طرح توجیهی قانون تجارت الکترونیکی

فناوری اطلاعات با پیشرفت‏های اخیر خود جامعه‌ای مجازی با آثار کاملاً واقعی به وجود آورده که تأثیر زیادی بر زندگی انسان‏ها داشته است. جامعه‌ای با قواعد مشترک که نوعی یکسانی یا به عبارتی همگرایی در مسائل و قواعد مبتلابه را موجب شده است. بی‌جهت نیست که نویسندگان مایلند پیشرفت‌های اخیر را با آغاز عصر صنعت (فناوری اطلاعات) و خطوط راه‌آهن (فناوری تبادل اطلاعات) مقایسه کنند چون آثار و تبعات اختراعات جدید کمتر از ماشین بخار و راه‌آهن نیست.
برخورداری شئونات جامعه متاثر از فناوری اطلاعاتی پیشرفته تنها بسنده به امور بهداشتی، حمل و نقل، تبادل اطلاعات علمی، سیستم‏های اداری و ... نبوده بلکه اقتصاد و تجارت را تحت‏الشعاع قرار داده و نحوه تجارت جدیدی را به وجود آورده که از تجارت مرسوم فاصله گرفته است.
این فاصله ظهور در نوع عملیات تجاری، قواعد حاکم، مؤسسات لازم و فراگردها دارد. اگر تجارت مرسوم وابسته و مبتنی بر کاغذ است, تجارت الکترونیکی مبتنی بر اطلاعات و جریان اطلاعات است. برقراری یک روش الکترونیکی تجارت کارآمد با همة قابلیت‏ها و توانایی‌هایش مستلزم وجود قوانین متعدد است. جدای از قواعد مورد نیاز باید گفت تجارت الکترونیکی در عرصة حقوقی (غیرکیفری) مسائل و تنش‏هایی را موجب شده که بدوی‏ترین نکات و مسائل ناظر به حقوق مدنی (ادله، قراردادها، مسئولیت‏ مدنی و ...) است.
به تبع حقوق بین‏الملل خصوصی نیز در زمینة قراردادها، اسناد، اختلافات و ... با حضور عنصر خارجی در قضیه تنش‏هایی را مواجه شده است. از جمله مباحث حریم خصوصی یا حمایت از داده‏هاست که نیازمند حمایتی خاص در امر تجارت الکترونیکی است حمایت از مصرف‏کننده عرصة دیگر حقوقی ا ست که با تنش مواجه شده به خصوص از آنجا که در کشور ما قواعد بدوی و غیردیجیتال را نیز دارا نیست تا بتوان با تسری آنها به محیط دیجیتال به حمایت از مصرف‏کننده در‌ این عرصه اخیر پرداخت. تبعاً‌ آیین دادرسی (غیرکیفری) برای رسیدگی به پرونده‏ها و مشکلات پیش آمده، ادلة اثبات مورد نیاز و چگونگی قواعد آن در‌ این عرصه جدید، سیستم‏های پرداخت و مسائل حقوقی آن و به عبارت بهتر ابعاد حقوقی بانکداری الکترونیکی، ابعاد حقوقی کارت‏های اعتباری، حقوق رقابت و ... همه از عرصه‏های حقوقی (غیرکیفری) است که در قبال تجارت الکترونیکی نیازمند تبیین و تشریح وضعیت جدیدند. البته حقوق مالکیت فکری، قواعد مالی و گمرکی را نیز باید به فهرست بالا افزود (ر.ک: گزارش توجیهی لایحة قانون تجارت الکترونیکی، ص 1 تا 3, موسسه مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی.)

فهرست مطالب
(1) گزارش توجیهی-
(الف) تجارت الکترونیکی و تجربیات بین‌المللی----
1) واقعیت----------
2) رویکردهای‌ مختلف‌ قانون‌گذاری‌ در جهان‌----
2-1- رویکرد دستوری‌ یا تجویزی‌-
2-2- رویکرد ‌ دوگانه-------
2-3- رویکرد‌ «حداقلی‌»-----
3) آثار و فروض‌ قانونی‌---------
3-1- اثر حقوقی‌------
3-2- فرض‌ قانونی‌--------
4) تشکیلات‌ دفاتر خدمات الکترونیکی (دفاتر خدمات الکترونیکی) صدور جواز و اعطای‌ اعتبار به‌ دفاتر الکترونیکی‌ 4-1- مسئولیت‌------
4-1-1‌- زمینه‌--
4-1-2- رویکرد کشورها----
5) سیستم‌های‌ بسته‌ و استقلال‌ طرفین‌---
5-1- رشد معتنابه‌ سیستم‌های‌ بسته‌-
5-2- عواملی‌ که‌ بر روی‌ سیستم‌های‌ بسته‌ اثر می‌گذارد-
6) شناسایی‌ بین‌المللی‌------
6-1- اقدامات‌ بین‌المللی‌---
6-1-1 دستورالعمل‌ اتحادیة‌ اروپا-----
6-1-2- آنسیترال‌---
6-1-3- کنوانسیون‌ بین‌المللی‌----------
6-1-4- OECD--
6-1-5- سایر سازمان‌های‌ بین‌المللی‌----
7) قانون‌ تجارت‌ الکترونیکی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ایران‌ و رویکرد حقوقی‌ برای‌ تدوین‌ قوانین‌ مکمل‌---
7-1- حمایت از مصرف‌کننده---
7-2- حمایت از داده/حریم خصوصی---
7-2-1- حمایت‌ از داده‌-------
7-2-2- فعالیت‌های‌ بین‌المللی‌----
7-2-3- شورای‌ اروپا-------
7-2-4- OECD---
7-2-5- سازمان‌ ملل‌-----
7-2-6- کمیسیون جوامع‌ اروپایی‌--
7-2-7- گردش‌ فرامرزی‌ داده‌-------
7-3- حمایت از حقوق مالکیت‌های فکری (حق مولف، اسرار تجاری و علایم صنعتی)--
(ب) ابعاد جزایی------
1) جرایم کلاسیک در حقوق تجارت------
2) جرایم جدید-----
2-1- کلاه‌برداری کامپیوتری خاص----
2-2- جعل خاص---------
2-3- نقض حریم خصوصی (جرایم مربوط به حمایت از داده‏ها)---
2-4- نقض حق تألیف-----
2-5- نقض حقوق مصرف‏کننده----
2-6 نقض حقوق رقابت------
(ج) اقدامات آتی قانون‌گذار-----
بخش اول – حقوقی---------
اقدامات فوری-------
1-‌ آیین‌نامه‌ها----------
2- قانون تشکیلات دفاتر خدمات الکترونیکی---
اقدامات ضروری---------
1- پرداخت‌های الکترونیکی، قوانین گمرکی و مسایل مالی و مالیاتی------
2- تدوین قوانین اصلی----
3-‌ آیین دادرسی در فضای سیبرنتیک------
بخش دوم - جزایی----
مسائل جزایی مورد بحث در مراحل بعدی پروژه----
1- مسئولیت کیفری در جرایم تجارت الکترونیکی------
2- جرایم دیگر---------------
3- تنش‏های‌ آیین دادرسی کیفری در رابطه با جرایم تجارت الکترونیکی-----
4- تنش‏های حقوق جزای بین‏الملل در رابطه با جرایم تجارت الکترونیکی-----
الف ـ مقدمه----
ب ـ بررسی مشکل در حالت کلاسیک------
ج ـ بررسی مشکل در فضای تجارت الکترونیکی----
ضمایم------
ضمیمه 1----
کلاه‌برداری کامپیوتری---------
تعریف کلاه‌برداری کامپیوتری----------
مجازات کلاه‌برداری------
مجازات کلاه‌بردری کامپیوتری-----
الف- سوء استفاده‌های کامپیوتری------
ب- سوء استفاده‌های کامپیوتری کلاسیک----
ج- سوء استفاده در صندوق‌های پرداخت-----
د- سوء استفاده از خطوط تلفنی------
پدیدة جرم کامپیوتری----
الف – جرایم اقتصادی مرتبط با کامپیوتر----
ب _ روش‌های سوء استفاده-------
ج _ مرتکبین------
د- قوانین کلاه‌برداری کامپیوتری------
ه- جمع بندی و پیشنهاد متن قانون----
و- تحول مصادیق----------
ضمیمه 2-----------
جعل کامپیوتری----------
1- مقدمه-------------
2- طرح بحث---
3- تاریخچه---------
4- تعریف----------
5- منبع شناسی-------
6- جمع بندی و پیشنهاد------
ضمیمه 3----------------
اصلاح قانون مدنی فرانسه راجع به ادله الکترونیکی و مصوبه امضای الکترونیکی فرانسه---
ماده 1316 قانون مدنی-------
طرح مصوبه : متن----------
بخش 1ـ شرایط راجع به وسایل و روش‌های‌ ایجاد امضای الکترونیکی-------
بخش 2ـ شرایط راجع به گواهی‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات گواهی الکترونیکی:--
بخش 3ـ کنترل مراجع گواهی الکترونیکی------
بخش 4ـ تأیید مراجع گواهی الکترونیکی------
شرح قانون امضای الکترونیکی فرانسه 13 مارس 2000----
آزادی گردش در بازار داخلی------
اختیارات کمیسیون------
رژیم حقوقی مراجع خدمات گواهی------
سیستم تأیید اختیاری--------
مسئولیت‏ها-----------------
شروط معاف‏کننده (معاذیر قراردادی و یا شروط رافع مسئولیت) یا محدودکننده مسئولیت---------
ضمیمه 4-------
قانون تجارت الکترونیکی در کشورهای مختلف جهان تا سال 2000------
ضمیمه 5----
عبارات قانونی و استانداردهای آن در قانون تجارت الکترونیکی‌ایران-----
ضمیمه 6------
فرمت X509v3---
(2) پیش‌نویس قانون تجارت الکترونیکی----
پیشنویس قانون تجارت الکترونیکی-------
فهرست عناوین---------
باب اول - مقررات عمومی‌-مبحث اول - درکلیات----
فصل اول: قلمرو و شمول قانون - ماده 1-----
فصل دوم – تعاریف – ماده 2-----
فصل سوم – تفسیر قانون – مواد 3 و 4---------
فصل چهارم – اعتبار قراردادهای خصوصی – ماده 5----
مبحث دوم - در احکام »داده«--------
فصل پنجم – نوشته، امضا، اصل – مواد 6 الی 11---
مبحث سوم - »داده« مطمئن----------
فصل ششم - امضای الکترونیکی مطمئن – ماده 12---
فصل هفتم - ثبت یا سوابق الکترونیکی مطمئن – ماده 13-
فصل هشتم - آثار ثبت و سوابق و امضای الکترونیکی مطمئن – مواد 14 الی 16--
فصل نهم – پذیرش و ارزش اثباتی »داده« - مواد 17 الی 21----
فصل دهم – اعتبار قانونی ارجاع »داده« - ماده 22--
مبحث چهارم - مبادله »داده«-----
فصل یازدهم – عقد و اراده طرفین – مواد 23 و 24-----
فصل دوازدهم – انتساب »داده« - مواد 25 الی 29-----
فصل سیزدهم – تصدیق دریافت – مواد 30 الی 35---
فصل چهاردهم -زمان و مکان ارسال و دریافت »داده« - مواد 36 الی 40--
باب دوم----
دفاتر خدمات الکترونیکی--------
مبحث اول - کلیات------
فصل اول – دفتر خدمات الکترونیکی – مواد 41 الی 48---
مبحث دوم – دفتردار کل-------
فصل دوم - دفتردار کل – مواد 49 الی 57----
فصل سوم – اختیارات دفتردار کل – مواد 58 الی 63-----
مبحث سوم - وظایف----------
فصل چهارم - وظایف دفتر خدمات الکترونیکی - مواد 64 و 65-----
فصل پنجم - وظایف امضاءکننده – ماده 66-------
فصل ششم - وظایف اطراف اعتمادکننده – ماده 67---
مبحث چهارم - دفتر خدمات الکترونیکی خارجی---
فصل هفتم - شناسایی دفاتر خدمات الکترونیکی خارجی مواد 68 الی 75---
باب سوم----
در قواعد مختلف--------
مبحث اول - حمایت‌های انحصاری در بستر مبادلات الکترونیکی------
فصل اول - حمایت از مصرف‌کننده و تبلیغات - مواد 76 الی 101------
فصل دوم – حمایت از حق مولف در بستر مبادلات الکترونیکی – مواد 102 الی 104---
مبحث دوم - حفاظت از »داده« در بستر مبادلات الکترونیکی-----
فصل سوم – حمایت از »داده«های شخصی (حریم خصوصی) – مواد 105 الی 107---
فصل چهارم – حمایت از اسرار تجاری – مواد 108 و 109---

فصل پنجم – حمایت از علایم تجاری – مواد 110 و 111---
باب چهارم--------
جرایم و مجازات‌ها-----
مبحث اول – کلاه‌برداری کامپیوتری – ماده 112-------
مبحث دوم – جعل کامپیوتری – ماده 113-----

مبحث سوم – نقض حقوق مصرف‌کننده و تبلیغات در بستر مبادلات الکترونیکی – مواد 114 و 115-------------- 1
مبحث چهارم – نقض حق مولف - ماده 116----
مبحث پنجم – نقض حمایت از داده‌های شخصی/حریم خصوصی – مواد 117 الی 121---
مبحث ششم – نقض اسرار تجاری و علایم تجاری – مواد 122 و 123------
باب پنجم-----
جبران خسارت – ماده 124-----
باب ششم-------
متفرقه – مواد 125 الی 134-----
(3) شرح مواد قانونی------
(4) منابع------------