپلاسم نرعقیم و انجام شخم عمیق در فصل پاییز.

4- بیماری زنگ (puccinia sorghi)

بیماری زنگ ذرت درمقایسه با سایر بیماریهای قارچی از اهمیت کمتری برخوردار بوده ولی می‌تواند برگهای ذرت را آلوده و به آن خسارت برساند.

5- بیماری موزائیک کوتولگی ذرت Maizie dwarf mosaic

عامل این بیماری که یک ویروس از نوع میله ای نخی شکل می باشد از علایم این بیماری وجود لکه‌های کوچک و نقطه‌ای و یا لکه‌های موزائیکی به رنگ سبز تیره و روشن در برگها انتهایی ساقه می‌باشد.

6- بیماری موائیک نقطه‌ای ذرت:

این بیماری و یروسی در سال 1342 در اطراف شیراز گزارش شده و احتمالاً مرتبط به ویروس موارائیک خیار بوده است که در آن ناحیه به وفور مشاهده می شود.


7- موزائیک نواری ذرت

8- بیماری پژمردگی باکتریابی ذرت

بهترین راه کنترل کشت ارقام مقاوم و مبارزه با کک ذرت می‌باشد.

9- بیماری بازماندگی رشد در ذرت (com stunt)

از علایم این بیماری ظهور نوارهایی به رنگ سبز مایل به زرد در روی برگهای جوان است. گیاهان مبتلا کوچک می‌مانند. منبع (4)