فهرست

گزارش کار .......................................................................................... .2

مقدمه..................................................................................................... 3

بخش اول : کلیاتی در مورد درخت سیب

• درخت سیب و خواص بتانیکی آن .......................................................4
• انواع واریته های سیب و پایه های پیوندی...............................................4
• ازدیاد و تکثیر درخت سیب..................................................................5
• طرح و ایجاد باغ میوه..........................................................................7

بخش دوم کاشت :

• طرح ریزی و تهیه نقشه درختکاری.......................................................13
• روش های کاشت درختان...................................................................14
• تهیه چاله جهت کاشت درخت............................................................15
• عملیات انتقال نهال از خزانه به زمین اصلی.............................................15

بخش سوم : داشت

• آبیاری و طرق آن.............................................................................20
• کود دادن.........................................................................................22
• شخم پای درختان.............................................................................24
• مبارزه با علف های هرز.....................................................................24
• هرس .............................................................................................25
• پیوند..............................................................................................34
• آفات.............................................................................................37
• بیماری ها.......................................................................................40

بخش چهارم : برداشت

• روش های برداشت..........................................................................47
• عملیات پس از برداشت...................................................................48
• انبار و نگهداری میوه ها..................................................................50

شرح فعالیت های انجام شده در طول دوره کارآموزی

محل کارآموزی : بخش باغبانی اداره جهاد کشاورزی شهرستان ابهر ( بهار 87‌ )

1. پاسخگویی به مراجعین مربوط به بخش باغبانی
2. تایپ نامه های اداری
3. تهیه لیست های مربوط به توزیع نهال و کود ریز مغذی

4. بازدید از نهالستان های اطراف ، باغات سیب وانگور به همراه کارشناسان بررسی کننده خسارت سرما

1. پیگیری فعالیت های مربوط به دبیرخانه

مقدمه

سیب از گونه های وحشی موجود در آسیا و اروپا به دست آمده و قدمت کشت آن به سال های ماقبل تاریخ می رسد با وجود قدمت کاشت سیب در دنیا و شناختی که در ایران زمین از این درخت داشته اند تا این اواخر به عنوان یک محصول تجاری تلقی نمی شد . در واقع در سی سال اخیر سیب به صورت تجاری در ایران کشت شده است . درخت سیب در بیشتر نواحی ایران می روید و بارور می شود و هر ناحیه ای سیب مخصوص دارد . سیب گلاب ، سیب دماوند ، سیب شمیران ، سیب ترشی آش ، سیب خراسان ، سیب شیرین درشت و ...

گل درخت سیب در اوسط بهار در می آید بنابراین کمتر دچار سرمازدگی می شود . درخت سیب در زمینی که خاکش رسی و کود داده شده است و قشر زیرینش قابل نفوذ به آب باشد تنومند می شود و میوه اش خوب و فراوان خواهد بود . در زمینی که خاکش رسی و آهکش از ده درصد تجاوز نکند درخت سیب پرحاصل می شود . درخت سیب را در تمام زمین هایی که خاکش متوسط باشد می توان کاشت .

درخت سیب در آب و هوای مرطوب بهتر رشد می کند . ولی در آب و هوای خشک رشدش قابل توجه نیست. اکثرا درخت سیب در نقاط خنک و رو به شمال که برای درختان دیگر مناسب نیست کاشته می شود. درخت سیب نیز مانند درختان دیگر نیاز به عملیات مناسب آبیاری ، هرس ، کوددهی و... دارد که در بخش های بعدی بررسی شده اند .

بخش اول : کلیاتی در مورد درخت سیب

*درخت سیب و خواص بتانیکی آن

درخت سیب از خانواده رزاسه ، جنس مالوس بوده و دارای ارقام مختلفی می باشد. عدد پایه کروموزومی آن برابر 17،(x=17) بوده و تعداد کروموزوم های آن متفاوت (34،58،68) است.درخت سیب تابع آب و هوای سرد معتدل با نیاز سرمایی متوسط است ، خاک مناسب برای پرورش آن ، رسی شنی حاصلخیز با عمق کافی و pH خنثی را می پسندد. ریشه گیاه با توجه به نوع بافت خاک ، واریته و اثرات مختلف محیطی نبات ، می تواند تا چندین متر در خاک فرو رود. بیشترین رشد ریشه ها ، در بهار از زمان باز شدن جوانه ها تا خرداد ماه است. ریشه مطلوب در عمق و شعاع متعادل و متناسبی منشعب و تمام حجم خاک در دسترس خود را برای بدست آوردن آب و مواد غذایی مورد بهره برداری قرار می دهد.

ساقه درخت به سبب حالت خاص ، قابلیت انعطاف پذیری و پرورش نهائی را به انواع فرم ها دارد. جوانه ها در درخت به چند دسته " چوب ، گل و انتظار و خفته " تقسیم می شوند.

گل ها در آن منظم و مجتمع دارای‌:5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ به رنگ سفید یا صورتی ، 4-6 تخمک و تخمدان و پرچم های زردرنگ ، مضربی از 5 را دارند.

*انواع واریته های سیب و پای های پیوندی

واریته های مهم خارجی سیب :

-گونه های زرد لبنانی (Golden Deliciose)

-گونه های قرمز لبنانی(Red Deliciose )

-گونه های Gen hardy))

-گونه های Clark) )

از بین واریته های بیشماری که تولید شده اند ، تعدادی از آن ها که در برابر بیماری ها ی مهم مقاومند عبارتند از :

-Var.Estivaتولیدی (فرانسه) INRA با حساسیت کمتر نسبت به بیماری سفیدک حقیقی

و لکه سیاه سیب.

-Var.Chardon تولیدی INRA ، با عدم حساسیت فوق العاده به بیماری قارچی و مقاوم در برابر بیماری زنگار.

-Var.Mustus تبار ژاپنی ، با میوه های خیلی درشت ، با میزان حساسیت کمتر به سفیدک حقیقی و حساسیت نسبی به لکه سیاه و شانکرهای مختلف تولید گردیده است.

مهمترین ارقام ایرانی :

گلاب اصفهان ، گلاب شیراز ، گلشاهی ، زرد مشهد و حیدرزاده تبریز.

پایه های سیب :

الف- پایه های بذری

این پایه ها از طریق بذر ازدیاد می یابند ، درختان پیوند شده روی آن ها دارای رشد خوبی بوده و داشتن تأخیر در باروری و رشد و تولید ناهمگن از خصوصیات ارثی و ژنتیکی آن ها است و نیز ریشه زایی آن ها در حالت غرقابی زمین رضایت بخش است ، بعلاوه درختان حاصل از پیوند زنی بر روی اینگونه پایه ها در تطابق با محیط و سازگاری با خاک های معمولی از نرمش خوبی برخوردار هستند . دو واریته مهم از آن ها عبارتند از :

-واریته آلمانی Bitten Felder

-واریته فرانسوی Bengauge Rose

ب- پایه های غیر بذری

*ازدیاد و تکثیر درخت سیب

تکثیر درخت سیب از راه پیوند روی نهال های حاصل از کاشت بذر انجام می گیرد. ضمنا از راه پاجوش و خوابانیدن می توان گونه هایی از سیب را زیاد کرد.

راه های ازدیاد و تکثیر

الف-خزانه کاری

عبارت از محلی که بذور نباتات اعم از سبزیجات ، گل های نشایی ، دانه و هسته درختان مثمر و غیر مثمر تحت شرایط خاص به طور متراکم کاشته تا پس از رشد کافی به محل اصلی انتقال یابند . در شرایط خزانه پس از رشد کافی پایه های بذری ، روی آن ها را پیوند می زنند ،برای داشتن و به دست آوردن این چنین پایه های مطلوب باید زمین و محل خزانه در بهترین شرایط کیفی قرار گیرد .

سلسله مراتب زیر در احداث محل خزانه و خزانه کاری ضروری به نظر می رسد :

1. 1. انتخاب بذر

- خواص مطلوب بذر، از قبیل : قوه نامیه ، قدرت نامیه و خلوص بذر

- جداگانه کشت کردن بذر درختان دانه دار مثل سیب و گلابی و درختان هسته دار مثل هلو و زردآلو از سبزیجات نشایی و قلمه ، از مواردی به شمار می آیند که در انتخاب بذر باید به آن ها توجه خاصی معطوف داشت.

2. انتخاب محل خزانه

برای پرورش نباتات بخصوص در خزانه رعایت موارد زیر ضروری می باشد :

- آفتابگیر بودن محل

- در حد متوسط بودن بافت خاک و غنی بودن از مواد آلی

- داشتن 20سانتی متر عمق خاک زراعتی

- دارای خصوصیات عالی با تهویه خوب

تهیه زمین خزانه

- انجام شخم عمیق در پاییز و اضافه کردن40-30 تن کود دامی در هکتار ، که کود پوسیده را باید با خاک مخلوط و ادغام کرد .

- عاری بودن از علف های هرز و نرم کردن آن به منظور تماس کامل بذر با خاک خزانه

- اضافه کردن خاک برگ پوسیده جهت حاصلخیزی و بهتر شدن کیفیت خاک

- خاصیت نفوذپذیری آب و عمل تهویه به نحو شایسته در آن انجام گیرد

موقع خزانه کاری

کاشت پاییزه برای درختان دانه دار مانند سیب و گلابی و... در نواحی که دمای هوا از 10- تا 12- درجه سانتی گراد پایین تر نمی رود مناسب تشخیص داده شده است ، باید توجه داشت پس از اولین آبیاری بذور کاشته شده ردیفی باید آن ها را با کود دامی پوسیده و خاک برگ پوشانید .

فواصل و عمق کاشت بذر در خزانه

عمق کاشت بذر در خزانه بر حسب ریزی و درشتی ، آب و هوا ، و نرمی و سفتی خاک تغییر می نماید .

عمق کاشت در جوانه زنی بذر مؤثر است زیرا :

- اگر بذر عمیق کاشته شود رطوبت بیش از نیاز آن است و ممکن است پس از سبز شدن به سختی از خاک خارج شود .

- بذر اگر سطحی کاشته شود ممکن است در اثر زود خشک شدن خاک سطحی ، بذر نیز خشک گردد یا به مصرف حشرات و پرندگان برسد .

بذر سیب و گلابی را در عمق 2.5-2 سانتی متر کاشته و روی آن را کود پوسیده دامی می پاشند . به طور کلی عمق خاک کاشت را 3-2 برابر طول بذر در نظر می گیرند . فاصله مناسب کشت در خزانه را که به صورت جوی و پشته در نظر می گیرند حدود 40-30 سانتی متر در نظر می گیرند . مدت زمان لازم برای سبز شدن بذر سیب 90 روز است . در نواحی معتدل بذر آن را در پاییز و در سردسیر در بهار می کارند . در صورتی که بخواهند روی آن ها در خزانه اول عمل پیوندزنی انجام دهند باید فاصله را 8-5 سانتی متر روی خطوط در نظر گرفت در صورتی که پیوند نهال در خزانه دوم انجام گیرد فاصله را کمتر در نظر می گیرند . نوع پیوندی که در خزانه انجام می گیرد پیوند شکمی است .

طرق کاشت در خزانه :

1. دستی : بذر را با ماده همراه مخلوط و در واحد سطح موردنظر می پاشند .
2. خطی : با توجه به ریز و درشتی بذر عمق کاشت در آن متفاوت است .

3. ردیفی : که اغلب در خزانه های هوای آزاد جهت کشت بذور درختان مثمر و غیرمثمر به منظور تهیه پایه نرک استفاده می شود .

بهتر است که طول قطعات را بسته به شیب زمین و نوع خاک 50-20 متر و بین قطعات را خیابانی به عرض 3-2 متر برای عبور وسایل مکانیکی در نظر بگیریم پس از گاورو شدن زمین که آن را آبیاری کرده ایم ، اقدام به کشت بذور می نماییم .

خزانه ثانویه (خزانه انتظار )

نهال ها پس از کشت بذور در خزانه اول و رشد کافی به محل اصلی ، در زمین انتقال داده می شوند . چنانکه به هر دلیلی نتوان نهال ها را به محل اصلی انتقال داد می توان از خزانه ثانویه بهره برد . در خزانه ثانویه باید زمین غنی تر از خزانه اول باشد ، ونیز فاصله کشت و عرض آن ها بیشتر در نظر گرفته شود . حدودا 28 کیلوگرم بذر سیب در هکتار برای کشت در خزانه نیاز است .

ب. قلمه کاری

قلمستان : به محلی که در آن قلمه پاره ای از درختان مثمر و غیرمثمر و درختچه های زینتی تحت شرایط خاص کاشته می شوند قلمستان گویند .

اهمیت قلمستان

- تسریع در میوه دهی درختان میوه

- ایجاد پایه های یکنواخت برای تهیه نهال های مرغوب

- جلوگیری از فرسایش خاک با احداث قلمستان در اراضی شیب دار

- از شرایط لازم برای داشتن درختان سیب مناسب ، قلمه کاری آن است اما فعلا به دلیل بالا بودن هزینه تولید از نظر اقتصادی نسبت به سایر روش ها گران تر تمام می شود . قلمه های مناسب و مطلوب یکساله را در پاییز پس از قطع شیره نباتی گیاه برای ریشه دار شدن در ماسه قرار داده و در بهار به زمین اصلی انتقال می دهند .

ج-.بذرکاری

در شرایط خاص ممکن است بعضی افراد مستقیما بذور را در محل اصلی کشت نمایند ، اما به دلیل ریسک پذیری این روش هم از نظر پسروی ژنتیکی صفات مطلوب و هم از نظر مدت زمان رسیدن باغ به مرحله تولید اقتصادی و هزینه بالای آن ، از سوی محققان و افراد باتجربه مردود شناخته شده است .

د- کاشت پاجوش

چون نهال های پاجوش با وجود خواص خوب ، نیازمند هرس های شدید هستند و از طرفی محصول آن ها از کمیت و کیفیت پایینی برخوردار می باشند ، از کاشت آن ها برای تولید محصول صرف نظر می شود .

طرح و ایجاد باغ میوه

* طرح و ایجاد باغ میوه

عوامل مؤثر در طراحی باغ

خصوصیات بیولوژیکی درختان میوه

که در این حالت خواص گیاهشناسی ورابطه طول عمر و زمان باردهی موردنظر است .

عمر درخت سیب حدودا 120-40 سال می باشد و زمان شروع باردهی 5-4 سالگی می باشد .

خصوصیات اکولوژی منطقه

هر درخت با توجه به موقعیت طبیعی خود و ارتفاع از سطح دریا نیز ، سایر عوامل اقلیمی خاص خود را دارد.

سایر خصوصیات کلیماتولوژی منطقه.

از مهمترین آن ها می توان به سرما و یخبتدان ، بادهای شدید در منطقه ، تاثیر نور خورشید ، خطر تگرگ ، میزان رطوبت و دمای متوسط سالیانه اشاره کرد .

عوامل اقتصادی

ارزش اقتصادی زمین به چند عامل بستگی دارد :

1. کیفیت فیزیکی و بیولوژیکی
2. فاصله آن تا محل مصرف و جاده
3. رقابت سایر بخش های کشاورزی

عوامل مؤثر در اقتصاد کشاورزی

- سرمایه (ثابت و جاری )

- نیروی انسانی

- بازاریابی ( قراردادهای فروش با سایر مؤسسات و بازار فروش )

- حمل و نقل که عوامل مؤثر در تغییر هزینه حمل و نقل شامل :

- چگونگی راه و ساخت جاده و وسیله حمل و نقل

- میزان فسادپذیری محصول

- ارزش نسبی محصول

خصوصیات خاک منطقه و چگونگی انتخاب زمین

لایه های تشکیل دهنده خاک عبارتند از :

الف- خاک رویی ( سطح الارض )

به دلیل فعالیت میکرواورگانیسم های خاک ، بخش قابل بهره برداری زمین به شمار می آید و حاوی مواد غذایی مورد نیاز گیاهان است و عملیات کشاورزی در این قسمت انجام می گیرد .

ب- خاک رویی ( تحت الارض )

برای احداث درختکاری باید توجه خاصی را به آن معطوف داشت ، چراکه درختان به دلیل داشتن ریشه عمیق پس از برخورد یک لایه غیرقابل نفوذ ، شادابی خود را از دست داده یا خشک می شوند پس باید سعی داشت خاک های اتوکتون را نسبت به خاک های هتروکتون برای احداث باغ ارجعیت داد .

مناسب ترین خاک درختکاری سیب

مناسب ترین خاک درختکاری ، رسی شنی است که باید مقدار کافی هوموس داشته باشد و دارای خاک زیرین نسبتا عمیق و قابل نفوذ به آب و هوا بوده و حدود 40-30% رس داشته باشد و خاک سطح ا لارض و شیمیایی مستعد و غنی بوده و با خاک زیرین یکدست باشد .

ج- پستی و بلندی زمین

محل انتخابی باغ باید صاف و هموار یا جلگه بدون تپه و ماهور بوده و یا اینکه در دامنه کوه و با شیب ملایم قرار گرفته باشد . باغ های داخل دره یا وسط دو سراشیبی به دلیل عدم جریان هوا ، به بیماری های قارچی مبتلا و با سرمای دیررس بهاری مواجه می گردند .

د- آب زیرزمینی

باید محل احداث باغ طوری باشد که سطح آب زیرزمینی زیاد بالا نباشد ، زیرا از یک طرف سبب جلوگیری از گسترش و نفوذ ریشه درختان در زمین می شود و از طرف دیگر به دلیل رطوبت فوق العاده ذرات خاک مانع از رسیدن اکسیژن به ریشه درخت می شود .

ه – سازگاری درختان میوه با خاک

با توجه به خواص بتانیکی هر درخت ، خواستار خاکی با ترکیبات منحصربفرد است درخت سیب برای تولید هرچه بهتر و اقتصادی محصول سیب ، زمین رسی عمیق و زهکشی شده را می طلبد .

علاوه بر موارد فوق تذکر دو نکته ضروری است :

1. انتخاب نوع درخت

انتخاب نوع درخت ، تابع آب و هوای خاصی است و درخت سیب تابع رشد در مناطق معتدله و سردسیری است . نیز در انتخاب نوع درخت سیب باید شرایط اقتصادی ، عرف محلی و بازاریابی را در نظر گرفت .

1. موقع کاشت درختان میوه

کاشت هر درخت در هر منطقه ای تابع شرایط مخصوصی است چراکه باید در انتخاب زمان کاشت ، دمای محیط ، رطوبت و برطرف شدن سرما دقت ویژه ای را مدنظر قرار داد .

اقدامات لازم جهت احداث باغ میوه

1. 1. آماده سازی زمین باغ

در صورت عاری بودن زمین از پوشش گیاهی و عدم حاصلخیزی باید آن را با کشت یونجه یا اسپرس جبران کرد . در صورت پوشش دار بودن زمین باید آن را قابل کشت کرد و در صورت وجود نباتات خشبی باید آن ها را از زمین خارج کرد . اگر زمین سفت باشد باید برای نفوذ پذیری آن از سلولز یا زیرشکن بهره برد .

1. 2. تهیه نقشه زمین

برای تهیه نقشه زمین اعمال زیر را انجام می دهند :

- با مراجعه به زمین باید آن را به صورت ظاهری شناسایی کرد .

- علامت گذاری گوشه های زمین و اطراف آن

- در صورت وجود عوارض در محل ، موقعیت آن را نسبت به اضلاع مجاور آن یادداشت می نمایند .

- ایستادن در محلی با ارتفاع متوسط زمین و اقدام به رسم شکل تقریبی آن

- پس از رسم شکل تقریبی زمین از یک گوشه معین ، اقدام به اندازه گیری اضلاع نموده و این عمل را تا رسیدن به نقطه اولیه ادامه می دهند .

- برای رسم نقشه زمین روی کاغذ اندازه گیری دو یا سه قطر زمین الزامی است .

- شمال را روی نقشه باید تعیین کرد

1. 3. تسطیح و تراس بندی

تسطیح و تراس بندی زمین درختکاری باید به روش کارشناسی انجام گیرد . در زمین هایی که شیب ملایم دارند و ناهمواری و ناصافی جزئی در زمین دیده می شود ، استفاده از انواع ماله های کشتی که به وسیله تراکتور کشیده می شوند ، و موتوردار ( مثل گریدر ) مشکل را حل می نماید . اما در بعدی وسیع در صورت ناهماهنگی در جهت شیب یا وجود گودال های عمیق چنین عمل می نمایند :

- برداشتن خاک سطح الارض و جمع آوری در یک نقطه پایه ارتفاعی و صاف زمین

- برداشتن بلندی ها و پر کردن گودال ها

- صاف و هموار کردن زمین به طور کلی

- پخش خاک سطح الارض در سطح مزرعه

انجام تسطیح بعد از درختکاری

این عمل از یک طرف بعضی از درختان را که در نقطه بالاتر هستند با کمبود خاک رویی مواجه کرده و از طرف دیگر ارتفاع خاک زراعتی ممکن است در نقاط پایین تر ، حتی درختان کاشته شده را در زیر خود دفن کند .

1. 4. قطعه بندی

زمین را با توجه به طول جدول ها و جویبارها و فواصل بین بادشکن ها و درختان باید به قطعات مربع یا مستطیل شکل تقسیم کرد که سطح آن ها مناسب با وضع درختان در مقابل وزش باد باشد .

5. خیابان کشی

برای نیل به اهداف موردنظر اقتصادی و آسان شدن عملیات کاشت درختان ، بادشکن و حمل محصول در صورت مناسب بودن زمین برای خیابان کشی و به صرفه بودن آن ، اقدام لازم را انجام می دهیم .

6. کود دادن

در مورد دادن کودهای فسفره ، پتاسه ، و کود آلی به زمین سه روش وجود دارد :

الف – کود دادن به تمام مزرعه

ب – کود دادن نواری مزرعه

ج – کود دادن محل غرس نهال

7. حفر چاه و کانال کشی و تعیین نوع آبیاری

حفر چاه در جاهایی که به صورت ثقلی آبیاری می شوند در بلندترین نقطه زمین از لحاظ جریان آب در کانال ها درست به نظر می رسد . برای صرفه جویی در اختصاص زمین به جوی و کانال آبیاری باید آن ها را در کنار خیابان ها احداث نمود . اصل مهم در تعیین نوع آبیاری باغ های میوه ، رسیدن درست رطوبت به ریشه درخت است . برای آبیاری باغ ، باید آن را با آبی آبیاری کرد که از کیفیت مناسبی برخوردار باشد که مسائل مرتبط با آن به چهار دسته تقسیم می شود .

الف – مسائل شوری خاک ، که قابلیت دسترسی به آب را برای گیاه تحت تاثیر قرار می دهد .

ب – مسائل نفوذپذیری خاک که بر سرعت نفوذ و حرکت آب در خاک اثر می گذارد .

ج – سمیت بعضی یون ها که عنصر مهاجم ، جذب گیاه شده و در غلظت های بالا و سمی تجمع می یابد .

( معمولا در برگ ها )

د – مسائل متفرقه

8. حصارکشی

برای حصارکشی اطراف باغ می توان از سیم خاردار ، دیوار آجری و یا از کشت چند ردیف درختان غیرمثمر بهره برد که خود نیز می توانند به عنوان بادشکن تلقی گردند .

*بادشکن ها

با کمی تامل درمی یابیم با صرف هزینه های زیادی که برای احداث باغ درنظر گرفته ایم باید شرایط خاص و امنی را برای محافظت از آن ها پیدا کنیم . اصولا بادشکن به دیوار سبزی از کاشت چند ردیفه درختان یا درختچه ها و بوته ها که برای محافظت از باغ به کار می روند ، اطلاق می شود وباطبع دارای مزایا و معایبی نیز می باشد .

محاسن بادشکن :

- محافظت از خطر طوفان و کمک به رسیدن بذر نباتات و میوه درختان

- تقلیل تبخیر آب و رطوبت اراضی و نیز تغییرات دمای هوا

- تنظیم طرز تقسیم و جذب پوشش برفی و کمک به بالا آمدن سطح آب های زیرزمینی

- جلوگیری از فرسایش خاک و بالا بردن سطح تولید اراضی

- ممانعت از حرکت شن های روان به طرف باغ

معایب بادشکن :

- اشغال مقداری از زمین اراضی و جذب مواد غذایی آن

- باقی ماندن برف در کنار بادشکن و دیر ذوب شدن آن و به تاخیر انداختن عملیات زراعی در فصل بهار

- ایجاد محل مناسب برای اجتماع برخی از حشرات ، آفات زیان آور و عوامل بیماری زا

- تجمع شن های روان در پشت بادشکن

بادشکن ها قادرند تا 25 برابر ارتفاع خود عمل نمایند . برای استفاده بهینه از بادشکن ها این مساله را باید مدنظر قرار داد که انتخاب درختان بادشکن بر حسب نوع آب و هوا متفاوت است .

الف – درختان بادشکن مناطق سردسیری

تبریزی ، بید ، افرا ، چنار ، ‌اقاقیا

ب – درختان بادشکن مناطق معتدله

سرو ، کاج ، بلوط ، نوعی زالزالک ، توس ، ممرز و توت

بخش دوم : کاشت

*طرح ریزی و تهیه نقشه درختکاری

1. تعیین سمت شمال در کاغذ نقشه برداری با علامت پیکان

2. ترسیم نقشه زمین با مقیاس مناسب

3. قطعه بندی با اشکال هندسی با توجه به عوارض زمین و نوع خاک با ابعاد معین

4. تعیین مسیر خیابان ها با طول و عرض معین در نقشه ، حتی الامکان سعی گردد خیابان های اصلی و

فرعی قطعه بندی شده و از هم جدا گردند .

5. تعیین محل چاه در نقشه به وسیله دایره کوچک هاشور خورده و مشخص کردن مسیر کانال با ابعاد معین و مسیر حرکت آب در کانال به وسیله پیکان

6. تعیین روش کاشت هر قطعه و مشخص نمودن فاصله خطوط و ردیف ها

7. حصار زمین باید مشخص و محل کشت بادشکن باید تعیین گردد .

8. جداول مربوط به مشخصات زیر را نوشت .

مقیاس نقشه – مساحت کل زمین ، مساحت و روش کاشت قطعه ها ، فاصله کشت درختان و ردیف ها ، تعیین نوع میوه هر قطعه ، طول و عرض خیابان ها و تعیین نوع آبیاری .

برای مشخص کردن فاصله بین ردیف ها و فاصله کشت نهال ها از هم ضروری به نظر می رسد که قبلا نسبت به گونیا کردن زمین اقدام لازم را به عمل آورد . که برای تعیین محل کشت درختان از وسیله ای بنام ترانستور استفاده می نمایند .

عوامل مؤثر در تعیین فاصله بین درختان

- رشد و نمو درخت : برای رسیدن نور خورشید و هوا و استفاده از خاک ، باید فاصله مناسب را برای آن ها در نظر گرفت .

- شدت و ضعف نور خورشید : در مناطق ابری به دلیل کم آفتابی بودن محل ، فاصله را بیشتر در نظر می گیرند

- نوع خاک : هرقدر زمین حاصلخیزتر باشد و عمق زیادی داشته باشد ، فاصله بین درختان را بیشتر در نظر می گیرند .

- ارزش اقتصادی : در نواحی که قیمت زمین بالاست باید در حد توان از زمین بیشترین استفاده را نمود و فاصله را کمتر در نظر گرفت .

- نوع پایه : نوع پایه و پیوندی که در آن زده می شود درپاکوتاه کردن و یا پابلند بودن آن مؤثر خواهد شد . اگر پاکوتاه باشد ، فاصله را کمتر و در صورت پابلند بودن ، فاصله را بیشتر در نظر می گیرند مثلا زردآلو روی زردآلوی نرک ، درخت تنومندی خواهد شد و زردآلو روی بادام تلخ به صورت پاکوتاه

است .

- نوع هرس : از عوامل مهم در فاصله درختان به شمار می آید . اگر هرس به فرم پابلند باشد ، باطبع فاصله بیشتر خواهد بود . فاصله مناسب برای درختان سیب 7-5 متر می باشد . رعایت این فاصله علاوه بر آسان نمودن عملیات داشت ، مرغوبیت بالای میوه را نیز در پی خواهد داشت .

*روش های کشت درختان :

الف – روش مربع و محاسبه تعداد نهال لازم

برای اجرای این روش لازم است که ابتدا زمین را گونیا کرده و سپس با اندازه های مناسب که همه اضلاع در آن مساوی هستند چهارگوشه هایی بوجود آورد . نهال های موردنظر را در محل برخورد اضلاع می کارند . بدیهی است که فاصله خطوط کشت و اندازه های درخت های روی ردیف با هم مساویند . برای ارائه تعداد نهال لازم از فرمول مربوطه استفاده می کنیم .

= Nتعداد نهال N=S/a²

= Sمساحت قطعه

= aفاصله درختان روی ردیف ها

برای اجرای هرچه بهتر روش کاشت مربع ، باید از حاشیه مزرعه به اندازه a/2وارد زمین شد .

ب – روش کاشت مستطیلی درختان و محاسبه تعداد نهال لازم

در این روش فاصله خطوط کشت بیشتر از فاصله روی ردیف کشت است که عرض مستطیل فاصله ردیف درختان و طول مستطیل فاصله درختان را روی ردیف کشت نشان می دهند ، در این روش استفاده از ماشین آلات و مکانیزاسیون آسان تر است .

N= تعداد نهال های لازم b= فاصله ردیف کشت درختان

S= مساحت قطعه زمین N=S/a.b

A= فاصله درختان روی خط کشت

ج- طریقه کشت به روش لوزی

مانند روش مربع است با این تفاوت که ، اگر ما رئوس مربع را به هم وصل کنیم نقاطی به دست می آیند که محل غرس نهال در روش لوزی است ، رعایت فاصله گذاری از حاشیه به اندازه a/2 برای اجرای عملیات ضروریست .

د- طرح شش گوشه

در این طرح هر هفت درخت ، یک گروه را تشکیل می دهند که در روی سه ردیف قرار گرفته اند ، درختان در شش گوشه یک شش گوش و مرکز آن واقع شده اند و فاصله درختان از یکدیگر در هر جهت ، مساوی و برابر شعاع دایره محیطی بر شش گوش می باشد . این طرح را طرح مثلثی نیز می گویند چون روی دو ردیف متوالی ، سه درخت در سه گوشه یک مثلث متساوی الاضلاع قرار گرفته اند .

*تهیه چاله جهت کاشت درخت

پس از آن که محل کاشت درخت در زمین بررسی شد و محل غرس نهال به وسیله میخ چوبی مشخص شد ، اقدام به کندن گودال جهت کاشت درخت می نمایند . عمق گودال نسبت به درخت و پیوندکی که روی آن زده می شود متفاوت است . در موقع کندن گودال باید دقت کرد که خاک رویی و خاک زیرین مخلوط نشوند . هرچه زمین فقیرتر باشد ،‌گودال باید عمیق تر و پهن تر باشد . بهترین موقع کندن گودال ، نیمه دوم شهریورماه تا آبان ماه است ، زیرا خاک مدت زیادتری در معرض آفتاب بوده و میکرو اورگانیسم های خاک بیشتر تقویت می شوند .

شرایط مناسب و عمومی گودال

گودال طوری باشد که ریشه ، آزادانه در خاک قرار گیرد و با جدار آن تماس پیدا نکند در خاک های سنگین ، گودال بزرگتر و در خاک های سبک ، گودال را کوچکتر در نظر می گیرند . عمق مناسب گودالcm 80-70 است.

تهیه بستر نهال از گودال

برای این کار پس از سرند زدن خاک زیرین و مخلوط کردن آن با کود دامی و کود شیمیایی دیرجذب ، سعی می نمایند که طوقه درخت هم سطح خاک جانبی درخت گردد .

روش های کندن گودال

- کندن گودال در محوطه ای که درخت کشت می شود . (محل غرس نهال ها ) در این روش از نیروی کارگر با مته چاله کن استفاده می شود .

- کندن گودال مانند نهرهای روباز در ازای خطوط کشت ، که در این طریقه از بیل مکانیکی استفاده می شود.

- طریق بین برداری : فاصله دو درخت را بوسیله کارگر یا بیل مکانیکی برمی دارند و این کار روی خطوط کشت ، بصورت یک در میان انجام می شود .

- استفاده از مواد منفجره : استفاده از دینامیت TNT از پیشرفته ترین روش ها بشمار می آید اما در زمین های مرطوب و چسبناک رسی ، مطلوب نیست .

*عملیات انتقال نهال از خزانه تا محل اصلی (غرس نهال )

عملیات انتقال شامل مراحل زیر است :

الف- برای کاشتن درخت در محل اصلی ابتدا باید نهال مناسب را تهیه نمود .

مشخصات عمومی یک نهال مناسب

- نهال باید قوی و شیره دار باشد .

- صاف بدون هر گونه شکستگی و آفت زدگی و پژمردگی باشد.

- مشخصه بخصوص خود داشته باشد (زود شناخته شود) .

- نهال از پایین چند شاخه نباشد ، سن مناسب برای انتقال 3-2 سال پس از پیوند زدن است .

ب- کندن نهال از خزانه

از عملیات مهم در امر کاشت نهال طرز کندن آن از خزانه می باشد که برای این کار ابتدا باید خزانه را آبیاری کرد تا عمل در آوردن نهال ها بدون آسیب به ریشه های آنها انجام می گیرد . در آوردن نهال ها از خزانه در کشت ردیفی نسبت به کشت در هم آسان تر است ، کندن نهال ها بهتر است که در هوای ابری و مرطوب انجام گیرد .در موقع کندن نهال باید توجه کرد که بیل را به فاصلهcm 25 دور از تنه نهال در زمین فرو برد که به ریشه های آن آسیب نرسد . زمان مناسب بیرون آوردن نهال ها از خزانه پس از ریزش برگ ها یا قبل از بیدار شدن در اواخر زمستان است .

ج- بسته بندی نهال ها

پس از درآوردن نهال ها باید به سرعت به محل اصلی انتقال یابند ، زیرا ریشه های عریان در اثر مجاورت با آفتاب ،‌ بارندگی ، گرما یا سرما به سرعت خشک شده و از بین می روند . برای این کار در صورتی که خزانه با محل غرس نهال زیاد فاصله داشته باشد باید آنها را بسته به بزرگی و کوچکی نهال ها در بسته های 100-50 تایی همراه با تورب یا خزه ( که وزن کمتری نسبت به خاک دارد ) بسته بندی کرد . باید توجه داشت که در شرایط یخبندان نباید از گونی مرطوب استفاده کرد .

د – حمل و نقل نهال ها

حمل و نقل نهال از خزانه به محل اصلی بخصوص برای مسافت دور باید با دقت انجام گیرد ، نهال باید قوی بوده و در برابر حمل و نقل ، تحمل زیادی داشته باشد تا ریشه های کوچک و فرعی کمتر آسیب ببینند ، زیرا آسیب دیدگی ریشه ها موجب بهم خوردن تعادل قسمت های هوایی و زیرزمینی نهال می شود .

ه – آرایش ریشه

در موقع کندن نهال از خزانه همیشه انتهای ریشه ها از یک طرف بطور نامنظم قطع شده و کانونی برای رشد انواع قارچ ها و سایر عوامل مولد بیماری زا می گردند . برای جلوگیری از این عیب بوسیله قیچی باغبانی ریشه های شکسته را منظم و صاف می کنند . نیز از طرفی رشد ریشه های اصلی سبب کند کردن رشد ریشه های فرعی می گردند ، که با آرایش ریشه این مشکل برطرف می شود . در آرایش ریشه باید دقت نمود که نمای کلی ریشه بصورت دوکی یا نیمدایره کامل درآید ، در اثر آرایش ریشه ، تعداد ریشه فرعی زیاد و به جذب بیشتر مواد غذایی و استحکام درخت کمک می کند .

و- عمل پرالیناژ

قبل از کاشت نهال ، معمولا روی ریشه عمل پرالیناژ انجام می دهند ، و آن عبارت از آغشته نمودن ریشه ها به مخلوط رقیقی از خاک رس و کود تازه گاوی است که اخیرا به آن قارچکش را نیز اضافه می نمایند . این عمل سه خاصیت دارد :

- مسدود کردن منافذ قطع شده ریشه .

- در اختیار گذاشتن مقدار مواد غذایی توام با رطوبت .

- تعادل بین اندام های هوایی و زیرزمینی گیاه .

تهیه محلول :

- خاک رس kg10

- پهن الک شده (تازه گاوی ) kg 5

- آب Lit100

- قارچکش ( توپسین ام . ) gr 300

اصول نگهداری نهال قبل از کاشت

پس از تهیه نهال ها از خزانه و انجام اعمال لازم (آرایش ریشه ، پرالیناژ ) باید آن ها را به محل اصلی انتقال داد . در صورتی که به هر دلیلی (عدم آماده بودن زمین اصلی و یا گودال های محل غرس نهال ) باید نهال ها را در گودال و یا شیاری قرارد داده و با ریختن خاک و شن بر روی ریشه ها از خشک شدن آن ها جلوگیری شود . در صورتی که محل خزانه گرمتر از محل اصلی باشد باید با ریختن شن و ماسه بر روی ریشه نهال از بیدار شدن نهال ها جلوگیری کرد ، تا در موعد مناسب نسبت به انتقال آن ها اقدام کرد .

کاشت نهال در محل اصلی

برای کاشت نهال اگر خاک ، حاصلخیز و دارای بافت مناسب باشد ، کافیست مقداری از خاک محل کاشت را با بیل برداشته و پس از قرار دادن ریشه در درون گودال روی آن را با خاک سطح الارض پوشانید . اگر گودال با مته کنده شود پس از بیرون آوردن خاک تحت الارض آن را با کود پوسیده دامی و خاک رس و مقداری کود دیر جذب مخلوط نموده و در درون گودال ریخته و پس از قرارگیری مناسب نهال در خاک آن را با خاک می پوشانند . برای کشت دو نفر لازم است ، یکی نهال را بطور عمودی در چاله قرار داده و دیگری نسبت به پر کردن نهال اقدام می کند .

در کاشت نهال رعایت چند نکته ضروریست

1. 1. سمت درختکاری

در مورد سمت درختکاری دو نظریه وجود دارد

برخی معتقدند بهتر است نهال ها همانطوری که در خزانه قرار گرفته بودند ، در محل اصلی نیز باید بدین ترتیب کاشته شوند تا نور آفتاب به آن قسمتی که در برابر آفتاب نبوده ، صدمه نزند . نیز برخی عقیده دارند ، تنه ای که بر روی آن پیوند شده باید رو به شمال باشد ، چون تغییرات دما در این طرف کمتر است ، این روش اخیر درست تر به نظر می رسد .

2. عمق کاشت

باید طوری نهال روی زمین قرار گیرد که محل پیوند چند سانتی متر بلندتر از سطح خاک باشد تا از ریشه دار شدن پیوندک جلوگیری شود و نیز از گود افتادن درخت در زیر خاک جلوگیری کرد زیرا سبب خفگی آن می شود.

3. باد

در مناطق بادخیز ، پیوندک باید رو به باد باشد تا از شکستن گیاه در اثر فشار باد جلوگیری شود ، استفاده از قیم نیز در این نواحی توصیه می شود .

4. پر کردن گودال

پس از انجام عملیات کاشت و پر کردن گودال :

اولا : با فشار خاک اطراف نهال با بیل یا پا خاک اطراف ریشه را کاملا محکم کرد تا محفظه هوا در خاک باقی نماند .

ثانیا : مقدار نشست خاک که در اثر آبیاری بوجود می آید و باعث گود افتادن نهال می گردد را به حداقل تقلیل رسانید .

5. آبیاری پس از غرس نهال

بلافاصله پس از غرس نهال در محل اصلی باید آن ها را آبیاری کرد تا نها ل ها خشک نشوند . و به واکاری احتیاج پیدا نکنند .

6. هرس پس از غرس نهال

بلافاصله پس از غرس نهال باید آن ها را بر حسب هدف ، هرس و شکل دهی کرد نیز حذف کردن جوانه های پایین و باقی گذاشتن 5-3 جوانه روی نهال ضروریست .

مواد لازم در غرس نهال با ریشه عریان

- بازرسی سرشاخه ها و آرایش ریشه .

- خیس نمودن ریشه نهال و انجام عمل پرالیناژ در صورت خشک شدن .

- خیس نمودن نهال در صورت چروکیده شدن .

عملیات لازم بلافاصله بعد از کاشت

- قیم زدن

محکم نگه داشتن نهال در موقع وزش باد و پس از آبیاری از اهداف مهم در قیم زدن است . در سیستم های کشت معمولی از قیم متوسط استفاده می شود اما در سیستم های داربستی و پهن از قیم های بلند چوبی یا آهن استفاده می شود و شاخه ها روی سیم های رابط قیم ها به فرم های متفاوتی هدایت می شوند .

- هرس اولیه یا هرس بعد از غرس نهال

علاوه بر هرس ریشه ، برای تعادل بین اندام های هوایی و زیر زمینی ، ساقه را بسته به منطقه کشت ( از نظر سردی یا معتدل بودن هوا ) 80-60 سانتی متر قطع کرده تابدین وسیله فرصتی را برای جوانه ها و شاخه های فرعی که اسکلت بعدی درخت را تشکیل می دهند ، فراهم کرد .

- آبیاری

پس از قرارگیری مناسب نهال باید آن را آبیاری کرد تا نیاز آبی نهال جوان برآورده شود .