گزارش کارآموزی مبارزه بیولوژیک در 34 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مراحل انجام شده در انسکتاریوم 1

شناخت زنبور براکون و نحوه تاثیر آن 1

میزبانهای مهم براکون برای تکثیر انبوه 2

گونه های مهم زنبور براکون در ایران 2

نحوه پارازیت کردن زنبور براکون 2

روش پرورش و تکثیر انبوه زنبور براکون 3

بید آرد Ephestia kuhniella 4

مشخصات ظاهری 4

زیست شناسی پروانه بید آرد Ephestia kuhniella 4

پرورش و تکثیر انبوه پروانه بید آرد در آزمایشگاه 5

پرورش و تکثیر انبوه زنبور و پارازیتوئید براکون 6

شرایط رهاسازی زنبور براکون 7

زنبورهای تریکوگراما 7

مشخصات مرفولوژیکی زنبور 7

1- پرورش پروانه بید غلات 8

2- پرورش پروانه بید آرد 9

پرورش زنبور تریکوگراما 10

کرم ساقه خوار ذرت 11

زیست شناسی 12

مبارزه 12

دستورالعمل رهاسازی عوامل کنترل طبیعی در مزارع ذرت 13

5- رهاسازیهای تداخل نسل آخر فصل 15

دستورالعمل رهاسازی عوامل کنترل طبیعی در مزارع ذرت استان خوزستان 15

دستورالعمل مبارزه بیولوژیک با کرم ساقه خوار برنج 16

6- رهاسازی زنبور برای کنترل نسل اول ساقه خوار برنج 17

7- ارزیابی های رهاسازی انجام شده نسل اول 17

8-رهاسازی زنبور برای کنترل نسل دوم کرم ساقه خوار 18 9-ارزیابی نسل دوم 18

دستورالعمل واگذاری انسکتاریوم ها و کارگاه های دولتی بصورت پیمان تولید در استانها و تعیین سهمیه تولید زنبور تریکوگراما برای بخش خصوصی 19

دستورالعمل رهاسازی حشرات مفید زنبورهای تریکوگراما و براکون در مزارع گوجه فرنگی 20

مراحل اجرائی این برنامه به شرح ذیل خواهدبود 21

توضیحات تکمیلی 21

دستورالعمل رهاسازی عوامل کنترل طبیعی در مزارع گوجه فرنگی استان خوزستان 22

رهاسازی بر علیه نسل دوم کرم قوزه در روی پنبه و تداخل نسل 23

دستورالعمل رهاسازی عوامل کنترل طبیعی (تریکوگراما و براکون) در مزارع سویا 24

رهاسازی زنبور براکون درمیان بوته های سویا 25

بررسی تاثیر عوامل کنترل طبیعی رهاسازی شده 26

مراحل انجام شده شده در کلینیک بیماری های گیاهی شناسی با انواع محیط های کشت 26

محیط کشت Kings 27

محیط کشت پوان 27

تهیه ی روش محیط کشت kings 28

تهیه ی محیط کشت نوترینت آگار NA 28

تهیه محیط کشت PDA 28

نحوه ی ریختن محیط کشت درون بتری 29

تهیه ی سوسپانسیون باکتری 29

تستهای تشخیص سودوموناس 30

تست اکسیداز 30

تست گرم 30

تست H2O2 کاتالاز 31

تست H2 31

تست سیب زمینی 32





مراحل انجام شده در انسکتاریوم :



شناخت زنبور براکون و نحوه تاثیر آن:

زنبور براکون از خانواده Braconidae واکتوپارازیت می باشد. حشره ماده بطول 4-3 میلیمتر بوده و چشم های سیاه و براقی در فرق سر دارد. رنگ عمومی بدن این حشره زرد حنایی ولی قسمت هایی از سر و قسمت زیرین سینه بهرنگ قهوه ای است. در ابتدای فصل بعلت سرما تیره رنگ ولی هرچه دما بالا رود روشن تر می گردد. شکم زنبور ماده بعلت بارور بودن متورم می باشد. مهمترین فرق بین زنبور براکون مادهو زنبور نر در وجود تخمریز در زنبور ماده و اختلاف طول شکمهاست. زنبور ماده دارای شاخک 16 مفصلی ولی نرها کلا 21 مفصلی می باشند. تخم ریز ماده ها در حالت عادی از نصف طول بدن حشره بزرگتر است ولی در موقع نیش زدن میزبان بلندتر می شود.این زنبور به میزبانهای متحرک حمله می کند.

طول عمر ماده ی جفت گیری نکرده 20 روز ولی ماده های جفت گیری کرده تا 60 روز هم می رسد. برای تکثیر انبوه زنبور براکون از میزبانهایی استفاده می شود که حائز شرایط زیر باشند:

1- براحتی قابل پرورش باشند

2- اقتصادی باشند

3- امکان پرورش داشته باشند







میزبانهای مهم براکون برای تکثیر انبوه:

1- Epmestia kuhniellu – پروانه آرد

2- Coreyracophala nica پروانه بید برنج

3- Galleria melonell – پروانه موم

4- Plodia intor punetella – شب پره هندی



گونه های مهم زنبور براکون در ایران:

B.hebator

B.iranicus

B.lefroy

از بهترین میزبانهای زنبور براکون در طبیعت:

کرم قوزه1-Heliothis gossipiella

پیرائوستا (ساقه خوار اروپایی ذرت) 2-Ostrinia nubilalis



نحوه پارازیت کردن زنبور براکون:

حشره ماده قبل از تخمگذاری روی لارو میزبان با نیش زدن آنرا فلج می کند بدین صورت که ابتدا لوله تخمریزی خود را وارد بدن لارو نموده و نوعی سم وارد بدن کرده و آنرا فلج می کند سپس شروع به تخمگذاری بر روی بدن میزبان خود می نماید و تخم های خود را بطور تک تک یا دسته جمعی در روی حلقه های بدن لارو قرار می دهند تخمها پس از 20 الی 24 ساعت در شرایط محیط تفریخ شده و تبدیل به لارو زنبور می شوند. زنبور براکون دارای 3 سن لاروی بوده که با تغذیه از محتویات داخل بدن میزبان حدودا پس از 3 روز بر حسب شرایط محیط تبدیل به شفیره می شود و موجب از بین رفتن لارو میزبان می گردند. این شفیره ها که در کمر لاشه میزبان درون پیله سفید و ابریشمی قرار دارند حدودا پس از 6-4 روز تبدیل به زنبور بالغ براکون می شوند. عمر زنبور نر کوتاهتر از ماده و از 5 روز تجاوز نمی کند (در شرایط آزمایشگاهی) یک زنبور ماده قادر است حدود 100 عدد لارو را نیش بزند ولی تنها نیش زدن د لیل پارازیت کردن نیست تعداد تخمها در یک دوره تخمگذاری از 1 تا 100 عدد متغیر است. دوره زندگی زنبور براکون بین 7-14 روز می باشد.



روش پرورش و تکثیر انبوه زنبور براکون:

این زنبور بطور طبیعی در نواحی جنگلی و حواشی مزارعی که کمتر دستخوش سمپاشی باشند وجود دارد. اگر آلودگی شدید نباشد بصورت طبیعی قادر به کنترل لارو میزبان در حد یک سمپاشی می باشد ولی اگر آفت دست طغیانی داشته باشد ممکن است جمعیت زنبور برای کنترل کافی نباشد. بنابراین باید اقدام به پرورش و تکثیر انبوه زنبور نموده و در صورت امکان مزرعه را از زنبور اشباع کرد. برای پرورش و تکثیر انبوه زنبور براکون اواخر فصل تابستان و اوایل فصل بهار اقدام به جمع آوری این حشره از مزارع نموده و آنرا بوسیله یکی از میزبانهای واسط که در حال حاضر بید آرد است تکثیر انبوه می کنیم.

بید آرد Ephestia kuhniella:

مشخصات ظاهری:

این آفت انباری و از خانواده Parilidac است. عرض پروانه با بالهای باز بین 20-25 میلیمتر و بالهای رویی طویل به رنگ خاکستری پر رنگ و در روی هر یک از آنها در نوار کم رنگ و لکه های تیره کوچک دیده می شود. بال های زیرین پهن تر و سفید رنگ و دارای ریشک دمایی در حاشیه بال می باشد.

لارو کامل بطول15-18 میلی متر به رنگ سفید مایل به صورتی قسمت سر و پشت سینه اول، پاهای سینه ای به رنگ قهوه ای مایل به زرد بوده و درونی هریک از حلقه های شکم لکه های کوچک سیاه رنگ مجهزبه یک موی طویل وجود دارد. پای شکمی پنج جفت و دارای قلابهایی در حول یک دایره است.



زیست شناسی پروانه بید آرد Ephestia kuhniella

این حشره در انبارهای گرم و مساعد بطور دائم فعالیت می کند. فعالیت آن در هنگام شب بوده و در روز بدون حرکت با بالهای تپه باقی می ماند. تخم ریزی در شب و در دسته های 10 تا 20 عددی روی مواد آردی می گذارد. دوره رسته همچنین بر حسب شرایط محیط از 4-16 روز می باشد . لاروها از مواد آردی تغذیه کرده و در این فاصله 5 بار حبه عوض می کنند. دوره شفیرگی 7 تا 16 روز و پس از این مدت پروانه بالغ خارج می گردد تکامل آن تا تخم تا حشره بالغ بین 45 تا 60 روز بر حسب شرایط محیط تغییر می کند.

پرورش و تکثیر انبوه پروانه بید آرد در آزمایشگاه:

در آزمایشگاه جهت پرورش و تکثیرانبوه این حشره که بعنوان میزبان واسط زنبور پارازیتوئید براکون ،شناخته می شود از آرد غلات مانند گندم یا ذرت مخلوط با سبوس استفاده می کنند برای این منظور مقدار معینی آرد مخلوط با سبوس در طشت های مخصوص آلوده سازی به نسبت 3 به 1 می ریزند. به ازای هر کیلو آرد مصرفی 15/0 تا 17/0 تخم حشره بر روی مخلوط بطور یکنواخت می پاشند. سپس طشت ها را در اتاق انتظار که دمای آن تغییرات 125 و تغییرات رطوبت در آن 565% باشد انتقال می دهند.

تخم ها پس از تفریخ تبدیل به لارو حشره شده و لاروها جهت تغذیه به داخل توده آرد راه می یابند و در این رابطه کانال هایی درون توده ایجاد می شود بر اثر فعالیتتوسط لاروها پس از مدتی آرد سفت و سخت شده و مخلوط مذکور نیز کیفیت غذایی اولیه را ندارد که در اینصورت 1 الی 2 بار هر تشت آلوده را تجدید محتوا نموده و مقداری آرد به مخلوط می افزایند. درجه حرارت و رطوبت محیط و تشت های آلوده شده دائما کنترل می شود. لاروها در شرایط مطلوب 4 الی 5 بار پوست اندازی می کنند. وقتی تغذیه لاروها کامل شد و مراحل رشد لاروی طی شد لاروهای سنین 4 الی 5 را که حدودا 25 الی 30 روز پس از آلوده سازی تولید می شوند در انبار زنبور براکون قرار می دهند.







پرورش و تکثیر انبوه زنبور و پارازیتوئید براکون

طشت های محتوی لاروهای درشت سن 4 و5 را به واحد پرورش زنبور براکون انتقال می دهند. پس از لاروگیری از این طشت ها بازای هر زنبور 3 لارو در ظروف مخصوص پرورش زنبور براکون در اختیار زنبور براکون قرار می دهند. در این شرایط حداقل 80% زنبور بارکون ماده و 20% نر است. زنبور براکون اکتوپارازیت ابتدا با تخمریزی خود میزبان را نیش زده و پس از فلج کردن میزبان شروع به تخم ریزی بر روی بدن میزبان می نماید. تخم ها تک تک یا در دستجات چند تایی گزارده می شود. تخم ها کشیده وپس از 12 الی 24 ساعت در شرایط آزمایشگاهی (دما 2 3 درجه) و (رطوبت 555%) تفریخ و لاروها ظاهر شده، در این شرایط لاروها مزارع به تغذیه از بدن لارو میزبان نموده و زندگی خود راکامل می کنند. زنبور براکون 3 سن لاروی دارد. پس از طی مرحله لاروی شفیره های براکون داخل پیله سینه و ابریشمی در کنار لاشه میزبان دیده می شود. در مرحله شفیرگی عملیات لاروزدایی و شفیره گیری در ظروف مخصوص انجام می گیرد و دوره شفیرگی بین 3 الی 5 روز است.

از روز هشتم به بعد لاروها پارازیت کردن شفیره ها را به ظروف مخصوص انتقال میدهند و تدریجا زنبورهای بالغ خارج می گردد. مدت 3 الی 5 روز این ظروف محتوی شفیره زنبورهای بالغ را جدا کردن پس از تعیین و جداسازی زنبورهای نر و ماده آنها را به نسبت های معین در پروسه تکثیر وارد کرده و لارو حشره جهت تکثیر در اختیارش می گذارند.

اخیرا جهت پرورش و تکثیر انبوه زنبور براکون از کارگاههایی استفاده می کنند که کاربرد آنها از نظر انبوه سازی و جلوگیری از هزینه های کارگری و حذف بعضی از مراحل تکثیر به روش بالا مزیت دارد. زنبور براکون پارازیتوئیه بسیار قوی و با ارزش بوده، در بعضی از موارد مانند لارو سزامیا در شرایط آزمایشگاه تا 16 عدد شفیره بدست آمده است.



شرایط رهاسازی زنبور براکون:

زنبور براکون مانند زنبور تریکو گرانا باید در شرایط خنک مانند صبح زود، یا غروب که گرمای شدید دفع شده است رهاسازی شود.

زنبورهای ذخیره شده در یخچال را چند ساعت قبل از رهاسازی از یخچال بیرون آورده و آنها را با آب عسل 10% تغذیه نموده سپس به مزرعه انتقال می دهیم.

به ازای هر هکتار معمولا 1000 عدد زنبور براکون که 80% ماده و 20% نر می باشد رها می شود، زنبورهای براکون در ظروف دربسته به مزرعه منتقل کرده، سپس در چند نقطه مزرعه در ظروف را برداشته و آنرا رها می کنند. در شرایط مطلوب شعاع پرواز زنبور براکون تا 1 کیلومتر می رسد.

- رهاسازی تداخل نسلهای دوم وسوم

رهاسازی در زمان شورع صعود منحنی نسل سوم با توجه به فنولوژی گیاه (قبل از مرحله خمیری شدن) بویژه در مزارع دیر نشا و دیررس
رهاسازی در مرحله پیک پرواز نسل سوم با توجه به فنولوژی گیاه برنج

11- ارزیابی نهایی:

اعاده تریکوکارت به انسکتاریوم تعیین میانگین و درصد خروج به تعداد 5 عدد تریکوکارت برای هر مامور.
تعیین درصد پارازیتیسم تخم برای هر مامور حداقل 5 دسته کم
تعیین درصد سفید شدن خوشه ها ناشی از فعالیت ساقه خوار برنج با بررسی 240 بوته توسط هر مامور 25-20 روز قبل از برداشت.



دستورالعمل واگذاری انسکتاریوم ها و کارگاه های دولتی بصورت پیمان تولید در استانها و تعیین سهمیه تولید زنبور تریکوگراما برای بخش خصوصی :



1- بررسی توان علمی ، فنی ، تجهیزات اشخاص حقیقی و حقوقی توسط کمیته فنی طرح کاربرد توسعه مواد بیولوژیک و استفاده بهینه از کود و سم و تعیین اولویت های مربوطه

2- اولویت انتخاب و سهمیه تولید در شرایط مساوی با شرکت های تعاونی تولید کشاورزی و اشخاص حقیقی و حقوقی بومی مناطق خواهد بود

3- کنترل دائمی کلیه تولید کنندگان زنبور از نظر کیفی وکمی به منظور تاثیر عملکرد در برنامه های آتی و تعیین درجه بندی و تخصیص سهمیه های تولید انجام خواهد گرفت.

4- حذف یا کاهش سهمیه تولید کنندگانی که از نظر کمی و کیفی به عملکرد (میزان تعهد تولید برابر قرارداد) خود نرسیده باشد مد نظر قرار گیرد.

5- میزان سهمیه در پیمان تولید (انسکتاریوم یا کارگاه های دولتی) 2-5/1 کیلوگرم به ازای هر نفر کارشناسی کشاورزی متقاضی در نظر گرفته شود.

6- استانها مکلف مستند لیستی از پیمانکاران را بعد از انتخاب و تعداد افراد هر پیمان و میزان تعهد تولید پیش بینی شده را به سازمان حفظ نباتات ارسال نمایند.



دستورالعمل رهاسازی حشرات مفید زنبورهای تریکوگراما و براکون در مزارع گوجه فرنگی:

با توجه به بیولوژی آفت، بخشی از جمعیت کرم قوزه که بصورت شفیره های زمستانگذاران دوره زیستی خود راتکمیل نموده اند، در بهار سال بعد با مساعد شدن شرایط جوی و تامین دمای بالای 18 الی 20 درجه سانتیگراد که این زمان تقریبا مصادف با شروع مرحله زایشی مزارع گوجه فرنگی است، بتدریج تبدیل به حشره بالغ شده و این مزارع را مورد هجوم خود قرار می دهند و حشرات بالغ حاصل از این جمعیت به همراه حشرات بالغ حاصل از آن بخشی از جمعیت آفت که زمستان را بصورت دیاپوز کامل سپری کرده اند بعنوان نسل اول به مزارع پنبه حمله ور می شوند.

بنابراین ضروری است که بمنظور کنترل خسارت آفت در محصول گوجه فرنگی و کاهش انبوهی جمعیت انتقال آن به نسل بعدی در این مرحله برنامه مبارزه بیولوژیک بشکلی کاملا منسجم برعلیه اولین بخش از جمعیت فعال آفت در مزارع گوجه فرنگی به مورد اجرا گذاشته شود.



مراحل اجرائی این برنامه به شرح ذیل خواهدبود:

اولین رهاسازی در مزارع گوجه فرنگی رهاسازی زنبور تریکوگراما می باشد که در صورت وجود شرایط ذیل در مزرعه انجام می گیرد:

الف) مشاعده اولین پروانه کرم قوزه در مزرعه گوجه فرنگی شکار شده در تله های فرمونی که در مزارع حوزه عمل هر مرکز خدمات نصب می گردد. در هر منطقه آب و هوایی نصب حداقل 2 تله، آماربرداری و بازدید منطقه و تعیین پیک پرواز پروانه ضروری می باشد.

ب) مشاهده اولین تخم کرم قوزه در مزرعه گوجه فرنگی، حداقل باید سه مزرعه بازدید و در هر مزرعه 50 بوته بطور تصادفی بررسی گردد بطوریکه کل مزرعه تحت پوشش قرار گیرد.

ج) از نظر شرایط فنولوژی مزرعه در شروع مرحله گلدهی می باشد.



توضیحات تکمیلی:

در صورت تحقیق یافتن سه مورد فوق همزمان یعنی مشاهده اولین پروانه کرم قوزه و مشاهده تخم کرم قوزه روی گوجه فرنگی و در صورتی که گلدهی گوجه فرنگی شروع شده باشد اولین نوبت رهاسازی تریکوگراما صورت می گیرد.

رهاسازی نوبت اول با یک گرم زنبور تریکوگراما در قالب یکصد عدد تریکوکارت صورت می گیرد.
رهاسازی نوبت دوم حدود یک هفته بعد از رهاسازی نوبت اول با 2 گرم زنبور تریکوگراما در قالب 200 عدد تریکوکارت 01/0 گرمی انجام می گیرد.
رهاسازی نوبت سوم، 5 روز بعد از رهاسازی نوبت دوم با یک گرم زنبور تریکوگراما صورت می گیرد.
رهاسازی نوبت اول زنبور براکون همزمان با رهاسازی نوبت سوم زنبور تریکوگراما صورت می گیرد. در هر هکتار باید 1000 عدد زنبور ماده رهاسازی گردد که با توجه به شعاع پرواز بالای این زنبور با استفاده از 5 لیوان (هر کدام محتوی 200 عدد زنبور ساده) می توان رهاسازی را در هر هکتار اجرا نمود.

لازم به توضیح است که در استانهای خراسان واردبیل با هماهنگی سازمان حفظ نباتات با بررسی کارشناسی و در صورت نیاز نوبت دوم رهاسازی براکون صورت می گیرد و در استانهای دیگر نوبت دوم رهاسازی براکون بر اساس ارزیابی مزارع می باشد.



دستورالعمل رهاسازی عوامل کنترل طبیعی در مزارع گوجه فرنگی استان گلستان:

در استان گلستان گوجه فرنگی در دو فصل (زمستانه – بهاره) و (تابستانه- پاییزه) و به دو صورت زیر پلاستیک و عادی کشت ومبارزه بیولوژیک در مزارع (زمستانه – بهاره) صورت می گیرد.

با توجه به اینکه در استان گلستان تحقیقات چندانی روی پارازیتوئیدهای تخم هنیوتیس از حمله زنبور تریکوگراما از نظر وجود یا عدم وجود و همچنین روی کارایی این عوامل صورت نگرفته است صرفا از زنبور براکون بعنوان پارازیتوئید لارو در کنترل ملیوتیس استفاده می شود.

- ملاک تعیین زمان رهاسازی شکار اولین شب پره های میلوتیس توسط تله های فرمونی می باشد حدود دو هفته پس از شکار اولین شب پره های ملیوتیس در مزارع گوجه فرنگی که اصولا مصادف با اوج گلدهی محصول می باشد زنبور براکون در یک نوبت و با 1000 عدد زنبور ماده به ازای هر هکتار صورت می گیرد.

مرکبات از جنس citrus و از خانواده rutaceae دارای 33 جنس مختلف می باشد، که سه جنس ان یعنی پونسیروس، سیتروس و فورچونلا در کشورهای تولید کننده مرکبات ار اهمیت ویژه ای برخوردارند. مرکبات در طول دوره رشد به بیماریهای زیادی مبتلا میشود که یکی از مهمترین بیماریها میتوان به نماتود مرکبات اشاره کرد. در راستای جایگزین ترکیبات طبیعی در مدیریت تلفیقی بیماریهای نماتودی در گیاهان، در این تحقیق شناسایی استرپتومایسس های شمال کشور و کنترل ان بر بیماری نماتودی مرکبات در شرایط آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفت.

تحقیق در مورد بیوتروریسم

خلاصه:
بیوتروریسم، عبارتست از سوء استفاده از عوامل میکروبی یا فرآورده‌های آنها یا به عبارت جامع‌تر؛ استفاده از عوامل بیولوژیک، به منظور ارعاب یا هلاکت انسانها و نابودی دام‌ها یا گیاهان و هرچند افکار و بعضا اعمال بیوتروریستی، درسطح محدودی از دیرباز سابقه داشته است ولی اخیرا در سطح وسیعی در محافل پزشکی و بهداشت، مطرح گردیده ، بیش از بیست جنگ افزار بیولوژیک را شناسائی و براساس میزان کارائی آنها، طبقه بندی نموده اند و جدیت موضوع در حدی است که برخی از کشورها به تولید این سلاح ها پرداخته و بعضی دیگر، پرسنل ارتش خود را علیه برخی از عوامل میکربی بیوتروریسم، واکسینه کرده جهت ارتقاء آگاهی‌های عمومی و مخصوصا افراد در معرض خطر، قدم‌های موثری برداشته‌اند و علاوه بر این‌ها در نیمه دوم سال 2001 میلادی در ایالات متحده آمریکا از جنگ افزار آنتراکس، استفاده شده است. ضمنا هرچند منحنی همه گیری ناشی از بیوتروریسم، ممکن است کاملا شبیه منحنی همه گیریهای طبیعی باشد ولی از آنجا که ممکن است گاهی تفاوتهائی با یکدیگر داشته باشند لذا توصیه شده است جهت تشخیص زودرس حملات بیوتروریستی، به وضعیت طبیعی، روند همیشگی و سایر کلید های همه گیری شناختی بیماری‌ها و بویژه بیماری‌های بومی هر منطقه توجه و نظارت کامل داشته باشیم و آموزش جنبه های پزشکی و بهداشتی دفاع بیولوژیک، تهیه واکسن و سایر فرآورده های پیشگیرنده و درمانی که یک وظیفه پزشکی و بهداشتی و نه یک اقدام نظامی است را نیز مدّ نظر قرار دهیم و در عین حال با منع تولید و استفاده از جنگ افزارهای بیولوژیک، محورهای صلح آمیز بین کشورها را تقویت و از طرح مسائل تنش زا و جنگ افروز، که نهایتا ممکن است به جنگ بیولوژیک، بی‌انجامد اکیدا خودداری کنیم.

تاریخچه و مبانی
"بیوتروریسم" عبارتست از ایجاد ترس و وحشت، با بهره گیری از عوامل زیست شناختی مختلف، جنگ افزار بیولوژیک (Biological weapon)عبارتست از وسیله ای که به منظور انتشار عمدی ارگانیسم های مولد بیماری یا فراورده های آنها توسط غذا، آب، حشرات ناقل یا به صورت افشانه (آئروسل) ، به کار برده می‌شود. و(جنگ بیولوژیک Biological warfare)
عبارتست از استفاده از عوامل بیولوژیک، اعم از باکتریها، ویروس‌ها ، گیاهان، حیوانات و فراورده های آنها به منظور اهداف خصمانه ولی در عمل، واژه " بیوتروریسم" را هم به معنی ارعاب و هم به مفهوم جنگ بیولوژیک، مورد استفاده قرار میدهیم.
هرچند بیوتروریسم، یکی از معضلات نوپدید بهداشت عمومی و عامل تهدید کننده کنترل عفونت، به حساب می آید و طی دهه آخر قرن بیستم، واژه های مرتبط با آن نظیر حمله بیولوژیک (B attack) ، جنگ افزار بیولوژیک، دفاع بیولوژیک B. defense) ) و آموزش دفاع بیولوژیک (education Biodefense) برای اولین بار به فرهنگ واژه‌های پزشکی و بهداشت، افزوده شد ولی واقعیت اینست که افکار و اعمال بیوتروریستی همواره در اقوام مهاجم، افراد افزون طلب و رقبای سیاسی ـ اقتصادی از یک طرف و افکار مدافعه گرانه یا تلافی جویانه در افراد، ارتش ها و دولت‌ها و شخصیت‌های مورد تهدید، از طرف دیگر، از هزاران سال قبل وجود داشته و گاهی ظاهر افسانه گونه و باورناکردنی به خود گرفته است. مثلا در کتاب ذخیره خوارزمشاهی که اولین دائره المعارف پزشکی به زبان فارسی محسوب می‌شود و توسط دانشمند ایرانی، سیداسماعیل جرجانی در قرن ششم هجری شمسی، تالیف گردیده است آمده است که: "بعضی از ملوک، کنیزکان را به زهر، بپرورند چنانکه خوردن آن ایشان را عادت شود و زیان ندارد. این از بهر آن کنند تا آن کنیزک را به تحفه (هدیه) یا به حیله دیگر به خصمی که ایشان را بًوَد برسانند تا به مباشرت آن کنیزک، هلاک شوند و ابن سینا نیز در اوائل هزاره دوم میلادی در دائره المعارف " قانون در طب" همین مطلب را بیان نموده ، دکتر الگود در کتاب تاریخ پزشکی ایران و سرزمین‌های خلافت شرقی، سم مزبور را " هند گیاه البیش" نامیده که نوعی سم بیولوژیک به حساب می آید. جرجانی در کتاب ذخیره خوارزمشاهی و خُفِ عَلائی رهنمود های جالب توجهی را در رابطه با پیشگیری از بیوتروریسم گوارشی که در آن زمان رایجترین راه ارعاب و هلاکت مخفیانه شخصیت ها و رقبا بوده است ارائه داده، متذکر می‌شود " کسانی را که از این کار، اندیشه باشد احتیاط آنست که طعامی که طعم آن قوی باشد نخورند مثلا طعامی که سخت ترش یا سخت شیرین یا سخت شور یا سخت تیز (تند) باشد نخورند، از بهر آنکه کسانیکه خواهند کسی را چیز های زیانکار دهند، به چنین طعام هائی مزه آن بپوشند و لذا آنجا که تهمت اینکار باشد هیچ نباید خورد و اگر ضرورت افتاد چنان جای گرسنه و تشنه حاضر نباید شد. علاوه بر این‌ها به گواهی تاریخ، بسیاری از رهبران و شخصیت های مذهبی را با مواد بیولوژیک به شهادت رسانده اند و حتی در قرن چهاردهم میلادی نیروهای مهاجم تاتار، با پرتاب اجساد قربانیان طاعون به داخل شهر Kaffa باعث ابتلاء تعداد زیادی از آنها و قتل عده کثیری از آنان گردیده ، ژاپن در جنگ جهانی دوم و شوروی سابق به هنگام محاصره شهر استالینگراد بوسیله آلمان ها در سطح وسیعی از سلاح های بیولوژیک، استفاده کرده اند. به طوری که طی سال های 1767-1754 در حمله فرانسوی‌ها به سرخپوستان بومی آمریکا نیروهای انگلستان با چهره‌ای ظاهرا بشردوستانه به کمک سرخپوستان بومی برخاسته، با اهدای ملحفه، دستمال و پارچه های آغشته به ویروس آبله به آنان عده کثیری را به کام بیماری و مرگ می کشاند، طی جنگ جهانی اول، ارتش آلمان به آلوده کردن علوفه حیوانات و احشامی که برای متفقین ارسال می شده است پرداخته، گوسفندانی که از رومانی به روسیه ارسال می شده اند را با باسیل آنتراکس و بورخولدریا مالئی، آلوده می کند و دست به آلوده کردن 4500 راس قاطر متعلق به سواره نظام فرانسه با بورخولدریا مالئی می زند، ژاپن در سال های 1945-1932 در شهر مَنچوری چین، اهداف مرتبط با جنگ های بیولوژیک خود را در زندانیان این شهر به آزمون می گذارد و زندانیان را پس از آلوده کردن به باسیل آنتراکس، مننگوکوک، شیگلا، بورخولدریا مالئی، سالمونلا، ویبریوکلرا، یرسینیا پستیس، ویروس آبله و سایر عوامل عفونتزا مورد مطالعه قرار داده تعدادی از شهرهای کشور چین را مورد حملات بیولوژیک، قرار میدهد و منابع آب و غذای آنان را با عامل سیاه زخم، شیگلا، سالمونلا، ویبریو کلرا و یرسینیا پستیس، می آلاید و محیط های کشت عوامل میکربی را به سوی خانه های مسکونی، پرتاب نموده و یا بوسیله هواپیما های نظامی و به صورت افشانه به سوی آنها شلیک می نماید و حتی در حملات هوائی خود هربا ر حدود پانزده میلیون کک آلوده به باسیل طاعون را به سوی مردم آن کشور، رها می نماید و گاهی شراره های این آتش افروزی، دامن‌گیر خود او نیز می شود به طوری که در سال 1942 در اردوگاه چکیانگ ، حدود ده هزار نفر از افراد ارتش ژاپن دچار وبا ، اسهال خونی و طاعون شده حدود 1700 نفر آنان قربانی این بیماری ها گردیده و بعدا مشخص می شود که منبع این همه گیری ها را جنگ افزارهای بیولوژیکی تشکیل می دهد که به منظور اهداف بیوتروریستی به وسیله خود ژاپنی ها تهیه شده بوده است و بار دیگر ارتش آلمان در سال 1945 در شمال غربی Bohemia منابع عظیم آب آشامیدنی مردم را آلوده به فاضلاب می نماید و نیروهای انگلیس و آمریکا نیز بارها به تولید و مصرف این سلاح ها پرداخته با بهره گیری از تکنولوژی جدید به مدرنیزه کردن این سلاح ها پرداخته اند و در مجموع، اغلب کشورهای صنعتی جهان و در راس آنها روسیه، آمریکا، انگلستان، فرانسه، ژاپن و کانادا انواع سلاح های بیولوژیک را تولید و بعضا مورد استفاده نیز قرار داده اند به طوری که از باسیل آنتراکس، هر شش کشور، از کوکوباسیل بروسلا کشورهای روسیه، آمریکا، فرانسه و کانادا، از کلامیدیا پسیتاسی، روسیه از مایکوباکتریوم توبرکولوزیس، فرانسه، آلمان، ژاپن، انگلستان و آمریکا از بورخولدریا مالئی، فرانسه، ژاپن، انگلستان و روسیه از توکسین تتانوس، آلمان، ژاپن، انگلستان و روسیه از ویبریو کلرا، آلمان، ژاپن، انگلستان و روسیه از یرسینیا پستیس، فرانسه، انگلستان، آمریکا و روسیه از ویروس ابولا، ژاپن از ویروس عامل تب خونریزی دهنده کره ای، تمامی این کشورها به جز آلمان از توکسین بوتولینوم، فرانسه، ژاپن، انگلستان، آمریکا و روسیه از توکسین Ricin (سم کرچک) ، انگلستان ار آنتروتوکسین B استافیلوکوک، ژاپن، از سم مار و توکسن ماهی (Tetrodotoxin) ، آمریکا از قارچ کوکسیدیوایدس ایمیتیس، ژاپن از عامل مالاریا، آلمان از علــــف هرزه و آمریکا و روسیه، از پاتوژن های گیاهان (Phytopathogens) آمریکا و روسیه، استفاده نموده یا به تولید آن اقدام کرده اند و همه این وقایع، حاکی از قدمت افکار و ندرتا اعمال بیوتروریستی است ولی از آنجا که طی چند سال اخیر در نوشته های پزشکی و ایستگاه های مختلف Internet مقالات بی شماری در زمینه بیوتروریسم نگاشته شده است و اخبار و اطلاعاتی مبنی بر تولید جنگ افزار های بیولوژیک و حتی استفاده از آنها بوسیله برخی از کشور ها در دست می‌باشد و بدینوسیله بهداشت عمومی، تهدید شده است شکی باقی نمی ماند که لازم است درس " جنبه های پزشکی و بهداستی دفاع بیولوژیک" در برنامه آموزشی دانشگاه های علوم پزشکی و بویژه رشته فوق تخصصی بیماریهای عفونی و گرمسیری، گنجانده شود.