تئوری حسابداری اجتماعی

رشد و توسعه صنایع, کارخانه ها و واحدهای تجاری همگام با ایجاد و تکامل نهادهای اجتماعی, تحول در نقش اطلاعات, تحول در تشکیلات دولتی و سرانجام, تحول در اخلاق, به تدریج تعهدات و الزاماتی را به عهده واحدهای تجاری گذاشته که پیش از این تحولات چنین تعهداتی به این شدت رسمی و قانونمند نشده بود. یکی از پیامدهای این رشد و توسعه صنعتی, ظهور پیوند اقتصاد با اهلاق و سیاست و تاثیر متقابل مسائل اقتصادی و اخلاقی و ارزشهای اجتماعی بر یکدیگر است. بدین ترتیب, مدیریت واحدهای تجاری دیگر صرفاً افزایش سودآوری یا تولید کالا را تنها هدف خویش ندانسته بلکه موضوعاتی دیگر همچون پرداخت حقوق عادلانه به کارگران, رعایت کیفیت و بهای تولیدات, آلودگی محیط زیست و سایر مسائل اخلاقی, سیاسی , نژادی و اجتماعی را نیز باید رعایت کنند. بنابراین واحدهای تجاری بجای داشتن عملکرد صرفاً اقتصادی, به صورت نهادهایی چند منظوره در آمده اند.

از دیگر سو تحت تأثیر این تحولات, چگونگی ارزیابی عملکرد و معیارهای آن دگرگون شده, از چارچوب تنگ و محدود اقتصادی فراتر رفته, معیارهای عملکرد اجتماعی که مبنای ارزیابی عواقب و تاثیرات اجتماعی فعالیتهای واحدهای تجاری است, پدیدار شده است.

حسابداری اجتماعی سعی دارد تا این تأثیرات متقابل عملکرد واحدهای تجاری و جامعه پیرامونش را شناسایی و برای تصمیم گیری صحیحتر استفاده کنندگان از صورتهای مالی گزارش کند. در این مقاله سعی شده که مفاهیم و چهارچوب تئوریک حسابداری اجتماعی در قالب روش قیاسی تبیین و چگونگی و مشکلات عملی ان بیان شود. همچنین باید در نظر داشت که واحدهای تجاری با جامعه توافق و قراردادی غیر رسمی دارد و باید تعهدات ناشی از این قرارداد, شناسایی و گزارش گردد.

ایرادهای حسابداری متداول

حسابداری مسئولیت‌های اجتماعی (یا به عنوان دیگر حسابداری و حسابرسی مسئولیت اجتماعی) عبارتست از حسابداری اجتماعی و زیست محیطی، ارائه گزارش نسبت به مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها می‌باشد. به تعبیری دیگر گزارش مسئولیت اجتماعی شرکت شامل یک گزارش با ابعاد مالی و غیرمالی موضوعات حسابداری می‌باشد که در آن گزارشی از فرآیند انتقال اثرات اجتماعی و زیست محیطی ناشی از مجموعه اقدامات اقتصادی سازمان را به صورت ویژه مورد توجه قرار می‌دهد. این گزارش ممکن است برای گروهی از آحاد جامعه و یا کل جامعه‌ای است که سازمان‌های بزرگ در آن حوزه در تعامل با آنها فعالیت می‌نمایند.

حسابداری مسئولیت اجتماعی موضوعی است که معمولاً در زمینه کسب و کار و یا ارائه و جمع‌بندی اطلاعات نسبت به مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR) می‌باشد. اگرچه صرفاً انتظار می‌رفته است که همه این ابعاد و موضوعات در گروهی خاص از سازمان‌ها از جمله سازمان‌های غیردولتی، سازمان‌های خیریه و سازمان‌های دولتی به صورتی بسیار مؤثرتر و یا به تعبیری دیگر به عنوان رسالت ویژه این سازمان‌ها مطرح و برای آنها مهم‌تر باشد به گونه‌ای که آنها ممکن است در حسابداری مسئولیت اجتماعی در قیاس با سایر شرکت‌ها از مسئولیت بیشتری برخوردار باشند.

به تعبیری دیگر حسابداری مسئولیت اجتماعی دارای این تصور از شرکت‌های بزرگ است که آنها می‌بایست دارای مسئولیت‌پذیری و تعهد و مسئول در قبال جامعه متناسب با فعالیت‌های خود باشند به تعبیر D. Crowther حسابداری اجتماعی در این مفهوم به عنوان رویکردی به گزارش فعالیت‌های یک شرکت که براساس نیاز به اقدام شناسایی رفتار اجتماعی مرتبط به خود را نموده و تعیین می‌نماید کسانی را که عملکرد اجتماعی و توسعه اقدامات شرکت برای آنها مؤثر است و اینکه آیا عملکرد شرکت و اقدامات اجتماعی شرکت در قبال جامعه مطابق با روش‌های گزارشدهی مربوط مناسب می‌باشد.

ابعاد حسابداری اجتماعی اغلب به عنوان یک اصطلاح جمعی برای توصیف یک حوزه و میدان گسترده‌ای از پژوهش‌ها یا حوزه و عمل مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از واژه‌های ظریف‌تر در این خصوص برای ابراز علاقه نسبت به یک گروه خاص می‌باشد. بنابراین می‌توان گفت که این موضوع معمولی نیست که سازمان نسبت به یک گروه و یا جامعه خاص توجه خاصی داشته باشد بلکه سازمان در قبال آحاد جامعه دارای مسئولیت می‌باشد اگرچه درخصوص حسابداری زیست محیطی می‌توان گفت که ممکن است به طور خاص این بخش از حسابداری گروه خاصی از جامعه را در بر گیرد. به عنوان مثال اقدام به تحقیق و بررسی عمل واقعی سازمان از منظر حسابداری برای محاسبه و ارائه تأثیرگذاری سازمان بر محیط زیست طبیعی اشاره نمود که این موضوع را در جامعه حرفه‌ای تحت عنوان حسابداری توسعه پایدار می‌نامند که اغلب برای بیان اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل کمی از پایداری اجتماعی و اقتصادی استفاده می‌باشد.

هدف از ارائه این مقاله آشنایی اولیه علاقه مندان حسابداری، با حسابداری اجتماعی است. در این مقاله تعاریف اولیه از حسابداری اجتماعی آورده شده است. سپس به استفاده کنندگان از حسابداری اجتماعی اشاره شده است.در این مقاله همچنین به تاریخچه و بعد از آن به اهداف حسابداری اجتماعی و مزایای آن و سپس به مشکلات پیاده سازی حسابداری و گزارشگری اجتماعی اشاره شده است.

بسیاری از رفتارها و اقدامات مدیران و کارکنان، متأثر از ارزشهای اخلاقی بوده، ریشه در اخلاق دارد. عدم توجه به اخلاق کار در مدیریت سازمانها، در جوامعی مانند ایران که از یک سو دارای ارزشهای اخلاقی غنی بوده، از سوی دیگر با کشورهای پیشرفته فاصله قابل توجهی دارند، می‌تواند معضلاتی بزرگ برای سازمانها به وجود آورد. به علاوه با افزایش انتظارات اجتماعی از سازمانها، جوامع نسبت به مسائلی مانند محیط زیست ، حقوق زنان، کودکان، اقلیتها، معلولان، برابری استخدام و کاهش نیروی انسانی، حساس‌تر شده‌اند. بی‌توجهی سازمانها به این حقوق و عدم رعایت اصول اخلاقی در برخورد با ذی‌نفعان بیرونی، می‌تواند مشکلاتی را برای سازمان ایجاد کند و مشروعیت سازمان و اقدامات آن را موردپرسش قرار داده، در‌نتیجه سود و موفقیت سازمان را تحت تأثیر قرار دهد. اخلاق کار ضعیف، بر نگرش افراد نسبت به شغل، سازمان و مدیران موثر بوده، می‌تواند بر عملکرد فردی ، گروهی و سازمانی اثر بگذارد.

فهرست مطالب

چکیده 1

مقدمه 2

تاریخچه 2

تعریف حسابداری اجتماعی 4

مفروضات سیستم حسابداری مسئولیتهای اجتماعی 7

مفاهیم حسابداری اجتماعی 8

مفهوم حسابداری مسئولیتهای اجتماعی 10

مزایا و مشکلات اجرای سیستم حسابداری مسئولیتهای اجتماعی 12

مشکلات تفکیک هزینه های اجتماعی و اقتصادی 12

معیارهای تفکیک هزینه های اجتماعی از اقتصادی 13

مشکلات مربوط به ارتباط هزینه ها و منافع اجتماعی 13

ماهیت حسابداری اجتماعی 15

پیشینه بحث و آرای مطروحه 15

حد و مرز مسئولیت‌ها 18

نقد آرای مطرح در نظام آنگلوساکسون 21

متن مصاحبهحسابداریمسئولیتهایاجتماعیدر کشور آمریکا 23

دیدگاههای مسئولیت اجتماعی 29

نظریات 29

هزینه های اجتماعی در سیستم حسابداری مسئولیتهای اجتماعی عبارتنداز 31

استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری اجتماعی 32

اهداف حسابداری اجتماعی 33

هدف استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری اجتماعی 35

رویکرد های مسوولیتهای اجتماعی شرکتها 36

برنامه ریزی اهداف اجتماعی 42

سودمندی اطلاعات حسابداری اجتماعی 46

مسئولیت های اجتماعی – اخلاقیات سازمانی 47

مزایای حسابداری اجتماعی و دلایل پیاده سازی آن 55

سود و مسئولیت های اجتماعی در شرکت ها 56

نتیجه گیری 62

منابع و ماخذ 63