¥اگرچه کاشت گیاهان دارویی به هزاران سال پیش باز می‌گردد ولی باید گفت که در مورد اصلاح آنها تاکنون پیشرفت قابل ملاحظه‌ای صورت نگرفته است و در حال حاضر، تعداد کالتیوارهای مفید به‌دست آمده بر اثر اصلاح گیاهان دارویی اندک است. هدف از اصلاح گیاهان دارویی، افزایش کمیت و کیفیت آن دسته از مواد مؤثره در این گیاهان است که در صنایع دارویی از اهمیت خاصی برخوردار هستند. در سال‌های اخیر توجه خاصی از جانب سازمان‌های مختلف در کشورهای جهان در ارتباط با اصلاح این گیاهان صورت گرفته است. در این راستا استفاده از تکنیکهای وابسته به کشت بافت و بیوتکنولوژی به منظور ارتقاء صفات کمی و کیفی و کاهش زمان اصلاح نباتات از اهمیت خاصی برخوردار است. ¥

¥با تکنیک کشت بافت می توان از یک سلول به یک گیاه کامل دست یافت. در این تکنیک از روشهای جنین زایی ریزازدیادی و اندام زایی استفاده میگردد.استفاده از این تکنیک به همراه موتاسیون باعث سرعت بخشیدن به تکثیر انبوه تولید گیاهان عاری از بیماری انجام کار در تمام طول سال و کاهش هزینه خواهد شد. ¥اولین مرحله تکثیر قسمت مورد نظر در گیاه می باشد.پس از تعیین دز مناسب و انجام تیمار پرتوتابی و تکثیر دوباره گزینش درشرایط In-vitro با اعمال تیمار تنش صورت میگیرد .گیاهان گزینش شده بعد از انتقال به گلدان جهت سازگاری و تکثیر دوباره جهت سلکسیون انتهایی در مزرعه کشت شده و سپس مورد بررسی های تغییرات زنتیکی قرار خواهند گرفت. ¥

یکی از بخش‌های مهم بیوتکنولوژی “کشت بافت” است که کاربردهای مختلف آن در زمینه گیاهان دارویی، از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است:

گزارش کارآموزی در بخش ژنتیک و اصلاح نباتات(توتون) در 14 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب

تقدیر و تشکر. 1

مقدمه. 1

ایجاد ارقام نر عقیم. 3

پاکت‌زنی و سرزنی.. 4

بذرگیری.. 5

بررسی مقاومت ژنوتیپ‌های مختلف توتون تیپ شرقی به کرم غنچه‌خوار توتون. 6

بررسی اثر مقادیر مختلف کود ازت روی شاخص‌های رشد. خصوصیات زراعی و کیفی چند رقم توتون گرمخانه‌ای 10

بررسی تنوع ژنتیکی و طبقه‌بندی ارقام مختلف توتون تیپ شرقی.. 11

بازدیدهای انجام شده. 12


مقدمه

توتون از گیاهان بومی دنیای جدید می‌باشد. امروزه کشاورزان آمریکا حدود 3/1 محصول توتون دنیا را تولید می‌کند. در ایران توتون نیز از گیاهان قابل اهمیت به شمار می‌رود. استان‌های مهم کشت توتون عبارتند از: آذربایجان غربی، گیلان و مازندران.

توتون‌هایی که در ایران کشت می‌شوند، عبارتند از: 1) باسما (توتون تیپ شرقی) در ارومیه، گرگان و مازندران، 2) ویرجینیا (توتون تیپ غربی) در مازندران، گیلان و گلستان، 3) بارلی (توتون تیپ غربی) در مازندران، گلستان و آذربایجان غربی.

توتون گیاهی است از خانواده سولاناسه و جنس نیکوتیانا این جنس 65 گونه دارد که دو گونه تاباکوم و روستیکا در کشاورزان اهمیت دارد و هیچیک از این دو گونه به صورت وحشی دیده نشده است.

توتون گیاهی است اصلاً دائمی، ولی چون نمی‌تواند سرما و یخبندان را تحمل کند، به صورت یکساله مورد کشت قرار می‌گیرد. چون توتون گیاهی است اتوگام، و برای اصلاح آن از روش‌هایی مثل وارد کردن و سلکسیون و دورگ‌گیری استفاده می‌شود. دورگ‌گیری در اصلاح توتون خیلی کاربرد دارد. دورگ‌گیری بین گونه‌ای به منظورهای زیادی مثل انتقال صفت مقاومت به بیماری از ارقام وحشی به توتون معمولی نیکوتیانا تاباکوم به کار رفته است و در این روش بیشتر از روش تلاقی برگشتی استفاده می‌شود.

اهداف اصلاحی توتون عبارتند از: ازدیاد عملکرد، مقاومت به آفات و بیماری و کیفیت توتون.
ایجاد ارقام نر عقیم

مجری طرح فوق، جناب‌ آقای مهندس عباسی است و این طرح یک طرح چند ساله است. هدف از انجام این طرح، این است که خود کشاورز نتواند بذر تهیه کند و با این روش همه ساله مجبور می‌شود بذر خالص را از شرکت دخانیات (مراکز تحقیقاتی) تهیه نموده و با این استراتژی برگ‌های توتون یکدست حاصل از یک رقم خالص به دخانیات تحویل داده می‌شود.

برای این منظور، همه ساله عمل تلاقی به روش مالشی را انجام می‌دهند. روش اصلاحی در این طرح تلاقی برگشتی می‌باشد. برای تلاقی به روش بالینی نیاز به یک عدد قیچی، لاک قرمز رنگ، پنس، کارت، سم، پاکت و نخ می‌باشد.

در تاریخ 10/5/84 به همراه افراد بخش، وارد مزرعه شدیم و اقدام به این عمل نمودیم.

روش کار به این صورت است که ابتدا بوته‌های مادری را انتخاب نموده و گل‌های کاملاً باز و کاملاً بسته را حذف کرده و باقی گل‌ها را با محلول سم (برای مقابله با شته و هلیوتیس) سم‌پاشی نموده، سپس توسط پنس به آرامی گلبرگ را شکاف داده به طوری که به مادگی صدمه وارد نشود. سپس چند پرچم از پایه پدری که قبلاٌ تهیه کرده‌ایم را آماده کرده و دانه‌های گرده را روی مادگی مالیده و سپس مادگی را به دورن گلبرگ‌ها برمی‌گردانیم. بعد از اینکه تمام این کارها را برای همه گل‌ها انجام دادیم، سپس با کمک لاک گل‌هایی را که لقاح یافته‌اند، را علامت‌گذاری کرده جهت شناسایی گل‌های غیرتلاقی که بعد از عمل تلاقی بوجود می‌آیند، سپس نام پایه پدری و مادری تاریخ تلاقی و نام تلاقی دهنده را روی کارت نوشته و به گل‌آذین آویزان کرده، سپس پاکت را روی گل‌آذین کشیده و با نخ پایین آن را می‌بندیم.

سپس در تاریخ 18/5/84 به همراه مهندس عباسی و پرسنل بخش به مزرعه رفتیم تا تلاقی‌های انجام شده را کنترل کنیم. مراحل کار به این صورت بود که نخ را باز کرده و پاکت را خارج نموده و با کمک قیچی گل‌های جدیدی را که تشکیل شده‌اند و یا آنهایی را که عمل تلاقی برای آنها موفقیت‌آمیز نبوده است را حذف کرده و مجدداً پاکت را می‌بندیم. بعد از رسیدن کامل و خشک شدن کپسول‌ها گل‌آذین را جدا کرده و بذرهای موجود در آنها را جدا کرده تا برای سال بعد مورد کشف قرار گیرند.

K 326 F X ULT 128 Mn 944 X ULT 128

K 326 F X Nc 100 Mn 944 X nC 100

K 326 F X RGH 4 Mn 944 X RGH 4


پاکت‌زنی و سرزنی

از دیگر فعالیت‌هایی که در این بخش انجام دادیم، عبارتند از: پاکت‌زنی و سرزنی.

هر دو فعالیت گفته شده زیر نظر مهندس عباسی می‌باشد و از فعالیت‌های مهم بخش ژنتیک به شمار می‌رود.

عمل پاکت‌زنی که تقریباً همه روزه صبح‌ها انجام می‌گرفت، به شرح زیر می‌باشد:

ابتدا بوته‌هایی که دارای گل‌آذین‌های مناسب بودند را شناسایی کرده و گل‌های کاملاً باز را توسط قیچی حذف می‌کردند و بعد از آن با محلول سم‌پاشی کرده، احتمال خطر حمله آفات کم شود. سپس پاکت را روی آن کشیده و با نخ آن را محکم می‌کردند. هدف از انجام پاکت‌زنی، تهیه بذر خالص می‌باشد. بذرهای حاصل از این پاکت‌زنی‌ها به کشور آلمان فرستاده می‌شود تا در آنجا پوشش مخصوصی (پلیت) به آن بدهند و مجدداً بازگردانده شود (جهت استفاده در سیستم تهیه نشاء به روش خزانه شناور).

در تاریخ 13/5/84 به همراه کلیه افراد بخش و مجری طرح، جناب آقای مهندس عباسی برای عملیات سرزنی به مزرعه رفتیم. هدف از انجام این طرح، بهبود بخشیدن کیفیت برگ و حذف جوانه‌های جانبی می‌باشد.

مراحل کار به این صورت است که توسط قیچی ابتدا تمام گل‌آذین را قطع کردیم و سپس بعد از آن توسط ظروف 5/1 لیتری که حاوی محلول الکل چرب و آب (سی‌در هزار) بوده، محلول تهیه شده را روی محل قطع شده ریختیم.

آلودگی طبیعی و ارزیابی مقاومت

آلودگی طبیعی به این شکل بود که مجری طرح 36 رقم از توتون را مورد کشت قرار داده و هیچ‌نوع سم‌پاشی علیه آفات صورت نگرفته است و پروانه هلیوتیس به طور طبیعی ارقام را آلوده کرده و سپس مجری بعد از دیدن خسارت روی برگ‌ها، از رتبه‌های (حساس) برای درجه‌بندی مقاومت ارقام استفاده می‌کند.

رهاسازی در آزمایشگاه

این آزمایش بدین صورت بود که از هر رقم به میزان 10 گرم برگ (لچه برگ) برداشت کرده و یک لارو سالم نیز از روی همان کرت برداشته و برگ‌ها و لارو تهیه شده را به محیط آزمایشگاه انتقال دادیم و مقدار 5 گرم برگ تمیز شده به همراه لارو تهیه شده را درون ظروف مخصوص قرار دادیم و روی ظروف را با تورهای مخصوص پوشاندیم تا لاروها از محیط تهیه شده خارج نشود و 5 گرم برگ دیگر نیز در ظروف دیگر قرار داده تا از آن به عنوان شاهد استفاده شود و روی ظروف شاهد را نیز با تور پوشانده تا شرایط یکسانی داشته باشند.

هدف:

دورگ‌گیری بهترین روش ایجاد واریته‌های جدید می‌باشد و انتخاب والدین مهترین مرحله محسوب می‌شود. تنوع ژنتیکی اساس و پایه کار اصلاح نبات می‌باشد و بدون آن اصلاح ژنتیکی امکان‌پذیر نمی‌باشد. بنابراین برای رسیدن به اهداف بلندمدت ژنتیکی لازم است که گونه‌ها از نظر ژنتیکی (خصوصیات کمی و کیفی) مورد مطالعه قرار گیرند.

اجرای این طرح به این روش بود که ابتدا 36 رقم گوناگون توتون تیپ شرقی در قالب طرح لاتیس با 2 تکرار مورد کشت قرار گرفت.

در این طرح صفات مورد مطالعه عبارتند از: تعداد برگ، طول برگ، ارتفاع بوته، وزن برگ، عملکرد برگ سبز، عملکرد برگ خشک و ... .

روش کار به این صورت بود که در روزهای مشخص شده برای اندازه‌گیری به همراه مهندس حسین‌زاده وارد مزرعه می‌شدیم و مهندس تعداد 10 بوته را از میان هر کرت مشخص می‌کرد و توسط خط‌کش و یک تخته بلند مدرج اقدام به اندازه‌گیری مربوطه می‌نمود و من نیز اعداد و ارقام را یادداشت می‌کردم.

در روزهای برداشت نیز، بعد از برداشت گونی‌هایی که مربوط به هر کرت بود را توسط ترازو وزن می‌کردیم و برگ‌های هر گونی به صورت جداگانه توسط کارگران سوزن‌زنی می‌شد و در گرمخانه قرار می‌گرفت و بعد از عمل‌آوری نیز مجدداً برگ‌های هر تیمار را دوباره وزن می‌کنند (البته من به علت پایان یافتن دوره کارآموزی در قسمت آخر شرکت نداشتم).