گزارش کارآموزی از گندم تا ماکارونی-کارخانه ماکارونی زرین گل در 105 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست

فصل 1 : آشنایی کلی با مکان کارآموزی ..... 1

تاریخچه ..... 2

خط مشی کیفیت ..... 3

سازماندهی و نمودار سازمانی شرکت صنایع غذایی زرین گل ..... 4

کنترل فرآیند ..... 5



فصل 2 : تاریخچه گندم ..... 6

1-2 . تاریخچه گندم ..... 7

2-2 . گیاه شناسی گندم ..... 8

3-2 . مشخصات فیزیکی دانه گندم ..... 9

4-2 . طبقه بندی گندم از نظر جنبه های صنعتی ..... 10

1-4-2 . گندم قرمز بهاره ..... 10

2-4-2 . گندم دیوروم و دیوروم قرمز ..... 10

3-4-2 . گندم سخت قرمز زمستانه ..... 10

4-4-2 . گندم نرم قرمز زمستانه ..... 10

5-4-2 . گندم سفید ( سخت و نرم) ..... 10

6-4-2 . گندم مخلوط ..... 10

5-2 . عوامل فیزیکی موثر در کیفیت گندم ..... 11

1-5-2 . وزن حجمی یا وزن واحد حجم ..... 11

2-5-2 . وزن دانه ..... 11

3-5-2 . اندازه و شکل دانه ..... 11

4-5-2 . سختی دانه ..... 11

5-5-2 . زجاجیت ..... 11

6-5-2 . رنگ ..... 12

7-5-2 . دانه های سیب دیده ..... 12

8-5-2 . ناخالصی ها ..... 13

6-2 . بیماری های گندم ..... 14

1-6-2 . زنگ گندم ..... 14

2-6-2 . فوزاریوم گندم ..... 14

3-6-2 . سیاهک ..... 14

4-6-2 . ناخنک ..... 14

5-6-2 . نماتد گندم ..... 14

7-2 . عوامل شیمیایی موثر در کیفیت گندم ..... 15

1-7-2 . رطوبت ..... 15

2-7-2 . مقدار پروتئین ..... 15

3-7-2 . کیفیت پروتئین ..... 16

4-7-2 . اسیدیته چربی ..... 16

8-2 . جنبه های صنعتی ترکیبات گندم .....17

1-8-2 . کربوهیدرات ها ..... 17

2-8-2 . گلوتن ..... 20

3-8-2 . چربی ها ..... 21

4-8-2 . پنتوزان ها ...... 22

5-8-2 . سایر قندها ..... 23

6-8-2 . آنزیم های گندم ..... 23

7-8-2 . مواد معدنی گندم ..... 24

8-8-2 . ارزیابی حسی گندم ..... 24

9-2 . نگه داری گندم ..... 28

1-9-2 . سیلو های نگه داری گندم ..... 28

10-2 . نمونه برداری از گندم برای ارزیابی ..... 30

1-10-2 . آزمون نمونه ها ..... 30



فصل 3 : آسیاب کردن ..... 32

مقدمه ..... 33

1-3 . مواد اولیه خام ..... 33

2-3 . مراحل تهیه ..... 33

3-3 . مراحل مختلف ..... 34

4-3 . شستشوی گندم ..... 36

5-3 .تمیز کردن به روش خشک ..... 36

6-3 . الک جدا کننده ..... 37

7-3 . جدا کردن بذر علف های هرز ..... 37

8-3 . آسپیراتور .... 38

9-3 . پوست گیری .... 38

10-3 . آهن گیر .... 38

11-3 . شن گیر ..... 39

12-3 . سیکلون ها ..... 39

13-3 . فرآیند آسیاب کردن گندم ..... 40

14-3 . مواد افزودنی به آرد ..... 40

15-3 . مخاطرات و پیشگیری از آن‌ها .... 41

16-3 . مداوای بیماران خارش ناشی از حبوبات ..... 44



فصل 4 : تکنولوژی تولید ماکارونی ..... 45

مقدمه ..... 46

1-4 . مواد اولیه ماکارونی ..... 48

1-1-4 . سمولینا ..... 48

2-1-4 . آب ..... 49

3-1-4 . تخم مرغ ..... 50

4-1-4 . مواد افزودنی مجاز ..... 51

5-1-4 . نمک ..... 51

6-1-4 . السیتئین هیدروکلراید ..... 51

7-1-4 . منو و دی گلیسرید ..... 52

8-1-4 . بتا کاروتن ..... 52

9-1-4 . ویتامین C ..... 52

10-1-4 . ویتامین های گروه B ..... 52

2-4 . فرآیند تولید ماکارونی ..... 53

1-2-4 . روش غیر پیوسته ..... 53

2-2-4 . مخلوط کردن اجزاء خمیر ..... 53

3-2-4 . ورز دادن خمیر ..... 55

4-2-4 . دستگاه رشته ساز ..... 56

5-2-4 . قالب های ماکارونی ..... 57

تمیز کردن قالب ها و پرس ها ..... 59

6-2-4 . خشک کردن ماکارونی ..... 59

1-6-2-4 . گرمخانه های ماکارونی ..... 59

2-6-2-4 . سیستم گرمایش ..... 60

3-6-2-4 . فن ها ..... 60

4-6-2-4 . سیستم مکش رطوبت ..... 60

3-4 . روش های خشک کردن ماکارونی ..... 61

1-3-4 . تئوری های خشک کردن ماکارونی ..... 62

2-3-4 . نواقص ناشی از روش های خشک کردن ..... 63

4-4 . برش و بسته بندی ماکارونی ..... 65

5-4 . ویژگی های ماکارونی ..... 65

6-4 . ویژگی های پخت ماکارونی ..... 65

7-4 . کنترل کیفیت فرآورده نهایی ..... 67

1-7-4 . ترک خوردگی رشته های ماکارونی طی مرحله خشک کردن ..... 67

2-7-4 . کنترل PH ..... 68

3-7-4 . نشاسته در آب پخت ..... 68

4-7-4 . آزمون قوام رشته ها ..... 68

5-7-4 . انحناپذیری یا مقاومت به خمش ..... 69

6-7-4 . وجود لک ..... 69

7-7-4 . رنگ ..... 69

8-7-4 . سایر آزمون ها ..... 70

9-7-4 . ارزیابی حسی محصول نهایی ..... 70



فصل 5 : پروسه تولید ..... 72

توزین غلات ..... 73

تخلیه گندم ..... 73

انتقال و حمل غله ..... 73

معایب سیلوهای فلزی ..... 74

سیلو و تجهیزات مورد استفاده در ذخیره سازی ..... 74

سیلوهای فلزی ..... 74

پروسه تولید آرد ..... 75

عملیات بوجاری و تمیز کردن گندم ..... 75

گندم های مصرفی و نا خالصی های آن ها ..... 76

ناخالصی ها و اثرات نامطلوب آنها ..... 76

بوجاری و تمیز کردن گندم از ناخالصی ها ..... 77

دستگاههای بوجاری و اصول کار آ نها ..... 79

عملکرد دستگاههای شن گیر ..... 80

متد کار ..... 81

عملکرد دستگاه پوست گیر ..... 82

عملیات آسیاب گندم ..... 82

الک کروپ ..... 83

والس ..... 83

فیلتراسیون ..... 84

سیستم قسمت الکترونیک فیلتر ..... 84

اختلاط آرد ..... 84

خلاصه پروسه تولید آرد ..... 85

پوستگیر"بوجاری" والس ..... 85

مواد اولیه ماکارونی ..... 87

سمولینا ..... 87

ویژگی های گندم دیوروم ..... 88

خط تولید ..... 88

انبار آرد ..... 89

اضافه کردن گلوتن ..... 86

اکسترودر ..... 89

قالب های ماکارونی و تمیز کردن آنها ..... 92

گرمخانه ..... 93

خشک کردن ماکارونی های فرمی ..... 94

آزمون های کنترل کیفی ..... 95

عوامل موثر در کیفیت ..... 96

آزمون های کنترل کیفی مواد اولیه ..... 96

الک کردن آرد ..... 96

اندازه ذرات آرد ..... 97

آزمون کمیت و کیفیت گلوتن ..... 94

آزمون تعیین گلوتن مرطوب ..... 97

آزمون تعیین مقدار گلوتن خشک ..... 98

آزمون رطوبت ..... 98

آزمون خاکستر و خاکستر غیر محلول در اسید ..... 98

آزمون های کنترل کیفی فرآورده نهایی ..... 98

آزمون پخت ..... 99



فصل 6 : آزمایش ها ..... 100

آزمایش اول ..... 101

آزمایش دوم ..... 104

آزمایش سوم ..... 106

آزمایش چهارم ..... 107

آزمایش پنجم ..... 109

آزمایش ششم ..... 110

روش اسپکتروفتومتری آهن ..... 114

فصل 7 : شیمی در خدمت پخت و پز
..... 125

عمل پختن و آزاد شدن دی‌اکسید کربن ..... 126

منوساکاریدها ..... 127

الیگوساکاریدها ..... 128

پلی‌ساکاریدها ..... 128

نشاسته ..... 129

گلیکوژن .....129

سلولز ..... 129



فصل 8 : MSDS

پتاسیم تیو سیانات ..... 131

پراکسید هیدروژن .... 132

اسید کلریدریک ..... 134





تاریخچه

شرکت صنایع غذایی زرین گل در سال 1371 در زمینی به مساحت 1 هکتار با خط تولید ماکارونی و ورمیشل آغاز به کار نمود و اینک دارای خط تولید آرد زرین گل می باشد ، این کارخانه به مدیریت برادران رحمت بخش و مسئول آزمایشگاه و فنی مهندس جلیل وند می باشد.





آدرس : گرگان ، شهرک صنعتی آق قلا ، صندوق پستی 519.

تلفن : 01735753344 : فکس : 01735753345





خط مشی کیفیت

شرکت صنایع غذایی زرین گل با هدف تامین انواع آرد مرغوب ، ماکارونی ، ورمیشل ، رشته آش ، آرد و سبوس در سال 1371 تاسیس شده است. این واحد صنعتی در جهت تولید محصولات با کیفیت مطلوب و افزایش سطح رضایت مشتریان و توسعه صنعت تولید آرد در داخل کشور و افزایش اعتماد و گرایش مشتریان به استفاده از محصولات استاندارد و دستیابی به استاندارد های ملی اقدام به استقرار سیستم کیفیت در چهار چوب این نظام نامه نموده است . در این راستا خط مشی کیفیت خود را به شرح ذیل اعلام می دارد :

افزایش رضایت مشتریان از طریق تهیه محصولات منطبق با نیازمندی های آنان .

بهبود مستمر سطح کیفیت محصولات .

تولید و عرضه محصولات مطابق با استانداردهای ملی .

آموزش مستمر و اثر بخش کارکنان در تمام سطوح سازمانی .

اشتغال زایی و کاهش نرخ بیکاری در سطح جامعه .

مدیریت شرکت صنایع غذایی زرین گل با درک کامل از مفاد این خط مشی در اجرای آن متعهد می باشد و از درک کامل مفاد آن نیز از سوی یکایک اعضای واحد تولیدی از جمله کارکنان و سهام داران اعتقاد راسخ دارد .







کنترل فرآیند

· کلیه فرآیندهای تولید که مستقیما بر کیفیت موثرند ، شناسایی ، برنامه ریزی و تحت شرایط کنترل شده صورت می پذیرند .

مسئولین واحد تولید اطمینان حاصل می نمایند که کلیه فعالیت های آنان بر اساس برنامه ها و ترتیبات از پیش تعیین شده و طبق طرح کیفیت ، مشخصات و استاندارد های فنی و روش های اجرایی و دستورالعمل های کاری ، صورت می پذیرد .

· کلیه فرآیند های تولید توسط واحد تولید شناسایی و برنامه ریزی می شود ، توالی عملیات تولیدی ، مواد و تجهیزات تولید حمل و نقل های حین فرآیند ، و معیارها و ضوابط پایان کار در هر مرحله ، کنترل جهت تطبیق فرآیند با استاندارد ها و معیار های رد و پذیرش در هر مرحله تدوین گردیده است کلیه موارد فوق در هر مرحله کنترل و نتایج مکتوب میگردد.
· پیش از ورود مواد به تولید کلیه مواد از لحاظ انطباق با الزامات ، مطابق روشهای از پیش تعیین شده ، کنترل می شود.
· مسئولین واحد تولید اطمینان حاصل می نمایند که عوامل و امکانات تولیدی شامل وسائل و تجهیزات تولیدی ، مواد ، ابزارها و نرم افزارها ، شرایط کاری ، شرایط محیطی در وضعیت مناسب و مطلوب قرار دارد.
· مسئولین واحد تولید اطمینان حاصل می نمایند که منابع و مستندات کافی در دسترس هستند و آموزشهای لازم و کافی نسبت به انجام فرآیند به پرسنل انجام دهنده فعالیت ها داده شده و مهارت و تجربه لازم برای انجام کارها به نحو مطلوب را دارا هستند.
· صلاحیت و کفایت کاری پرسنل برای انجام کارهای محوله توسط مسئولین واحد تولید ارزیابی و تعیین می گردد.
· فرآیندهای ویژه تحت شرایط کنترل شده و با استفاده از تجهیزات و ابزاری صورت می گیرد که درستی و کفایت آنها قبلا اثبات گردیده است و به تصویب مقامات مجاز رسیده است.
· استفاده از تجهیزات موثر بر فرآیندهای تولید منوط به تائید صحت کارکرد آنها توسط واحد تعمیرات و نگه داری می باشد.





-2 . تاریخچه گندم

منشا گندم به درستی روشن نیست ، هرودوت مورخ یونانی که یادداشت هایی از یک پیشوای مذهبی کلده جمع آوری کرده، از مطالعه ی آنها به این نتیجه رسیده که گندم در زمان حکومت کلده و آشور و پیش از آن در بین النهرین به طور وحشی می روییده است ، او در پنج قرن پیش از میلاد در نوشته های خود روش خرد کردن گندم و تهیه ی نان در مصر را شرح داده است .

کاوش های باستان شناسی اخیر نشان داده است که گونه های گندم وحشی از حدود 15000 سال پیش از میلاد در مصر و بین النهرین می روییده است.







-2 . گیاه شناسی گندم

گیاه گندم ممکن است از گونه های علف های هرز نزدیک به خانواده گرامینهAgrophron یا از گونه های وحشی گندم ، Aegilops باشد . جزو گیاهان گلدار ¹ زیر شاخه نهان دانه گان ² ، در رده گیاهان تک لپه ای ، در راسته گلومی فلورا ³ در تیره یا فامیل Gramineae و جنس Triticum است.

تعداد گونه های شناخته شده گندم متجاوز از 3000 است، اما از بین این تعداد حدود 10 گونه به طور کامل شناسایی شده و از بین این تعداد سه گونه در تجارت بین المللی دارای اهمیت بیشتری می باشند که هر سه از جنس تریتیکوم هستند و عبارتند از :

1. Triticum vulgar (common wheat)

2. T.Durum

3. T.Compactum (club-wheat)



برخی دیگر از گونه های گندم عبارتند از :

T.Turgidum-poular wheat

T.Polonicum

T.Dicoccum emmer whaet

گونه ایرانی T.Persicum

T.Spelta

T.Orientala

T.Dicoccum

تریتیکوم و ولگار در مجموع مهمترین گندم مورد استفاده آسیاب داران برای تولید آرد مناسب جهت تولید نان است، به علاوه بیشتر آرد مصرفی برای تولید بیسکویت و کیک هم از همین گونه تولید می شود.



-------------------------------------------------------------

1. Spermatophyan

2. Angiosperm

3. Glum florae





تریتیکوم دیوروم مناسب ترین گونه گندم برای تولید ماکارونی است.

تریتیکوم کمپکتوم دارای مقدار پروتئین کمتری است و برای تولید فرآورده های قنادی و بیسکویت مناسب است.

-2 . عوامل فیزیکی موثر در کیفیت گندم



1-5-2 . وزن حجمی یا وزن واحد حجم : وزن واحد حجم گندم یکی از معیارها و عوامل مهم و موثر در کیفیت و ارزیابی این محصول است که بیشتر بر حسب کیلوگرم به ازای هکتولیتر بیان می شود، در این عامل اندازه دانه تاثیر زیادی ندارد و برعکس یکنواختی شکل دانه همچنین دانسیته که خود مربوط به عوامل بیولوژیکی و ترکیب شیمیایی دانه به ویژه مقدار رطوبت است، در آن تاثیر زیادی دارند .

از روی وزن واحد حجم می توان میزان بازدهی آرد آن را تخمین زد ، بعلاوه برای درجه بندی گندم از این فاکتور هم استفاده می گردد.

وزن هکتولیتر گندم در گونه های مختلف و شرایط متفاوت کاشت و داشت متغیر است و در بیشتر موارد بین 35 تا 55 کیلوگرم است.

2-5-2 . وزن دانه : وزن دانه بر حسب وزن هزار دانه بیان می شود و تابعی از اندازه و دانسیته دانه ، هر قدر دانه ها بزرگتر و دارای دانسیته بیشتری باشند مقدار آندوسپرم آنها در مقایسه با سایر قسمت ها بیشتر است و برعکس هر قدر دانه ها کوچکتر و دارای دانسیته کمتر باشند آندوسپرم آنها هم کمتر است .

3-5-2 . اندازه و شکل دانه : بدیهی است که اندازه ی دانه ارتباط نزدیکی با وزن آن دارد و عاملی است که برای تخمین بازدهی تولید به کار می رود ، برای تعیین دانه گندم از مقطع دادن دانه استفاده می شود ، به علاوه از الک های سیمی مختلفی برای تعیین اندازه ها و به ویژه تعیین درصد اندازه های مختلف دانه های نمونه بهر استفاده می شود.

4-5-2 . سختی دانه : آرد مناسب برای تولید نان بیشتر از گندم سخت تهیه می شود زیرا دارای مقدار پروتئینی بیشتری است و گلوتن آن مرغوب تر است ، از طرفی سختی دانه خود یکی از عوامل موثر در کیفیت است ، گندم سخت آردی به دست می دهد که دارای حالت زبر و دانه ای می باشد که برای تولید نان مطلوب است.

5-5-2 . زجاجیت : زجاجیت دانه گندم با سختی آن ارتباط دارد و مانند سختی مربوط به مقدار پروتئین موجود در دانه است ، زجاجیت یکی از فاکتور های Subjective است و بنابراین تعیین آن از راه و روش های فیزیکی تا کنون عملی نشده است و بدین جهت همیشه به طور تقریبی ارزیابی می گردد.

در سال های اخیر برای تعیین زجاجیت دانه ، از روش اسپکتروسکوپی نزدیک مادون قرمز (NIR) با طول موج 700 تا 2500 نانومتر استفاده شده است.

6-5-2 . رنگ : در طبقه بندی گندم از نظر رنگ پوسته ، آن را به دو دسته سفید و قرمز تقسیم می کنند که هریک از آنها خود دارای رنگ های دیگری هم هستند ، به طور کلی رنگ های سفید و قرمز مربوط به عوامل مربوط به گونه و جنس گندم هستند درحالی که رنگ های دیگر مربوط به هر یک از این دو دسته اصلی ممکن است مربوط به عوامل محیطی باشند.

گندم های قرمز بیشتر در امریکا ، اروپا و قسمتی از آسیا و گندم های سفید بیشتر در استرالیا، هندوستان، پاکستان و ایران کشت می شوند.

7-5-2 . دانه های سیب دیده : دانه های گندم حتی پیش از برداشت در مزرعه در اثر عوامل گوناگون مانند آفات و بیماریهای مختلف ، سبز شدن و غیره ممکن است آسیب ببیند ، در طی درو کردن و خشک کردن و همچنین در طی جابه جایی و انبار کردن محصول این آسیب ها زیادتر می شوند.

این آسیب ها شامل :

بارندگی های موسمی غیر قابل پیش بینی

یخ بندان شدید در زمانی که گندم هنوز نارس است

خشکی هوا یا کم شدن آبیاری پیش از رسیدن محصول

افزایش دما و رطوبت محصول در انبار

آفات انباری و...

علاوه بر آسیب های بالا عوامل ذیل نیز به کیفیت آسیاب کردن و پخت محصول صدمات زیادی وارد می آورند.

زنگ

سیاهک

سن زدگی

و آلودگی های میکروبی



8-5-2 . ناخالصی ها : ناخالصی های گندم از هر نو ع ومقداری که باشند دارای اهمیت هستندو استانداردهای مختلفی هم برای آنها وجود دارد.







-2 . جنبه های صنعتی ترکیبات گندم

1-8-2 . کربوهیدرات ها

نشاسته : نوعی پلی ساکارید است که در شرایط عادی در آب نامحلول است اما در آب داغ ، آب جذب کرده و متورم شده و می ترکد این پدیده را ژلاتینه شدن نشاسته نامند . نشاسته خالص در دمای 60 تا 75 درجه سانتی گراد ژلاتینه می شود اما برای ژلاتینه شدن نشاسته خمیر دمای بالاتری لازم است مقدار آب موجود در محیط هم در زمان ژلاتینه شدن نشاسته موثر است و در عمل برای این منظور مقدار آب در خمیر باید به حدود 30 تا 40 درصد برسد . پیش پخت کردن و خیساندن طولانی مدت نشاسته و مواد محتوی آن زمان ژلاتینه شدن را کوتاه می کند و بالاخره حضور نمک هم موجب بالا رفتن دمای ژلاتینه شدن نشاسته می شود . نشاسته از ترکیب گلوکز با خارج شدن مولکول آب حاصل می گردد و در واقع نوعی ماکرومولکول است که طی مراحل رشد گیاه گندم به صورت ذرات ریز یا گرانول در دانه ذخیره می شود و ممکن است تا حدود 65 % وزن آن را تشکیل دهد . گرانول های نشاسته نوعی پلیمر گلوکز هستند که دارای وزن مولکولی زیادی می باشند و از قسمت آمیلوز که خطی است و 23 تا 27 % وزن نشاسته را تشکیل می دهد و مرکب از حدود 5000 واحد گلوکز است و آمیلوپکتین که به صورت زنجیر انشعابی به میزان حدود 73 تا 77 درصد وزن نشاسته را تشکیل می دهد و مرکب از حدود یک میلیون واحد گلوکز است ترکیب شده ،آمیلوز به صورت خالص به مقدار کم در آب داغ حل می شود و اگر محلول را در جای آرام قرار دهیم دوباره رسوب می کند . آمیلوز به آسانی در محلول رقیق هیدراکسید سدیم پخش می گردد. برعکس آمیلوپکتین در آب داغ به آسانی حل می شود و اگر محلول را در جای آرام قراردهیم به صورت ژل در نیامده و رسوب نمی کند رنگ آب که در اثر اضافه کردن ید به نشاسته حاصل می شود مربوط به آمیلوز است که حدود 30 % از وزنش ید جذب می کند ، آمیلوپکتین به تنهایی با ید رنگ قرمز می دهد و مقدار جذب ید آن خیلی کم و حدود 5/0 تا 8/0 % است.

نسبت آمیلوز و آمیلوپکتین در انواع نشاسته یکسان نیست و برای تعیین مقادیر هر یک می توان نشاسته را با روش پتانسیو متریک با ید تیتر کرد ، اساس این روش این است که هر گرم آمیلوز حدود 200 میلی گرم ید جذب می کند در حالی که مقدار جذب ید آمیلوپکتین ناچیز است . برای این منظور روش های دیگری مانند اسپکتروفتومتری رسوب دادن آمیلوز با موادی مانند ستن ها ، برخی از مشتقات بنزن ، الکل های آلیفاتیک ، اسید های چرب ،نیترو پارافین ها ، استرها ، مرکاپتانها ،پیریدین و اسید کربوکسیلیک هم وجود دارد ، آمیلوز و آمیلوپکتین در اثر هیدرولیز بوسیله اسید ها و آنزیم ها به گلوکز تبدیل می شوند.

عکس العمل آمیلوز و آمیلوپکتین در برابر آنزیم های آلفا و بتا آمیلاز متفاوت است . بتا آمیلاز بر روی آمیلوز اثر کرده و آنرا تبدیل به مالتوز می کند ، و بر روی آمیلوپکتین اثری ندارد مگر اثر مختصری بر روی زنجیر های انشعابی آن در حالی که آلفا آمیلاز بر روی پیوند های آلفا 1 – 4 انشعابی آمیلوپکتین اثر کرده و آن را به صورت خطی در آورده و تبدیل به دکسترین ها می کند و مقدار کمی هم مالتوز حاصل می شود و اگرعمل هیدرولیز ادامه یابد ، دکسترین ها هم تبدیل به مالتوز می شوند. در این حالت آنزیم بتا آمیلاز هم وارد عمل می شود و واکنش های مربوط به خود را انجام می دهد.

اگر تنها آنزیم بتا آمیلاز در محیط موجود باشد آمیلوز و زنجیره های انشعابی آمیلوپکتین شکسته می شوند و بنابراین مالتوز و آمیلوپکتین ناقص به دست می آید که نوعی کمپلکس دکسترین با وزن ملکولی بالا است و با ید رنگ ارغوانی می دهد.

اگر آلفا آمیلاز در محیط موجود باشد دکسترین با وزن ملکولی پایین از تجزیه آمیلوپکتین به دست می آید ، وجود این ترکیبات در نان مطلوب نیست زیرا پوسته آن را به حالتی در می آورند که Clammy Sticky نامیده می شود ، این ترکیبات با ید رنگ نمی شوند و بدین ترتیب قابل تشخیص هستند .

نشاسته در انواع مختلف غلات دارای شکل میکروسکوپی متفاوتی است ، همگی دارای گرانول های ریزی هستند که اندازه و شکل آنها متفاوت است ، قطر گرانول های نشاسته از002/0 میلیمتر تا 05/0 میلیمتر متغیر است .گرانول های نشاسته در اثر عوامل فیزیکی دچار شکستگی می شوند .

با استفاده از این ویژگیهای نشاسته می توان به منبع اولیه آنها پی برد و چنانچه برای نمونه آرد غلات با همدیگر مخلوط شده باشند ، آن را تشخیص داد ، میزان نشاسته در دانه غلات بستگی به عواملی مانند شرایط جوی ، درصد استخراج و عوامل نژادی دارد.

نشاسته گندم حدود یک سوم وزن خود آب جذب می کند ، و در اثر جذب آب متورم می شود و به علاوه مقداری دما از آن حاصل می شود که حدود 78/28 کالری به ازای هر گرم است و به همین جهت هنگام مخلوط کردن وآب دمای خمیر بالا می رود.

تورم نشاسته در اثر اضافه کردن آب و بالا رفتن دما موجب تغییر شکل و چسبندگی آن می شود این عمل در مورد نشاسته گندم از دمای حدود 55 درجه ی سانتی گراد شروع می شود ، و ژلاتینه شدن نام دارد در ضمن باید توجه داشت که نشاسته آردهای کهنه و نشاسته ای که دارای ذرات درشت باشد در دمای بالاتری شروع به تغییر شکل و چسبندگی می نمایند ، ژلاتینه شدن نشاسته علاوه بر دما و رطوبت محیط تحت تاثیر عوامل دیگری مانند زمان و آسیب دیدگی گرانول ها قرار دارد ، در بیشتر موارد ژلاتینه شدن نشاسته در صورت تامین زمان لازم در دمای حدود 99 درجه ی سانتی گراد تکمیل می شود و اگر دما از حد 100 درجه ی سانتی گراد بالاتر رود بویژه اگر مقدار آب موجود در محیط کم باشد نشاسته تبدیل به انواع دکسترین می شود که عبارتند از آمیلو دکسترین ، اریترو دکسترین ، این مواد خود تبدیل به مالتوز و گلوکز می گردند ، دکسترین در کیفیت نانوایی آرد تاثیر زیادی دارد ، از جمله اینکه در تردی و بهبود رنگ پوسته موثر است و به همین دلیل است که در پاره ای از کارخانه ها لایه نازکی از محلول دکسترین را روی سطح نان می مالند تا رنگ قهوه ای شفاف و خوبی به دست آید. نظر به اهمیت مقدار دکسترین در آرد آن را اندازه گیری می کنند که به نام عدد دکسترین خوانده می شود . اگر عدد دکسترین کمتر از 10 باشد پایین، بین10-13 متوسط و 1ز 14-16 خوب و بالاتر از 20 نامطلوب است زیرا مبین این است که نشاسته آسیب دیده است . در اثر محلول رقیق اسید و سود قدرت ژلاتینه شدن نشاسته از دست می رود و فرآورده ای به نام نشاسته محلول به دست می آید که از آن برای تعیین فعالیت آنزیمی طی مرحله پخت استفاده می شود .آغاز ژلاتینه شدن ملایم و خفیف در دمای 55 درجه ی سانتی گراد است و در دمای بالاتر میزان ژلاتینه شدن افزایش می یابد و دمای فر که در بیشتر موارد حدود 250 درجه سانتی گراد است دمای مغز نان حدود 90 درجه سانتی گراد است و در این دما و کمی بالاتر از آن و حدود 99 درجه ژلاتینه شدن تکمیل می شود .لازم به یاد آوری است که دمای خیلی بالا اثرات منفی بر روی ژلاتینه شدن نشاسته و ژل حاصل دارد.



2-8-2 . گلوتن

گلوتن از دو قسمت ، یکی غیر محلول در الکل یا گلوتنین و دیگری قابل هضم یا محلول در الکل اتیلیک 70 % یا گلیادین تشکیل شده است ، که هر یک دارای ویژگی های متفاوت با دیگری هستند ،

درگندم گلوتنین را گلوتلین و گلیادینرا پرولامین نیز میگویند . گلوتنین و گلیادین حدود 80 % پروتئین گندم را تشکیل می دهند و مقدار سایر پروتئین ها مانند آلبومین و گلوبولین کم و حدود 20 % است . مقدار گلوتنین و گلیادین کم و بیش برابر است ، اما هر چه مقدار گلوتنین بیشتر باشد کیفیت گلوتن بالاتر است ، و برای تولید نان های حجیم و ماکارونی نسبت بیش از یک گلوتنین به گلیادین مطلوب است.

گلوتن مهم ترین عامل در یکنواختی حجم و بافت ، بازدهی و جذب آب و قابلیت نگهداری گاز ، زمان قابلیت نگهداری ، طعم و مزه ، بالا بودن میزان مواد افزودنی برای بهبود کیفیت در فرآورده های آرد گندم است. در عمل دو نوع کمپلکس گلوتنین به وجود می آید ، نوع اول وزن مولکولی کمی دارد و نوع دوم وزن مولکولی بالایی دارد ، این دو قسمت به وسیله پیوندهای دوگانه گوگردی به هم متصل می شوند.

گلوتنین بخش الاستیک و چسبنده شبکه گلوتن در خمیر است و قوی بوده و دارای وزن مولکولی بالایی است ، به همین جهت به خمیر حالت سفتی و قوام می بخشد . در حالی که گلیادین در مقایسه با گلوتنین دارای وزن مولکولی کمتری بوده و نرم است و الاستی سیته کمی دارد.

با اضافه کردن مقداری حدود 60 تا 65 % آب به آرد و مخلوط کردن آن ، گلوتنین و گلیادین بهم پیوسته و نوعی کمپلکس صمغ مانند و الاستیک با حدود دوسوم آب و یک سوم پروتئین تشکیل می دهند.

این کمپلکس دارای مقدار کمی چربی ، نشاسته و مواد معدنی است .برای نمونه از تجزیه نوعی گلوتن نتیجه زیر به دست آمده است .