1- مقدمه

سال 1966 به عنوان نقطه عطفی در تاریخ تمدن بشری شناخته می شود. در این سال، سفینه آپولو نخستین تصاویر کره زمین را از فضا مخابره کرد. این تصاویر دو دیدگاه متفاوت را نسبت به نظام زیست جهانی در کنار هم مطرح نمود. نخست این که "جهان زیستی، پدیده ای کوچک و آسیب پذیر" و دوم این که "جهان زیستی پدیده ای قابل مدیریت و برنامه ریزی است." این تصاویر نمادی برای جنبش جهانی محیط زیست گردید و عزمی جهانی را برای نیل به نظام پایدار زمین برانگیخت.

پایداری به عنوان رویکرد انسان به جهان زیستی، یک نگرش اخلاقی را مطرح می کند که در آن نحوه زیست و عمل انسان در رابطه با سایر ارکان هستی مورد توجه قرار می گیرد. دیدگاه پایداری به مهمترین چالش امروز تمدن بشری می پردازد: "بقای تمدن در این سیاره". (1997 Buchanan,) آسایش مانای انسان در گرو برقراری و تداوم رابطه متعادل زیستی میان تمام ارکان نظام زیست جهانی است. این معنای پایداری به عنوان نحوه نگرش انسان به جهان زیست است. خطاب این دستور اخلاقی به تمام جوامع انسانی است و نمی توان آن را مختص و محدود به کشور یا منطقه ای خاص از زمین دانست، چرا که بحران های کنونی محیط زیست از مقیاس کشور و یا منطقه ای خاص فراتر رفته و به مساله تمام زمین بدل شده است.

از محافظت تا سازگاری با طبیعت

انسان در طول تکامل فرهنگی خویش، فعالیت های مختلفی را برای رفع نیازهای روز افزون نو شونده اش آغاز کرد همه آنها مستلزم تغییر در محیط بود. محیط زیست برای موجودات زنده حاصل مجموعه ای از تعادل هاست که بر هم برخوردن هر کدام از آن تعادل ها، ضمانت دوام زندگی را تضعیف می کند. وقتی می گوییم «محیط زیست» مقصود آن فضایی است که طبیعت و انسان و فرهنگ و شرایط اجتماعی و تاثیرات متقابل آنها را دربر می گیرد. تحولات عصر صنعت اگر چه بسیاری از معضلات بشر را حل کرده ولی متاسفانه رابطه انسان را با محیط بریده است، این در حالی است که مشکلات زیست محیطی می تواند مسائل اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی مهمی را برای دولت ها اجاد کنند. کمبود منابع قابل تجدید در اختلافات خشونت بار در بسیاری از مناطق در حال توسعه نقش دارد، منابع و ذخایر طبیعی محدودند و چنانکه انسان بی رویه از آن استفاده کند هه چیز برهم خواهد ریخت. خطر به حدی است که برای نسل آینده بحران های بسیار جدی پیش بینی شده است.

نگرانی از ادامه روند موجود منجر به آن شد که الگوهایی از توسعه دنبال شود که آسیب های کمتری به محیط وارد کرده و قابلیت تداوم و استمرار داشته باشد. لذا می باید در پی ایجاد شرایطی در جهت هماهنگی با محیط زیست و بوجود آوردن محیط زیستی پایدار بود. از این رو مباحثی همچون سازگاری با محیط زیست و پایداری مصنوعات و فعالیت های انسان در راس برنامه های سازندگی ددولتها در آمده است و موضوع «پایداری» به این معنی که نیازهای نسل های کنونی تامین شود، بی آنکه نیازهای نسل های آتی نادیده بماند، اکنون یک «ضرورت» است؛ و بنیاد «توسعه» محسوب می شود. معماری نیز از این ضرورت بنیادی بر کنار نیست. چرا که ساختمانها اصلی ترین، وسیع ترین و ماندگارترین تغییراتی هستند که انسان در روی کره زمین به وجود آورده است.

لرد را جرز 1 در نشریه انگلیسی (Architecture Design) در مورد طرح پایدار چنین می گوید:

«طرح پایدار به دنبال برآورده کردن نیازهای امروز بدون به خطر انداختن ذخیره منابع طبیعی، و باقی نهادن آن برای نسل های آینده است. این طرح می بایست با سازگاری با اصول پایداری اجتماعی و اقتصادی، توجه ویژه یی به مصرف انرژی و تاثیر زیست بومی ساختمان ها و شهرها داشته باشد. موارد عمده برای این منظور عبارتند از: انرژی کم، سازگاری مناسب ، بهره گیری مطلوب از منابع.»

«معماری پایدار» و «معماری سبز» موضوع یا پدیده ای است که اکنون در بیشتر کشورهای جهان، و توسط بسیاری از معماران با سلیقه ها و دیدگاههای متفاوت، به آن توجه می شود. ایده ی «معماری سبز» ضمن اینکه مفهوم جهانی است، «محلی» هم هست. یعنی این مفهوم ضمن برخورداری از نکته های مشترک و جهان شمول، در هر موقعیت اجتماعی – فرهنگی مفهوم خاص و متمایز خود را دارد. در این دیدگاه ، با توجه به موضوع «پایداری» نه تنها برای مشکلات جهانی (مثل آلودگی و تغییر آب و هوا) بلکه برای مسائل محیطی محلی (مثل حفاظت از آب و خاک و احیای شهر کوچک) راه حل هایی ارائه می شود. راه حل هایی مبتنی بر فن آوری پیش رفته و فن آوری های ساده و بومی که اغلب در یک پروژه واحد با هم تلفیق می شود. روشی که «فضا» را به عنوان ابزار بیان معماریع با مفهوم «پایداری» تلفیق و آن را متحول می کند.

2- معماری پایدار: تعاریف و مفاهیم

شالوده اخلاق پایداری بر نظام اخلاق زیست محیطی بنا شده است و بر مبنای گرایش های مختلف آن، نگرش های متفاوتی در رابطه انسان با دیگر ارکان نظام زیست جهانی تبیین می شود. بر این اساس، بخشی از رویکردهای اخلاقی مبتنی بر پایداری – به خصوص در حیطه توسعه اقتصادی – از موضع اخلاقی سطحی زیست محیطی – محیط زیست گرایی سطحی – برخوردارند که در آن انسان محور اصلی توجهات در تصمیمات است و سایر ارکان محیط زیست به عنوان منابع مورد نیاز برای فعالیت های انسانی می بایست در جهت «تداوم و ارتقای بهره مندی» و «سلامت» جامعه انسانی ، «حفظ، نگهداری و مدیریت» می شوند.

بخش عمده ای از رویکردهای پایداری از یک موضع میانه پیروی می کنند – محیط زیست گرایی میانه – که در آن به نغیر نگاه انسان به جهان زیستی تأکید می شود: «حفظ و برقراری تعادل» زیستی میان «انسان» و «دیگر ارکان نظام زیستی» با اولویت مسائل انسانی. چنین رویکرد اخلاقی، در تصمیم سازی های مرتبط با محیط انسان ساخت (از جمله معماری) مورد نظر و تأکید است. چنین انسانی. چنین نگرشی در غایت تکامل خود، دیدگاهی را تبیین می کند که در حفظ و تداوم تمامیت جهان زیستی به عنوان موجودی زیستمند، در اولویت بالاتری نسبت به ارکان و اجزای تشکیل دهنده آن (انسان و غیر انسان) قرار می گیرد. (محیط زیست گرایی ژرف)

در اخلاق پایداری برخورداری از توانایی تصمیم گیری به یک مسئولیت اخلاقی برای انسان تعبیر می شود؛ نقش امانتداری یا سرپرستی انسان نسبت به جهان هستی: «تلاش برای حفظ و تداوم تمامیت و یکپارچگی بوم شناختی زیست کره» چنین تفکری در عمل تحت تأثیر تفکر انسان مدار مدرنیستی قرار گرفته و بدین صورت تبیین می گردد: «تلاش برای نیل به شرایط مطلوب زیستی برای انسان که کمیتنه اثرات سوء را بر شرایط زیستی دیگر ارکان محیط زیست در پی داشته باشد.» در نظام های اخلاقی خدا محور پایداری مفهوم جدیدی از رشد را تبین می کند: گونه ای از رشد که امکان استفاده هوشمندانه تر و محتاطانه تر از منابع محیط را فراهم می آورد. Van Der Ryn &) Calthorpe, 1986:111) در این معنا رشد به مفهوم توسعه محدوده ها یا دامنه بیرونی یک فعالیت یا نظام نیست، بلکه به مفهوم آن است که موضوع رشد – اعم از یک فعالیت توسعه ای ، یک فرایند و ... –پیچیده تر، خود آگاه تر، دقیق تر و کامل تر می گردد و از این نظر به سمت تصحیح و تکاملی حرکت می کند که برای یک عملکرد یا رفع یک نیاز خاص مناسب تر گردد.

در این رشد تمام اجزا، عناصر و مولفه های یک فرایند توسعه ای – اعم از سرمایه های انسانی ، منابع مواد و انرژی ، سرمایه های مالی ، ارتباطات و نقل و انتقالات و ... دخالت دارند، اما نسبت اجزای مورد استفاده تغییر خواهد نمود. (همان) چنین فرایند توسعه ای "رفتار گونه های جانداران را تداعی می کند که همواره در حال انطباق موثر با محیط در حال تغییر خود می باشند و از این جهت رو به تکامل دارند." (همان:112)

اکنون کمتر کسی بر ضرورت نیل به جامعه ای پایدار تردید می کند، اما مساله اصلی چگونگی نیل به اهداف این دیدگاه در عمل است. در این چالش، فعالیت های مرتبط با توسعه کالبدی محیط، نقش پررنگی بر عهده دارند. چرا که توسعه کالبدی محیط سهم قابل توجهی از منابع طبیعی زمین را به خود اختصاص داده است. پرسشی که در اینجا مطرح می شود این است که: «چگونه می توان توسعه کالبدی محیط را در راستای پایداری هدایت نمود و یا به بیان روشن تر چگونه می توان فضاهای زیستی پایدار طراحی نمود؟»

مفهوم معماری پایدار – چه به عنوان عمل خلق فضای انسانی و تنظیم رابطة انسان محیط فیزیکی و چه به عنوان محصول این فرایند – همواره با محیط پایدار در آمیخته و در یک چارچوب کلی می توان آن را به معنای «خلق محیط پایدار انسان ساخت» تعبیر نمود. از این رو در این مقاله، تعریف معماری پایدار، با استناد به ادبیات مرتبط با «محیط پایدار» ارائه می گردد.

1-2. محیط پایدار

پاورپوینت حسن فتحی معمار معروف مصری شامل بیوگرافی این معمار معروف و سبک کاری ایشان است و همچنین به توضیح کامل آثار ایشان همراه با تصاویر زیبا می باشد. این پاور پوینت دارای گرافیک زیبا نیز می باشد.

بررسی شیوه ها و گرایش های معماری در تهران

مقدمه ای بر شیوه های و گرایش های معماری در تهران

الف: دوره قاجار

1- معماری سنتی حاشیه کویر

2- شیوه معماری اواخر قاجار (از اواسط دوره قاجار به بعد)

3- معماری التقاطی اروپا (از اواسط دروه قاجار به بعد)

ب: دوره پهلوی اول

1- ادامه سبک های اواخر قاجار و معماری نئوکلاسیک غرب

2- معماری اوایل مدرن «هنرنو»

3- معماری سبک ملی

مقدمه ای بر شیوه های و گرایش های معماری در تهران

الف: دوره قاجار

1- معماری سنتی حاشیه کویر

2- شیوه معماری اواخر قاجار (از اواسط دوره قاجار به بعد)

3- معماری التقاطی اروپا (از اواسط دروه قاجار به بعد)

ب: دوره پهلوی اول

1- ادامه سبک های اواخر قاجار و معماری نئوکلاسیک غرب

2- معماری اوایل مدرن «هنرنو»

3- معماری سبک ملی

4- معماری مدرن

ج: دوره پهلوی دوم

1- ادامه معماری مدرن (دهه 20 و 30)

2- معماری سبک بین المللی (دهه 40 و 50 در ادامه معماری مدرن)

3- معماری مرحله تحول (از آغاز دهه 50 تا زمان انقلاب)

4- معماری التقاطی غرب (شیوه نئوکلاسیک)

د: دوره بعد از انقلاب

1- معماری سنتی

2- معماری مرحله تحول (ادامه دوره قبل)

3- معماری پست مدرن غربی

4- معماری التقاطی غرب (شیوه نئوکلاسیک)

مقدمه ای بر شیوه ها و گرایش های معماران در تهران

توسعه و تحول شهر تهران به اوایل پایتختی آن در دوره قاجار باز می گردند. همچنین معماری بناهای تهران نیز به موازات گسترش و توسعه این شهر تحول یافته است. دسته بندی این اشکال خاص و متفاوت تحت عنوان شیوه ها و گرایشات معماری و شناخت اجمالی ویژگی و خصوصیات هر کدام از آنها موضوع این مقاله می باشد.

حدوداً تا اواسط دوره قاجار، معماری شهر تهران عمدتاً معماری سنتی رایج این مرز و بوم بود، که هنوز نظایر آن در بسیاری از شهرهای حاشیه کویر خودمان وجود دارد، هنوز در ارتباط با معماری غرب قرار نگرفته، و ریشه های سنتی و بومی خود را داشت. این معماری در ارتباط با اصول معماری سنتی، ویژگی های اقلیمی، شرایط جغرافیایی و در قالب ساختارهای یک شهر سنتی شکل گرفته بود.

عمده ترین ویژگی این درون گرایی آن بود. تظاهر اصلی بناها به سمت درون بوده، داشتند. حتی نور مورد نیاز از آنها نیز از طریق حیاط های داخلی تأمین می گردید. این م عماری که در ارتباط با مجموعه شرایط یک شهر سنتی به مطلوب ترین و زیبا ترین اشکال دست یافته بود، با تغییر شکل این ساختار سنتی دستخوش تحول بسیار می گردد. تغییر شکل ساختار سنتی شهر نیز معمول تحولاتی است که از دوران قاجار در جامعه ایران روی می داد.

آغاز تحولات در جامعه ایران از اواسط دوران قاجار و هم زمان با ایجاد ارتباطات وسیع تر با جوامع اروپایی می باشد، معماری تهران نیز از همان زمان تأثیر از مسائل ناشی از تحولات، از سبک ها و شیوه های معماری و شهرسازی غربی تأثیر فراوان می یابد.

عوامل ذیل که ارتباط بیشتری با بحث ما دارند، در شروع تحولات معماری آن زمان تهران تأثیر بسزایی داشته اند:

معرفی اشکال جدیدی از سازمان های اداری خدماتی طبق الگوهای غربی.

معرفی انواع سبک های معماری متداول آن زمان اروپا از طریق معماران اروپایی به هنگام طراحی و ساخت بناهای دولتی در تهران.

معرفی شیوه شهرسازی در توسعه اولیه تهران قدیم.

انواع شیوه های معماری که در آن زمان رایج شدند به شرح ذیل می باشند:

معماری التقاطی اروپا

از شیوه های رایج در آن دوران که توسط اروپائیان وارد شد، معماری التقاطی قرن 19 اروپا است که عمدتاً با همان سبک و سیاق نیز در طراحی برخی از بناهای تهران به کار رفته است در این شیوه تلفیقی از سبک های گذشته اروپا و یا از سبک خاصی بر اساس عملکرد و یا موقعیت قرار گیری بنا استفاده می کردند. ساختمان قدیم تلگرافخانه در حاشیه میدان توپخانه، ساختمان برخی سفارتخانه ها، همچنین بناهای اطراف میدان میدان حسن آباد نظایریز از این شیوه هستند.

شیوه معماری اواخر قاجار

شاخه ای از معماری این دوره را که در آن تلفیقی از معماری سنتی ایران با معماری التقاطی اروپا به عمل آمده است، شیوه معماری اواخر قاجار می نامند. با ترکیب این دو شیوه تغییر ماهوی در ساختار فضایی و ارتباطی ساختمان های جدید در مقایسه با ابنیه سنتی به وجود آمد. تغییر در پلان ساختمان، تلفیق عناصر و اشکال معماری غرب با معماری سنتی استفاده از تکنیکها و مصالح ساختمانی مناسب تر و بکارگیری شیروانی برای پوشش بام ها که قبلاً توسط معماران اروپایی در ساختمان های با سبک التقاطی معرفی شده بودند و ویژگی های عمده ساختمان های این شیوه هستند.

برخی ساختمانهای واقع در خیابان ناصر خسرو منجمله بنای سردر شمس المعاره، ساختمان قدیم شهرداری در ضلع شمالی توپخانه، و بسیاری از ساختمانهای واقع در محدوده های مجاور ارگ قدیم تهران با این شیوه بنا شده اند. همچنین بسیاری از ساختمانهای کلاه فرنگی، و یا ویلاها و کاخ های ساخته شده در شمیران و در اطراف تهران در طی آن دوران همگی تلفیقی از شیوه های معماری التقاطی اروپایی و معماری سنتی ایران بودند.

با شروع دوره رضا شاه کل ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور متحول می گردد. تشکیلات اداری بسط یافته و ارائه خدمات اجتماعی با الگوی اروپایی آغاز می شود. توسعه های شهری تهران در مقیاس وسیع تری با الگوی شهرسازی غرب شکل می گیرد. و ورود اتومبیل، تأثیر بسزائی در شکل توسعه شهر می گذارد. مجموعه این عوامل امکان فعالیت بسیاری از شرکت ها و مهندسان خارجی را در توسعه های جدید شهرهای ایران و در احداث ساختمان های جدید اداری و آموزشی و …. در سراسر کشور و منجمله در تهران فراهم می نماید که مهندسان اروپایی، روسی و معدودی معماران و مهندسان ایرانی در این گروه هستند. در همین دوران است که دانشجویان ایرانی تحصیل کرده خارج نیز که به وطن بازگشته اند به فعالیت های ساختمان سازی می پردازند.

در دوره رضا شاه، علاوه بر ادامه شیوه معماری اواخر قاجار و معماری التقاطی اروپا «جنبش هنر نو»، «شیوه معماری اوایل مدرن» و در ادامه آن (در اواخر همین دوره) «معماری مدرن» نیز نضج پیدا نمود. همچنین در این دوره فعالیت زیادی در ارتباط با ایجاد یک «سبک ملی» که بازگو کننده تاریخ و فرهنگ کهن این سرزمین باشد به عمل آمد.

جنبش هنر نو و شیوه معماری اوایل مدرن

بسیاری از مهندسان خارجی و یا دانشجویان ایرانی که در ابتدای قرن حاضر میلادی در اروپا به تحصیل پرداخته یا در این حرفه فعال بودند، با آشنایی و تسلط کامل نسبت به «جنبش هنر نو» و «جنبش مدرنیسم» که در آن دوران متداول و یا در دست شکل گیری بود به ایران بازگشته و به فعالیت می پردازد. جنبش هنر نو در درون خود گرایش های متفاوتی را به وجود آورد که تأثیر هر کدام در معماری ساختمان های تهران قابل مشاهده است. بخش عمده ای از معماری شهر تهران در چهار دهه اول این قرن متأثیر از این جنبش و گرایش های متنوع آن بوده است.

«شیوه معماری اوایل مدرن» یکی از گرایش های عمده ای است که در بسیاری از ساختمانهای آن دوره تهران قابل مشاهده است. اصول منطق گرایی (Rationalism) در این شیوه از اهمیت برخوردار بوده و در ادامه همین شیوه اصول معماری مدرن نیز تدوین می شود مجموعه این کارها تا حدی نیز با تلفیق شرایط اقلیمی، فرهنگی و …. ویژگی و هویت خاصی به خود گرفته است.

وارطان هوانسیان، گابریل گورکیان از معمارانی هستند که در رأس و همراه با آنان بسیاری از معماران دیگر با شیوه های معماری اوایل مدرن و سپس معماری مدرن در تهران به فعالیت پرداخته اند که هنوز هم مجموعه این ساختمان ها در میان بافت مرکزی شهر تهران واقع در خیابانهای لاله زار، جمهوری انقلاب، سعدی و …. از فضاهای شهری، نماهای خیابانی بسیار زیبایی برخوردار هستند.

گرایش دوم را که در نقطه مقابل گرایش اول یعنی شیوه معماری اوایل مدرن قرار دارد امروز بیشتر به همان نام «هنر نو» می شناسند. آزادی عمل و تأثیر عمده خلاقیت های ذهنی و فردی معماران در این گرایش که از طیف وسیعی برخوردار است. به حدی است که پوزنر آن را شیوه «ضد منطق گرایی» (Anti- Rationalism) نامیده است. استفاده آزاد از فرم ها و احجام، بکارگیری تزئینات و متیف های موارد دیگر از خلاقیتهای ذهنی و فردی معماران نشأت می گیرد، از جمله تأثیرهایی هستند که شیوه هنر نو بر برخی از ساختمانهای آن دوره تهران گذاشته است.

علاوه بر تأثیر گرایش های مذکور بر معماری ساختمان ه ای تهران، شاید تأثیر گرایشی دیگر که از کشور فرانسه به ارمغان آمده هستیم. جنبش هنر نو در فرانسه به علت قدرت و اعتبار «آکادمی» در شکلی خاص تجلی می یابد. در این گرایش ضمن رعایت برخی از اصول سبک نئوکلاسیک نظیر تقارن، رعایت سلسله مراتب فضایی استفاده از عناصر و قوانین ترکیب سبک مذکور از تکنولولژی مدرن ساختمانی نیز استفاده شده، لیکن از تزئینات و پرداختن به جزئیات که در سبک نئوکلاسیک وجود داشت خودداری شده است. این ساختمانها ضمن حفظ ویژگی سبک نئوکلاسیک نظیر تاریخ گرایی و یادمان گرایی به طرز شگفت آوری ساده و بی پیرایه شده اند. در کشور آلمان عوامل دیگری باعث ایجاد همین روند لیکن با نتایجی نسبتاً متفاوت گردید. به هر حال در دوره رضا شاه ساختمانهای دولتی و آموزشی زیادی تحت تأثیر گرایش های مذکور در تهران احداث شده است.

ساختمان زیبای دانشکده حقوق اثر مرحوم مهندس فروغی، و ساختمان زیبای دانشکده پزشکی اثر مرحوم ماکسیم سیرو از جمله نمونه هایی هستند که تحت تأثیر معماری نئوکلاسیک فرانسه به وجود آمدند. هنچنین به دلیل ارتباط نزدیک ایران باکشور آلمان در دوره رضا شاه، فعالیت گروههای منهدسی آلمان در ایران، و بازگشت فارغ التحصیلان ایرانی از آلمان،تعدادی از ساختمان های دولتی تحت تأثیر معماری نئوکلاسیک این کشور و با خصوصیاتی که قبلاً ذکر شد به وجود آمدند. ساختمان های راه آهن از بناهای شاخص معماری آلمان در ایران است.

معماری سبک ملی

در دوره رضا شاه دستیابی به شیوه ای از معماری که معرف فرهنگ و تاریخ که این مرز و بوم بوده از هویتی ویژه برخوردار باشد، اهمیت بسیاری یافت. بر این اساس دو عامل در ایجاد این معماری از اهمیت فراوانی برخوردار گشت. اول رجوع به معماری قبل از دوران اسلامی ایران و دوم استفاده از تکنولوژی مدرن غربی.

در این باره گرایش های بسیار متفاوتی به وجود آمد، و ساختمان های مختلفی بر اساس آن گرایش ها مطرح و اجرا شدند. عمارت شهربانی طرح مرحوم قلیج باغلیان و ساختمان شرکت فرش از معماری دوران هخامنشی و بخصوص تخت جمشید الهام گرفته و بسیاری از عناصر معماری آن دوره در این ساختمان ها قابل ملاحظه است. ساختمان موزه ایران باستان اثر آندره گدار معمار معروف فرانسوی با الهام از طلاق کسرا که از بناهای معروف دوره ساسانی است، طراحی شده است. عکس العمل های و انتقادهایی که نسبت به استفاده مستقیم از سبک و عناصر معماری دوران قبل از اسلام به عمل آمد، و از سوی دیگر تأثیر شیوه معماری پالایش یافته را در چهارچوب معماری سبک ملی به ارمغان آورد. عمارت وزارتخانه خارجه نمونه بسیار متعالی این گرایش است که در ضمن حفظ سادگی، استفاده از فرم کعبه زرتشت به صورتی کاملاً پالایش یافته در آن قابل مشاهده است. ساختمان زیبای دیگر که در همین دوره احداث شده است باشگاه افسران است که توسط گابریل گورکیان طراحی شده و ارطان هوانسیان نظارت بر ساخت بنا را به عهده داشته است.

جنبش معماری مدرن

از اواخر دوره رضا شاه و در ادامه شیوه معماری اوایل مدرن جنبش مدنیسم در تهران رواج یافت. در غرب جنبش مدنیزم در بین دو جنگ جهانی اشاعه یافت. این جنبش عملاً تفوق گرایشی و عملکرد گرایی در آن از اهمیت بسیاری برخوردار می باشند. تاریخ گرایی در معماری و هر آنچه با آن مرتبط بود به کنار گذاشته شده و استفاده از مصالح جدید بخصوص سیمان و بتن استفاده از اسکلات بتن آرمه، رعایت اصول بهداشتی نظیر برخورداری ساختمان از تهویه و نور مناسب افزایش سطح شیشه در بنا، استفاده از احجام اصلی هندسی، حذف تزئینات، بکارگیری اصول جدید زیباشناسی که در نقاشی و هنرهای تجسمی اشاعه یافته بود، تزئینات