مقدمه:

در چند دهه اخیر تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگی نظیر تهران بازار مصرف بزرگی را برای محصولات کشاورزی فراهم کرده است. لذا زمین های کشاورزی، تا شعاع زیادی نسبت به این مراکز برای رفع نیازهای غذایی این جمعیت اختصاص یافته است اما با گسترش جمعیت در شهرها به تدریج نیاز به روش های جدیدی که توانایی تولید بالاتر و برداشت محصول خارج از فصل را داشته باشد، بیشتر آشکار می شد لذا به تدریج گلخانه ها این تحول عظیم را به وجود آوردند. گلخانه ها با ایجاد شرایط بسیار مناسب رشد محصولات به صورت مصنوعی برای اولین بار این امکان را به وجود آورد ند که محصولات مختلف را در تمام فصول به دست مصرف کننده برسانند .
از جمله محصولاتی که با این روش تولید شد انواع سیفیجات،گلهای زینتی وبه طور کلی انواع محصولات کشاورزی بود که برای کاشت و عرضه این محصول به بازار گلخانه های متعددی در اطراف شهرهای بزرگ از جمله تهران ساخته شدند. گلخانه ها با به وجود آوردن شرایط آب و هوایی مساعد می توانند همزمان به تکثیر آفت و بیماری های این محصول نیز کمک کنند. در این مقاله سعی می شود حشراتی که در محیط گلخانه روی محصول خسارت وارد می سازند، معرفی شوند تا گلخانه داران با شناخت بهتر این حشرات را ه های مقابله با آنها را به طریق علمی به کار گیرند، زیرا بسیار دیده شده است که یک گونه حشره توانسته به محصول گلخانه های زیادی خسارت هنگفتی وارد کند.

فصل اول

آفت چیست و چه عواملی باعث به وجود آمدن آفات می‌شوند؟

آفت موجودی است که خسارت اقتصادی داشته باشد. علل پیدایش آفت درسه موضوع اصلی خلاصه می شود: 1) وارد شدن موجودات به مناطق جدید (Invasion) تهاجم

2)تغییرات اکولوژیکی
3)تغییرات اجتماعی_اقتصادی
تهاجم یکی از موضوعات بسیار مهمی است که مخصوصاً در طی قرن اخیر بدلیل سهل‌الوصول شدن مسافرت‌ها، بسیار گسترش پیدا کرده است. در واقع تعداد بسیار زیادی از آفات مهم و کلیدی در نقاط مختلف دنیا آفاتی هستند که از یک نقطه یا منطقه پَراکنش بومی به مناطق جدید وارد شده‌اند و بدلیل اینکه این آفات بدون دشمنان طبیعی خود به مناطق جدید وارد می‌شوند عموماً تبدیل به آفت می‌شوند. مثال‌های بسیار زیادی در این زمینه در کشورهای اروپایی و در ایران وجود دارد.

به عنوان مثال در راسته (Hemiptera) تعداد زیادی از شپشک‌ها مثل (Quadraspidiotus pernisiosus) یا شپشک های سان ژوزه مثل (Chrysomphalus dictyospermi) یا شپشک سپردار قهوه‌ای، سپردار قرمز یا (Aonidiella aurantii)، و(Aonidiellacitri)، یا شپشک استرالیایی مثل (Icery apurchasi) وجود دارند. کرم ساقه خوار برنج
(Chilo suppresalis) از راسته (Lepidoptera). مگس مدیترانه‌ای میوه‌ای (Ceratitis capitata) از راسته (Diptera) از زیر رده (Acari) گونه‌هایی مثل (Panonychusulmi) و (Panonychus citri) از گونه‌های بسیار مهم هستند که از طریق گیاهان زراعی و گیاهان زینتی و احتمالاً مرکبات از نقاط مختلف دنیا وارد کشور ما شده‌اند .
نقش قرنطینه :
در ایران قرنطینه نقش مهم جلوگیری از ورود آفات جدید به کشور را به عهده دارد. برای مثال پس از بررسی‌های لازم توسط موسسه تحقیقات آفات و بیماری‌ها روی نوعی چمن وارداتی از کشور هلند (برای تعویض چمن استادیوم آزادی) از ورود آن به کشور جلوگیری بعمل آمد .
دومین عامل که باعث تبدیل موجودات به آفت می‌شود تغییرات اکولوژیکی است. تغییرات اکولوژیکی با تاریخچه کشاورزی قرین است. هر عملی که انسان در طبیعت انجام می‌دهد نوعی تغییر اکولوژیکی به همراه دارد. تغییرات اکولوژیکی در طی سده اخیر بسیار زیاد بوده است. تک کِشتی‌های وسیع، استفاده از واریته‌های پر محصول، و عملیات اَگرو تکنیکی مثل سمپاشی باعث شده است که تعادل در اکوسیستم و طبیعت به هم بخورد .
حتی کشت گیاهان زینتی در گلخانه نوعی تغییر اکولوژیکی است. معمولاً از طریق وارد کردن دشمنان طبیعی، آفات در گلخانه‌ها را کنترل می‌کنند. در اکوسیستم طبیعی و در شرایط طبیعی زنجیره‌های غذایی بسیار پیچیده توسط تعداد بسیار زیادی آفت و دشمنان طبیعی ایجاد شده‌اند. از آنجا که سموم در طی نیم قرن اخیر این زنجیره پیچیده را بر هم زده‌اند، برای ایجاد تعادل مجدد زنجیره‌های غذایی بین گونه‌های گیاهخوار، پارزیتوئیدها و پرداتورها حداقل به پنجاه سال تلاش مداوم نیاز داریم .
در بین عوامل بر هم زننده تعادل اکولوژیک، قطعاً سموم و ترکیبات شیمیایی از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند. بطوریکه سمپاشی زیاد بخصوص برای مدت طویل در محیط باعث تقویت ژن مقاوم در برابر این ترکیب شیمیایی شده و در طی سالیان متمادی، این جمعیت از طریق زاد و ولد افزایش پیدا می‌کند. و نهایتاً بعد از مدتی یک جمعیت مقاوم به سموم در طبیعت ظاهر می‌شود .
همچنین کاربرد سموم، باعث ایجاد آفت در مواردی نیز می‌شود. آفات ثانوی آفاتی هستند که از طریق کاربرد ترکیبات شیمیایی بوجود می‌آیند. بدین صورت که آفت خاصی در طبیعت که دارای جمعیت پایینی نیز می‌باشد بر اثر استفاده سموم از بین رفته ولی گونه‌هایی که آفت محسوب نمی‌شوند بعد از مدتی به آفات خطرناک تبدیل می‌شوند

فصل دوم

) Hemiptera (

راسته ناجوربالان وانواع مهم خانواده های ان

ناجوربالان (Hemiptera)

این راسته یکی از بزرگترین راسته‌های حشرات است. مهمترین خصوصیت مورفولوژیک این حشرات ساختمان بالِ جلو است. بال جلو در قسمت قاعده‌ای،ضخیم و چرمی شده است و از قسمت‌ها و نواحی مختلفی تشکیل می‌شود که عبارتند از:

1) Corium

2) Clavus

3) Cuneus

و بخش‌های دیگر که، در تفکیک خانواده‌های سن‌ها اهمیت زیادی دارد.البته این بخش‌ها در همه سن‌ها وجود ندارد، بخش انتهایی بال جلو کاملاً حالت غشایی دارد و دارای تعدادی رگ‌بال است. که این قسمت در تفکیک خانواده‌هامورد استفاده قرار می‌گیرند. قطعات دهانی سن‌ها از نوع زَنَنده مَکَنده است، بنابراین از شیره گیاهی و در مواردی از خون تغذیه می‌کنند. سن‌ها به دو گروه اصلی خشکی‌زی و آبزی تقسیم می‌شوند. گونه‌های خشکی‌زی تعدادی شکارگر هستند و از گیاهان و خون انسان و سایر جانوران استفاده می‌کنند. یک بخش عمده از سن‌ها نیز آبزی هستند. سن‌ها دارای تعداد زیادی زیر راسته هستند که مهمترین زیر راسته‌ها عبارتند از:

1) Nepomorpha

2) Gerromorpha

3) Pentatomorpha

4) Cimicomorpha

Nepomorpha*

راسته (Nepomorpha) شامل سن‌های آبزی هستند: سن‌های(Aquatic)

در زیر آب شنا می‌کنند و از ا نواع موجودات در داخل آب تغذیه می‌کنند،

مهمترین خانواده‌ها عبارتند از:

1) Nepidae

2) Blostomatidae

3) Corixidae

که در محیط آب از انواع حشرات مثل لارو پشه‌ها و سایر آبزی‌ها تغذیه می‌کنند.

Gerromorpha*

زیر راسته دیگر ، زیر راسته جرومورفا است که سن‌های نیمه آبزی یا

(Semi aquatic) می‌باشند. این سن‌ها شکارگر و در کنار یا سطح آب از

انواع بندپایان از جمله حشرات تغذیه می‌کنند. زیر راسته دیگر که از اهمیت
بیشتری نسبت به راسته‌های قبل برخوردارند، سن‌های راسته (Cimicomorpha) و (Pentatomorpha) هستند.

Cimicomorpha*

سن‌های زیر راسته،(Cimicomorpha)که تعدادی از آن‌ها گیاه‌خوار و تعدادی شکارگر و تعدادی دیگر از آن‌ها خون‌خوار هستند. به بعضی از آن‌ها مختصراً اشاره می‌کنیم: خانواده،(Tigidae) اولین خانواده هستند. به این سن‌ها (Lace bugs) می‌گویند. به دلیل اینکه سطح بدنشان کاملاً مشبک است و از نظر فرم بالهای جلو، مواردی که در سن‌های قبلی ذکر شد در این سن‌ها دیده نمی‌شود. تعدادی از سن‌های بسیار مخرب در این خانواده قرار دارند و بعضی از آن‌ها گیاهان زینتی منازل را مورد حمله قرار می‌دهند. اما عموماً از سطح زیری برگ‌ها تغذیه می‌کنند. تغذیه آن‌ها باعث ایجاد لکه‌های زرد رنگ و در تراکم بالا باعث قهوه‌ای شدن برگ‌ها شده و موجب ریزش برگ‌ها و خساراتی از این جمله به گیاهان زینتی وارد می‌کند.

از جمله عمومی‌ترین گونه‌های این خانواده در ایران، گونه‌ای به نام(Stephanitis pyric) که بر روی گیاهان زینتی مثل (به ژاپنی) و سایر گیاهان فعالیت می‌کند و خساراتی را وارد می‌کند.
خانواده دیگر، خانواده (Miridae) است. این خانواده از بزرگترین گونه سن‌ها از نظر تعداد بوده و به آن‌ها (Plant bugs) یا (Leaf bugs) گفته می‌شود و این سن‌ها از برگ گیاهان و شیره گیاهی تغذیه می‌کنند .

سن‌های گیاهی حشراتی به طول ۴ تا ۱۰ میلی‌متر با بدنی نرم می‌باشند. راه تشخیص این حشرات بال‌های جلوی آن‌ها می‌باشد. بال جلوی آن‌ها دارای قسمتی به نام (Cuneus) هستند که در بیشتر سن‌ها این قسمت‌ها دیده نمی‌شود .

یکی دیگر از گونه‌هایی که در محیط‌های گلخانه‌ای و در محیط پرورش گل‌های زینتی فعالیت می‌کند سنی به نام (Lygus regulipennis) است که از گل‌ها تغذیه می‌کند و باعث ریزش گل‌ها می‌شود. این سن‌ها عموماً به صورت تخم هستند که تخمشان را در داخل بافت گیاهان قرار داده و زمستان گذرانی می‌کنند و یکی از آفات مهم گیاهان زینتی در گلخانه‌ها هستند .
از زیر راسته (Cimicomorpha) چند خانواده شکارگر هستند مثل خانواده (Reduviidae)، خانواده (Anthocoridae) و تعدادی دیگر نیز خون‌خوارند مانند خانواده (Cimicidae) که در منازل از خون انسان تغذیه می‌کنند.

آیا سن‌های شکارگر در شرایط گلخانه‌ای نیز وجود دارند؟

سن‌های شکارگر که از جمله مهمترین آن‌ها خانواده (Anthocoridae) ا ست ، در مواردی بصورت تجاری و انبوه تولید می‌شوند. و در کنترل تعدادی از آفات گلخانه‌ای نقش بسزایی دارند. برای مثال: بعضی از گونه‌های سن‌های خانواده (Anthocoridae) مثل سن‌های جنس (Orius) برای کنترل کنه‌ها و تریپس‌ها، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

Pentatomorpha*

سن‌های زیر راسته (Pentatomorpha) غالباً دارای بدنی بیضی شکل هستند و تقریباً اکثریت آن‌ها گیاه‌خوارند. تعداد کمی نیز از این گونه‌ها شکارچی می‌باشند. این زیر راسته شامل خانواده بسیار مهمی بنام (Lygaeidae) هستند که به آن‌ها (Seed bugs) یا سن‌های بذری نیز گفته می‌شود. که از بذر گیاهان زینتی مختلف تغذیه می‌کنند. خانواده دیگر (Scutelleridae) می‌باشد. در این گونه سن‌ها سِپَرچه‌ها رشد زیادی کرده و تقریباً تا انتهای بدن کشیده شده و بال‌ها نیز در زیر این سپرچه‌ها قرار گرفته‌اند. یک نوع از گونه‌های مهم که در ایران به گیاهان خسارت می‌زند گونه‌ای به نام (Integriceps) است که یکی از مهمترین آفت‌های گندم است و سالانه مبالغ هنگفتی صرف مبارزه با این نوع آفت می‌شود .
خانواده دیگر، خانواده (Pentatomidae) است. در این خانواده بر خلاف خانواده(Scutelleridae) سپرچه‌ها به صورت مثلثی است. این سن‌ها بسیار بَدبو هستند و به آن‌ها (Stink bugs) می‌گویند. این حشرات بوی بسیار ناخوشایندی تولید می‌کنند. اکثراً گیاه‌خوارند و از چند گونه از حشرات مضر تغذیه می‌کنند.

فصل سوم

(Homoptera)

راسته جوربالان وانواع مهم خانواده های ان

جوربالان(Homoptera)

راسته دیگر این حشرات تحت عنوان (Homoptera) یا جوربالان هستند.این راسته گروه‌های مختلفی از حشرات را در بر می‌گیرد. در اصل این راسته شامل پسیل‌ها، سفید‌ بالک‌ها یا (White flies)، شپشک‌ها یا(Scale insect) ، شته‌ها یا (Aphids) و زنجره‌ها زنجرک‌ها می‌باشد. تعداد بسیار زیادی از آفات گیاهان زینتی در این راسته قرار دارند. این راسته به دو زیر راسته تقسیم می شود:

1- زیر راسته (Auchenorrhyncha)

2- زیر راسته (Sternorrhyncha)

زیر راسته (Auchenorrhyncha) شامل زنجره‌ها و زنجرک‌ها است.

زنجره‌ها حشراتی نسبتاً بزرگ هستند که بال‌های آن‌ها غشایی بوده و دارای تعداد زیادی رگ‌بال هستند. در این حشرات چشمهای مرکب وضعیت معمولی دارند و دارای شاخک‌های مویی بسیار کوتاه هستند. در زنجرک‌ها هم معمولاً شاخک‌های مویی بسیار کوتاه هستند .
زنجره‌ها دارای دو ویژگی مهم هستند، اول این که مراحل پورگی‌شان در داخل آب سپری می‌شود، مراحل پورگی چندین سال و حتی در بعضی از گونه‌ها حدود ۱۰ تا ۱۲ و در پاره‌ای اوقات تا ۱۷ سال طول می‌کشد که در زیر خاک سپری می‌شود و از ریشه گیاهان مختلف تغذیه می‌نمایند .
حشرات کامل این گروه عمر چندانی ندارند، ۱۰ تا ۲۰ روز و حداکثر یک ماه بیشتر زنده نمی‌مانند. بعد از اینکه تخم خودشان را در داخل سر شاخه‌های گیاهان قرار دادند، می‌میرند. تخم این حشرات بعد از مدت یک ماه فارغ می شوند. پوره این حشرات از داخل سر شاخه گیاهان خارج شده و به داخل خاک می‌افتد و مدت زمان زیادی را در داخل خاک سپری می‌کنند. و از ریشه‌ی گیاهان تغذیه می‌کنند .
تخم گذاری حشرات کامل یکی دیگر از روشهایی است که این حشرات به گیاهان خسارت می زنند. این روش تخمک‌گذاری حشرات، روی گیاهان گاهی باعث خشکاندن سر شاخه‌های گیاهان مختلف از جمله گیاهان زینتی مثل رز و سایر گیاهان می‌شود.

گروهی دیگر از حشرات این راسته، زنجرک‌ها هستند که شامل چند خانواده مهم (Cicadellidae)، (Membracidae) و (Cercopidae) که در بین آن‌ها خانواده (Cicadellidae) از اهمیت بیشتری برخوردار است.
یکی دیگر از گونه‌های مهم این خانواده، گونه‌ای به نام (Zyging palidifrons) است که از آفات مهم گلخانه‌ای می باشد (Zyging palidifrons) .توانایی تولید چندین نسل را بر روی گیاهان زینتی در شرایط گلخانه‌ای دارد. خسارت آن‌ها به صورت لکه‌های زرد رنگ بر روی گیاهان است و در تراکم‌های بالا، می‌توانند منجر به خشک شدن برگ‌های گیاهان بشوند. این حشرات تخم خودشان را در داخل سر شاخه‌های ظریف گیاهان قرار می‌دهند و در مواردی قادر به خشک کردن سر شاخه‌های گیاهان هستند . گونه‌ای دیگر که بر روی رز فعالیت می‌کند زنجرکی است به نام (Edvardsiana rosae)که این زنجرک حدود ۵ میلی‌متر طول دارد و در پشت برگ‌های گیاهان فعالیت می‌کند. این حشرات به رنگ روشن و چشم‌های آنان به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای است. زمستان را به صورت تخم سپری می‌کنند و در بهار از تخم‌ها فارغ می‌شوند. پوره این حشرات پس از فارغ شدن در سطح زیری برگ‌ها به تغذیه از شیره گیاهان می‌پردازند. هر حشره ماده توانایی تولید حدوداً ۲۵۰ عدد تخم را دارد و در هر سال این نوع زنجرک چندین نسل تولید می‌کند.

(SpellESternorrhyncha)

زیر راسته ( SpellESternorrhyncha) در برگیرنده تعدادی از مهم ‌ ترین آفات گیاهان گلخانه ای است. این زیر راسته شامل پسیل ‌ ها، شَته ها، شپشَک ‌ ها و مگس های سفید و سفیدبالک ‌ ها (white flies) می باشد. تعداد زیادی از این حشرات با زندگی انگلی خود بر روی گیاهان دیگر، تغییر شکل پیدا کرده بطور ی که از نظر ویژگى های ساختمانی شباهت چندانی به حشرات ندارند .
این حشرات قسمت اعظم زندگی خود را به صورت ثابت و ساکن بر روی گیاهان سپری مى کنند. تمام زیر مجموعه ‌ های این راسته گیاهخوار بوده و شامل تعداد زیادی از مهم ترین آفات گیاهان گلخانه ای می باشند.

شته ها (Aphids)

مردم معمولاً حشرات خزنده را به نام شته می شناسند درحالیکه ازدیدگاه دانشمندان فقط آن گروه از حشرات که دارای شاخکهایی هستند که در صورتی که نیازی به شاخکشان نداشنه باشند آنها را تا کرده ودر اطراف بدنشان پنهان میکنند درگروه این جانوران قرار می گیرند.بعضی از این حشرات ساقه گیاهان را سوراخ کرده واز شیره انها تغذیه می کنند. بعضی دیگر از این حشرات شکارچیان فعالی هستند که بدن حیوانات را سوراخ کرده واز خون یا مایعات بدن انها تغذیه می کنند. درحدود 55000 گونه از شته ها تا کنون شناسایی شده وتوسط دانشمندان نام گذاری شده اند انها تقریباً در همه جا به استثناء مکانهای خیلی سرد زندگی می کنند.

اولین گروه این راسته شته ‌ ها مى باشند که تحت عنوان بالا خانواده آفی دوییده (SpellEAphidoidea) طبقه ‌ بندی می شوند.

شته ها از مهم ترین آفات گلخانه ها هستند که تهدیدی جدی برای گلخانه ها محسوب می شوند. در ابتدای چرخه زندگی این حشرات ماده موثر قرار دارد این حشره ماده می تواند چندین نسل را بدون جفت گیری به وجود آورد. پس از گذشت مدتی تعداد شته ها به میزان زیادی افزایش می یابد. دراین بین حشرات بالداری به وجود آمده اند که می توانند با پرواز تمام گلخانه یا حتی گلخانه های دیگر را نیز به تصرف خود در آورند.

اما شته ها چگونه به گیاه خسارت وارد می کنند؟

این حشرات شیره گیاه را می مکند و هنگامی که تعداد زیادی شته این عمل را انجام دهند گیاه به تدریج ضعیف می شود و توانایی رشد آن هم کم می شود که این پدیده مستقیماً روی میزان محصول به دست آمده اثر می گذارد. از طرف دیگر شته با انتقال عوامل بیماری زای گیاهی و نیز ترشح ماده ای چسبناک از انتهای بدن خود به نام عسلک که محیط مناسبی برای رشد انواع قارچ ها فراهم می آورد نیز به گیاه آسیب وارد می کند. عسلک ترشح شده مورچه ها را نیز به سوی خود جلب می کند و باعث می شود که مورچه ها گاهی خود، تخم شته ها را به گلخانه وارد کنند تا بعد از تکثیر شته، مورچه از شیره آن استفاده کند. لذا در بعضی موارد از شته ها به عنوان گاو مورچه ها نام برده می شود چرا که مورچه ها عسلک شته ها را می دوشند و به مصرف تغذیه خود می رسانند. برای مبارزه با شته ها یکی از مهم ترین راه های مبارزه با مورچه ها است. از طرف دیگر مبارزه با علف های هرز محیط گلخانه که می توانند به عنوان پناهگاهی برای شته ها به شمار روند، استفاده از کفشدوزک هفت نقطه ای که از شته ها تغذیه می کنند و نیز به کار گیری نوارهای زردرنگ چسبنده که این حشرات را به خود جلب می کنند و پس از نشستن حشره روی آن به آن چسبیده و نابود می شوند، موثر خواهند بود. به عنوان آخرین راه مبارزه با شته ها و دیگر آفات گلخانه ها از سموم شیمیایی نیز استفاده می شود نیز استفاده می شود.

شته ها موجوداتی کوچک با ابعاد تا میلى متر، دارای ظاهرى گلابى شکل، بدنی بسیار نرم، قطعات دهانی از نوع زنَنده مَکنده بوده و از شیره گیاهان تغذیه مى کنند.

از دیگر ویژگى های ساختمانی این گروه از حشرات مى توان به عضوى به نام (SpellECurnicule)که در سطح پشتى پنجمین حلقه شکم قرار دارد نام برد.

دامنه میزبانى این حشرات بسیار گسترده بوده و شته‌ها تقریباً روى تمام گیاهان در جمعیت ‌ های بسیار بالا دیده مىشوند و از شیره گیاهان تغذیه مى کنند. شته‌ها یکی از آفات بزرگ گیاهان زینتی هستند. تغذیه شته‌ها از شیره گیاهان علاوه بر اینکه باعث ضعف گیاه مى شود، همچنین باعث پیچیده شدن برگ‌ها، بد شکل شدن برگ‌ها و ترشح عَسَلک (شیره گیاهى) مى شود.

شته‌ها پس از مکیدن شیره گیاهان مقدار زیادى عَسَلک دفع مى کنند این ترشحات دفع شده روى سطوح پائینی برگ‌ها و سرشاخه ‌ ها ریخته و باعث مىشود که مقدار زیادى گرد و خاک روى سطح گیاهان جذب شود که از عمل فتوسنتز نیز در گیاهان جلوگیری مى کند. همچنین تغذیه آن‌ها باعث انتقال بیماری های ویروسی در گیاهان مختلف مى شود. اغلب در طبیعت شته‌ها با جمعیت ‌ هاى بالا بر روی گیاهان مشاهده مى شوند.
جمعیت شته‌ها در برگیرنده مراحل مختلف سنی آن ها مى باشد. پوره ‌ های مختلف سنی و همچنین حشرات کامل شته‌ها بر روی گیاهان، در حال تغذیه از شیره گیاهى مشاهده مى شوند.

وظیفه کورنیکول چیست؟

کورنیکول ها وظیفه ترشح ماده اى را به نام فرومون را دارد. فرومون به عنوان یک ماده

جلب جنسى عمل کرده و هنگامى که دشمنان طبیعی مثل بالتوری ‌ها از خانواده

(SpellEChrysopidae)وارد جمعیت شته‌ها مى شوند نیز به عنوان یک ماده هشدار دهنده باعث پراکنده شدن شته‌ها از روی ساقه ‌ های برگ‌های آلوده مى شود .

SpellE Aphididae _

SpellE Eriosmatidae _

SpellEPhylloxeridae_

SpellEAdelyidae_

خانواده آفیدیده( SpellEAphididae)

خانواده ( SpellEAphididae) از مهم‌ ترین و بزرگ ‌ ترین خانواده شته‌ها است که تعداد گونه ‌ های بسیار زیادی دارد. این حشرات از انواع گیاهان مختلف تغذیه مى کنند و یکی از عوامل مهم بیماری های ویروسی گیاهان مى باشد. راه تشخیص این شته‌ها از کورنیکول نسبتاً بزرگ و رشد کرده آن‌ها مى باشد. ترشح مقدار کم موم و یا نبود ترشح در بعضی گونه ‌ ها و همچنین قطعات دهانی فعال در جنس نر و ماده راه دیگر تش خیص آن‌هاست .
البته گونه های بالدار این حشره به راحتی از طریق رگ بندی بال از بقیه شته‌ها تشخیص داده مى شوند. به این نحو که رگ میانی (Media) در شته‌های خانواده آفیدیده منشعب است، در حالی که در بقیه شته‌ها رگ میانی معمولی است .
سیکل زندگی شته‌های خانواده ( SpellEAphididae) نسبتاً پیچیده است و شامل نسل های بکرزا و دوجنسی هستند. زمستان گذرانی بصورت تخم دارند و در بهار تخم ‌ ها تفریغ مىشوند و پوره هایی که از آن خارج مى شوند بر روی گیاهان میزبان چندین نسل را بصورت بکرزا یا پارتنوژنتیک (SpellEParthenogenetic)تولید مثل مى کنند .
نهایتاً افراد بالدار در جمعیت شته‌ها ظاهر و بر روی گیاهان زینتی و سبزیجات مهاجرت مى کنند، این حشرات بر روی گیاهان زینتی بصورت بکرزا و پارتنوژنتیک تولید مثل مى کنند. این حشرات در اواخر فصل مجدداً بر روی میزبان ‌ های اولیه خود بازگشته و بوسیله تولید مثل ادامه حیات مى دهند. و نهایتاً نسلی به نام نسل جنسی ظاهر شده که این نسل شامل افراد نر و ماده است .
شته‌های نر و ماده پس از جفت ‌ گیری ما د ه ها تخم ‌ هایشان را بر روی سر شاخه گیاهان قرار مى دهند. به دلیل اینکه این حشرات از توانایی فوق ‌ العاده زیادی برای افزایش جمعیت برخوردارند شته‌ها را حشراتی بکرزا مى نامند. در مدت زمان بسیار کوتاهی جمعیت بسیار زیادی را بر روی برگ‌ها، گل ها و شاخه های گیاهان ایجاد مىکنند. زمستان گذرانی شته‌ها به صورت تخم است در حالیکه در شرایط گلخانه ‌ اى که شرایط در طول سال مناسب است مى توانند نسل های متوالی ایجاد کنند.

خانواده آفی‌دیده ( Aphididae)
شته‌های خانواده ( Aphididae) مهم ترین آفات گیاهان زینتی وخیار را در برمی گیرند که تعدادی از آن‌ها عبارتند از:
Myzus persicae _
Aphis gossypii _
Aphis craccivora _
Macrosiphum rosae _
Macrosiphum euphorbiae _
Macrosiphuniella sanborni _

و تعداد زیادی از گونه ها که بر روی گیاهان گلخانه ای جزء آفات بسیار مهم محسوب می‌ شوند .
این شته‌ها در شرایط گلخانه ای توانایی ایجاد حدود چندین نسل را در طول سال دارند، طرز تکثیر آن‌ها در شرایط گلخانه ای بصورت بکرزایی است. یعنی در طول سال به روش پارتنوژنتیک ( Parthenogenetic) تولید مثل می‌ کنند . اشاره شد که شته‌ها بصورت تخم زمستان گذرانی می کنند . اما این مربوط به شرایط

طبیعی است و در شرایط گلخانه‌ ای قادر هستند در طول سال ، نسل ‌ های متوالی ایجاد کنند. شته‌ها رابطه تنگاتنگی با مورچه ‌ ها دارند، در واقع شته‌ها حکم گاو شیرده را برای مورچه ‌ ها دارند. هر جا که شته‌ها وجود داشته باشند مقدار زیادی مورچه نیز وجود دارد.

مورچه ها ، شته‌ها را از گیاهان به محل های مناسب منتقل می کنند تا از این طریق شته‌ها، تولید مقادیر بیشتری عَسَلک کند و مورچه ها از عسلک شته‌ها تغذیه می کنند. گونه هایی از شته‌ها دارای نام ‌ های خاصی هستند. مانند شته اقاقیا و شته رز، اما به این معنا نیست که شته‌ها با این نام ‌ ها شناخته می ‌ شوند یا فقط بر روی آن گیاه خاص فعالیت می ‌ کنند. بلکه شته‌ها، دارای دامنه‌ی میزبانی نسبتاً وسیعی هستند ، که به تعدادی از آن‌ها اشاره شد .
شته‌های خانواده ( Aphididae) به صورت آزاد بر روی تمام گیاهان فعالیت می ‌ کنند .
بطور کلی ایجاد گال در شته‌های خانواده ( Aphididae) دیده نمی ‌ شود. این شته‌ها به صورت آزاد بر روی گیاهان فعالیت می ‌ کنند ، به همین جهت در معرض خطر حمله دشمنان طبیعی بی شماری قرار دارند مانند لارو و حشرات کامل کفش ‌ دوزک ‌ ها، لاروبالتوری ‌ ها، زنبورهای پارازیتوئید، خانوادهBraconidae) ( و زیر خانواده .(Aphidiinae)
سئوال دیگر اینست که :
آیا رابطه بین مورچه ها و شته‌ها یکطرفه است یا شته‌ها نیز سود می ‌ برند؟
رابطه آن‌ها کاملاً دو طرفه است، در واقع مورچه شته‌ها را در روی گیاهان منتقل می کنند و به این طریق باعث پراکنش آنها می شود و آنها را در محل ‌ های مناسب تری قرار می‌ دهد. شته‌ وقتی در محل مناسبتری قرار گیرد تولید عسلک بیشتری خواهد کرد و لذا به این طریق مورچه ‌ ها هم از این فعل و انفعال دو طرفه بهره مند می شوند .
مورچه ها همچنین در روند فعالیت دشمنان طبیعی شته‌ها ایجاد اختلال می کنند و باعث

دور شدن کفش ‌ دوزک ها و زنبورهای پارازیتوئید، از اطراف شته‌ها می شوند، لذا فعالیت مورچه ‌ ها بر روی گیاهان مفید ارزیابی نمی شود .
دومین خانواده از شته‌ها، خانواده ( Eriosomatidae) است که به آن‌ها شته‌های گال زا یا(Gall-making aphids) یا شته‌های مومی (Woolly aphids) گفته می شود. تشخیص این شته‌ها از شته‌های خانواده (Aphididae) به این ترتیب است که کورنی کول ‌ در این شته‌ها رشد چندانی نکرده است و گاهی کورنی کول وجود ندارد . بعلاوه افراد جنسی فاقد قطعات دهانی فعال هستند . یک ویژگی رفتاری بسیار مهم در این گونه از شته‌ها این می ‌ باشد که افراد جنسی این شته‌ها فقط یک تخم تولید می ‌ کنند .
در حالیکه در شته‌های خانواده ( Aphididae) این محدودیت در تخم ‌ گذاری وجود ندارد و افراد جنسی آن‌ها ‌ توانایی تولید تعداد زیادی تخم را دارند.
افراد بالدار این دو خانواده از هم براحتی قابل تفکیک میباشند.
در خانواده ( Eriosomatidae) رگ مدیا فاقد انشعاب است و این شته‌ها همه دو میزبانه هستند و بر روی میزبان اول اغلب تولید گال مشاهده می‌شود. گا ل بر اثر فعالیت شته و تغذیه شته بر روی برگ و سایر قسمت ‌ های گیاه ایجاد می شود. گال ایجاد شده روی گیاه یک محیط کوچک یا یک میکروکلیما را ایجاد می ‌کند و در داخل این محیط کوچک شته‌ها فعالیت می کنند. مبارزه با شته‌هایی که تولید گال می کنند عموماً سخت ‌ تر است . زیرا بسیاری از سم ‌ها تاثیر زیادی بر آن‌ها ندارند مگر اینکه سم ‌ها سیستمیک باشند، یا اینکه از سم ‌های نفوذی که قادر به وارد شدن به شیره گیاهی هستند، استفاده شود . تعدادی از گونه‌ های این خانواده دارای اهمیت زیادی می باشند مانند (Tetranura ulmi)که در روی نارون و در محیط شهری دیده می‌ شود و ایجاد گال می‌ کند. گونه های دیگری از جنس ( Pemphigus) مانند (Pemphigus bursarius) بر روی صنوبر ، گال هایی به شکل ‌ های مختلف مثل گال کوزه مانند درست می ‌کنند . ( Pemphigus prociphilus )حشره ‌ ای است که روی درخت زبان گنجشک و ا فرا تولید گال می ‌ کند