‹‹ فهرست مطالب ››

عنوان صفحه

فصل اول : طرح تحقیق

مقدمه : 2

بیان مسئله : 4

اهمیت پژوهش : 10

اهداف تحقیق : 13

اهداف کلی : 13

تعاریف نظری واژه‌ها و مفاهیم : 14

تعاریف عملیاتی واژه‌ها و مفاهیم : 18

سؤالات تحقیق : 19

فرضیه‌های تحقیق : 19

فصل دوم : پیشینه پژوهش

مقدمه : 22

سلامتی و تعریف آن : 23

عوامل تأثیرگذار بر سلامت: 24

انواع سلامتی : 25

سلامت روانی و تعریف آن : 27

عوامل موثر بر سلامت روانی : 28

اختلالات روانی و تعریف آن : 30

تاریخچه بررسی اختلالات روانی : 32

طبقه بندی اختلالات روانی : 36

اختلالات خلقی و تعریف آن : 42

تاریخچه بررسی اختلالات خلقی : 43

طبقه بندی اختلالات خلقی : 44

اختلالات افسردگی : 44

اختلالات دو قطبی : 45

اختلال افسردگی و تعریف آن : 46

نظریه‌های روان شناختی در مورد افسردگی : 48

نظریه زیست شناختی : 48

نظریه روان پویایی : 50

نظریه یادگیری : 51

نظریه شناختی : 52

علایم و نشانه‌های اختلال افسردگی : 54

سبب شناسی اختلال افسردگی : 56

انواع افسردگی : 57

اختلال افسردگی و سن : 59

اختلال افسرگی و جنس : 60

روشهای تشخیص و ارزیابی افسردگی در کودکان : 61

انواع آزمونهای ارزیابی افسردگی : 63

پرسشنامه افسردگی کودکان CDI : 63

2 ـ پرسشنامه افسردگی بک : 64

مقیاس افسردگی اصلی برای مطالعات همه گیر شناسی ( CES _ D ) : 65

آزمون و تعریف آن : 66

سابقه تاریخی آزمونهای روانی : 67

ویژگیهای آزمونهای روانی : 69

الف ) ویژگیهای اصلی : 70

الف ) روش باز آزمایی : 71

ب ) روش فرمهای همتا یا موازی : 71

ج ) روش دو نیمه کردن آزمون : 72

د ـ روش کودر ـ ریچاردسون : 73

الف ) روایی محتوا : 74

ب ) روایی صوری یا ظاهری : 76

ج ) روایی ملاکی : 77

د ) روایی سازه : 79

3 ـ حساسیت یا ظرافت تشخیص : 81

ب ) ویژگیهای فرعی : 81

مفهوم نرم یا هنجار و تعریف آن : 82

انواع نرم یا هنجار : 83

1 ـ هنجارهای سنی: 83

2 ـ هنجارهای کلاسی: 84

3 ـ هنجارهای رتبه درصدی : 84

4 ـ هنجار مربوط به نمرات معیار : 85

پژوهشهای خارجی : 87

پژوهشهای داخلی : 88

فصل سوم : روش تحقیق

مقدمه : 90

روش تحقیق : 90

جامعه آماری : 91

نمونه و روش نمونه گیری : 91

روش اجرای تحقیق : 92

ابزارهای گرد آوری اطلاعات : 93

روایی و پایایی آزمون ماریاکواس : 95

روایی و پایائی آزمون افسردگی بک : 95

روشهای آماری مورد استفاده در این پژوهش : 96

سؤالات پژوهش : 98

فرضیه‌ها پژوهش : 98

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات

مقدمه : 100

محاسبه پایایی آزمون : 100

تحلیل نتایج : 101

محاسبه روایی آزمون : 102

فرضیه اول : 103

فرضیه دوم : 103

فرضیه سوم : 105

اداری.. 105

فرضیه چهارم : 106

فرضیه پنجم : 107

فرضیه ششم : 108

فرضیه هفتم : 109

فرضیه هشتم : 112

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

مقدمه : 115

بحث و نتیجه گیری : 115

پیشنهادات.. 124

پیشنهادات کاربردی : 124

پیشنهادات پژوهشی : 125

محدودیت‌ها : 126

ضمائم

فهرست منابع و مأخذ : 156

چکیدة

عنوان :

هنجار یابی پرسشنامه افسردگی کودکان ماریا کواس بر روی کلیه دانش آموزان دختر و پسر مقطع راهنمایی شهرستان تربت حیدریه در سال 84 ـ 83

جامعه آماری :

جامعه آماری در این پژوهش کلیه دانش آموزان راهنمایی شهرستان تربت حیدریه در سال 84 ـ 83 که در مجموع حدود 10035 دانش آموز بود و از این تعداد 5112 نفر پسر و 4923 دانش آموز دختر که در سطح 35 مدرسه دخترانه و پسرانه توزیع شده اند.

نمونه :

گروه نمونه 500 نفر از دانش آموزان راهنمایی می‌باشد که 248 نفر از آنها دختر و 252 نفر از آنها دانش آموز پسر می‌باشند که در پایه‌های اول و دوم و سوم راهنمایی تحصیل می‌کنند

ابزار مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از :

1 ـ پرسشنامه افسردگی کودکان ماریا کواس 2 ـ پرسشنامه افسردگی بک در آزمون اول پرسشنامه

یافتهای پژوهشی :

1 ) آیا آزمون افسردگی ماریا کواس از پایایی لازم برای اجرا در جامعه مرجع مورد نظر برخوردار می‌باشد ؟

در این پژوهش پایایی آزمون از روش دو نیمه کردن آزمون 59 / 0 بدست آمد. چون همبستگی بین دو نیمه آزمون، همبستگی بالایی است با اطمینان می‌توان از پایا بودن آزمون برای جامعه مرجع آن را اجرا و در این جامعه به کار برد. و این خود مبین ثبات و اعتبار آزمون در امور تشخیصی برای جامعه مرجع می‌باشد.

2 ) آیا آزمون افسردگی ماریا کواس از روایی لازم برای اجرا جامعه مرجع مورد نظر برخوردار می‌باشد ؟

در این پژوهش روایی آزمون از روش روایی ملاکی 52 / 0 بدست آمد چون هبستگی بین آزمون ماریاکواس و آزمون ملاک ( بک ) از همبستگی بسیار بالایی برخوردار است با اطمینان می‌توان از روایی آزمون ماریا کواس برای جامعه مرجع آنرا اجرا و مورد استفاده قرار داد و این خود مبین مناسب و روایی آزمون در امور تشخیص برای جامعه مرجع می‌باشد.

فصل اول

طرح تحقیق

مقدمه :

بدون شک نیروی انسانی از مهم ترین سرمایه‌های جوامع است. سرمایه ای که امکان بهربرداری از منابع انرژی را فراهم می‌سازد و وجود کار آمدش رفاه و امنیت جامعه را تامین می‌کند. اهمیت نیروی انسانی تا جایی است که منابع مادی همواره یک پله پایین تر از آن قرار می‌گیرد این مساله باعث توجه بیش از بیش جوامع بشری به نیروی انسانی گردیده و برنامه ریزی‌های گسترده ای در جهت حفظ و تربیت آن انجام گرفته تا میزان بهره وری از این سرمایه ی ناشناخته را ( البته در برخی کشورها ) افزایش یابد.

حفظ و تربیت نیروی انسانی علاوه بر این که از جهت جسمانی مورد توجه است از نظر روانی بسیار مهم است. چرا که هر گونه دگرگونی روحی، جسم را تحت تأثیر قرار داده و فرد را ناکارآمد می‌کند.

اگر چه ضرب المثل « عقل سالم در بدن سالم است » در بین مردم باب شده اما باید این ضرب المثل بدین گونه اصلاح گردد که : عقل سالم در بدن سالم و بدن سالم در سایه ی روح سالم است. بدیهی است روح و روان ناسالم جسم را پژمرده و تنبل ساخته و قدرت کار و فعالیت را از او می‌گیرد. کوتاه سخن این که تلاش‌های جوامع در جهت سلامت جامعه به خصوص در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که سلامت روحی و روانی افراد از اهمیت بیشتری نسبت به سلامت جسمانی برخوردار است. وجود این گونه تحلیل و نظریه‌ها درباره ی نیروی انسانی باعث شده که جوامع کوچک و بزرگ از خانواده تا مدرسه و از سطح ملی تا سطح جهانی همه و همه توجه بیشتری به سلامت افراد نمایند و فرد را ابتدا از نظر روانی به خوبی بشناسند آن گاه با تدابیر مؤثر موانع رشد روحی او را مرتفع سازند تا در سایه روح سالم،جسم سالم پرورش یابد و افراد سالم سلامت جامعه را تامین و تضمین کنند. گستره ی بیماری‌های روحی و روانی که مانع رشد طبیعی و شکوفایی استعدادهای افراد می‌گردد، بسیار وسیع است اما در این میان افسردگی یکی از شایع ترین بیماری‌های سده ی اخیر است. درباره ی افسردگی که در تمام دوره‌های رشد ممکن است بروز دهد تحقیقات و مطالعات زیادی صورت گرفته و نتایج نشان می‌دهد که افسردگی در دوران نوجوانی که موم شخصیت فرد شکل مگیرد مهم و قابل تامل است و اگر بدان توجه نگردد باعث بروز ناهنجاری‌های شخصیتی و شکوفا نشدن استعدادها می‌گردد.

بیان مسئله :

سلامت به معنی : « بی گزند شدن، بی عیب شدن، رهایی یافتن، نجات یافتن، امنیت، عافیت، تندرستی، خلاص از بیماری، آرامش صلح، سالم، تندرست بودن می‌باشد » (معین، 1375 ، ج5، ص 778 ).

مفهوم سلامت روانی به معنای خود آگاهی حل تعارضات و کشمکش‌های درونی و شامل خود شکوفایی یعنی بالفعل ساختن توانایی‌های روان شناختی ذاتی و درونی فرد است.

سلامت شامل سلامت جسمی و روانی می‌باشد در سلامت روانی بنا به عقید آلفرد آدلر فرد برخوردار از سلامت روان شناختی توان با جرات عمل کردن را برای رسیدن به اهدافش دارد چنین فردی روابط سازنده ای با دیگران دارد. به اعتقاد او فرد سالم مطمئن و خوش بین است. عملکرد او مبتنی بر نیرنگ نیست فرد سالم ضمن پذیرش مشکلاتش در حد توان به رفع آن‌ها اقدام می‌کند خلاصه اینکه سلامت روان یعنی داشتن اهداف شخصی در زندگی، روابط خانوادگی مطلوب، کنترل عواطف و احساسات و پذیرش اشتباه و کوشش برای حل آنها.

به نظر کارل راجرز نیز شخص سالم انسانی است بسیار کارآمد که از تمام توانایی‌هایش بهر می‌گیرد و به طور خلاصه انسان بر خوردار از سلامت روان شناختی دارای این خصوصیات است.

1 ـ آمادگی کسب تجربه 2ـ زندگی هستی دار 3 ـ اعتماد به ارگانیزم خود 4 ـ احساس آزادی 5 ـ خلاقیت و آفرینشگری انسان غیر سالم فردیست که مبتلا به اختلال روانشناختی باشد و ویژگی‌های فوق را نداشته باشد ( ارجمند، 1382 ).

برای بیشتر مردم مفاهیم اختلال روانی خیلی گنگ بوده و تصورات آنها در این خصوص تحریف شده و رنگی از ترس و پیشداوری به خود گرفته است.

اختلال روانی یک بیماری با تظاهرات روانشناختی یا رفتاری همراه با ناراحتی قابل ملاحظه و اختلال کارکرد ناشی از یک آشفتگی زیست شناختی، اجتماعی، روانشناختی، ژنتیک، فیزیک یا شیمیائی است. ارزیابی آن بر حسب انحراف از یک مفهوم هنجاری صورت می‌گیرد (کاپلان، سادوک، 1380 ).

طبقه بندی اختلالات روانی بر اساس DSM IV IR به شرح زیر می‌باشد : 1_ اختلالاتی که نخستین بار در دوره شیرخوارگی، کودکی، یا نوجوانی آشکار می‌شود

2 ـ دلیریوم، دمانس، اختلالات شیدائی و سایر اختلالات شناختی

3 ـ اختلالات روانی ناشی از اختلال طبی عمومی

4 ـ اختلالات وابسته به مواد

5 ـ اسکیزوفرنی و سایر اختلالات پسیکوتیک

6 ـ اختلالات اضطرابی

7 ـ اختلالات شبه جسمی

8 ـ اختلالات ساختگی

9 ـ اختلالات تجزیه ای

10 ـ اختلالات جنسی

11 ـ اختلالات خوردن

12 ـ اختلالات کنترل تکانه

13 ـ اختلالات انطباق

14 ـ اختلالات شخصیت

15 ـ اختلالات خلقی : این اختلال در تمام سنین کودکی و نوجوانی روی می‌دهد و دو نوع اختلال را شامل می‌شود.

الف ) اختلالات دو قطبی : مشخص با نوسان شدید خلق بین افسردگی و نشئه و بهبودهای موقت و عود.

ب ) اختلالات افسردگی : اختلال افسردگی اساسی، خلق شدیداً افسرده، کندی روانی ـ حرکتی، نگرانی، احساس ناراحتی، منگی وحیرت، بی تابی، احساس گناه، افکارخود کشی ومعمولا عود کننده.

اختلال افسرده خوئی : شکل حقیقت تر افسردگی معمولا ناشی از فقدان یا رویدادی مشخص (نوروز افسردگی هم نامیده می‌شود ).

افسردگی با الگوی فصلی ( اختلال عاطفی فصلی SAD هم نامیده می‌شود ) بیشتر در ماه‌های زمستان مشاهده می‌شود (سادوک،0 138 ).

یکی از اختلالات مهمی که در طبقه بندی اختلالات روانی می‌گنجد اختلالات افسردگی می‌باشد. مفهوم افسردگی کودکان و نوجوانان موضوع قابل بحث و در خور توجهی است. در پانزده سال اخیر امکان بروز عارضه افسردگی در کودکان به همان شکل افسردگی در بزرگسالان وجود دارد، وعلائم ونشانه1یی شبیه به بزرگسالان در آنها دیده می‌شود (‌هارینگتون، 1380 ).

علائم و نشانه‌های افسردگی در نوجوانی از دیدگاه بک عبارتند از :

1 ـ عوامل شناختی ای که باعث می‌شوند نوجوان، آینده را به صورت منفی ببیند

2 ـ عوامل عاطفی و هیجانی چون خشم و نبود تجربیات خوشایند و لذت بخش

3 ـ عوامل انگیزشی که شامل دوری گزیدن از جامعه و تمایل به خودکشی می‌گردد

4 _ عوامل رفتاری و فیزیولوژیکی که بی فعالیتی، نوسان در اشتها، آشفتگی در خواب و اظهار خستگی مفرط را شامل می‌شود(افروز، 1380 ).

از عوامل مؤثر در افسردگی نوجوانان می‌توان از رفتارهای بزه کارانه در سطح خانواده و جامعه مانند پرخاشگری، فرار از منزل، مشکلات مدرسه ای مانند عدم پیشرفت تحصیلی، و همچنین مشکلات مربوط به برقراری رابطه با گروه همسن و سال ( مثل طرد شدن توسط آن‌ها ) را نام برد (افروز، 1380 ).

داده‌هایی در مورد هنجارهای سن و جنس موجود است، تفاوت‌های سنی و جنسی اندک، اما مهمی آشکار شد : کودکان بسیار خردسال نسبت به کودکان بزرگ تر افسردگی کمتری نشان دادند، و دختران، به خصوص در گروههای سنی پایین تر، افسردگی کمتری ابراز کردند (‌هارینکتون، 1380 ).

از آنجایی که افسردگی در میان کودکان و نوجوانان در دهه‌های اخیر بسیار شایع شده است. و مشکلاتی از قبیل، تحصیلی، شخصیتی و اجتماعی در بین آنها بسیار دیده می‌شود. در نتیجه نیاز به تشخیص و درمان سریعتر آنها لازم می‌باشد. به این منظور برای تشخیص افسردگی از ابزارها و روشهای متفاوتی از جمله، مصاحبه، مشاهده، پرسشنامه و آزمونها استفاده می‌کنند. که معروفترین وسیله اندازه گیری در بین این ابزارها همین آزمونها می‌باشد ( سیف، 1371 ).

آزمون وسیله ای است که به طور علمی تهیه می‌شود و اندازه گیری عینی تواناییهای افراد را فراهم می‌آورد. آزمون وسیله ای است که به طور علمی تهیه می‌شود، منظور از علمی تهیه شدن یک آزمون این است که آزمون باید مثل هر وسیله اندازه گیری دیگر ویژگیهایی را برای خود داشته باشد. یک آزمون نیز در درجه اول باید دقت اندازگیری داشته باشد و در درجه دوم چیزی را اندازه بگیرد که برای اندازگیری آن تهیه شده است. دو ویژگی فوق را اصطلاحاً اعتبار و روایی می‌نامند. علاوه بر دو ویژگی بالا، یک آزمون خوب ویژگی دیگری نیز دارد که به آن حساسیت یا قدرت طبقه بندی می‌گویند. منظور این است که یک آزمون باید بتواند آزمودنیها را طبقه بندی کند بدین معنا که بتواند تفاوتهای فردی آنها را به خوبی نشان دهد ( گنجی، 1371 ).

در آموزش و پرورش و روانشناسی، آزمونها به چند منظور عمده مورد استفاده قرار می‌گیرند :

برای اندازه گیری تواناییهای شناختی و تواناییهای حرکتی و نیز برای اندازه گیری ویژگیهای شخصیت و ویژگیهای عاطفی. بنابراین، آزمونهای مختلف را می‌توان به دو دسته کلی آزمونهای توانایی و آزمونهای عاطفی تقسیم کرد.

از آزمونها به عنوان یک روش نظامدار ( سیستماتیک ) برای اندازه گیری نمونه ای از رفتار فرد استفاده می‌شود، برای اینکه بتوان آن رفتار را با توجه به معیار یا هنجار ارزشیابی کرد (سیف، 1371).

برای تشخیص افسردگی در کودکان از روشهای متنوعی از جمله مصاحبه، مشاهده، پرسشنامه و آزمون استفاده می‌شود. که از پرسشنامه‌ها و آزمونهای مهمی که در این زمینه ساخته شده و مورد استفاده قرار گرفته است، می‌توان از پرسشنامه افسردگی کودکان ‌«ماریا کواس » ( CDI )، پرسشنامه بک ( BDI )، مقیاس افسردگی اصلی برای مطالعات همه گیر شناسی ( CES _ D )، مقیاس درجه بندی افسردگی ) DSRS (، مقیاس افسردگی کودکان ) ( CDSنام برد (‌هارینگتون، 1380 ).

بدون شک ما در جامعه ای زندگی می‌کنیم که فشارهای روانی بر تمام زندگی ما اثر گذاشته و اجتناب از آنها امکان ناپذیر است. و این فشارهای روانی در سنین پایین مشکلات عدیده ای از جمله تحصیلی، شخصیتی، و اجتماعی بوجود می‌آورد نیاز به تشخیص این بیماری درسنین کودکی و نوجوانی بیشتر احساس می‌شود. برای اینکه بتوانیم افرادی را که دچار افسردگی شده از افراد سالم جدا کنیم نیاز به یک معیار اندازگیری دقیق داریم و لذا به دلیل نداشتن یک معیار دقیق از خود برای اندازگیری ناگزیریم که از ابزارهای دیگران برای جدا کردن افراد سالم از غیر سالم استفاده کنیم. ابزار ساخته شده توسط دیگران چون تحت تأثیر فرهنگ جامعه خود آنها قرار دارد، نمی توان آن را در فرهنگ‌های مختلف بکار برد، مگر که با آن فرهنگ انطباق دهیم و آنها را بر اساس فرم فرهنگی، جنسی و سنی فرهنگ خود هماهنگ کرد. از این رودر این پژوهش به دنبال آن هستیم که مشخص سازیم که آیا پرسشنامه افسردگی کودکان (ماریا کواس ) از اعتبار و روایی لازم برخوردار است و آیا نتایجی که از آن بدست

می آید دارای دقت و ثبات لازم برای جامعه مورد پژوهش می‌باشد.

اهمیت پژوهش :

امروزه نیاز به احساس امنیت و آرامش روان از اساس ترین نیازهای فطری انسان است. احساس امنیت و بهره مندی از آرامش روان، ضروری ترین بستر پدید آیی خلاقیت‌ها، شکوفایی استعدادها، تعالی وجود و توسعه و تحول پایدار در عرصه‌های مختلف حیات فردی و اجتماعی است. ما در جامعه زندگی می‌کنیم که از تنش و فشار روانی بدور نیستیم، در نتیجه روز به روز به تعداد افرادی که دچار بیماریهای روانی بخصوص افسردگی می‌شوند افزوده می‌شود همین افزایش نرخ افسردگی دربین کودکان و نوجوانان توجه مسولان را به خود جلب کرده است. اما اولین جایگاه رشد شخصیت و تربیت نوجوانان، محیط خانواده می‌باشد. در خانواده است که او راه و رسم زندگی را می‌آموزد. چگونگی برخورد والدین با رویدادها و حوادث مختلف زندگی، در تربیت و بهداشت روانی فرزندانشان نقش بسزایی دارد. اما به دلیل ناآگاهی والدین در مورد بیماری روانی فرزندشان نیاز به این است که به والدین اطلاعاتی در مورد بیماری افسردگی داده شود و آنها را از علائم و نشانه‌های این بیماری آگاه کرده، توجیه و راهنمایی خانواده‌های جوانان افسرده تنها درباره نشانه‌های افسردگی، اغلب راهگشا و مفید واقع می‌شود و همچنین والدین جوانانی که احتمال خود کشی در آنها هست نیازمند توصیه‌هایی درباره شیوه‌های کاهش خطر هستند. از آنجایی که این بیماری روانی روز به روز در حال افزایش می‌باشد و به دلیل عوارض نامطلوبی که بر رشد شخصیتی و اجتماعی و همچنین تحصیلی کودکان و نوجوانان دارد نیاز به بررسی بیشتری دارد جوانان افسرده معمولا افکار خودکشی دارند و برخی از آنها اقدام به خودکشی می‌کنند. برای مثال رییان و همکاران ( 1987 ) دریافتند که حدود0 6 درصد کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی شدید فکر خودکشی در سر دارند. به نظر می‌رسد در کودکان که گرایش به خودکشی داشته اند خطر افسردگی بیشتر بوده است. پنفر و همکاران ( 1991 ) دریافتند که جوانانی که اقدام به خودکشی کرده اند در دوره پیگیری 6 _ 7 سال بعد احتمالا ده بار بیشتر از جوانانی که چنین اقدامی نکرده بودند دارای اختلال خلق و خو بودند (‌هارینگتون، 1380 ).

افسردگی در کودکان و نوجوانان مورد توجه روز افزون مسؤولان بهداشت روانی در مدارس قرار گرفته است. به خصوص که ممکن است که کودکان « گوشه گیر و کم تحرک و ساکت » کمتر مورد توجه قرار گیرند، و احتمال ارجاع آنها برای آموزش ویژه نسبت به کودکانی که مشکلاتشان را برون فکنی می‌کنند کمتر باشد و معلمان، همانند والدین از افسردگی نوجوانان بی اطلاع اند و نیاز به آگاهی بیشتری در مورد این بیماری دارند (‌هارینگتون، 1380 ).

یکی ازدلایل دیگری که انجام این پژوهش را ضروری می‌کند، عدم وجود یک معیار مناسب برای آزمونهای افسردگی کودکان ونوجوانان است، تا بتوان بوسیله این آزمونها کودکان افسرده را ازکودکان غیر افسرده و سالم جدا کرد. از آنجایی که تأثیرات مخربی، این بیماری بر روح و روان کودکان می‌گذارد نیاز به شناسایی زودرس آن احساس می‌شود. که این کار را تنها از طریق ابزارهای عینی و دقیق میشود، انجام داد و یا استفاده از آزمونها است که می‌شود کودکان افسرده را تشخیص داد و به درمان آنها پرداخت. از دیگر سوی با عنایت به عدم آگاهی مردم از شیوه‌های برخورد با بیماران روانی اجراء بکارگیری شیوه‌های نادرست برخورد با بیماران روانی، اجرای پژوهش حاضر ضرورت دارد، زیرا می‌توان میزان وقوع اختلالات را در هر تیپ مشخص، و زمینه ارتباطی آموزش و پیشگیری از اختلالات را فراهم سازد. از دیگر عوامل ضرورت این پژوهش این است که افراد به بهداشت جسمی خود نسبت به بهداشت روانی جدی تر هستند، زیرا مراجعه به پزشک را برای مسائل روانی خود مایه شرمندگی تلقی نموده و در صورتی که وضع خود را شناختن در پی چاره برآمدن راهی اساسی برای کسب سلامت است و در نهایت درک بهتری از ماهیت انسان راهی را برای حل مشکلات ذکر شده در پیش قرار دهد. از آنجایی که در دوران نوجوانی، نوجوان رشد شخصیتی و جسمی خود را حس می‌کند و همچنین بخاطر بحرانی بودن این دوران، نوجوان به محیطی سالم و عاری از هر گونه ناامنی دارد. و هرگونه اختلال در این دوران باعث از بین رفتن استعدادها و تأثیر نامطلوب بر جسم و روان نوجوان می‌گذارد و تأثیرات بسیار مخربی دیگری بر روحیه آنها می‌گذارد.از دیگر سو به دلیل نداشتن یک معیار دقیق از خود برای اندازه گیری ناگزیریم از ابزارهای ساخته شده توسط دیگران استفاده کنیم از آنجا که این آزمونها در فرهنگ خود آنها هنجاریابی شده وقابل استفاده در جوامع دیگر نیست لذا نیاز به انطباق باجوامع خودمان را دارد.و باید آنها را براساس نرم فرهنگی، جنسی و سنی فرهنگ خود هماهنگ کنیم. انجام این پژوهش را مهم می‌دانم.به طور کلی،هدف اصلی پژوهش حاضر،تعیین روایی و پایایی آزمون ماریا کواس توسط پژوهشگر ومشخص کردن میزان شیوع اختلالات افسردگی در نوجوانان شهرستان تربت حیدریه خواهد بود.از اهداف فرعی این پژوهش بررسی عوامل مؤثربر افسردگی نوجوانان وارتباط متغیرهایی همچون سن، جنس، تعداد اعضای خانواده، وضعیت تحصیلات پدران، وضعیت اشتغال متفاوت پدران ومادران، شهر و روستا،جایگاههای متفاوت فرزندان، با افسردگی می‌باشد.

امید است نتایج پژوهش حاضر بتواند برای والدین و متولیان امور آموزش وپرورش که ضامن تعلیم و تربیت نوجوانان می‌باشند مفید و همچنین بتوانیم، ازاین پرسشنامه به عنوان یک معیار تشخیصی در تشخیص و درمان افسردگی نوجوانان در جامعة مورد پژوهش استفاده کنیم.

اهداف تحقیق :

اهداف کلی :

الف ) ارائه جداول نرم و هنجار جهت آزمون افسردگی کودکان ماریاکواس برای گروه مرجع نوجوانان دختر و پسر مدارس راهنمایی شهرستان تربت حیدریه.

ب ) بررسی میزان روایی آزمون افسردگی کودکان ماریاکواس برای گروه مرجع نوجوانان پسر و دختر مدارس راهنمایی شهرستان تربت حیدریه .

ج ) بررسی میزان پایایی آزمون افسردگی کودکان ماریاکواس برای گروه مرجع نوجوانان پسر و دختر مدارس راهنمایی شهرستان تربت حیدریه .

اهداف جزئی :

الف ) بررسی رابطه بین افسردگی در نوجوانان و تحصیلات پدر.

ب ) بررسی رابطه بین افسردگی در نوجوانان و تعداد اعضای خانواده آنها.

ج ) بررسی رابطه بین افسردگی در نوجوانان و مشاغل مختلف پدر و مادر.

د ) بررسی میزان شیوع افسردگی در دختران و پسران و میزان تفاوت آنها.

ه ) بررسی میزان شیوع افسردگی در دانش آموزان روستایی و شهری و تفاوت شدت آنها .

ر ) بررسی میزان شیوع افسردگی و شدت آن در سنین مختلف.

ز ) بررسی رابطه بین افسردگی نوجوانان و جایگاه فرزندی آنها .

تعاریف نظری واژه‌ها و مفاهیم :

اختلالات خلقی :

« اختلالاتی که مهمترین ویژگی آنها، ناراحتی خلقی اولیه است، اختلالات افسردگی و اختلال دو قطبی که در آن نوسان خلق بین افسردگی عمیق و شنگولی و هیجان زدگی شدید است » ( دبلیو، 1383،ص 185 ).

« در فرهنگ جامع لغات روانشناسی و روانپزشکی اختلالات خلقی به معنی : هر گروهی از حالات بالینی که با اختلال خلق ( حالت هیجانی درونی فرد ) فقدان احساس کنترل، احساس ذهنی، ناراحتی شدید مشخص است ؛ متشکل از افسردگی و مانی است و در DSMIII اختلال عاطفی نامیده می‌شود » (کاپلان و سادوک، 1374، ص 2.5 ).

در فرهنگ لغات اصطلاحات چهار زبانه روان پزشکی اختلالات خلقی اینگونه تعریف شده است : « احساس نامطلوب و ناخوشایند و ناراحتی ای را گویند که وضع خلقی بصورت رضامندی عمومی، بیقراری، ناراحتی افسردگی و اضطراب تظاهر می‌نماید » ( بهرامی و معنوی،0 137، ص 324(.

افسردگی :

در فرهنگ لغات معین افسردگی اینگونه تعریف شده است : « پژمردگی، اندوهگینی، انجماد، دلسردی، بی حال شدن است » ( معین، 1376، ج : اول، ص 319 ).

اختلال افسردگی عبارتست از « پاسخ طبیعی فرد به فشار‌های زندگی، این اختلال در برابر یک تعارض درونی در پاسخ به یک عامل تشخیص خارجی بروز می‌کند در افسردگی تغییر خلق و دگرگونی افکار برداشتها و عملکردهای فیزیولوژیک مشاهده می‌شود » ( گنجی و همکاران، 1376، ص 74 ).

« حالت روانی مشخص با احساس نومیدی، غمگینی، تنهایی، درماندگی، احترام به نفس پایین و خودملامتگری، نشانه‌های همراه مشتملند بر کندی روانی ـ حرکتی یا گاه بگاهی تحریک، گریز از روابط بین فردی و علائم نباتی نظیر، بی خوابی و بی اشتهایی » ( کاپلان و سادوک، 1382،جلد اول، ص 89 ).

افسردگی تک قطبی :

« اختلال افسردگی تک قطبی زمانی رخ می‌دهد که افسردگی، بر خلق فرد غالب است، اما همه جنبه‌های زندگی او را در بر نمی گیرد علائمی مانند، کم خوری یا پرخوری، بی خوابی یا پرخوابی، کاهش سطح انرژی و تنبلی، عزت نفس پایین، کاهش سطح تمرکز » ( افروز، 1380، ص 22 ).

« افسردگی، احساس ناامیدی و بی ارزش بودن، بدبینی شدید، کند تفکر و عمل، بدبینی نسبت به چشم انداز آینده » ( شریعتی، 1373، ص 397 ).

افسردگی دو قطبی :

« نوعی نابهنجاری خلقی است که وجه مشخصه آن نوسانات شدید بین افسردگی و شنگولی و به تناوب بهبودی و عود کردن بیماری می‌باشد » ( شاملو، 1383، ص 116 ).

« افسردگی دو قطبی زمانی رخ می‌دهد که افسردگی، همه جنبه‌های زندگی فرد را در بر می‌گیرد و ممکن است شامل یک دوره مانیا نیز بشود و نیاز به دارو درمانی و روان درمانی دارد »

( افروز، 1380.، ص 22 ).

در فرهنگ لغت افسردگی دو قطبی اینگونه تعریف شده است : « علائم بارز این بیماری عبارتند از : خوشحالی، افسردگی شدید و یا نوسان بین این دو، پرش افکار و هیجان زدگی، با حالت خوشحالی همراه است و کندی فقدان حرکت و فعالیت با حالت افسردگی توأم است »

(کاپلان و سادوک، 1374، جلد اول، ص 207 ).

افسردگی عمده :

« افسردگی بسیار شدید، عقب ماندگی ذهنی و حرکتی، نگرانی، ناآرامی، گیجی، عصبیت، احساس گناه، فکر خودکشی که تکرار می‌شود » ( شاملو، 1383، ص 178 ).

« اختلال افسردگی اساس با یک یا چند دوره اساسی ( یعنی حداقل دو هفته خلق افسرده یا از دست دادن علاقه، به اضافه حداقل چهار علامت دیگر از افسردگی مشخص می‌شود » ( یرامی،1378، ص 106 ).

« حالت غمزدگی، فقدان علاقه تقریباً به تمام فعالیتها، تغییرات روانی حرکتی، فقدان انرژی اشکال در خواب رفتن، احساس گناه و خود ملامتگری، مسائل مربوط به تمرکز و افکار مکرر درباره مرگ یا خودکشی » ( آزاد، 1378، ص 57 ).

مانی یا شیدایی :

در فرهنگ جامع لغات روانشناسی و روانپزشکی مانی به معنی « اختلال خلقی که با سر خوشی، بیقراری، بیش فعالی ، تحریک پذیری مفرط و تفکر و گفتار سریع ( پرش افکار ) مشخص می‌باشد ؛ مشخصه مرحله مینک اختلال دو قطبی است » کاپلان و سادوک 1374، ص 325 ).

در فرهنگ لغت دهخدا درمانی یا شیدایی به معنی « نادر است که از ندرت است که بی همتا و بی مثل و یکه و تنها باشد و همچنین به معنی دیوانگی، به آشفتگی گرابیدن است » ( دهخدا، 1377، جلد 3، ص 821 ).

« در این حالت، رفتار شخص مبتلا به مانی شامل خوشحالی زیاد، سرحال بودن شدید، سرعت در تفکر، تکلم و حالت هیجانی توأم با حرکات زیاد جسمی » ( شاملو، 1383، ص 113 ).

هنجاریابی :

هنجاریابی آزمون یعنی « همسان کردن روش کار برای اجرا و نمره گذاری آزمون » ( آناستازی، 1379، ص 25 ).

تبدیل کردن مجموعه ای از نمرات خام به صورتی که منجر به تشکیل توزیعی با شکل تقریبی نرمال شود ( ربر، 1378، ص 152 ).

یکی از مراحل اصلی در استاندارد کردن آزمودنیها وابسته به فرهنگ است (سیف،1383،ص 392).

نرم یا هنجار :

در لغت نامه روانشناسی هنجار به این معنی است که « آنچه باید به منزله انکار یا به منزله قاعده در نظر گرفته شود، استاندارد یا ارزش که معرف یک گروه است » ( دادستان، راد، 1365، ص 357 ).

نرم یا هنجار عبارت است از « متوسط عملکرد گروه نمونه ای از آزمودنیها که به روش تصادفی از یک جامعه تعریف شده انتخاب می‌شود » ( شریفی، 1373، ص 231 ).

« میانگینهایی که از اجرای یک آزمون در گروههای بسیار وسیع بدست می‌آید » ( گنجی، 1377، ص 173 )

روایی :

« روایی یعنی این که آزمون باید چیزی را اندازه بگیرد که برای اندازه گیری آن ساخته شده است»

( گنجی، 1377، ص 124 ).

در تعریف سنتی گفته می‌شود روایی آزمون عبارت است از « میزان کارایی که برای اندازه گیری خصیصه ای که به منظور اندازگیری آن خصیصه ساخته شده است » ( شریفی، 1373، ص 211 ).

« روایی اصطلاحی است که به هدفی که آزمون برای تحقق بخشیدن به آن درست شده است اشاره می‌کند » ( سیف 1381، ص 251 ).

پایایی یا اعتبار :

« پایایی یک وسیله اندازگیری به دقت آن اشاره می‌کند. یک آزمون در صورتی دارای پایایی است که اگر آن را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار به گروه واحدی از افراد بدهیم نمرات حاصل از این چندین بار اجرا نزدیک به هم باشند » ( سیف، 1381، ص 272 ).

« اعتبار به این معنی است که نتایج اجراهای متوالی آن، ثبات یا پایایی داشته باشند » ( گنجی، 1380، ص 94 ).

« اعتبار آزمون به دقت اندازگیری و ثبات و پایایی آن مربوط می‌شود » ( شریفی، 1373، ص 185 ).

تعاریف عملیاتی واژه‌ها و مفاهیم :

افسردگی :

در این پژوهش منظور از افسردگی نمره ای است که فرد در آزمون افسردگی ماریاکواس بدست می‌آورد می‌باشد در صورتی که نمره اش بالاتر از 2. باشد فرد افسرد تلقی خواهد شد.

روایی :

در این پژوهش منظور از روایی محاسبه میزان روایی آزمون افسردگی ماریاکواس از طریق روایی ملاک می‌باشد.

پایایی :

در این پژوهش منظور از پایایی محاسبه میزان ثبات یا پایایی نمرات حاصل از اجرای آزمون افسردگی ماریاکواس از طریق روش دو نیمه کردن آزمون می‌باشد.

سؤالات تحقیق :

1 ) آیا آزمون افسردگی ماریاکواس از روایی لازم برای اجرا در جامعه مرجع مورد نظر برخوردار می‌باشد؟

2 ) آیا آزمون افسردگی کودکان ماریاکواس از پایایی لازم برای اجرا در جامعه مرجع مورد نظر برخوردار می‌باشد ؟

فرضیه‌های تحقیق :

1 ) بین میزان افسردگی نوجوانان متعلق به خانواده‌های پرجمعیت و کم جمعیت تفاوت معنی دار وجود دارد.

2 ) بین میزان افسردگی نوجوانان متلق به خانواده‌ها با تحصیلات پدر بالا و پایین تفاوت معنی دار وجود دارد.

3 ) بین میزان افسردگی نوجوانان با مشاغل مختلف پدر تفاوت معنی دار وجود دارد.

4 ) بین میزان افسردگی نوجوانان با جایگاههای مختلف فرزندی تفاوت معنی داری وجود دارد.

5 ) بین میزان افسردگی نوجوانان پسر و دختر تفاوت معنی دار وجود دارد.

6 ) بین میزان افسردگی نوجوانان شهری و روستایی تفاوت معنی دار وجود دارد.

7 ) بین میزان افسردگی نوجوانان متعلق به گروههای سنی مختلف تفاوت معنی دار وجود دارد.

8 ) بین میزان افسردگی نوجوانان دارای مادران شاغل و غیرشاغل بودن تفاوت معنی دار وجود دارد.

«فهرست مطالب»

عنوان مطالب صفحه

فصل اول :

مقدمه............................................................................................................................ 3

بیان مسأله....................................................................................................................... 6

اهداف تحقیق................................................................................................................ 7

اهمیت و ضرورت تحقیق............................................................................................... 8

تعریف عملیاتی واژه ها.................................................................................................. 8

فرضیه............................................................................................................................. 8

فصل دوم :

پیشینه تحقیق................................................................................................................ 11

رویکردهای نظری به اضطراب..................................................................................... 12

نظریه روانکاوی........................................................................................................... 12

نظریه رفتارگرایی......................................................................................................... 12

سندرم افسردگی اضطراب........................................................................................... 13

اختلالات اضطرابی...................................................................................................... 19

نتایج مشکلات روش شناسی........................................................................................ 24

اختلالات افسردگی...................................................................................................... 25

اختلالات اضطرابی...................................................................................................... 26

اضطراب منتشر............................................................................................................. 28

روان نژندی ها............................................................................................................. 30

انواع اضطراب.............................................................................................................. 30

فصل سوم :

روش تحقیق................................................................................................................ 40

جامعه.......................................................................................................................... 41

حجم نمونه (تعیین حجم نمونه) ................................................................................... 42

ابزار گردآوری اطلاعات.............................................................................................. 43

روش گردآوری اطلاعات............................................................................................ 44

روش آماری................................................................................................................ 44

فصل چهارم :

محاسبات آمار توصیفی................................................................................................ 47

تعیین جدول ضریب همبستگی..................................................................................... 47

محاسبه فرمول آماری T استیودنت............................................................................... 48

آزمون فرض (فرضیه) ................................................................................................. 49

بحث و نتیجه گیری

فصل پنجم :

نتیجه گیری................................................................................................................. 51

محدودیت های تحقیق................................................................................................. 52

پیشنهادات.................................................................................................................... 52

منابع و مأخذ................................................................................................................ 53

ضمائم و پیوست ها...................................................................................................... 54

فصل اول

مقدمه

بیان مسأله

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهداف تحقیق

فرضیه‌ها

تعاریف عملیاتی واژه ها

مقدمه :

اضطراب[1] اساس همة هیجانات است. آیودن[2] عصر حاضر را عصر اضطراب نامیده است. پیچیدگیهای جاری تمدن سرعت تغییرات و بی‌توجهی به مذهب و ارزشهای خانوادگی برای افراد و اجتماع ، تعارضها و اضطرابهای تازه‌ای به وجود آورده است. (کاپلان سادوک ، 1368)

درحالیکه ارائه یک تعریف از اضطراب که تمامی جنبه‌های آن را پوشش دهد بسیار مشکل است ولی هرکس می‌داند که این احساس چیست اضطراب یک احساس بسیار ناخوشایند و اغلب مبهم است که با یک یا چند احساس جسمی همراه می‌گردد درواقع اضطراب یک پاسخ به خطر یا تهدید است به منظور حمایت ارگانیزم. (پورافکاری، 1373)

اشکال اضطراب را برحسب هیجانی که نرمال یا بیمارگونه باشد مورد بررسی قرار می‌دهند بطورکلی اضطراب ممکن است سن حالت[3] و صفت‌ها[4] متقارن شود. (سیمز 1995)

حالت اضطرابی، کیفیتی از مضطرب‌بودن درحال است در این زمان خاص و واکنشی است شرایط تحریک‌آمیز محیط و ماهیت انتقال دارد اضطراب صفتی یک گرایش بلندمدت است که ممکن است تمام دورة زندگی را در برگیرد که معمولاً با اختلال شخصیت اضطراب همراه است. (سیمز 1995)

بطورکلی استرس‌آمیز تلقی‌شدن یک حادثه ، بستگی به ماهیت حادثه و نیز چاره‌ها و دفاع‌ها و مکانیسم‌های مقابله‌ای شخصی دارد که همة اینها با ایگو (خود، نهاد) در ارتباط هستند انتزاعی جامع که به فرآیندهای ادراک تفکر و عمل شخص به حوادث برونی و سائق‌های درونی اطلاق می‌شود.

اگر ایگو شخص عملکرد مناسب داشته باشد شخص در تعادل سازگارانه با دنیای برون و درون خود خواهد بود اگر عملکرد ایگو مناسب نبود و عدم تعادل ادامه یابد شخص دچار اضطراب خواهد شد. (کاپلان ، 1368)

اضطراب در سه سیستم جداگانه خود را نشان می‌دهد که عبارتند از سیستم :

روانی ـ فیزیولوژیکی و رفتاری که در نهایت هدف آنها حمایت از ارگانیزم می‌باشد یکی از پیامدهای این سه بعد این است که می‌توانند با هم ترکیب شوند و در سطح اضطرابی که افراد تجربه می‌کنند تغییرات وسیعی ایجاد کنند. (تیلور ، 1953)

اضطراب زمانی ناهنجار است که شدت آن مانع تحقق اهداف شخصی یا ارتباطات بین فرد می‌شود یا باعث درجات بالایی از ترس و درد شود. در چنین سطحی از شدت اضطراب به صورت اختلالات اضطرابی درنظر گرفته می‌شود بنابراین یک اختلال اضطرابی با شدت سطح اضطرابی که فرد تجربه می‌کند استمرار و تضعیف ، فرد مشخص می‌شود. (فاپولی ـ گیلبرا ایروتبس ، 1988 ، به نقل از کاردوجی 1998)

مطالعات اخیر نشان می‌دهند که اختلالات اضطرابی شایع‌ترین اختلالات روان‌پزشکی را تشکیل می‌دهند و تشخیص زود و به موقع اختلالات اضطرابی می‌تواند به درمان مؤثرتر و پیامدهای مثبت درمان این اختلالات منجر شود. امروزه ابزارهای تشخیصی مختلف در سراسر دنیا به منظور تسریع روان‌درمانی بوجود آمده است و کاربرد بالینی فراوانی دارند که برخی از این ابزارها در ایران نرم شده و قابل استفاده می‌باشند در این تحقیق سعی شده با استفاده از ابزارهای تشخیصی شناخته شده جهت تسهیل در تشخیص گامی برداشته شده باشد که در روند درمانی بهتر مؤثر واقع شود.

بیان مسأله :

اضطراب هسته مرکزی و نشانة اصلی اغلب اختلالات روانی محسوب می‌شود و همانطور که در بیماریهای جسمانی درد نمایندة وجود بیماری است در بیماریهای روانی اضطراب نشانگر وجود مشکل می‌باشد.

اضطراب یک وضعیت شایع در زندگی است و در شکل طبیعی خود انگیزة حرکت محسوبمی‌شود ولی در حالت فرضی و مزمن در سیستم شناختی ـ عاطفی فرد واردمی‌شود و انفعالات ، عواطف، واکنش‌ها ، شناخت و ادراک را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد تحقیقات مختلفی در زمینه مفهوم اضطراب و اختلالات اضطرابی انجام شده است و به عنوان نمونه ، تحقیقات الکین و برنات[5] (1987) که موفق شدند صفات پنهانی از بیماران روان‌تنی از جمله الکی تایمر را براساس پاسخگویی به رورشاخ تشخیص دهند و همچنین تحقیقات وسیعی که در کشور‌های کانادا ، سوئیس و فرانسه در ارتباط با اضطراب و آزمون رورشاخ انجام گرفته که بطورکلی نتایج نشان دادند پاسخگویی افراد اضطرابی و افراد عادی به این آزمون تفاوت معناداری دارد.

در همین رابطه‌ این نکته نیز قابل بررسی است که آیا بین اضطراب دختران و پسران رابطه وجود دارد ؟

اهداف تحقیق :

اضطراب از هر نوع و از هر عامل و پدیده ای در زندگی انسانی همواره موجب رکود فعالیت ها و کاستی تلاش ها و کم شدن بهره وری و حتّی انحراف از نتایج عملکرد افراد انسانی است.

اضطراب اگر فقط در حد استارت و انگیزش حرکت و فعالیت رُخ دهد اتفاقاً بسیار ارزشمند است و امّا اگر از حد خود خارج شود، موجب کاهش فعالیت ها و انحراف از اهداف و تعرّق دست و پا و تپش قلب و لرزش دست و پا در حالت جسمانی و کم خلقی و بدخلقی افراد و بدبینی و احساس حقارت در خود در جنبه شناختی و حتی پایین آمدن عزت نفس و اعتماد در افراد می گردد. فلذا هدف اصلی تحقیق عبارت است از :

(فرضیه)

مقایسه اضطراب دانش آموزان دختر و پسر سوم راهنمایی منطقه کرج می باشد.

اهمیت و ضرورت پژوهش :

نظر به اینکه علائم اضطرابی در تمامی اختلالات روانی مشهود است و در بعضی موارد باعث پوشیده‌شدن تابلوی واقعی بیماری می‌شد و از طرفی درمان مناسب بر پایة تشخیص صحیح قرار دارد بنابراین اجرای چنین پژوهشی از اهمیت بسزایی برخوردار است براساس اطلاعات موجود تحقیقاتی در زمینة اضطراب انجام داده‌ایم.

اهمیت پژوهش :

جهت استفاده از نتایج پژوهش در کمک مشاوره‌ای به دختران و پسران است.

تعریف عملیاتی :

در فرد مضطرب بالا : در این پژوهش فرد مضطرب بالا براساس چارک بالای نمرات نمونه‌ها در آزمون سنجیده می‌شود.

فرد مضطرب پائین : به کسانی اطلاق می‌شود که در آزمون اضطراب کتل در چارک پائین نمرات قرار دارند.

نروز‌ها : عبارت از یک اختلال روانی است که عملکرد‌های اصلی شخصیت را دربرنمی‌گیرد و فرد به آن آگاهی دارد. از انواع بسیار رایج و شناخته شده نروز می‌توان اضطراب، وسواس ، ترسهای مرضی و هیستری را نام برد.

افراد نوروتیک در مجموع تعدادی ویژگی مشترک دارند مثلاً خود را ناراحت احساس می‌کنند نقش اجتماعی خود را زیاد می‌برند در مقابل دیگران حالتی پرخاشگری دارند. یا برعکس پرخاشگری آنها متوجه خود آنهاست خوابهایشان اختلال دارد. روابط جنسی آنها مختل است (سردمزاجی ـ ناتوانی و ...) و بسیار خسته هستند. (روانشناس عمومی دکتر حمزة گنجی)

فرضیه‌ها :

1ـ اضطراب دانش‌آموزان دختر بیشتر از دانش‌آموزان پسر است.

بین اضطراب دانش آموزان دختر و پسر سوم راهنمایی منطقه کرج تفاوت معنی داری وجود دارد.

فصل دوم

ادبیات و پیشینة تحقیق

پیشینة تحقیق :

یکی از زمینه‌های جدید روانشناسی مرضی بخصوص از جنگ جهانی دوم تاکنون قلمرو اختلالات اضطرابی است بررسیهای اخیر نشان داده‌اند که اختلالات اضطرابی واجد بیشترین فراوانی در سطح کل جمعیت هستند.

اگرچه اضطراب در وهلة اول بخصوص در قالب اضطراب بزرگسال پدیده‌های رایج شناخته شده و فراگیر به نظر می‌رسد اما بررسی گام به گام آن از حد کودک شیرخواره و در طول مراحل کودکی و نوجوانی نشان‌دهندة اهمیت و وسعت این اختلال و تنوع شکل‌گیری و گوناگونی نشانه‌های آن است تا جائیکه برای پاره‌ای از مؤلفان رفتارهای مرضی را می‌توان به منزلة انواع راه‌حل‌هایی دانست که کودکان در مقابل اضطراب اتخاذ می‌کنند. (آژوریاگرا 1982 ، به نقل از دادستان 1370).

به طورکلی واژه اضطراب به معنای گوناگونی مطرح شده است در لغت پریشانی، سرآسیمگی و بی‌تابی است اضطراب مفهوم جدیدی نیست حتی در آثار مصریان باستان نیز از آن سخن رفته است. (بک 1971)

واژة Anxiety مشتق از کلمة انکسیویس[1] است که در سالهای 1925 به معنی بی‌قراری و پریشانی به کار رفته است. ( به نقل از بخشانی 1372)

پس در آخر می‌گوئیم که اضطراب نتیجة رویدادهای مهم و نامشخصی است که امکان دارد فرد در آینده با آنها مواجه شود اضطراب جنبه‌ انتظاری دارد. (جمالفر 1373)

رویکردهای نظری به اضطراب :

اضطراب هیجانی است که حداقل در شکل زودگذر و معمولی آن به وسیلة هر انسانی تجربه شده است برای توصیف ماهیت اضطراب نظرات بسیاری مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

نظریة روانکاوی :

فروید در دو نوبت به تدوین نظریة اضطراب پرداخته است با راول در نخستین آثارش اضطراب را نتیجة مستقیم سرکوبی دانسته است این مکانیزم براساس بیرون‌راندن تجسم گشاننده‌ای به خارج از میدان هوشیاری، موجب می‌شود که بخشی از لیبیدو (Libido) به کار گرفته نشود و همین بخش است که بلافاصله تبدیل به اضطراب می‌گردد : اضطراب اختلالات روانی یک محصول لیبدو است همچنانکه سرکه محصول شراب است. (فروید 1905 به نقل از کاپلان 1368)

پس این موضع‌گیری فروید مبتنی بر این اصل است که هنگامیکه سیستم عصبی در مقابله با تحریکهای بسیار شدید ناتوان است اضطراب متجّلی می‌شود.

نظریه رفتارگرایی :

طبق نظریه‌های رفتاری اضطراب یک واکنش شرطی در مقابل محیطی خاص است.

(کاپلان 1368) به عبارت دیگر یک پاسخ آموخته شده به محرک ویژه‌ای است که به ارگانیزم هشدار می‌دهد حادثه‌ای ناخوشایند در شرف وقوع است و باید در انتظار وقوع ناراحتی بود (ماور 1950) .

ابزارهای سنجش اضطراب :

1ـ تکنیکهای عینی

2ـ تکنیکهای فرافکنی

جامعه آماری :

جامعه مورد مطالعه و پژوهش ما تشکیل شده از دانش‌آموزان دختر و پسر دورة سوم راهنمایی با درنظرگرفتن تعداد افراد خانواده و سن پدر و مادر ، شغل پدر و مادر.

تعریف نمونه :

اعضاء نمونه شامل دو گروه دختر و پسر دورة سوم راهنمایی می‌باشند که براساس نمرات اضطراب آنهاست و از تست اضطراب کتل انتخاب شده است.

نمونه و روش نمونه‌گیری :

جمعیت نمونه شامل 15 نفر دختر و 15 نفر پسر بوده است با سن 13 ، 14 ، 15 ، 16 است.

روش تجزیه و تحلیل داده‌ها :

در این روش داده‌های به دست آمده با استفاده از آزمون t , z مستقل مورد تجزیه قرار می‌گیرد.

سندرمهای افسردگی و اضطراب :

هدف ما در این فصل توصیف نظامهای فعلی طبقه بندی اضطراب و افسردگی به منظور تعیین قلمرو اختلالهایی است که در این جا به آنها اشاره می کنیم.

وسعت و قلمرو مسأله :

شیوع افسردگی : به نظر می رسد اضطراب و افسردگی هر دو از اختلالهایی هستند که عموم مردم و درمانجویانی که به درمانگاه مراجعه می کنند به طور مشترک از آنها شکایت دارند. براساس مطالعاتی که در اروپا و ایالات متحده آمریکا انجام شده، برآورد شده است که بین 9 تا 26 درصد زنان و 5 تا 12 درصد مردان در طول زندگی خود یک بیماری افسرده ساز عمده داشته اند. همچنین برآورد شده است که بین 5/4 تا 3/9 درصد زنان و 3/2 تا 2/3 درصد مردان در برهه ای از زمان به این اختلال دچار هستند. بنابراین زنان دو برابر بیشتر از مردان به افسردگی دچار هستند و این نسبت در جمعیتهای بالینی نیز گزارش شده است. این عدم تجانس در شیوع افسردگی مخصوصاً در گروههای سنی جوانتر صدق می کند. همچنین احتمال بهبود افسردگی در این اشخاص نسبت به افراد مسن تر بیشتر است و نیز احتمال تجربه مجدد بیماری در آنها کمتر می باشد (روبینز[2] و همکاران، 1984 ؛ بلاکر[3] و کلار[4]، 1987 ). مطالعات متعددی که بر روی بیماران مراجعه کننده به پزشکان عمومی انجام نشان می دهند که شیوع افسرده اساسی در حدود 5 درصد است (هوپر[5] و همکاران، 1979 ؛ بلاکر و کلار ، 1987 ) و این میزان سبب شده که اختلال افسردگی یکی از شایعترین مشکلات بالینی پزشکی عمومی تلقی گردد. تخمین زده می شود که تنها در حدود ده درصد بیماران مراجعه کننده به پزشکان عمومی که دچار افسردگی هستند به خدمات روان پزشکی ارجاع داده می شوند.

شیوع حالات اضطرابی : در مورد اضطراب مارکس[6] و لیدر[7] با بررسی 22 مطالعه انجام شده در این زمینه برآورد کرده اند که تقریباً سه درصد جمعیت عمومی به حالت اضطراب دچار هستند. گزارش شده است که در بین آنهایی که از مراقبتهای اولیه استفاده می کنند یعنی مراجعه کنندگان به پزشک عمومی شیوع حالات اضطراب بیشتر از افسردگی است. کدوارد[8] و کوپر[9] (1969) گزارش می کنند که 27 درصد بیمارانی که با علائم روانی به پزشکان عمومی خود مراجعه می کنند دچار حالت اضطرابی هستند. با این حال، شیوع اختلالهای اضطرابی در کار روان پزشکی کاهش یافته است. یکی از دلایل آن این است که پزشکان عمومی معمولاً تمایل دارند بیماران مضطرب را خودشان با استفاده از داروهای بنزودیازپین درمان کنند. و در مواردی این قبیل بیماران به روان پزشک ارجاع داده می شوند که دچار اضطراب مزمن هستند. در عین حال، الگوی ارجاع بیماران دچار اختلالهای اضطراب به خدمات روان پزشکی در حال تغییر است زیرا درمانهای روانشناختی اخیراً بر درمان با دارو ترجیح داده می شوند و همچنین وابستگی فزاینده و داروهای بنزودیازپین سبب اجتناب از آنها شده است. وایسمن[10] و میرز[11] (1978) گزارش داده اند که بیشتر از هشتاد درصد افراد مبتلا به اختلال اضطراب منتشر در طول زندگی خود اختلال هراس سا فوبی را داشته اند و 39 درصد بیماران مبتلا به فوبی دچار اختلال وحشتزدگی شده اند. بنابراین همانند افسردگی، اضطراب توأم با حملات وحشتزدگی یا بدون این حملات یکی از شایعترین حالات آسیب شناسی روانی محسوب می گردد.

تشخیص

اختلالهای افسرده ساز :

طبقه بندی اختلالهای افسرده ساز سبب بحثهای طولانی مدت شده است. سؤال اصلی این است که آیا تظاهرات مختلف بیماری از نظر کمی (بر حسب شدت) یا کیفی (بر حسب ماهیت بیماری) متفاوتند. بحثهای اولیه مبتنی بر توصیفهای مفصل پدیدار شناسی بیماران بوده و سپس با ظهور کامپیوتر بحثها حول مسأله تحلیلهای چند متغیری درجه بندی های علائم در گروه وسیعی از بیماران دور می زده است. بحث اصلی به صورت نمودار در شکل 1 ارائه شده است.

الگوی ابعادی، الگوی بیماری ناپیوسته :

در حالی که هر دو الگوی ارائه شد در شکل 1 امکان وجود یک گروه روان پریش و یک گروه روان رنجور وجود دارد طرفداران الگوی ابعادی معتقدند که اکثریت بیماران در قسمت میانی دو بعد روان پریش و روان رنجور قرار دارند، در حالی که طرفداران الگوی بیماری ناپیوسته معتقد به یک توزیع دونمایی[12] هستند، یعنی تنها تعداد محدودی از بیماران در قسمت میانی ناحیه افسردگی قرار دارند. مطرح کردن نظریه های مختلف در این جا مناسب نیست (کندل 1976). در عوض ما ملاکهای تشخیص اصلی مورد استفاده در مطالعات بالینی و پژوهشی را تعریف و مشخص می کینم، به طوری که بتوانیم گروه بیمارانی را که به شناخت درمانی پاسخ می دهند تعیین نمائیم.

جدول 1 نشان می دهد که بیماری افسردگی می تواند بر کارکردهای مختلف با وسعت مختلف زیاد تأثیر بگذارد. در تمام بیماران افسرده، تعدادی یا تمام علائم فوق با شدتهای مختلف مشاهده می شود و همچنین بعضی از این بیماران علائم واضح روان پریشی را به صورت هذیانها[13] و توهمات[14] نشان می دهند. این هذیانها گاهی اوقات تحت عنوان «هذیانهای کامل» توصیف می شوند، یعنی بر خلاف هذیانهای «از هم پاشیده » بیماران اسکیزوفرنیایی در زمینه خلق بیمار قابل شناسایی هستند.هذیانها نوعاً هذیانهای پشیمانی یا توبه نامیده می شوند و در رابطه با مووضعاتی نظیر احساس گناه، بیماری، فقر و مرگ هستند. توهمها که نادرتر هستند معمولاً در رابطه با موضوعاتی مانند خود مقصر بینی و تقبیح خود هستند.

جزئیات:

توضیحات: فصل دوم پژوهش کارشناسی ارشد و دکترا (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)

همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه

توضیحات نظری کامل در مورد متغیر

پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه

رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب

منبع : انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)

فهرست مصالب وتوضیحات فایل

-1- مقدمه.......................................... 13

2-2- تعریف افسردگی................................. 15

2-3-علائم و نشانه های اختلالات افسردگی................ 15

2-4- همه گیر شناسی اختلالات افسردگی.................. 16

2-5- انواع افسردگی................................. 16

2-6- سبب شناسی اختلالات افسردگی...................... 17

2-6-1- عامل ارث.................................... 17

2-6-2- عوامل زیست شناختی........................... 17

2-6-3- عوامل روانی – اجتماعی....................... 18

2-6-4- عوامل شخصیتی................................ 19

2-6-5- بیماری های جسمی............................. 19

2-7- افسردگی و وضعیت اجتماعی ...................... 20

2-8- سیمای بالینی افسردگی در بیماران............... 20

2-9- صرع........................................... 20

2-10-تعریف صرع..................................... 21

2-11- تعریف حمله های صرع........................... 22

2-12- انواع حمله های صرع........................... 22

2-13- تاریخچه بیماری صرع........................... 23

2-14- سبب شناسی صرع................................ 24

2-15- آسیب شناسی روانی در صرع...................... 24

2-16- علل ایجاد صرع................................ 25

2-17- اختلال افسردگی با صرع......................... 25

2-17-1- افسردگی قبل از حمله........................ 26

2-17-2- افسردگی حین حمله........................... 26

2-17-3- افسردگی بعد از حمله........................ 26

2-17-4- افسردگی بین حمله........................... 26

2-18- تأثیر اختلال افسردگی بر زندگی افراد مصروع .... 26

2-19- آسیب شناسی .................................. 27

2-20- خودکشی در صرع................................ 28

2-21- پیشینه پژوهش................................. 28

2-21-1-تحقیقات انجام شده در خارج از کشور........... 28

2-21-2-تحقیقات انجام شده در داخل کشور.............. 30

مبانی نظری افسردگی

2-1- مقدمه

ارتباط میان تن و روان از زمان های دور یعنی از 10000 سال پیش از میلاد مورد توجه بوده است. یکی از عواملی که بر سلامت روانی تأثیر می گذارد، بستری شدن در بیمارستان می باشد که به علت تغییر در الگوی معمول زندگی واکنش های گوناگونی را به دنبال دارد. گاهی بستری شدن، می تواند سبب افزایش
واکنش های روانی فرد شود. افسردگی و اضطراب از شایع ترین اختلال های روانی هستند که افراد و جوامع را در سرتاسر جهان تحت تأثیر قرار می دهند. بررسی های گوناگون درباره میزان شیوع افسردگی و اضطراب برآورده های متفاوتی را از میزان شیوع این اختلال ها ارائه نموده است. برخی از بررسی ها میزان شیوع افسردگی را در طول عمر افراد حدود 25-10درصد گزارش کرده اند( کاپلان، سادوک،1994).

گروه دیگری میزان شیوع افسردگی را در مردان 16-6/2درصد و در زنان 24-7/6درصد گزارش نموده اند ( بروکینگ^[1]، ریتر^[2] و توماس^[3]، 1992). هم چنین میزان شیوع اضطراب و افسردگی در سطح جامعه به ترتیب18-14درصد و میزان شیوع اضطراب و افسردگی در مراجعین مراکز اورژانس 9-7 درصدگزارش شده است( سارتوریوس^[4]،1993).

میزان شیوع نقطه ای افسردگی در ایران،7/53-87/11درصد می باشد. زنان با شیوع 5/30درصد بیش از مردان با شیوع 2/19درصد دچار اختلال های اضطرابی می شوند( کاپلان، سادوک،1994).

در ایران نیز مطالعاتی در زمینه شیوع افسردگی در نوجوانان انجام شده است. نتایج به دست آمده از (شجاعی زاده و رضا فیانیانی، 1380) که با استفاده از مقیاس افسردگی زونگ بر روی 24 دانش آموز مقطع پیش دانشگاهی شهر کازرون به عمل آمد، نشان داد که 8/28 درصد از این دانش آموزان دارای افسردگی خفیف، 6/9 در صد دارای افسردگی متوسط،3/3 درصد دارای افسردگی شدید و 3/1 درصد دارای افسردگی عمیق بودند. اگر چه تخمین حاصل از این داده ها دامنة وسیعی را در بر می گیرد، اما به هر حال افسردگی در کودکان و نوجوانان یک معضل بهداشت روانی مهم است که در حال گسترش و شیوع است. این در حالی است که تلاش های صورت گرفته با درمان این مشکل متناسب نبوده است.(علاقه بندراد و فرهی،1380).

^1.Brooking

^2.Ritter

³Thomas

^4.Sartorious