خاتم سازی

هنرهای سنتی ایران، هنرهای اصیل مردمی و نشات گرفته از فطرتی پاک است که از دیر باز در تمامی شئون زندگی مردم رسوخ کرده و به صورت جزئی تفکیک ناپذیر درآمده اند.

این هنرها، از گذشته دور تا کنون، بدون تغییرات زیاد باقی مانده اند و اگر به آنها توجه نشود رفته رفته به بوته فراموشی سپرده خواهند شد.

خاتم سازی
خاتم سازی یکی از هنرهای با ارزش شرق است. از گذشته خاتم سازی اطلاعات زیادی در دست نیست، زیرا مواد اولیه خاتم اکثرا چسب و چوب است و این دو ماده بر اثر مرور زمان از بین می روند. با این همه در اماکنی که جنبه تقدس داشته و در نتیجه از آنها به خوبی نگه داری شده، به خاتم هایی بر می خوریم که قدمت دویست تا سیصد ساله دارند.

مهمترین مرکز خاتم سازی جهان امروز، ایران است. هر چند در کشورهای هندوستان، سوریه، عراق و فلسطین نیز هنر خاتم کاری وجود دارد، اما به قدمت و ظرافتی که در ایران انجام می شود نیست، در حقیقت این هنر ویژه ایران است. خاتم های ایران در نمایشگاههای جهانی و بین المللی، همواره در رده اول و ممتاز بوده است.

در موزه های جهان، انواع مختلف خاتم های مرغوب ایران وجود دارد؛ از جمله تخته شطرنج خاتم کاری شده ای که در موزه “بناکی” در شهر آتن نگه داری می شود و در زمره بهترین نمونه خاتم عصر صفوی است. شاید بهترین نمونه این هنر در عصر حاضر، میز خاتمی است که در نمایشگاه بروکسل – سال ۱۹۵۸- مدال طلا را نصیب خود کرد. در هنر خاتم سازی از چوبهای گوناگون از قبیل عاج، استخوان، برنج و گاهی طلا و نقره استفاده می شود.

ابتدا چوب، استخوان یا فلز را به صورت منشورهای مثلث القاعده می برند و آنها را بنحوی کنار هم قرار می دهند که برش عرضی آنها دارای اشکال هندسی منظم باشد، زیرا شکل عمومی بیشتر خاتم ها را نقوش هندسی تشکیل می دهد.

بعد این برش ها را در کنار هم و بوسیله سریشم ، روی ورقه نازکی از چوب، می چسبانند و نهایتا ورقه را بر اشیاء گوناگونی مانند میز، صندلی، جعبه، قاب و غیره می نشانند. اخیرا خاتم های خطی نیز ساخته می شود که در آن کلماتی مانند اسماء خداوندی بعنوان نقش ظاهر می شوند.

در خاتم های گرانقیمت، قسمت های فلزی خاتم از طلا یا نقره تشکیل میشود و به جای استخوان در ساخت آنها عاج به کار می رود. مرغوبترین انواع خاتم، به “پره وارو” و “سیم دار” مشهور است. این هنر از دویست سال پیش تا کنون بدون تغییرات زیاد باقی مانده و نمونه کارهای قدیمی و معاصر تفاوت چندانی باهم ندارند.

مواد و مصالح خاتم سازی
چوب
چوب فوفل، آبنوس، عناب، شاه چوب، آزاد، بقم، نارنج و چوب شمشاد.

فلز
مفتول های طلایی یا نقره ای، مس، برنج، آلومینیوم.

استخوان
استخوان ساق پا و دست شتر یا اسب، عاج فیل، استخوان مصنوعی

رنگ سبز

فن‌آوری تولید فرآورده‌های صفحه‌ای

1ـ اصول کلی در خصوص اتصالات عرضی صفحه‌ای شامل قیف، دوبل، مواد مصنوعی

2ـ آشنایی با انواع شابلون شامل: شابلون حفاظتی، تسریع‌کننده، کنترل‌کننده، قطعات قوس‌دار و ...

3ـ ‌اصول تهیه قطعات پیش ساخته شامل تهیه قطعات کابینت، تزئینی معرق و انواع آن و تهیه خاتم.

4ـ ‌صفحات فشرده مختلف شامل نئوپان و ابعاد استاندارد آن، تخته فیبر، تخته لایه.

5ـ انواع یراق‌آلات در فرآورده‌های صفحه‌ای شامل انواع لولا؛ قفل، یراقهای اتصالی، شب‌بند، کشو، دستگیره

6ـ اصول پیاده کردن نقشه‌ی کابینت با نمای مرکب شامل تجزیه تحلیل نقشه مطالعه نقشه تولید و تبدیل به نقشه اجرایی

7ـ اصول ساخت قطعات کابینت شامل نکات اساسی در برشکاری صفحات، اصول کم کنی جهت دوبل زنی، اصول سوراخکاری جهت اصول و مونتاژ قطعات، اصول ساخت شابلونهای خط‌کشی و مونتاژ

انواع آشپزخانه از نظر اجرای کابینت اصول موقعیت‌برداری از پلان، دستیابی مثلث آشپزخانه اصول ترسیمات هندسی روی صفحات چوبی آنالیز کردن نقشه اجرایی اصول تهیه لیست مواد مصرفی ـ برآورد قیمت تمام شده.

8 ـ اصول نصب کابینت شامل نحوه‌ی نصب یونیت هوایی، اتصال فیکس در یونیت زمینی هوایی،‌ نحوه نصب پاسنگ نحوه‌ی نصب پیشانی یونیت هوایی و چراغهای ‌هالوژنی نصب سینک ظرفشویی ـ نصب زهوار جهت درز دیواره در یونیت زمینی ـ‌آب‌بندی درزها

9ـ‌ آشنایی با مبلمان اداری و فرآورده‌های صفحه‌ای فلزی شامل فلزات مستعمل و ابعاد آن ـ اتصالات جهت چوب و فلز ـ ‌مواد کمکی و یراق آن ـ ‌اصول ترکیب صفحات چوبی با قوطیهای فلزی ـ ‌اصول سوراخکاری مواد مصرفی

10ـ‌ فرآورده‌های صفحه‌ای جدید در مبلمان و کابینت

تخته خرده چوب:

فرآورده‌های سطحی که از خرده چوب با انواع مواد نیوسلولزی توسط چسب تحت تاثیر فشار و حرارت ایجاد می‌شود تخته خرده چوب گویند.

مواد اولیه چوب نیوسلولزی: ‌یونجه ـ کاه گندم برنج ـ ‌ساقه نیشکر ـ ‌سر شاخه درخت پسته با گلاس

ـ ‌مراحل: 1ـ ‌خرد کردن ــ‌ درشت و متوسط و ریز (ضایعات) 2ـ الک کردن 3ـ خشک کردن 4ـ ‌چسب‌زنی 5ـ‌ فرم دادن (تشکیل کمک خرده چوب)‌ 6ـ‌ پرس ــ یک طبقه،‌ چند طبقه، دائمی. 7ـ خنک کردن صفحات 8 ـ ‌برش 9ـ سنباده‌زنی

آزمایشگاه