فهرست مطالب

مقدمه........................................... 2

تجارت الکترونیک چیست.............................. 3

چه عاملی باعث انقلاب تجارت الکترونیکی می شود؟ 4

چه کسی الکترونیک را در تجارت وارد کرد؟.............. 13

شرکت مجازی تعریف شده.............................. 16

قانون 9 : دارایی‌هایتان را مانند توانایی‌هایتان به کار بگیرید 21

بانک های الکترونیکی............................. 24

ارزیابی عملکرد کارمندان مجازی شما :.............. 29

بازاریابی خارجی و پیشرفت از چه اهمیتی برخوردارند؟ 32

همگرایی و تجارت الکترونیکی:....................... 36

منابع.......................................... 42

مقدمه

فناوری تجارت الکترونیکی با سرعت سرسام آوری در حال تغییر و پیشرفت است و اقتصاد جدید بسرعت جایگزین اقتصاد فعلی می شود.

هدف از تجارت الکترونیکی دستیابی به کالا با سرعت بیشتر، قیمت ارزانتر و کیفیت برتر است. مردم در قرن 21 با یک تغییر اساسی در فرهنگ مصرف مواجه خواهند شد همچنانکه مراکز بزرگ خرید در دهه های 70 و 80 انقلابی را ایجاد کردند، تجارت الکترونیکی نیز باعث بوجود آمدن یک انقلاب دیگر خواهد شد.

درک صحیح از تکنولوژی می تواند کلید ورود به بازار تجارت الکترونیکی شود. مهمترین نکته در امر مدیریت منابع این است که افراد رده بالای سازمان تجارت الکترونیکی را درک کنند . این درک صحیح شما را قادر به حفظ پول خود کرده و دردسرهایتان را کاهش می دهد.

در این تحقیق مفهوم تجارت الکترونیکی و عاملی که منجر به انقلاب تجارت الکترونیکی می شود تشریح خواهد شد . بررسی امکاناتی که باعث پیوستن شرکت شما به بازار جهانی الکترونیکی می شود و همچنین نحوه انتشار سهام و نحوه سرمایه گذاری و روشهای تأسیس شرکت مجازی، قوانین جنگل تجارت الکترونیکی و معرفی مین های آن و نحوه دوری از آنها به تفضیل بحث می شود امید است این بتواند در معرفی و شناخت تجارت الکترونیکی و همچنین نحوه ورود و فعالیت در بازار تجارت الکترونیکی قدم مثبتی بردارد.

لازم است از زحمات خانمها لی لی رضازاده، سمیه فتحعلیخانی و مهسا مهبد که مرا در این امر یاری نمودند تشکر نمایم.

تجارت الکترونیکی چیست؟

در بخش اول ما به تشریح مفهوم تجارت الکترونیکی و عاملی که منجر به انقلاب تجارت الکترونیکی می شود می پردازیم. ما به تجزیه و تحلیل عواملی که مشارکت اینترنتی را به میزان قابل توجهی افزایش داده (و بازار عرضه و تقاضا را به حالت موازنه رسانده است)
می پردازیم و امکاناتی را که جهت پیوستن شرکت شما به بازار جهانی تجارت الکترونیکی از طریق اینترنت وجود دارد فرا روی شما قرار
می دهیم.

ما مروری داریم بر اینکه تجارت الکترونیکی چیست و کدام
بخش های آن وابسته به اینترنت می باشد. هر چند تجارت الکترونیکی بسیار فراتر از اینترنت است که ما آن را توضیح خواهیم داد. همچنین در این بخش شما در می یابید که یک شرکت مجازی چیست (البته اگر از قبل ندانید!) و شما چگونه قادر به تأسیس آن و یا تبدیل شرکت فعلی خود به یک شرکت مجازی هستید. ما در مورد مفهوم «ابربرنامه» و نقش آن در تجارت نوین الکترونیکی . شما و دامهایی که در دنیای «ابربرنامه» بر سر راه شما قرار دارد نیز بحث خواهیم کرد.

ودر آخرین بخش، شما را با بعضی از قانون های جنگل تجارت الکترونیکی و همچنین با برخی از مین های زمینی و نحوه اجتناب از آنها آشنا می کنیم.

چه عاملی باعث انقلاب تجارت الکترونیکی می شود؟

دسترسی جهانی

منافع سرشاری که اینترنت فراهم می آورد تنها به خاطر توانایی آن جهت برقراری ارتباط جهانی نیست. اینترنت سود سرشاری عاید
می کند(همان انبوه هواداران) به خاطر طبیعت و سرشت جهانی ای که دارد، کشورها و دولت ها، تجار و مردمسراسر جهان در دامی افتاده اند که قبلا در انحصار آمریکایی ها بود. اینترنت کوچک گذشته به شبکه ای جهانی تبدیل شده که قادر است با بیش از 100 میلیون نفر ارتباط برقرار کند و این دسترسی جهانی باعث شده است که اینترنت نه تنها به عنوان یک سرویس دهنده سودمند بلکه پیش از هر چیز به عنوان یک ابزار اطلاعات دهنده بسیار ارزشمند مطرح می شود.

امروزه هر کسی تقریباً در هر کشوری می تواند از این فرآیند جهانی ارتباطی جهت دلایل شخصی یا شغلی سود ببرد . این توانایی جهت برقراری ارتباط درست و آنی که توسط پیک های خدماتی جهانی که جهت ارسال محصولات در دسترس هستند تکمیل شده است به تحقق مفهوم یک شرکت جهانی بودن کمک بسیاری کرده است. در حقیقت هر شرکتی که در اینترنت باشد یک شرکت جهانی است. رشد روزافزون فناوری در سطح جهان به این معناست که بایستی مرزهای جغرافیایی تجارت از بین برود تا قادر به همپایی با رشد نامحدود اقتصادی ناشی از اینترنت باشد. توانایی موجود جهت تبدیل شغلمان به یک شغل جهانی توسط فناوری روز بدین معناست که تمام دنیا بایستی جهت بقا و رقابت در عرصه جهانی رشد روزافزون فناوری را بپذیرد و از آن استقبال کند.

شرکای جهانی:

امتیازدیگری که فرآیند جهانی شدن به دست می دهد امکان شریک شدن دو شغل در دو نقطه مختلف دنیاست و این امتیازی است برای سازمان هایی که اکنون می توانند مستقیما با کمپانی های کارپرداز سراسر دنیا تماس بگیرند و مایحتاج خود را با قیمت کمتر و مسیر بهتری دریافت نمایند . به عنوان مثال یک تولید کننده پوشاک قادر است مستقیما به جای تماس با توزیع کننده با تولید کننده اصلی تماس بگیرد و هزینه کمتری بپردازد. شرکت هایی که به روش های سابق خود ادامه می دهند ناگریز از پرداخت هزینه بیشتر نسبت به همکاران خود که از تکنولوژی روز بهره می برند هستند. امتیاز مالکیت انحصاری نیز در هجوم محصولاتی مشابه اصل رنگ می بازد. به ثبت رساندن یک محصول اگر چه ممکن است معیار اصل بودن آنباشد. اما بقا ان را تضمین نمی کند. فرصت ها و راهکارها پایان ناپذیر به نظر می رسند. خرید و فروش بین المللی توزیع در سطح جهان، شریک شدن برون مرزی و تولیدات عرضه شده در اینترنت تنها برخی از فرصت های به دست آمده از راه تجارت الکترونیکی است. توانایی تجار الکترونیکی جهت برقراری ارتباط مستقیم با دفاترشان در سنگاپور، لندن و سانفرانسیسکو به طور همزمان و به راه های گوناگون اختیار و فرصتی است که در دسترس شرکت های سنتی نیست. این امتیازها شامل مدیریت جزیی کم هزینه تر ، مخارج پایین تر مسافرتی و تشریک مساعی بسیار سریع تر در اجرای فرامین صادره از مرکز است.

صرف هزینه کمتر در معاملات

فهرست مطالب

پیش‌گفتار. الف

1. مقدمه 1

2. تجارت الکترونیکی در جهان. 4

3. راهبردهای تجارت الکترونیکی در ایران....................... ..................................................... 5

4. عملکرد تجارت الکترونیکی تا پایان سال 1382................ ...................................... 9

4-1- آگاه‌سازی، آموزش و تحصیل. 9

الف- دوره های کاردانی و کارشناسی. 9

ب - دوره های تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد). 10

ج - دوره های کوتاه مدت. 11

د- نشست‌ها و همایش های علمی. 13

هـ- پژوهش‌ها و نشریات علمی. 14

و- اطلاع رسانی. 14

ز - آموزش الکترونیکی. 16

4-2- مسائل قانونی و مقرراتی. 17

4-3- زیر ساخت های تجارت الکترونیکی. 20

الف - مخابراتی. 20

ب- علمی. 25

ج- فنی. 26

د- استانداردسازی. 26

هـ- امنیتی. 27

و- اطلاعاتی. 27

4-4- مالیه الکترونیکی................................... ............................................................................... 29

4-4-1- بانکداری الکترونیکی.. 29

الف - خدمات الکترونیکی. 29

ب- اطلاع رسانی. 34

ج- سیستم مکانیزه. 35

4-4-2- بیمه الکترونیکی.. 38

4-4-3- بورس الکترونیکی.. 38

4-5- دولت الکترونیکی.................................. .............................................................................. 40

الف- خزانه‌داری الکترونیکی. 40

ب - فراهم‌سازی الکترونیکی. 41

ج - مالیات الکترونیکی. 41

د- گمرک الکترونیکی. 42

هـ- خدمات الکترونیکی. 42

4-6- فعالیت های لجستیکی. 43

الف- امور گمرکی. 43

ب - حمل و نقل. 44

ج – انرژی. 46

د - شبکه پستی. 46

4-7- فعالیت‌های تشویقی. 48

5. خلاصه و نتیجه گیری. 50

پیش‌گفتار

امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات محور توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورهای مختلف قرار گرفته است. تجارت الکترونیکی یکی از نمودهای عینی انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات در عرصه‌های اقتصادی است. ظهور اینترنت و تجاری شدن آن در دهه‌های اخیر شیوه‌های سنتی تجارت را متحول نموده است. تجارت الکترونیکی انقلابی در شیوه‌ها و رویه‌های تجاری گذشته ایجاد کرده و سرعت و صرفه‌جویی را در بهترین وجه جامه عمل پوشانده است. در محیط الکترونیکی فاصله‌های جغرافیایی و محدودیت‌های زمانی و مکانی منتفی و مبادلات تجاری بر پایه اطلاعات الکترونیکی انجام می‌شود. تجارت الکترونیکی با رفع موانع فراروی تجارت بین‌الملل روند تجارت جهانی را تسریع می‌نماید. تجارت الکترونیکی از مزایا و پیامد‌های اقتصادی مهمی از قبیل گسترش بازار، کاهش قیمت منابع تولید، ارتقای بهره‌وری، کاهش هزینه‌های مبادلاتی، ایجاد اشتغال و کاهش تورم برخوردار بوده و در رشد درون‌زای اقتصادی نقش محوری دارد.

مزایای فراوان تجارت الکترونیکی سبب شده که نه‌ تنها کشورهای توسعه یافته بلکه کشورهای در حال توسعه نیز از آن به عنوان ابزاری برای رقابت در عرصه داخلی و بین‌المللی استفاده نمایند. نبود راهبرد تجارت الکترونیکی نتیجه‌ای جز انزوا درعرصه اقتصاد جهانی بدنبال نخواهد داشت. گسترش روزافزون حجم تجارت الکترونیکی در جهان، بکارگیری آن توسط بنگاه‌های اقتصادی و پذیرش تدریجی آن از سوی مصرف‌کنندگان بیانگر مزایای بالقوه تجارت الکترونیکی در عرصه‌های اقتصادی و تجاری است. بنابراین راهی جز تلاش مستمر برای استفاده از آن در فعالیت‌های اقتصادی متصور نیست.

تحقیقات تجربی نشان می‌دهد که موفقیت تجارت الکترونیکی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه پیشرو بخاطر شرایط مناسب بسترهای الکترونیکی در این کشورها است. بسترهای الکترونیکی شامل فرصت‌های مبتنی بر اینترنت، کیفیت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، فعالیت‌های دولت و درجه تسهیل تجاری است. دسترسی افراد و تجار به ابزارهای ارتباطاتی با کیفیت برتر و هزینه‌های پایین، یکی از بسترهای مهم تجارت الکترونیکی است. رونق بکارگیری ابزارهای ارتباطات در عرصه اقتصادی در گرو محیط تجاری مناسب از قبیل ثبات سیاسی، مقررات مالیاتی، درجه بازبودن تجارت و سرمایه‌گذاری است. پذیرش تجار و مصرف‌کنندگان در کنار زیرساخت‌های اجتماعی و فرهنگی از قبیل نیروی انسانی ماهر و سواد الکترونیکی از سایر پیش شرط‌های گسترش تجارت الکترونیکی محسوب می‌شود. محیط قانونی و سیاسی شامل قوانین اینترنتی، آسان بودن ایجاد کسب و کارهای جدید، حمایت از دارائی‌های شخصی و مالکیت فکری و سرمایه‌گذاری و حمایت‌های دولت از زیرساخت‌های فناوری برای توسعه و ترویج تجارت الکترونیکی حیاتی است.

بنابراین برای توسعه تجارت الکترونیکی به مجموعه اقدامات اساسی در زمینه‌های زیرساخت‌ فنی، مسائل قانونی ومقرراتی، آگاه‌سازی و آموزش و تحصیل، حمایت از بخش خصوصی و حمایت‌های دولتی نیاز است تا شرایط برای فعالیت‌ فعالان اقتصادی یعنی مصرف‌کنندگان و بنگاه‌ها که نقش محوری در بکارگیری تجارت الکترونیکی دارند، فراهم شود.

وزارت بازرگانی با توجه به مسئولیت راه‌اندازی تجارت الکترونیکی در کشور با تعامل و همکاری کامل با دستگا‌ه‌های اجرایی در زمینه‌های حقوقی، آموزشی و فنی در جهت توسعه و ترویج تجارت الکترونیکی تلاش نموده است. همکاری در تدوین و تصویب قانونی تجارت الکترونیکی، حمایت‌های مالی از برگزاری دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری رشته‌های تجارت الکترونیکی با دانشگاه‌های کشور، برگزاری همایش‌های داخلی و بین‌المللی و اجرای طرح‌ امکان‌سنجی تجارت الکترونیکی و طرح‌های مرتبط و همکاری و هم‌اندیشی با دستگاه‌های اجرائی از اهم فعالیت‌های صورت گرفته در زمینه تجارت الکترونیکی است.

بر اساس سیاست نامه تجارت الکترونیکی، دستگا‌ه‌های اجرایی دارای وظایف مشخص و معینی در زمینه تجارت الکترونیکی هستند. در این راستا، وزارت بازرگانی در نظر دارد گزارش عملکرد تجارت الکترونیکی کشور را هر سال تهیه ومنتشر نماید و دستگاه‌های اجرایی برتر را شناسایی و معرفی نماید. این گزارش بمنظور سنجش میزان فعالیت‌های دستگاه‌های اجرایی بر اساس گزارش‌های ارسالی دستگاه‌های یاد شده تدوین و تنظیم شده است.

لازم به ذکر است که چون این گزارش برای اولین بار در کشور تهیه و منتشر می‌شود لذا ممکن است با کاستی‌هایی مواجه باشد از این نظر، پیشنهادات و نقطه‌نظرات تمامی دستگاه‌های اجرائی، صاحبنظران و کارشناسان مربوط برای بهبود معیارهای ارزیابی تجارت الکترونیکی نقش کارسازی خواهد داشت.

در خاتمه ضروری است از همکاری تمامی دستگاه‌های اجرایی که در ارسال گزارش عملکرد متقبل زحمت شدند و نیز از جناب آقای دکتر محمودرضا هاشمی مشاور محترم معاونت و همچنین جناب آقای محمود محمودزاده تشکر شود. انتظار می‌رود دستگاه‌های اجرائی با پیشنهاد معیارهای سنجش تجارت الکترونیکی و تکمیل و ارائه اطلاعات برای سال‌های آتی در حرکت به سمت وضعیت مطلوب تجارت الکترونیکی تلاش نمایند.

1.مقدمه

اندازه‌گیری و محاسبه میزان پیشرفت تجارت الکترونیکی برای رسیدن به وضعیت مطلوب بسیار ضروری بنظر می‌رسد و می‌تواند در شناسائی عوامل مؤثر بر توسعه و موانع فراروی تجارت الکترونیکی و هماهنگی دستگاه‌های اجرایی مربوطه و سرانجام رفع مسائل موجود بسیار مؤثر باشد.

هدف گزارش حاضر بررسی عملکرد تجارت الکترونیکی جمهوری اسلامی ایران تا پایان سال 1382 است. از آنجا که تا بحال عملکرد تجارت الکترونیکی در کشور تدوین نشده است لذا در این گزارش وضعیت فعلی تجارت الکترونیکی تا پایان سال 1382 بحث شده ولی لزوماً تمامی فعالیت‌ها در سال مزبور انجام نیافته است.

محورهای مورد بررسی در تهیه این گزارش بر اساس گزارشی است که آنکتاد در سال 2002 در رابطه با راهبردهای توسعه تجارت الکترونیکی تهیه کرده است. در این گزارش راهبردهای 37 کشور در حال توسعه و 14 کشور توسعه یافته مورد بررسی قرار گرفته است و محورهایی چون آگاه‌سازی، زیرساخت‌ها، مسائل قانونی، مالیه الکترونیکی، لجستیک، تسهیل تجاری، سیاست‌های تشویقی و دولت الکترونیکی بعنوان عنصر مشترک در بسیاری از این کشورها شناسایی شده است.

بنا بر این گزارش، از مجموع 51 کشور مورد مطالعه (شامل 14 کشور توسعه یافته و 37 کشور در حال توسعه) راهبردهای اتخاذ شده زیر از بالاترین اولویت برخوردار بوده‌اند.

1. آگاه سازی، آموزش و تحصیل.

2. دسترسی و زیرساختها.

3. مسائل قانونی و مقرراتی.

این راهبردها با سیاست‌های تشویقی، کسب و کار الکترونیکی، دولت الکترونیکی و تدوین استاندارد، تسهیل تجاری و تحقیق و توسعه در IT حمایت شده است. نتایج این مطالعه در جدول (1) ارائه شده است.

برای جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز برای تدوین این گزارش، مکاتباتی با وزارتخانه‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات، جهاد کشاورزی، امور خارجه، امور اقتصادی و دارایی، راه و ترابری، صنایع و معادن، نیرو، علوم و تحقیقات و فن آوری، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، بانک‌های دولتی و خصوصی، صدا و سیما، شورای عالی مناطق آزاد، گمرک و سازمان‌های بیمه دولتی و خصوصی بعمل آمد. گزارش حاضر بر اساس اطلاعاتی که توسط سازمانها در اختیار ما قرار گرفته است تهیه شده است.

شایان ذکر است که به علت نبود آمار مدون از فعالیت‌های بخش خصوصی در زمینه تجارت الکترونیکی، عملکرد این بخش در گزارش حاضر تحلیل نشده است. با این وجود وزارت بازرگانی از فعالیت‌های بخش خصوصی حمایت کرده و پروژه‌های برتر در زمینه تجارت الکترونیکی را مورد تشویق قرار داده است که جزئیات کامل آن در بخش فعالیت‌های تشویقی ارائه شده است.

سازماندهی این گزارش به صورت زیر می‌باشد.

پس از مقدمه، آمار تجارت الکترونیکی در جهان مورد بحث قرار گرفته و سپس به سیاست‌های راهبردی ایران اشاره می‌شود. در بخش بعدی عملکرد تجارت الکترونیکی در محورهای آگاه‌سازی، زیر ساخت‌ها، مسائل قانونی و مقرراتی، مالیه الکترونیکی، لجستیکی دولت الکترونیکی و فعالیت‌های تشویقی ارائه شده است.

انواع تجارت الکترونیک

ارتباط بین تجارت و تکنولوژى دیر زمانى است که وجود داشته و ادامه دارد. در واقع، یک پیشرفت تکنیکى باعث رونق تجارت شد و آن هم ساخت کشتى بود. در حدود 2000 سال قبل از میلاد، فینیقیان تکنیک ساخت کشتى را بکار بردند تا از دریا بگذرند و به سرزمین هاى دور دست یابند. با این پیشرفت، براى اولین بار مرزهاى جغرافیایى براى تجارت باز شد و تجارت با سرزمین هاى دیگرآغاز شد. اکنون، شبکه جهانى اینترنت مانند همان کشتى است که نه تنها فواصل جغرافیایى، بلکه اختلافات زمانى را نیز کمرنگ نموده و صحنه را براى نمایشى دیگر آماده کرده است.

براى گسترش و پذیرش تجارت الکترونیک لازم است که پیش نیازهاى این تکنولوژى از جمله زیرساختار مخابراتى،مسایل قانونى و ایمنى پیام رسانى مهیا شود.

مهم ترین هدف در تجارت - حال چه از روش هاى بسیار پیشرفته الکترونیکى استفاده کند و چه از روش هاى سنتى و قدیمى -همانا دستیابى به پول و سود بیشتر است. طبیعتا در این میان، نقش بانک ها و موسسات اقتصادى در نقل وانتقال پول بسیار حیاتى است. هنگامى که در سال 1994 اینترنت قابلیت هاى تجارى خود را علاوه بر جنبه هاى علمى و تحقیقاتى به نمایش گذاشت،موسسات تجارى و بانک ها در کشورهاى پیشرفته اولین نهادهایى بودند که تلاش جدى خود را براى استفاده هر چه بیشتر از این جریان بکار انداختند. محصول تلاش آنها نیز همان بانکدارى الکترونیک امروزى است. سپس به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبى براى انواع فعالیت هاى بانکدارى و اقتصادى بشمار مى رود.

بانکدارى و تجارت الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصى و در عین حال، بسیار پیچیده تبدیل شده است و تطبیق آن با سیاست هاى تجارى و اقتصادى کشورهاى مختلف نیاز به تحقیق و برنامه ریزى دقیق دارد.
در بررسى تاریخچه تجارت الکترونیک درمى یابیم که بورس هاى اوراق بهادار نیز موسسات دیگرى بودند که به سرعت فعالیت خود را با روند پیشرفت اینترنت هماهنگ کردند و موفق شدند که در عرض مدت کوتاهى، با توجه به برترى هاى اینترنت در مقایسه با روش هاى قدیمى، به دلیل سرعت و دقت بالا، به موفقیت هاى بى نظیرى دست یابند.
تجارت الکترونیک، على رغم جوان بودن در جهان شناخته شده و در سال هاى اخیر رشد فزاینده و غیرقابل پیش بینى داشته است. این رشد تصاعدى حاصل استفاده از یک ابزار، یعنى اینترنت مى باشد. البته تجارت الکترونیک فقط در شاخصه ها یا کشورهاى خاصى جا افتاده و استفاده مى شود. براى مثال، در سال 1997 صنعت جهانگردى و توریسم مسوول 20 تا 30 درصد از فروش هاى مجازى بوده و تا پایان سال 2002 انتظار مى رود که این رقم به بیش از 30 میلیون دلار برسد.

تعریف تجارت الکترونیک