مقاله بررسی ایمنی سیستم‌ها در 28 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست
مقدمه:
مفهوم ایمنی سیستم:
تعاریف و اصطلاحات:
تئوری‌های حادثه:
تئوری انرژی:
شناسایی ریسک (Risk Recognition):
حذف یا کاهش ریسک:
اجرای فرآیند:
تجزیه و تحلیل مقدماتی خطر:
زمان انجام P.H.A:
فرآیند اجرای PHA:
خطرات معمول:
برق گرفتگی
جدول تجزیه و تحلیل مقدماتی خطر

تفسیر نتایج

کنترل ریسک (Risk control)
کفش ایمنی
عینک ایمنی- تجهیزات تنفسی
پذیرش ریسک:
تعهدات مدیریت:



مقدمه:

با روند شتابزده‌ای که از نیمه دوم قرن بیستم در توسعه و گسترش سیستمهای حساس و پیچیده بوجود آمد، این ایده قوت یافت که برای ارزیابی ایمنی سیستمها دیگر نمی‌توان منتظر وقوع حوادث شد تا بتوان از طریق تجزیه و تحلیل آن نقاط ضعف سیستم را شناسایی و برطرف کرد و لذا سعی گردید که روشهایی برای ارزیابی ایمنی ابداع شود که قادر باشند پتانسیل وقوع خطر را قبل از عملیات سیستم شناسایی نمایند که نتیجه این تلاشها به شکل گرفتن علم «ایمنی سیستم‌ها» منجر شد که براساس یک برنامه طرح‌ریزی شده، قانونمند و سازماندهی شده و در قالب یک فرایند «پیش گیرنده» قرار داد.

از طرف دیگر با وجود همگانی گسترش صنایع با توسعه و تقویت علم ایمنی در کشورهای توسعه یافته، در کشور ما علی‌رغم تلاشهای زیادی که در راه گسترش صنایع مختلف مبذول گردیده است، بعد اساسی «ایمنی صنایع بدست فراموشی سپرده شده و یا حداقل بصورت سطحی بدان پرداخته شده بطوریکه متأسفانه در اغلب اوقات در حد آنالیز حوادث آنهم در حد یک بعدی و در راستای سلب مسئولیت از مدیران رده بالا و مقصر جلوه دادن بعضی دیگر متوقف مانده است که در این پروژه سعی می‌‌شود با معرفی یکی از تکنیک‌های قانونمند که بر پایه فلسفه «پیش گیرنده» قرار دارد به تجزیه و تحلیل مقدماتی خطر این شرکت پرداخت.


مفهوم ایمنی سیستم:

عبارت است از بکارگیری مهارتهای فنی و مدیریتی ویژه در قالبی نظام‌مند و آینده‌نگر به منظور شناسایی و کنترل خطرات موجود در طول عمر یک پروژه، برنامه یا فعالیت بعبارت ساده‌تر ایمنی سیستم عبارت است از فرایند تجزیه و تحلیل خطرات و کنترل آنها که از فاز ایده سیستم شروع و در کل فازهای طراحی، ساخت، آزمایش، استفاده و کنار گذاشتن آن ادامه یابد.

لازم به ذکر است که کاربرد درست ایمنی سیستم نیازمند بکارگیری دقیق روشهای مهندسی به همراه کنترل‌های مدیریتی لازم جهت اطمینان از کاربرد دقیق و اقتصادی آنهاست لذا فعالیتهای ایمنی سیستم را می‌توان در دو دسته کلی فعالیتهای مهندسی، فعالیتهای مدیریتی تقسیم‌بندی کرد.

تعاریف و اصطلاحات:

- ایمنی: در فرهنگ لغات اصطلاح ایمنی به معنی امنیت، آسایش، سلامتی و…آمده است و از نظر تعریف عبارتست از میزان یا درجه فرار از خطر. ایمنی کامل یعنی مصونیت در برابر هر نوع آسیب، جراحت و نابودی که با توجه تغییرپذیری ذاتی انسان و غیر قابل پیش‌بینی بودن کامل اعمال و رفتار او و همچنین علل دیگر به نظر می‌رسد که هیچگاه ایمنی صددرصد حتی برای یک دوره اصطلاحاتی نظیر«پیشرفت ایمنی»، «ارتقاء ایمنی» و «ایمن‌تر» و… استفاده می‌کنند.

- سیستم: عبارتست از مجموعه افراد، تجهیزات، قوانین، روشها و دستورالعملها به منظور اجرای یک فعالیت معین دریک محیط خاص کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.

- ایمنی سیستم: استفاده از یک حد بهینه و مطلوب از ایمنی با بکارگیری اصول مهندسی و مدیریت ایمنی سیستم جهت کسب ابتکار عمل و غلبه بر مسائل حاد عملیاتی در طول چرخه عمر سیستم.

- خطر: به شرایطی اطلاق می‌شود که پتانسیل رساندن آسیب و صدمه به کارکنان، خسارات به وسایل، تجهیزات، ساختمانها و از بین بردن مواد یا کاهش قدرت کارآیی در اجرای یک عمل از قبل تعیین شده باشد.

- شدت خطر: عبارتست از یک توصیف طبقه‌بندی شده از سطح خطرات بر اساس پتانسیل واقعی یا مشاهده شده آنها در ایجاد جراحت، صدمه و یا آسیب.

- احتمال خطر: عبارتست از امکان بروز شرایط خاص در یک وضعیت معین یا محیط کاری.

- حادثه: واقعه برنامه‌ریزی نشده و بعضاً صدمه‌آفرین یا خسارت رسان که انجام، پیشرفت، یا ادامه طبیعی یک فعالیت یا کار مختل می‌سازد و همواره در اثر یک عمل یا کار نا‌ایمن یا شرایط ناایمن و یا ترکیبی از آن دو به وقوع می‌پیوندد.

- شبه حادثه: رویدادهایی هستند که هر چند می‌توانند باعث صدمه و یا جراحت شوند ولی به موارد ذکر شده منجر نشده و به اصطلاح به خیر می‌گذرند.

- اعمال ناایمن: تخطی از یک روش یا عمل معمول، صحیح و قابل قبول، قرارگرفتن غیر ضروری در معرض یک خطر یا انجام کاری که سطح ایمنی را از حد طبیعی پایین می‌آورد، عمل یا کار ناایمن نامیده می‌شود.

- شرایط ناایمن: شرایط فیزیکی که در صورت تصحیح نشدن ممکن است به حادثه منجر شود.

- خطای انسانی: ناتوانی در انجام وظایف ضروری (یا انجام یک فعالیت ممنوع) که ممکن است باعث به هم خوردن فعالیتهای برنامه ریزی شده و صدمه به تجهیزات یا اموال بشود.

- ریسک: عبارتست از امکان وقوع حادثه بر حسب احتمال وقوع و شدت آن.

- شکست یا نقض: عدم توانایی یک جزء، وسیله یا سیستم در اجرای عملکرد مورد انتظار و یا انجام یک عمل یا فعل ناخواسته را تقض یا شکست گویند. به عنوان مثال بصدا در نیامدن زنگ اعلام آتش‌سوزی در موقع حریق و یا بصدا در آمدن آن در مواقع غیرضروری هر دو نقض محسوب می‌شوند.

- قابلیت اعتماد: عبارت از حد اطمینانی است که یک محصول یا سیستم می‌تواند کارکرد معین خود را تحت شرایط عملیاتی و محیطی از پیش تعریف شده برای یک مدت معین انجام دهد.


تئوری‌های حادثه:

تئوری‌های متعددی در خصوص بروز حوادث توسط محققین ارائه شده است که هر کدام برروی پارامتری تأکید دارند. ذکر این نکته ضروری است که هیچکدام از تئوری‌های فوق نمی‌توانند بیانگر احتمال وقوع کل حادثه باشند.

بر اساس این نظریه، هر نظام تولیدی و خدماتی از سه فاکتور انسان، محیط، ابزار تشکیل شده است. انسان در محیط تدارک شده برای تولید یا به کارگیری ابزار مبادرت به فعل مثبت تولید نمود و محصول با کیفیت و کمیت پیش بینی شده را با ارائه تصمیمات سازنده تولید می نماید. انتخاب غلط هر یک از عوامل سه‌گانه فوق، اتخاذ تصمیمات غلط و حضور عوامل تنش ساز در ارتباط صحیح این سه تاثیر و کاربه همراه حادثه خواهد بود.

تئوری نظام تصمیم‌گیری:

بر اساس این تئوری وجود خطرات مختلف در پیرامون انسان بطور بالقوه است در صورت طی یک فرآیند روانی- فیزیولوژیکی، اگر پاسخ به شرایط ایجاد شده مثبت باشد خطر بصورت بالقوه ثابت مانده و اعمال بی‌خطر انجام می‌پذیرد. در غیر اینصورت در هر مرحله جواب منفی می‌باشد، خطر بالقوه به بالفعل تبدیل می‌شود.

تئوری انرژی:

William Haddon ارائه‌گر نظریه فوق اعتقاد داشت که حوادث و جراحات در اثر انتقال انرژی بوجود می‌آیند، آتش‌سوزی‌ها، طوفان‌ها، تصادفات، انفجارات از جمله مثال‌های خوب برای این تئوری می‌باشند. تئوری انرژی بیان می‌کند که نوع و شدت جراحات به میزان انرژی منتقله بستگی دارد، گاهی اوقات این تئوری به نام تئوری آزادسازی انرژی نیز خوانده می‌شود.

جدول تجزیه و تحلیل مقدماتی خطر

همانطور که گفته شد جدول P.H.A از هفت ستون تشکیل شده که در صفحه بعد ارائه می‌گردد. برای پر کردن فرم P.H.A می‌توان از چک سیستم‌های مختلف خطر استفاده کرد. همچنین لازم است یک سری سؤالات مانند سؤالات زیر جواب داده شود.

1- وظیفه اصلی سیستم چیست و چه کاری سیستم نباید انجام دهد؟

2- آیا در این فرآیند و سیستم، افراد تماس مستقیم با فرآیند دارند؟

3- آیا آئین‌نامه‌ها و قوانین کار برای کار سیستم وجود دارد؟ (اگر وجود دارد باید بررسی شود)

4- آیا سیستم مورد نظر قبلاً‌ با سیستم‌های مشابه مقایسه شده است در غیر این صورت باید از سیستم‌های مشابه و تجربیاتی که افراد از سیستم‌های مشابه دارند استفاده نمود؟

5- محصول نهایی سیستم مواد اولیه و مواد بینابینی چه هستند؟

6- در این فرآیند، ضایعات چه می‌کنند؟

7- در سیستم مورد نظر منابع انرژی کدامند؟

8- چه حفاظهایی برای دستگاه و منابع انرژی وجود دارد؟

9- آمار ومیزان حوادث ناگوار سیستم چقدر است؟

10- چگونه باید خطرات مختلف را بررسی نمود؟

11- علتهای ایجاد خطرات کدامند؟

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که برای پر کردن فرمهای P.H.A علاوه بر پاسخ به سؤالات مختلف (بالا) بهتر است فرم P.H.M و P.H.L نیز پر شود. در واقع در این ماتریس 10 خطر اصلی و 6 نقص ساختاری اصلی که البته بسته به نوع سیسم می‌توانیم تغییراتی در این جدول بدهیم و فرمها و جداول را متناسب با فرآیند مورد بررسی تغییر دهیم. در واقع فرم P.H.M راهنمایی برای پر کردن فرم P.H.L می‌باشد و فرم P.H.L راهنمایی برای پر کردن P.H.A می‌باشد.

جدول P.H.L تقریباً همانند جدول P.H.A می‌باشد. با این تفاوت که فاقد ستون بررسی است. همچنین ستون آخر در فرم P.H.L مربوط به ستون ملاحظات است. ولی ستون آخر در P.H.A مربوط به پیشنهادات می‌باشد. در پر کردن جداول P.H.A، پر کردن P.H.L و P.H.M یا سیستمهای مختلف خطر اجباری نیست بلکه همه آنها راهنمایی برای پر کردن فرم P.H.A می‌باشند. مثلاً‌ تمام خطراتی که در P.H.L آورده می‌شوند به P.H.A انتقال نمی‌یابند بلکه آنچه مهمترین آنها را دارد P.H.A می‌شود و پیشنهاد منطقی و قابل اجرا بیان می‌شود.


تفسیر نتایج

· ریخت و پاش کارگاهی (با طبقه ریسک 4B):

با توجه به اینکه صدمات حاصل از ریخت و پاش کارگاهی می‌تواند جزئی باشد و احتمال وقوع حادثه بصورت چندین بار در طول عمر سیستم باشد، که بر اساس ماتریکس بررسی خطر خطری با طبقه 4B قابل قبول است ولی نیاز به تجدید نظر دارد.

· عدم استفاده از وسایل حفاظت فردی (با طبقه ریسک 4B)

عدم استفاده از وسایل حفاظت فردی می‌تواند باعث بروز خسارت جسمانی و جسمانی و بیماری شغلی شود و از نظر احتمال وقوع چندین بار در طول عمر سیستم می‌تواند رخ دهد که بر اساس ماتریکس بررسی خطر طبقه ریسک B3 ، مطلوب است.

· عدم تهیه ماسک تنفسی مناسب برای کارگران با طبقه ریسک B2.

عدم تهیه ماسک تنفسی مناسب برای کارگران می‌تواند سبب بروز انواع بیماریهای ریوی و خونی بر اثر انتشار و در نتیجه استنشاق بخارات سمی و … شود و از نظر احتمال وقوع،‌ می‌تواند در طول عمر سیستم چندین بار رخ دهد که بر اساس ماتریکس بررسی خطر با طبقه B2 غیر قابل قبول است.

· گرمای زیاد با طبقه ریسک D3

گرمای زیاد ناشی از عملیات جوشکاری می‌تواند باعث گرمازدگی و یا سایر بیماریهای ناشی از گرما شود و احتمال وقوع آن در طول عمر سیستم هر چند خیلی کم ولی وجود دارد. بر اساس ماتریکس بررسی خطر طبقه ریسک 3D قابل قبول است ولی نیاز به تجدید نظر دارد.

· حمل بارهای سنگین به صورت دستی با طبقه دیسک 2E

حمل بارهای سنگین به صورت دستی می تواند باعث بروز عوارض و ناراحتی های اسکلتی عضلانی شود که در طول عمر سیستم به ندرت رخ می دهد که براساس ماتریکس بررسی خطر قابل قبول و بی نیاز به تجدیدنظر دارد. و طبقه دیسک آن 2E می باشد.