*مقاله درمورد باکتری*

تاریخچه

زمانی مردم گمان می‌کردند که غذای مانده به‌این دلیل خراب می‌شود که به قارچ و میکروب (باکتری) تبدیل می‌شوند. لویی پاستور(1822-1895)، دانشمند فرانسوی، نشان داد که غذا را میکروب‌های موجود در هوا فاصد می‌کند نه تغییر ماهیت آن. وی غذای تازه پخته شده را در دو ظرف شیشه‌ای تمیز گذاشت؛ در یکی را بست و در دیگری را باز گذاشت تا هوا وارد آن شود، فقط غذای ظرف در باز فاسد شد.

پریسا سیاهسنگی

بعضی از باکتری‌ها به صورت انفرادی و برخی از اقسام کروی به صورت گروهی (دو تا دو تا، ریشه‌ای و خوشه‌ای) زندگی می‌کنند.‌این نوع زندگی گروهی را کلونی می‌گویند. کلونی بعضی از اقسام باکتری‌ها چنان بزرگ است که با چشم دیده می‌شود. کلونی باکتری‌ها از لحاظ شکل و رنگ فرق دارند و حتی از روی آن، می‌توان باکتری را شناسایی کرد.

تغذیه:

همة‌جانداران برای انجام فعالیتهای حیاتی، به ماده و انرژی نیاز دارند. از‌این‌لحاظ، بین جانداران کامل مانند شما و یک باکتری ساده فرقی وجود ندارد. غذا، دارای ماده و انرژی است. باکتریها از لحاظ نوع گرفتن غذا و استفاده از آن، بسیا مختلف اند. بعضی، غذای خود را می‌سازند و برخی، به غذایی که توسط جانداران دیگر ساخته شده وابسته اند. حتی نوع استفاده از انرژی موجود در غذا هم در‌این جانداران مشابه نیست.

بعضی از باکتری‌ها اتوتروف هستند، یعنی می‌توانند غذای خود را بسازند. گروهی از باکتری‌های اتوتروف به کمک نور خورشید غذاسازی می‌کنند به‌این گروه فتوسنتز کننده می‌گویند. گروهی دیگر بدون استفاده از انرژی نور کار غذا سازی را انجام می‌دهند. به‌این گروه شیمیوسنتز کننده می‌گویند.‌این باکتری‌ها انرژی لازم برای غذاسازی را از مواد شیمیایی مانند گوگرد، آهن یا نیتروژن می‌گیرند.

بیشتر باکتری‌ها هتروترف هستند. جانداران هتروترف انرژی لازم را از غذایی می‌گیرند که توسط جانداران دیگر ساخته شده است‌این جانداران، نمی‌توانند غذاساز باشند، باکتری‌های هتروترف مواد غذایی خود را در خارج سلول گوارش می‌دهند، سپس مواد گوارش یافته، که به ذرات کوچکتری تبدیل شده اند، وارد سلول می‌شوند.

بعضی از باکتری‌های هتروترف ساپروفیت اند. ساپروفیت، جانداری است که از بقایای بدن موجودات زنده تغذیه می‌کنند. باکتری‌هایی که روی برگهای ریخته شده از درختان، یا مواد غذایی خود ما زندگی می‌کنند، از‌این جمله اند.

گروهی از باکتری‌های هتروترف انگل هستند. انگل، موجودی است که در داخل یا روی بدن یک جاندار دیگر به سر می‌برد و غذای خود را از بدن آن می‌گیرد. باکتری‌هایی که باعث پوسیدگی دندان،‌ایجاد جوش یا بیماری‌های مختلف در بدن ما می‌شوند، از‌این قبیل اند.

گرفتن انرژی از غذا: همه جانداران، چه اتوترف باشند و چه هتروترف، انرژی لازم را از غذا می‌گیرند. اما راه انجام‌این کار در آنها مشابه نیست. مثلاً، گروهی از باکتری‌ها به کمک اکسیژن هوا تنفس می‌کنند. اکسیژن، با غذا که به صورت ماده قندی است، ترکیب می‌شود و در نتیجه، انرژی نهفته در غذا آزاد می‌شود.

گروهی دیگر از باکتری‌ها ، انرژی غذا را از راه تخمیر به دست می‌آورند. تخمیر هم در واقع نوعی تنفس است که به اکسیژن هوا نیازی ندارد. در‌این فرایند، همة انرژی موجود در غذا آزاد نمی‌شود یعنی از تنفس معمولی، کمتر انرژی حاصل می‌آورد. در فرآیند تخمیر، باکتریها ماده‌ی قندی را فرآورده‌های مختلفی تبدیل می‌کنند که اسید و الکل از آن جمله است. از قدیم در کشور ما برای تهیه سرکه، از همین فرایند استفاده می‌شده است، تهیه ماست هم با روش تخمیر صورت می‌گیرد.

تولید مثل

یک باکتری در فاصلة 20 دقیقه به حداکثر رشد خود می‌رسد و قادر به تولید مثل می‌شود. روش تولید مثل باکتری‌ها، تقسیم دوتایی است، در شرایط مساعد محیطی، باکتری با سرعت عجیبی تکثیر حاصل می‌کند. مثلاً یک باکتری بعد از 20 دقیقه به دو باکتری تبدیل می‌شود و 20 دقیقه بعد، از آن دو باکتری، چهار باکتری به وجود می‌آید و به همین نحو ادامه می‌یابد.

اگر‌این روش تکثیر باکتریها تا 24 ساعت ادامه یابد، از یک باکتری توده‌ای از باکتری‌ها به وزن 2000 تن به وجود خواهد آمد! البته عملاً چنین اتفاقی نمی‌افتد، زیرا آب و مواد غذایی لازم به زودی در محیط زندگی آنها تمام می‌شود و باکتری‌ها دیگر قادر به تولید مثل نخواهند بود. در ضمن، وقتی که جمعیت باکتری‌ها زیاد می‌شود، موادی از قبیل: الکل، اسید و … ترشح که برای خودشان مضر است. تجمع‌این مواد در محیط، خود سبب کاهش میزان تولید مثل باکتری‌ها خواهد بود . حتی زمانی فرا می‌رسد که میزان مرگ و میر بیش از میزان تولید مثل می‌شود.

هاگ سازی راهی برای زنده ماندن:

بیشتر باکتری‌ها در محیطی بهتر زنده می‌مانند که علاوه بر دارا بودن غذا، گرم و مرطوب نیز باشد در غیر‌این صورت باکتری می‌میرد. اما بعضی از باکتریها در شرایط نامساعد،‌هاگ درونی می‌سازند.‌هاگ درونی شامل پوسته‌ای سخت است که در داخل دیوارة باکتری تشکیل می‌شود. مواد سلولی باکتری در داخل‌این پوسته محفوظ می‌مانند و در برابر گرما، خشکی هوا و انجماد، از بین نمی‌روند.‌هاگ درونی می‌تواند سالها باقی بماند و تا هنگامی‌که دوباره شرایط محیط مناسب شود، باکتری را زنده نگه می‌دارد. در‌این حال، دیوارة محکم پاره می‌شود و باکتری زندگی تازه‌ای را از سر می‌گیرد.