مقدمه

بارها از صدای بوق خودرو یا سر و صدای بیش از اندازه یک موتور سیکلت که با سرعت از کنارمان رد می شود، از جا پریده ایم.

انگار دیگر شنیدن تمام این صداهای ناهنجار برایمان عادی شده است و تمامی این آلودگی های صوتی، دیگر بخشی از زندگی روزمره مان است که هرگز خیابان های شهر را ترک نمی کنند.

بررسی نتایج مطالعات در یکی از فرودگاه های آلمان نشان می دهد که سلامت کودکان ساکن در مناطق مجاور این فرودگاه، بیش از دیگر کودکان در معرض تهدید است.

افزایش ضربان قلب، اختلال در سیستم عصبی و رفتاری از جمله عوارض مهم آلودگی صوتی است که در ساکنان این مناطق بروز کرده است.

بررسی ها نشان می دهد؛ خودروها به دلیل تعداد و پراکندگی در سطح شهر، یکی از مهمترین عوامل آلودگی صوتی در شهرهای بزرگ به ویژه تهران هستند و در حالی که مسئولان از اجباری شدن رعایت استانداردهای آلودگی صوتی از سوی خودروسازان از سال آینده خبر می دهند، به نظر می رسد که چقدر دیر به فکر اجرای چنین استاندارد‌هایی افتاده ایم و اگرچه این مسأله باید سال ها پیش رخ می داد، اما بی شک رعایت این استانداردها از سوی بخش های مربوط به منظور حفظ سلامت شهروندان هنوز هم دیر نیست.

شرکت کنترل کفیت هوا در گزارشی اعلام کرد: اغلب شهروندان تهرانی از آلودگی صوتی رنج می برند. بررسی ها نشان می دهد بیشتر شهروندان تهرانی در مناطقی زندگی می کنند که سر و صدا در آن مناطق، بیش از استنداردهای تعیین شده است، به طور مثال در جنوب تهران علاوه بر سر و صدای ناشی از ترافیک، سر و صدای ناشی از فرودگار و راه آهن نیز این منطقه را از نظر صوتی، بسیار آلوده کرده است.

این در حالی است که گسترش روزافزون بزرگراه ها در سطح شهر، میزان این آلودگی را به مراتب افزایش می دهد، یکی از پیامدهای ناخواسته توسعه اقتصادی در جهان امروز، آلودگی محیط زیست است.

فعالیت های صنعتی و خدماتی در سطوح گوناگون با تحمیل انواع آلودگی ها بر هوا، آب و خاک همراه است که یکی از مهمترین آنها،‌ آلودگی صوتی است.

آلودگی صوتی یا به بیان ساده تر، سر و صدا تنها به معنی آزردگی خاط نیست.

اگرچه در بسیاری موارد به دلیل ویژگی آلودگی صوتی که به تدریج برای گوش انسان عادی می شود، آثار زیانبار آن جلوه ظاهری کمتری دارد. اما این آثار پنهان، تا سال ها بر روح و جسم انسان تأثیر گذار است.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) آلودگی صوتی را تهدیدی جدی برای سلامت انسان داشته است که به دلیل تنوع منابع (ترافیک، صنعت، محل کار و همجواری) یکی از گسترده ترین خطرات برای سلامت انسان به شمار می رود. در اروپا، 40 درصد جمعیت در معرض ترازهایی از صوت قرار دارند که بالقوه برای سلامت خطرناک است.

دست کم 170 میلیون اروپایی در محل زندگی شان به شدت از آلودی صوتی آزار می‌بینند. از سوی دیگر، هر ساله منابع مالی بسیاری از سوی جامعه صرف جلوگیری یا محدود کردن آلودگی صوتی می شود که اجرای قوانین و استفاده از ابزارهای اقتصادی ماند تعیین جرایم از آن جمله اند. متأسفانه منابع مالی اجتماع محدود است و از این رو، تلفیق ملاحظات مربوط به آلودگی صوتی با تصمیم گیری های اقتصادی، به اندیشه بیشتر نیاز دارد. برای اقتصاددانان این موضوع دو مشکل اساسی ایجاد می کند، اول اینکه چگونه و از چه روشی می توان آزردگی ناشی از آلودگی صوتی را ارزشگذاری کرد؟ محدودیت های این روش ها از دیدگاه های نظری، علمی و اخلاقی چیست؟ آیا این روش ها برای دانشمندان، بهره برداران و تصمیم گیران سیاسی قابل قبول است؟ آیا ارزش پولی حاصل از مطالعه را می توان به عنوان ورودی دیگر فعالیت های سیاستگذاری به کار برد و دوم اینکه کدام تصمیمات اقتصادی با استفاده از ارزش پولی آلودگی صوتی تحت تأثیر قرار می گیرند؟

آلودگی صوتی چیست؟

مقدمه

آلودگی صوتی صدای ناخواسته یا صدایی با مدت زمان، شدت یا کیفیت دیگری است که سبب آسیب جسمی یا روانی به انسان می شود. واحد انداه گیری صوت دسی بل (dB) است که یک مقیاس لگاریتمی است. هر 10 دسی بل افزایش نشانگر 2 برابر شدن تراز صوت است. واحد دسی بل در شبکه وزنیdBA بر فرکانس هایی که گوش انسان به آنها حساس است و به خوبی با ادراک انسان از بلندی صوت ارتباط دارد، تأکید می‌کند. ترازهای معمولی صوت از 30 تا 90 دسی بل است.

اجرای طرح جامع کاهش آلودگی صوت

مدیر کل دفتر بررسی آلودگی هوای سازمان محیط زیست نیز در این ارتباط گفت: سازمان حفاظت محیط زیست طرح تملک آلودگی صوتی را به تصویب رسانده است که بنابراین با داشتن ردیف بودجه ای می توان مانند طرح جامع کاهش آلودگی هوا طرح جامع آلودگی صوتی را در 7 محور اجرا کنیم.

دکتر محمدرضا منظم افزود: در این طرح، محورهای مختلفی در زمینه استانداردها، پایش مطالعات و تحقیقات و سیاست های تشویقی در نظر گرفته شده که طرح توجیه فنی آن در دست تهیه است.

وی با اشاره به اینکه تنها تصویب چنین قوانینی کافی نیست، گفت: باید تلاش شود طرح هایی که به تصویب می رسد، به بهترین شکل اجرا شوند و با تداوم آن، افق روشنی از دستاوردها را پیش رو داشته باشیم.

هزینه های زیت محیطی آلودگی صوتی

ارزشگذاری هزینه های ناشی از آلودگی صوتی و دستیابی به اعداد و ارقام پولی ناشی از آنها به گونه ای که بتواند تا حد ممکن همه انواع هزینه ها را دربر گیرد، به دلایل گوناگون حائز اهمیت است.

این کارشناس ارشد بررسی آلودگی صدا و ارتعاش سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به این که هنوز در کشور چنین بررسی هایی انجام نشده است، می گوید: د نظر داریم به زودی این طرح را با همکاری چندین مرکز علمی مانند دانشگاه ها در کشور آغاز کنیم.

وی افزود: به نظر می رسد این مسأله برای نمونه در ابتدا در تهران و بعضی از جاده های بین شهری آغاز شود و بعد بر اساس برنامه زمان بندی تداوم یابد. او با اشاره به اینکه نتایج این مطالعات در تصمیم گیری مسئولان برای اجرای طرح های عمرانی، بسیار ضروری است، ادامه داد: اولین مسأله در توجیه لزوم انجام چنین پژوهش هایی ارزیابی میزان آلودگی تحمیل شده بر جهان است.

تبدیل آثار آلودگی صوتی به اعداد و ارقام پولی در جهان امروز که پایه بسیاری مناسبات آن بر علوم اقتصادی بنا شده و فرهنگ غالب در ارزیابی و ارزشگذاری، فرهنگ اقتصادی است، میزان این آثار را ملموس تر می کند. وی گفت: از سوی دیگر، تصمیم گیری برای پروژه ها و طرح های توسعه در آینده می تواند بر پایه این ارزش پولی مورد قضاوت دقیق تر قرار گیرد. یکی دیگر از کاربردهای چنین مطالعاتی استفاده در طراحی شبکه راه هاست که در آن، علاوه بر معیارهایی چون زمان طی مسیر و کوتاه بودن آن هزینه زیست محیطی مسیر و آلودگی صوتی نیز می تواند مدنظر قرار گیرد. بوبه رژ افزود: هزینه های ناشی از آلودگی صوتی شامل هزینه های مستقیم مانند ساخت موانع صوتی، عایق بندی، اثر منفی بر قیمت خانه ها و هزینه های غیرمستقیم همچون هزینه های بهداشتی، بیمه افراد، بهره وری، استفاده کمتر از زمان های تفریح و فراغت و ناآرامی است.

روش های ارزشگذاری و محاسبه

به منظور برآورد و محاسبه این هزینه ها روش های گوناگونی مورد استفاده قرار می‌گیرد که ورودی اصلی همه انواع محاسبات به منظور کمی کردن آلودگی صوتی و تعیین ارزش پولی آن پاسخ به این سه سؤال است که چقدر آلودگی صوتی تولید می شود، چه میزان فراتر از آستانه قابل قبول است و هزینه یک واحد آلودگی صوتی چقدر است.

آثار آلودگی صدا بر انسان

مهدیه بوبه رژ، کارشناس ارزش بررسی آلودگی صدا و ارتعاش سازمان حفاظت محیط زیست می گوید، آلودگی صوتی آثار جسمی و روانی بسیاری بر انسان دارد.

شناخته شده ترین اثر جسمی آلودگی صوتی صدمه به دستگاه شنوایی است که گاه به دلیل تدریجی بودن پنهان می ماند.

وی افزود: افت موقت و دائم شنوای، وزوز گوش، پارگی پرده صماخ یا صدمه به بافت‌های متصل کننده قطعات استخوانی بخشی از این آثار است.

وی ادامه داد: علاوه بر ویژگی های صوت از جمله مدت زمان، فرکانس و شدت آن، عوامل فردی نظیر سن، جن، ضایعات سیستم انتقال گوش میانی و واکنش عضلات گوش میانی، رنگ چشم و رنگ پوست نیز در شدت بروز این گونه آسیب ها تعیین کننده است.

اثر بر اندام بینایی، سیستم تعادلی، سیستم عصبی، آثار فیزیولوژیک عمومی از جمله اثرات جسمی آلودگی صوتی و اثر ذهنی و ناراحتی های اجتماعی مثال هایی از آثار روانی آلوگی صوتی است.

ضمن آنکه تداخل با مکالمه، کاهش بازده کار و افزایش خطر بروز حوادث نیز در زمره آثار جانبی آلودگی صوتی به شمار می رود.

در روش ارزیابی مشروط که شاید مستقیم ترین راه تعیین هزینه یک ناهنجاری است، مطرح کردن سؤال های فرضی است: به عنوان مثال چقدر فرد حاضر است برای کاهش این ناهنجاری تا حد معین بپردازد یا چقدر فرد حاضر است برای جلوگیری از رویارویی با افزایش حد معینی از آن عامل بپردازد. این روش از آنجا که بر اساس پاسخ های فرضی به سؤال های فرضی است، باید با استفاده از یکی از روش های آشکار بازسنجی شود. ضمن آنکه دیدگاه افراد در مورد حقوق خود و ارزیابی آنها از مشکلات نیز سبب کاهش دقت این روش می شود.

هزینه های محاسبه شده

مطالعات گوناگونی در کشورهای مختلف در مورد هزینه های آلودگی صوتی صورت گرفته است ک برخی از آنها به نتایج بسیار جالبی دست یافته اند. نکته قابل توجه این است که با وجود روش های گوناگون محاسبه باز هم همه عوامل و تأثیرات آلودگی صوتی با استفاده از این روش ها قاب محاسبه نیست.

برای مثال با هیچ معیار و مقیاسی نمی توان درد و رنج و ناراحتی روانی ناشی از مواجهه با آلودگی صوتی را پیمانه کرد. با این حال، دقت در ارقام حاصل خالی از لطف نیست.

برای مثال محاسبه ای که در سال 1992 در نروژ انجام شده است، هزینه آلودگی صوتی را سرانه 88 تا 541 دلار در سال برآورد کرده است و هزینه های اجتماعی آلودگی صوتی در اتحادیه اروپایی (زمانی که 15 عضو داشت) 42 میلیارد یورو بود که با توجه به افزایش تعداد اعضا به 27 عضو در حال بررسی مجدد است.

هزینه های آلودگی صوتی در بخش حمل و نقل

مهم ترین منبع آلودگی صوتی به لحاظ گستردگی و نفوذ در درونی ترین لایه های زندگی، سیستم های حمل و نقل جاده ای، ریلی و راه آهن است که شاید به دلیل این اهمیت و یا امکان بیشتر کمی کردن آثار آنها، عمده بررسی های انجام شده در این زمینه بوده است.

به طور کلی در سیستم حمل و نقل جاده ای چه درون محدوده های شهری و چه خارج از آن عوامل بسیاری بر میزان صدای ناشی از ترافیک و هزینه های مؤثر آن است که نوع خودرو، سرعت ترافیک، توقف ها و شیب ها، شرایط و نوع پوشش سطحی و موانع و فاصله از آن جمله اند. منابع تولید صوت در خودروها نیز متغیر بوده و شامل شتاب موتور، تماس بین جاده و تایر، ترمز، بوق و دزدگیر است.

از این رو، میزان و آثار صوت برحسب نوع و شرایط خودرو، موقعیت و زمان متفاوت است.

در سرعت های پایین صدا بیشتر ناشی از موتور و نیروی پیش برنده و در سرعت های بالا صوت غالب صدای تماس تایر با جاده و وضعیت آیرودینامیک خودرو است.

بدیهی است که خودروهای سواری آرام تر از اتوبوس و موتورسیکلت هستند. ضمن آنکه هزینه های آلودگی صوتی در شهر بیشتر است، چرا که تعداد انسان ها بیشتر است ولی وجود یک خودرو در مناطق روستایی، اثر بیشتری نسبت به خودروی بیشتر در شهر دارد. آلودگی صوتی ناشی از حمل و نقل بر حیات وحش نیز اثر دارد که بر هزینه های زیست محیطی آن می افزاید. بر اساس پژوهش انجام شده در سال 1996 که در آن، هزینه های اجتماعی سالانه استفاده از خودروها در امریکا بر اساس داده های سال 1990-1991 محاسبه شده است، هزینه های آلودگی صوتی از 100 میلیون تا 40 میلیون دلار متغیر است.

در کانادا، هزینه سالانه آلودگی صوتی راه ها بیش از 223 مییون دلار و در ونکوور 5/0 سنت در هر کیلومتر برآورد شده است. این رقم در دانمارک 80-450 میلیون یورو در سال است.

همچنین بخشی از هزینه های آلودگی صوتی هزینه های مستقیم است. از جمله هزینه‌های مستقیم اثر بر ارزش املاک است. مطالعات انجام شده نشان داده است به ازاء هر واحد تغییر در میانگین تراز صدا در 24 ساعت در محدوده 50-60 دسی بل حدود 5/0 درصد و حدود بالای 65 دسی بل تا 8/0 درصد ارزش ملک کاهش می یابد. طبق برآوردهای دیگر، سالانه در ازای هر واحد افزایش تراز صوت 21 دلار از ارزش هر واحد مسکونی کاسته می شود. هزینه مستقیم دیگر ساخت موانع صوتی در امتداد راه هاست که در امریکا هزینه ساخت هر مایل (6/1 کیلومتر) دیواره 5/1 میلیون دلار برآورد شده است (2و6) در بخش حمل و نقل هوایی نیز برآوردهایی انجام شده که بر این اساس، هزینه ناشی از آلودگی صوتی به ازای برخاستن و فرود آمدن هر هواپیما در اروپا برحسب نوع آن حدود 150 تا 2805 یورو محاسبه شده است.

اگرچه تاکنون این گونه مطالعات در کشور ما صورت نگرفته و سوابقی جهت مقایسه با دیگر کشورها در این زمینه وجود ندارد، با این حال ارقام و موارد یاد شده می تواند چشم اندازی کلی از وضع کنونی آلودگی صوتی به تصوی بکشد. همچنین باید گفت: از دیدگاه سیاسی و سیاستگذارانه می تواند با آلودگی صوتی ناشی از منابع گوناگون با توجه به تنوع و گستردگی منابع و ارقام مربوط به هزینه های ناشی از آن دو گونه رفتار کرد: یا باید با وضع قوانین کاهش انتشار آلودگی صوتی از محصولات و خدمات به ویژه خودروها و اجزای آنها و حمل و نقل ریلی و هوایی رفتاری قهر آمیز داشت و روز به روز با بی توجهی به صورت مسأله از آن فاصله گرفت که به نظر می رسد نه تنها در ایران که در هیچ یک از کشورهای جهان در کاهش آلودگی صوتی مؤثر نبوده است و یا باید با تشویق به سبک های آرام تر چه در بخش حمل ونقل و صنایع و تجهیزات مربوط به آن و چه در دیگر منابع آلودگی صوتی و لحاظ تراز صوتی منتشر شده از این منابع در طراحی، برنامه ریزی و تولید محصولات و فرآیندها فاصله ها را کمتر کرده و به سوی محیطی آرام تر پیش رفت.

مقدمه

جنگل، هدیه خدایی است و نخستین دوست بشر ب هشمرا می رود. هیچ یک از پدیده‌های طبیعی به اندازه جنگل در زندگی آدمیان نقش اساسی و سازنده ندارند. انسان آغازین تنها در پناه جنگل توانست به حیات و تولید نسل خود ادامه دهد، او نیازمندی‌های روزانه خود را از جنگل ه دست می آورد. بدین سان احترام به درختن و احساس دوستی نسبت به آنها پدیده ای است که منشأ بسیار دیرین در پندار انسان ها دارد و افسانه های کهن اقوام و ملل مختلف جهان، سرشار از ساطیر گیاهی است.

جنگل چیست؟

جنگل به مجموعه درختانی اطلاق می شود که قطعه ای از زمین را اشغال کرده باشد و دانشمندان علم جنگلبانی صفات و خصوصیات بارزی برای جنگل قائل هستند تا بتوان آنها را از سایر نباتات موجود و مورد استفاده بشر در روی زمین تمیز داد. سه بعد عمده صفات مشخصه جنگل عبارتند از:

- زیست شناسی: از نظر زیست شناسی باید گفت که جنگل به مانند یک اجتماع نباتی است که در تحت عوامل محیط متعادل یا کم و بیش ثابتی قرا دارد.

- اقتصادی: چوب که از محصولات اصلی جنگل است، وقتی درخت قطع می شود، برخلاف املاک زراعی، بهره و سرمایه یکدفعه به دست می آید. برای اینکه مقدار چوبی را که صد ساله در جنگل تولید می شود به حال ثابت نگهداشت، بی آنکه در آن کاهشی روی دهد، نظم اقتصادی باید به مرحله اجرا درآید و فقط در جنگل هایی که طبق اصول منظمی بهره برداری می شود، می توان از سرمایه، بهره سالیانه به دست آورد.

- قضایی: چون جنگل خود به خود تشکیل یافته و بدون دخالت بشر تولید مثل کرده و به زندگی خود ادامه می دهد، مالیکیت خصوصی در آن مصداق پیدا نمی کند و جزء ثروت عمومی هر کشوری به شمار می رود.

چکیده :

تعداد پروژه های مورد نیاز کشور در کلیه بخشها از یک سو و کمبود سرمایه از سوی دیگر سبب میشود تا ارزیابی اقتصادی طرحها به عنوان یکی از مهمترین معیارهای تصمیم گیری جهت پروژه ها مطرح گردد. اساس روشهای ارزیابی اقتصادی طرحها بر برآورد هزینه ها و فایده های طرح استوار می باشد . تلاش برای برآورد دقیق تر هزینه ها و فایده های طرح می تواند در کیفیت ارزیابی اقتصادی تاثیر مثبت فوق العاده ای داشته باشد . همانطور که عدم دقت در این زمینه می تواند موجب نتیجه گیریهای نادرست گردد. پروژه های تولید انرژی بر قابی در دهه اخیر با استفاده از روش نیروگاه حرارتی جایگزین مورد ارزیابی اقتصادی قرار گرفته اند. در این چار چوب کلیه هزینه های نیروگاه حرارتی جایگزین به عنوان در آمدهای طرح منظور می گردد. ( شامل هزینه های سرمایه گذاری اولیه و بهره برداری و نگهداری ) اما تا سالهای اخیر هزینه های ناشی از آلودگی محیط جهت تولید انرژی این نیروگاه ها نادیده گرفته شده است این مقاله می کوشد بر پایه آخرین اطلاعات ارائه شده در زمینه محاسبه هزینه خارجی آلاینده نیروگاههای حرراتی با استفاده از" روش تبدیل تعدیل شده " روشی را جهت وارد کردن هزینه های اجتماعی انواع آلاینده ها بر ارزیابی اقتصادی پروژه های برقابی ارائه دهد.

1- مقدمه:

محدودیت سرمایه سبب می شود تا ارزیابی اقتصادی پروژه ها و طرح های سرمایه گذاری به عنوان یکی از مهمترین معیارهای تصمیم گیری جهت بهگزینی ابعاد و اولویت بندی پروژه ها مطرح گردد . تلاش برای برآورد دقیق هزینه ها و فایده های طرح می تواند در کیفیت ارزیابی اقتصادی و دقت شاخص های اقتصادی بدست آمده تاثیر فوق العاده ای داشته باشد همانطور که عدم توجه مطلوب به این موضوع می تواند موجب نتیجه گیریهای نادرست گردد.

2-ارزیابی اقتصادی نیروگاههای برقابی :

روشی که به طور معمول برای ارزشگذاری فایده های پروژه های برقابی بکار گرفته می شود از دیدگاه ملی هزینه تولید انرژی و قدرت به وسیله نیروگاه حرارتی است که همان تقاضا را به مشابه برآورد می سازد در این مقاله مقایسه اقتصادی از دیدگاه ملی صورت گرفته است.

با توجه به تفاوت توزیع هزینه های نیروگاههای برقابی و حرارتی در طول زمان و تفاوت کیفیت انرژی تولید شده از نظر فنی و زیست محیطی، ارزشگذاری ومقایسه این دو شکل متفاوت تولید انرژی الکتریکی دشوار می گردد .

ومعادل سازی (Equivalence of kind)استفاده از تکنیکهای اقتصاد مهندسی و تلاش برای معادل سازی نوع

به ما امکان می دهد که طرح های مورد بررسی در شرایط اقتصادی همسان(Equivalence of time) زمان مقایسه شود .

عوامل گوناگونی می تواند نتایج مطالعات اقتصادی پروژه های برقابی را تحت تاثیر قرار دهند، عواملی نظیر نرخ تنزیل٬ نرخ ارز خارجی٬ هزینه های سوخت٬ ارزش ذاتی آب و هزینه های اجتماعی آلودگی هوا از مهمترین این عوامل هستند. توضیح مختصری در مورد هریک از این عوامل در این قسمت ضروری به نظر می رسد.

نرخ تنزیل - در واقع نشانگر محدودیت سرمایه است به همین سبب یکی از پارامترهای اساسی محاسبه در ارزشیابی های اقتصادی می باشد . بطوریکه نوسان نرخ تنزیل می تواند شاخص های اقتصادی را تحت تاثیر قرار دهد و طرح را از محدوده توجیه اقتصادی خارج نموده و یا آن را داخل این محدوده نماید .

نرخ ارز خارجی – از آنجا که برخی از اقلام مورد استفاده در محاسبات اقتصادی پروژه های برقابی ( چه در بخش هزینه ها و چه در بخش فایده ها ) دارای مقادیر ارزی می باشد . لذا تغییرات نرخ ارز خارجی به پول ملی میتواند در محاسبات اقتصادی پروژه های برقابی تاثیر داشته باشد.

هزینه سوخت- قیمت سوختهای فسیلی یکی از مهمترین اجزاء تشکیل دهنده هزینه های بهره برداری و نگهداری نیروگاههای حرارتی ( فایده طرحهای برقابی) می باشد . با توجه به مزیت نسبی گاز و ..... در کشور٬ ارزشگذاری درست قیمت سوخت از اهمیت ویژه ای برخوردار است و باید مورد توجه قرار گیرد.

ارزش ذاتی آب – آب مورد استفاده در پروژه های برقابی می تواند به منظور دیگری از جمله آب کشاورزی یا تامین آب شهری ارزش ایجاد کند. این ارزش جدای از هزینه های اجرای پروژه است و در واقع هزینه فرصت از دست رفته آب است که باید به این هزینه ها اضافه گردد. در حال حاضر پروژه های برقابی مورد بررسی٬ دارای آن میزان اراضی مناسب برای آبیاری در پایین دست و حتی نیازهای شهری جهت بهره برداری نیستند که بتوانند با منظورهای تولید انرژی به رقابت بپردازند. اما گسترس نیازها و تغییر در الگوی توسعه منطقه ای می تواند موجب افزایش ارزش ذاتی آب شود که می باید حتماً در محاسبات اقتصادی دخالت داده شود.

موارد فوق همگی از عوامل موثری هستند که تقریباً در ارزیابی اقتصادی به عمل آمده جهت پروژه های برقابی مورد توجه قرار می گریند. اما آنچه که تاکنون در ارزیابی اقتصادی پروژه های برقابی کمتر مورد توجه قرار گرفته است هزینه های اجتماعی، آلودگی می باشد . این مقاله سعی بر آن دارد با ارائه روشی جهت ارزیابی اقتصادی پروژه های برقابی با احتساب هزینه های اجتماعی آلودگی٬گامی در جهت ارزیابی های اقتصادی دقیق تر پروژه های برقابی بر دارد

3- بخش انرژی و اثرات زیست محیطی

با توجه به وسعت فعالیتهای بخش انرژی، مسائل زیست محیطی مرتبط با آن نیز دارای ابعاد گسترده ای میباشد که از آن جمله میتوان به آلودگی هوا٬آب و خاک در سطح محلی و منطقه ای و به مسائلی نظیر تغییرات اقلیمی و بارانهای اسیدی در سطح بین المللی اشاره نمود. در این میان آلودگی هوا و اثرات زیست محیطی منتج از آن دارای اهمیت خاصی بوده و بیشترین مسائل زیست محیطی بخش انرژی مرتبط با این آلودگی می باشد.

وذرات معلق از جمله آلاینده هایی هستند که به سبب تولید و مصرف انرژی الکتریکی بوجودCH,Co,So³,Co²,No²

می آیند. در این میان نیروگاههای حرارتی با توجه به سهم عمده آنها در تولید برق یکی از عوامل آلوده کننده محیط زیست بوده اند . که بعد از بخش حمل و نقل و صنعت بیشترین آلاینده را تولید نموده اند. جدول شماره 1 ٬میزلن نشر انواع آلاینده را از نیروگاههای کشور و جدول شماره 2 سهم نیروگاهها را در انتشار آلاینده در سطح کشور نشان می دهد.شاخص انتشار آلاینده های هوا از نیروگاههای مختلف نشان می دهد که نیروگاههای هوا از نیروگاههای مختلف (آنهم به میزان ناچیز) هیچگونه٬آلاینده دیگری تولید CO² نشان می دهد که نیروگاههای برقابی به غیر از

نمی نمایندو در واقع انرژی حاصل از نیروگاههای برقابی از نظر زیست محیطی انرژی پاکیزه ای می باشد . اخیراً از گیاهان موجود در دریاچه سدها منتشر شده است که البته هزینه آن(CH4 ) گزارشاتی مبنی بر تولید آلاینده متان چندان قابله ملاحظه نمی باشد .

4-هزینه های اجتماعی بخش انرژی

(Bui 1996) بنابر تعریف٬ هزینه اجتماعی٬ هزینه است که جامعه برای دریافت کالا٬ یا خدمت پرداخت می کند به طور کلی این تعریف در قالب رابطه (1) بیان می گردد. (Scott &Janet 2000)

که در این رابطه :

SC=هزینه واقعی تولید (Social Cost)

PC=هزینه واقعی تولید (Private Cost)

EC=هزینه خارجی (External Cost)

(RPCC) و مقدار آلودگی باقیمانده (PCC) نیز خود تابعی از هزینه های کنترل آلودگی (EC) هزینه خارجی

می باشد٬ در این صورت رابطه (2) را به صورت زیر می توان مطرح نمود:

EC=f(RPCC,PCC) (2)

که در رابطه (2):

EC=هزینه های خارجی

PCC=هزینه های کنترل آلودگی (pollution control cost)

RPCC=هزینه های کنترل آلودگی باقیمانده (Remain Polution control cost)

علت وجودی رابطه (2) بدان سبب است که تجهیزات کنترل آلودگی کارایی 100 درصد ندارد و حتی در صورت استفاده از تجهیزات مناسب باید هزینه ای را برای اثرات خارجی آلودگی های کنترل شده در نظر گرفت .

تعریف هزینه های اجتماعی در بخش تولید انرژی نیز در قالب مدل فوق می توند صورت گیرد٬ هزینه های اجتماعی انرژی الکتریکی٬ شامل هزینه تولید انرژی الکتریکی و هزینه های خارجی است .

با توجه به اهمیت محاسبه هزینه های خارجی تولید انرژی الکتریکی در محاسابت هزینه های اجتماعی و برآوردهای اقتصادی تاکنون تلاشهای زیادی در سطح جهانی انجام گرفته است. سابقه محاسبه برآورد هزینه های خارجی برای طی سالهای 1989تا1990برمیگردد.(EPA) اولین بار به سازمان حفاظت محیط زیست

آمریکا

شرکت برق کالیفرنیا٬ دانشگاه پریل٬ اداره خدمات عمومی ماساچوست٬ شرکت خدمات عمومی نیویورک و نیز شکت خدمات عمومی نوادا٬ از پیشگامان این امر بودند ( شورای جهانی انرژی 1995) . در برخی ایالت های آمریکا٬ ملحوظ کردن هزینه های اجتماعی در هزینه های تولید و انتقالبه صورت اجباری در آمد تا از طریق آن در تعیین نیاز انرژی و راه اندازی ظرفیت های آتی تولید انرژی الکتریکی مورد استفاده قرار گیرد. مطالعات مشابهی برای تعیین هزینه های ٬فنلاند(Meyeretal.1994) خارجی تولید انرژی الکتریکی در کشورهای اروپایی و آمریکایی چون دانمارک

,(Mohmeyer1998, (Bui1996 آلمان و (Bundesmat 1994)٬ (Ekono 1994)

Lefevre and Bui 1996

در ایران برای اولین بار در سال 1376 اقدام به محاسبه هزینه خارجی تولید انرژی الکتریکی شده است. این محاسبات در معاونت امور انرژی وزارت نیرو انجام شده و در ترازنامه سال 1376 درج گردیده است . از آنجا که هیچگونه تحقیق مستقلی تا آن زمان جهت برآورد هزینه های خارجی در ایران انجام نشده بود سعی بر آن شد تا با استفاده از تجربیات سایر کشورها ضرائب هزینه های خارجی متناسب با هریک از آلاینده های ناشی از تولید انرژی الکتریکی انتخاب و جهت محاسبه هزینه های خارجی در ایران مورد استفاده قرار گیرد . لازم به ذکر است که با توجه به قیمت برابری دلاردر برابر ریال و اعمال مستقیم این ضرائب هزینه های محاسبه شده در کشورهای خارجی به هزینه های خارجی تبدیل می شد. این روش به روش تبدیل مستقیم معروف است . با توجه به اشکالاتی که بر استفاده از روش تبدیل مستقیم وارد است .

هزینه های اجتماعی انواع آلاینده های حاصل از تولید انرژی الکتریکی توسط نیروگاههای حرارتی با استفاده از روش توسط ( جباریان و رئیسی 1381) (Scott & janet 2000) "تبدیل تعدیل شده " و با استفاده از مدل هزینه اجتماعی

محاسبه شده است .

مقدار هزینه اجتماعی هر کیلو وات ساعت انرژی الکتریکی برابر است با (Scott & janet2000) بر اساس مدل

مجموع قیمت تمام شده و هزینه های خارجی هر کیلو وات ساعت انرژی الکتریکی هزینه تمام شده انرژی در ایران با توجه به آنکه توسط کدام نوع از نیروگاهها تولید شده باشد متفاوت است . بر اساس اطلاعات بدست آمده از سازمان برق ایران متوسط قیمت تمام شده هر کیلو ولت ساعت انرژی الکتریکی تولیدی نیروگاههای گازی کشور 7/189 ریال هر کیلو وات ساعت انرژی تولیدی نیروگاه سیکل ترکیبی 2/145 ریال و متوسط قیمت تمام شده هر کیلو وات ساعت انرژی الکتریکی تولیدی نیروگاه دیزلی 1/244 ریال می باشد.

بدین ترتیب بر اساس جدول محاسبه شده بیشترین میزان هزینه های اجتمای مربوط به هر کیلووات ساعت انرژی تولید شده توسط نیروگاه دیزلی می شود. پس از نیروگاههای دیزیلی تولید هر کیلو وات ساعت انرژی در نیروگاههای گازی بیشترین هزینه های اجتماعی را تولید خواهد نمود نیروگاههای بخاری و چرخه ترکیبی از نظر تولید هزینه های اجتماعی در رده های بعدی قرار دارند .

5-نتیجه گیری :

با توجه به توجه روز افزون به مسائل زیست محیطی به نظر می رسد که اعمال هزینه های اجتماعی تولید انرژی الکتریکی نیروگاههای حرراتی جایگزین در ارزیابی اقتصادی نیروگاههای برقابی ضروری می باشد. پیشنهاد می شود جهت تخمین درستی از هزینه های اجتماعی از روش تبدیل " تعدیل شده " به کار گرفته شود . این امر سبب خواهد شد که شاخص های اقتصادی واقعی تری از طرحهای برق آبی بدست آید. نتیجه بدست آمده از این مطالعه موردی نشان می دهد که اعمال هزینه های اجتماعی سبب بهبود قابل توجه شاخص های اقتصادی پروژه های برق آبی می گردد و می تواند در توجیه اقتصادی پروژه های تولید انرژی الکتریکی به روش برق آبی موثر باشد.

منابع و مراجع

1.Friedricl R.,kallenbach(1990),”voss2,”external of electricity generation.

In:external Environmental costs of electric power,germany,Oct.23-25,1990,springer-verla,berlin Heidelberg,consumtion,springer velag,berlin-heidelberg.

2-world energy council-(1996),”Energy Environment &climate:Economic Instruments “3454.James st.london.,,SWIA IHD,UK..

3- Scott j.c. har court college publishers.

4-معاونت امور انر‍‍ژی ( 1376)٬ ترازنامه انرژی 1376 و وزارت نیرو .....

5- معاونت امور انرژی (1380) و" ترازنامه انرژی 1379" و وزارت نیرو . پیرس٬ ترنر (1375)" اقتصادمحیط زیست"٬ انتشارات دانشگاه فردوسی ترجمه دهقانیان٬ س

6-مجله محیط شناسی دانشگاه تهران شماره 31.

جدول 1- میزان انتشار آلاینده های هوا از نیروگاههای کشور در سال 1379

واحد:تن

ماخذ: ترازنامه انرژی

جدول 2- سهم هر یک از بخشهای انرژی در انتشارآلاینده های هوا

واحد:تن

ماخذ: ترازنامه انرژی

جدول3-هزینه های خارجی آلاینده ها در ایالات متحده آمریکا

جدول 4- هزینه های اجتماعی تولید انرژی الکتریکی در ایران

آلودگی صوتی در نیروگاه آبی

چکیده

صدا همواره یکی از مسائل قابل توجه در نیروگاهها بوده است. به علل مختلف از جمله توانهای متفاوت وسایل نیروگاهی از نظر تولید شدت صوت متفاوت می باشد و از این رو پرسنل هر قسمت با مقدار خطرات گوناگونی روبه رو هستند که این خطرات با سه کمیت توان فرکانس صدا و زمان مواجهه صوت متناسب هستند. عوامل اول و دوم در حین کار نیروگاه تقریباً خارج از کنترل کادر بهره برداری می باشد پس تنها راه مقابله با اثرات سوء صدا کاهش زمان مواجهه با آن است که با اندازه گیری شدت صوت در قسمتهای مختلف نیروگاه زمان مجاز توقف در آن محلها را به کمک استاندارد های موجود می توان بدست آورد.

واژه های کلیدی: " فرکانس صدا" ٬" شدت صوت" ٬" زمان مواجهه صوت " ٬" ترازسنج صوت "

مقدمه :

بطورکلی صدا به دو بخش تقسیم می شود:

1- در محیط صنعتی

2- در محیط غیر صنعتی : محیطهای غیر صنعتی محیطهای هستند که انتشار صدا در آنها همراه با انتشار صدانیست٬ مثل محیطهای اداری٬ آموزشی و بیمارستانها٬ در مورد محیطهای کار صنعتی معیار حفظ قدرت شنوایی است . یعنی هر چند صدا اثرات سوء دیگری هم دارد ولی معیار سلامتی را بوجود نیامدن افت شنوایی میدانند.

اثرات سوء صدا بر انسان

اثر بر حس شنوایی:

مواجهه طولانی با صدا در محیط کار سبب تغییر موقت و یا دائم آستانه شنوایی می شود به عقیده متخصصین٬ کاهش شنوایی عبارت از تغییر آستانه شنوایی به میزان متوسط 25 دسی بل در فرکانسهای 500 ٬ 1000 و 2000 هرتز می باشد. عوامل موثر در ایجاد افت شنوایی تراز فشار صوت مدت زمان مواجهه٬ سن و بالا خره استعداد و حساسیت شخصی است .

کری ها:

الف ): کری انتقالی : در این نوع کری ارتعاشات صوتی قبل از رسیدن به گوش داخلی متوقف میشود. علت این امر ایجاد عارضه در یکی از قسمتهای انتقا صوت میباشد.

ب): کری حس عصبی : در این نوع کری عارضه در گوش داخلی و یا نقطه شروع عصب شنوایی می باشد . مواجهه به مدت طولانی با صدا و ضربه های صوتی از علل بروز این نوع کری است . در شروع بیماری بعلت اینکه افت شنوایی در فرکانسهای خارج از فرکانسهای مکالمه می باشد شخص تا مدتها از بیماری خود بی خبر خواهد بود. مسئله مهم در این کری این است که بیماری قابل درمان نیست. وزوز گوش و شنیدن صدای محیط کار پس از ترک محل کار از جمله صدمات ناشی از مواجهه طولانی با صدای غیر مجاز است .

صدمات فیزیولوژیکی :

صدای زیاد سبب بروز صدمات فیزیولوژیکی چون ازدیاد ضربان قلب٬ بالارفتن مصرف اکسیژن٬ افزایش تعداد تنفس٬ ناراحتی های دستگاه گوارش و بالا رفتن فشار خون میشود .

اثرات روانی :

بررسی های انجام شده در محیط های کار و اجتماع نشان داده است که بطور کلی میزان مبتلایان به بیماری روانی و عصبی شاغلینی که در محیط های کارشان صدا بیش از حد مجاز وجود دارد . بیش از حد معمول می باشد.

وسیله اندازه گیری صدا:

جهت اندازه گیری صدا و بررسی مسائل و مشکلات ناشی از آن لازم است تراز کلی صدا٬ توزیع فشار در فرکانس مختلف و بالاخره توزیع فشار صوت بر حسب زمان تعیین شود در نتیجه لازم است به وسائل اندازه گیری مناسب مجهز بود. که در این تحقیق از تراز سنج صوت جهت اندازه گیری صدا در محیط نیروگاه استفاده شده است . از نظر فیزیکی طرز کار دستگاه تراز سنج صوت به این ترتیب است که ابتدا میکروفن فشار صوتی دریافت شده را به سیگنال های الکتریکی تبدیل می کند. سیگنالهای وردی توسط آمپلی فایر تقویت شده٬ سپس کاهش دهنده ٬جریان الکتریکی حاصل را در محدوده مدار الکتریکی صفحه سنجش کاهش داده و پس از عبور از شبکه حساسیت و مدار یک سو کننده جریان الکتریکی متناوب به جریان الکتریکی مستقیم به طرف مدار سنجش میرود و عقربه سنجش فشار صوتی وارده را نشان میدهد .

استانداردهای صدا:

تعیین استانداردهای صدا در صنعت سالهای متمادی موضوع بحث و تبادل نظر بوده است علت اصلی این تبادلات قبول این واقعیت بوده که مواجه بیش از حد با صدا برای حس شنوایی و اندام مربوطه زیان آور است . قدم اصلی در جهت کاهش افت دائم شنوائی در محیط کار تعیین حدود مجاز و قابل مواجهه با صدا است . در سال 1969 حد 90 برای 8 ساعت کار تعیینdBA برابر با (Limit threshold) با حد آستانه (Exposure limit) مواجهه

شده مطالعات و تحقیقات بعدی نشان داد که با ازاء کاهش زمان مواجهه افزایش تراز فشار صوت زیان آور نخواهد بود . این کاهش و افزایش بر اساس نصف شدن زمان مواجهه از یک طرف و افزایش تراز فشار صوت 5 از طرف دیگر است .dBA جذب شده بمقداری

سرو صدا در دستگاههای نیروگاه سد کرج ( امیر کبیر )

45 می باشد که تولید سالانه انرژی " برق –آبی" و کمک به شبکه سراسری MW نیروگاه سد کرج شامل دو واحد

برق – به ویژه در ساعت های اوج مصرف به میزان سالانه150میلیون کیلو وات ساعت می باشد .

در این بخش سعی خواهد شد تا در مورد سرو صدا و مسائل مربوط به آن در کمپر سور های هوا٬ توربوپمپها٬ شیرهای کنترل٬ ژنراتور٬ ترانسفورماتور و توربین مطالبی گفته شود و در پایان مقادیر شدت صوت محاسبه شده از طریق فرمولهای پیشنهادی با مقادیر اندازه گیری شده توسط دستگاه سنومتر مقایسه می گردد.

(AirCompressor ) کمپر سورهای هوا

کمپرسورهای هوا یک منبع مشترک سرو صدا هستند . با توجه به اینکه کلیه کمپرسورهای موجود در نیروگاه کرج از نوع رفت و برگشتی می باشند قدرت صدای منتشر شده بوسیله این نوع کمپر سور از معادله ذیل محاسبه میشود

Lw=90+10Log10 KW(dB) (1)

قدرت موتور گرداننده می باشد . حال با توجه به جدول (1) ( انتهای متن ) برای بدست آوردن قدرت صدای بدستLw10را از مقدار (dB) یکنواخت کمپر سور در فرکانس مرکزی باند هشتگانه 1000 هرتز مقدار kw

آمده کم میکنیم .

نمونه محاسبات :

37با استفاده از رابطه (1) میتوان نوشت :KW قدرت صدای کمپرسوری با قدرت موتور گرداننده

Lw=90+10Log10KW=90+10Log37=105/7(dB)

10جهت تصحیح باندهای هشتگانه برای صدای خروجی کمپرسور (dB) حال با توجه به جدول (1) و کم کردن

داریم :

Lp=105/7-10=95/7(dB)

نکته : جهت مقایسه مقادیر محاسبه شده از فرمول و مقادیر بدست آمده از سونومتر صحت ادعا در مورد رنج 4± 8± می باشد .dbوبرای63 هرتز dB5B2± در مورد 125 هرتز (dB) 250تا4000 هرتز

در جدول (2) (انتهای متن ) مقادیر قدرت صدای محاسبه شده از طریق معادله و با استفاده از دستگاه سونومتر مشاهده و مقایسه می گردد.

توربوپمپها:

بطور اختصار سروصدای ایجاد شده در یک ایستگاه پمپاژ ناشی از چند عامل متمایز می باشد .

1- سر و صدای ایجاد شده توسط خود پمپ که به پارامترهای مختلفی از جمله نوع پمپ ٬ اندازه پمپ٬ مشخصات کار پمپ ( سرعت دورانی ٬دبی و ... ) نوع سیال عبوری از پمپ ( ویسکوزیته ٬وزن مخصوص ) شرایط سیال در ورود به پمپ ٬جنس مصالح ساخته شده پمپ و ... بستگی دارد .

2- ارتعاشات حاصل از موتور و پمپ .

3- ارتعاشات و سر و صدای تولید شده در لوله ها و شیرها و اتصالات مربوطه .

4- سر وصدای ناشی از پدیده های هیدرولیکی مانند ضربه قوچ آب شرایط کار توربوپمپ تاثیر زیادی بر تولید صدا دارد . بطور معمول هنگامی که پمپ در نقطه راندمان ماکزیمم خود کار کند سطح صدا کمترین مقدار خود را خواهد داشت . در این میان سرعت دورانی و همچنین سرعت مخصوص پمپ افزایش می یابد . محاسبات فشار صدای یکنواخت تعریف شده بوسیله یک پمپ در فاصله یک متری از سطح آن تابعی از قدرت آن پمپ می باشد که در جدول ( 3 ) ( انتهای متن ) ارائه شده است .

نمونه محاسبات :

بااستفاده از جدول ( 3 ) و 15KW و قدرت موتور گرداننده 1460 R . P . M فشار صدای یک پمپ با دور با توجه به دور و قدرت موتور گرداننده از رابطه زیر محاسبه می شود .

Lw = 70+10 log kw

= 70+10 log 15 = 81.76 ( db )

(R.P.M) در جدول ( 4 ) ( انتهای متن ) کلیه پمپهای موجود در نیروگاه سد کرج با قدرت موتور گرداننده،دور

فشار صدای محاسبه شده پمپ از طریق معادله و با استفاده از دستگاه سونومتر مشاهده و مقایسه می گردد.

با محاسبه مقادیر محاسبه شده و مقدار اندازه گیری شده مشاهده می شود که اختلاف قابل ملاحظه ای وجود دارد چون مقادیر اندازه گیری شده با دستگاه در زمان کار واحد بوده و صدای وسایل جانبی در مقابل صدای پمپ بیشتر می باشد پس درمقادیر بدست آمده تاثیر زیادی دارد .

پژهش بررسی آلودگی صوتی در صنعت نساجی در 47 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب

تقدیر و تشکر...................................................................................... 1

مقدمه.................................................................................................2

چکیده تئوریک اصوات .........................................................................3

خواص فیزیکی صوت.............................................................................5

انواع صوت..........................................................................................5

اثرات صدا بر انسان................................................................................6

اندازه گیری صوت

شدت صدا........................................................................................... 8

توان صدا و تراز توان صدا.......................................................................8

تراز فشار صوت....................................................................................9

انتقال صدا..........................................................................................10

جذب صدا.........................................................................................11

انعکاس صوت.....................................................................................12

صوت طنین انداز.................................................................................13

قانون جرم.........................................................................................13

جذب و عایق بندی..............................................................................15

کنترل عملی آلودگی صدا در صنعت نساجی

OSHA.......................................................................................... 17

مشکلات سروصدا در صنعت نساجی........................................................ 18

خلاصه ای از نمونه سطوح صدای تجهیزات نساجی........................................19

امکان پذیر بودن کنترل سروصدا.............................................................21

آنالیز اقتصادی................................................................................... 22

ریسندگی...........................................................................................23

راه حلها در ریسندگی............................................................................25

ماشینهای بافندگی................................................................................27

سطوح فشار صدا در سالنهای بافندگی با انواع ماشینهای بافندگی.......................29

عملیات تاب.......................................................................................31

ماشینهای بافندگی سوزنی.......................................................................33

ماشینهای نواربافی................................................................................33

هواکشهای تهویه.................................................................................35

طنین.................................................................................................36

موتورها.............................................................................................36

پرده های صداگیر................................................................................37

استانداردهای صوتی مختلف در صنعت......................................................38

اثرات سوء صدا بر انسان

اثرات فیزیولوژیکی و پاتولوژیکی...........................................................39

عوامل موثر در ایجاد کری شغلی.............................................................40

آزمایشات شنوایی سنجی...................................................................... 42

محافظت شنوایی..................................................................................43

دستگاه اندازه گیری تراز صوت...............................................................47

گزارش عملی.................................................................................49

آزمایشات انجام شده......................................................................50

پیشنهاداتی در زمینه روشهای کنترل سروصدا................................53

فهرست منابع و مآخذ.....................................................................57

ضمیمه............................................................................................58





مقدمه :

بافت پارچه ومصرف پارچه های الوان و ظریف در ایران سابقه طولانی دارد.ایرانیان باستان و همچنین مادها،هخامنشیان و ساسانیان به پوشیدن لباسها با پارچه های خوب و ظریف و زیبا اهمیت می دادند.

در ان زمان بافت پارچه در منازل به صورت یک حرفه خود اشتغالی انجام شده است و با داشتن یک وسیله نخ ریسی ساده به بافت پارچه مشغول بوده اند.

همگام با پیشرفت تکنولوژی در این صنعت و توجه کشورها به این صنعت خاص و همچنین سابقه دیرین ایرانیان در بافت پارچه،اولین قدم در راه صنعتی شدن و برپا شدن این صنعت در ایران با نصب یک ماشین ریسندگی در سال 1266 هجری شمسی در ایران ودر تهران اغاز گردید که این عمل در سیر تحولات و پیشرفت این صنعت نقش بسزایی را ایفا نمود.با مرور زمان تعداد کارخانه های نساجی افزایش پیدا کرد و همگام با کشورهای صنعتی،تعدادی از کارخانه ها به صورت مدرنیزه در آمد ولی تعداد زیادی از کارخانه های نساجی،هنوز هم از دستگاهها و ماشین آلات قدیمی استفاده میکنند.

در محیطهای صنعتی عوامل زیان آورمتعددی وجود داردکه از آن جمله عوامل زیان آور فیزیکی است،یکی از این عوامل زیان آور فیزیکی صداست که این فاکتور از مختصات جامعه صنعتی است که در داخل یا خارج کارگاهها مساله ایمنی و بهداشت مهمی را به وجود می آوردکه باید مد نظر قرار گیردتا به موقع بتوان از خطراتی که ممکن است ایجاد کند جلوگیری شود.

در مورد صداهایی که در کارخانجات تولید میشود،مشکل اصلی ناراحتی و اعتراض کارگران نیست بلکه مشکل، اثرات سوءآن بر اعصاب وروان،سیستم قلب و عروق وبه ویژه دستگاه شنوایی است.



چکیده تئوریک اصوات :









توجه بشر به محیط زیست خود که به ویژه از نیمه دوم قرن بیستم اوج گرفته،او را متوجه آلودگی محیط زیست،به عنوان یک خطر جدی نموده است.

در محیط های صنعتی عوامل زیان آور متعددی وجود دارد که از آن جمله عوامل زیان آور فیزیکی است.

یکی از این عوامل آلودگی صوتی است که این فاکتور از مختصات جامعه صنعتی بوده ودر داخل یا خارج کارگاهها مساله ایمنی و بهداشت را به وجود می آوردکه باید مد نظر قرار گیردتا به موقع بتوان از خطراتی که ممکن است ایجاد شود،جلوگیری گردد.

البته بایستی مابین صوت(sound) وصدا (noise)تفاوت قائل شد.صوت ارتعاشات هارمونیک یابه اصطلاح هارمونیک است ولی صدا ممکن است از تداخل ارتعاشات هارمونیک پدید آید که سیستم گوش نتواندآن مجموعه راتبعیت کندو از مجموعه ارتعاشات تحمیلی بستوه آید.

البته بعضی از ترکیبات اصوات به گوش خوشایند است همچنانکه بعضی از ارتعاشات هارمونیک هم به گوش ناخوشایند است.صدا میتواند علاوه بر آنکه از هوا عبور کند،از جامدات و مایعات نیز عبور کند همانگونه که شخصی که درون اتومبیل خود نشسته است میتواند صدای موتور ماشین را بشنود.در دمای معمولی،صوت در هواتقریباً با سرعت m/s 340عبور می کند.

فرکانس یک صدا،پیک آنرا تعیین میکند.صدای با فرکانس بالا،با پیکهای بلندوصداهای با فرکانس پایین باپیکهای کوتاه تشخیص داده میشوندکه از واحد هرتز(Hz) برای فرکانس استفاده میشود.

فرکانس یک هرتز برابر است با یک دور در ثانیه.

دامنه فرکانسهای قابل شنیدن،به طور وسیعی با محیط تغییر میکند لیکن برای افرادبا شنوایی خوب،معمولاً20000-20 هرتز در نظر گرفته میشود.

در مسائل عملی کنترل صدا دامنه باریکتری از آنچه گفته شد،یعنی 10000-50 هرتز در نظر گرفته می شود.















خواص فیزیکی صوت:

صوت شکلی از انرژی است که توسط مکانیزم شنوایی قابل تشخیص است، در نتیجه تغییرات متناوب ایجاد شده در هوای داخل مجرای گوش ،پرده گوش به ارتعاش در آمده،پس از طی مراحلی،صوت احساس میشود.

تغییرات فوق نیز به نوبه خود توسط به ارتعاش در آمدن تارهای صوتی ویا منبع صوتی دیگری مانند بلندگو به وجود می آید ارتعاشات صوتی از نوع ارتعاشات مکانیکی طولی هستند.ارتعاشات مکانیکی از تغییر مکان قسمتی از یک محیط کشسان نسبت به وضعیت عادی اش ناشی میشوندو این امر موجب نوسان آن قسمت حول وضعیت تعادل میشود.

انواع صوت:

اصوات معمولأ از فرکانسهای بسیاری تشکیل میشوند. فرکانسهای صوتی وسیع بوده و بر حسب میزان شنوایی انسان به سه ناحیه تقسیم میشوند.

اصواتی با فرکانس 20000-20 هرتز را طیف شنوایی یا فرکانسهای صوتی می نامند.ارتعاشات صوتی با فرکانسهای فوق حس شنوایی انسان را تحریک میکنند.در گستره فوق،فرکانسهای کمتر از 30 هرتز،امواج مادون صوت می باشندکه گوش انسان حساسیت چندانی به آنها ندارد.

امواج با فرکانس بیش از 25000 هرتز امواج فرا صوتاست که حس شنوایی انسان را تحریک نمی کند.در بعضی از جانوران،شنوایی بیش از انسان است.در بررسی مشکلات ناشی از صدا،اصوات در ناحیه مادون صوت و فراصوت مد نظر نیست بلکه منظور اصواتی است که در ردیف شنوایی قرار دارند.

اصوات به چند نوع تقسیم میشوند:

الف) صوت ساده:یک ارتعاش سینوسی تک فرکانس است و به ندرت در طبیعت وجود داردو معمولأ برای مصارف پژوهشی در آزمایشگاه ایجاد میشود.

ب)اصوات مختلط:در صورتی که ارتعاش صوتی از نوسانات مختلف تشکیل شده باشد،شکل موج فشارمختلط نامیده می شود.اصوات مختلط دوره ای معمولا در گوش اثر خوشایندی به جای می گذارندواصوات مختلط غیر دوره ای که به طور غیر هماهنگ به هم پیوسته اندو رابطه ای با یکدیگر ندارند و معمولا نیز در گوش اثر خوشایندی ندارند،صدا گفته می شود.

صداها به دو دسته تقسیم می شوند:

1)یکنواخت

2)ضربه ای(هنگامی است که تکرار صدا کمتر از یکبار در ثانیه باشد)

امواج ضربه ای shocks of waves که در شکستن دیوار صوتی توسط هواپیماهای جنگی به وجود می آید،حداقل دارای شدتی حدود صد برابر شدیدترین صوتی است که توسط گوش انسان قابل تشخیص است.

اثرات صدا بر انسان:

کنترل صدای صنعتی در برنامه حفاظت شنوایی به منظور جلوگیری از ناشنوایی کارگران در تماس مداوم با صدای محیط کار می باشد.این حفاظت مخصوصا در محدوده فرکانسهای گفتار حائز اهمیت است.

هنگامیکه انسان حتی برای مدت کوتاهی در معرض صدا بالاتر از بالا قرار گیرد،قدرت شنوایی به طور موقت کم می شودو پس از مدتی که از محیط با صدای زیاد خارج می شود، دوباره به حالت عادی برمیگردد. اما کارگرانی که هرروزه در معرض صدای تراز بالا قرار دارند،رفته رفته قدرت شنوایی خود را به طور دائمی از دست میدهند.اغلب کشورهای صنعتی محدودیتهایی برای تراز صدای کارخانه ها مقرر داشته اند.

حفاظت کامل کارگران،موضوع برنامه حفاظت شنوایی می باشد.برنامه های حفاظت شنوایی با استفاده از آزمایشهای ادواری،کارگرانی را که حساسیت صدای بیشتری را دارند مشخص می کنند و آنها را در مقابل صدا بیشترحفاظت می کنند یا آنها را در محیط های آرام به کار می گمارند.برنامه های موفق کارگران را از خطر نا شنوایی و کارفرمایان را از پرداخت خسارت سنگین حفظ می کند.

با توجه به گزارش کار گروه کارشناسان سازمان بهداشت جهانی در سال1971 در زمینه توسعه برنامه های کنترل صدا،صدا یک عامل تهدید کننده اصلی برای سلامت بشر میباشد.صدای زیاد(معمولا بالای 85 دسیبل) باعث ایجاد کری و تغییرات نامطلوب فیزیولوژیکی،ناراحتی روانی،کاهش راندمان کار و تاثیر منفی در مکالمه و درک می گردد. بر اساس تجربیات گری ورلدgri world) ) کاهش 14.5 درصد از سروصدای کارگاه،بازده کار 8.8 درصد افزایش یافته و از اشتباه ماشین نویسها29 درصد کاسته شده است.

لارد(lard) با اندازه گیری اکسیژن مصرفی توسط ماشین نویسها،مشاهده کرد که مصرف اکسیژن در گروهی که در محیط پر سروصدا کار میکردند نسبت به گروهی که در محیط آرام به کار اشتغال داشتند 19 درصد بیشتر بود در حالیکه بازده کارشان نسبت به همان گروه 4 درصد کمتر بود وثابت کرد که کار در محیط پر سروصدا باعث خستگی بیشتر میشود و افزلیش مصرف اکسیژن در گروه مزبور،معرف فعالیت بیشتر بدن در محیط پر سروصدا است.







اندازه گیری صوت:

شدت صدا((sound intensity

یک موج صوتی انرژی را منتقل میکند و بنابراین برای تولید یک موج انرژی لازم است،قدرت صدای یک منبع،شدت امواج تولید شده را تعیین می کند.هرچه شدت یک موج صوتی بیشتر باشد،بلندی صدای آن نیز بیشتر است.

توان صدا(sound power)وتراز توان صدا((sound power level

در شرایط معمولی ،یک منبع صوتی بدون در نظر گرفتن محیط پیرامونش،انرژی را کم و بیش به یک اندازه منتقل میکند.همانگونه که یک بخاری الکتریکی یک کیلوواتی،یک کیلووات گرما را منتقل میکند.

در هر دو مورد،انرژی انتقالی با واحد وات اندازه گیری میشود.در عمل،منابع تولید صدا میتوانند از حدود وات تا چندین میلیون وات را تحت پوشش قرار دهند.

گوش ما تنها قادر به تشخیص اختلاف صداهای مختلف با یکدیگر است.بنابراین لازم است تا دسیبل(db) را که بر اساس لگاریتم در پایه 10 میباشد به عنوان واحد شدت صدا معرفی میکنیم.اینکار ما را قادر میسازد تا قدرت یک منبع را نسبت به منبع صدای دیگر بسنجیم. جهت توصیف قدرت یک منبع با مقادیر صحیح ،یک مقدار مرجع نیاز داریم و آنچه که معمولا در این زمینه به کار میرود،پیکو وات(وات) میباشد. میزان توان صدا SWL، به وسیله رابطه زیر با توان صدای منبع (W) مربوط می شود:

ماشینهای نوار بافی

سروصدای ماشینهای نوار بافی، به دلیل ضربه های ماکوها و مضرابها می باشد. به دلیل تعداد ماکوی زیادی که دارند(15-8)، مقدار انرژی ارتعاشی آنها زیاد است. این ضربه ها و نیروها، انرژی ارتعاشی را به عناصر مختلف ماشین القا می کنند که در عوض،سروصدا منعکس می شود. منابع اضافی سروصدا از قبیل کشیده شدن بادامک و سروصدای چندین نوع دنده و برخوردهایی که باعث تعدد در هم رفتگی دنده ها می شوند، می باشند.

فشار روی دنده های محرک اصلی ماشینهای نوار بافی به قدری بالاست که به موجب آن، بار لازم جهت به حرکت در آوردن 15-8 عدد ماکو و سایر مکانیزم های ماشین تأمین شود. بر اساس محاسبات عدد لوئیس((Lewis Number، از نظر تئوری، سه دنده از چهار دنده اصلی می توانند با دنده های نایلونی نظیر خود تعویض شوند. لیکن آزمایشات با دنده های نایلونی موفقیت آمیز نبوده است.

اگر ممکن می شد که یاتاقانها و دنده های فلزی را با همتای نایلونی آنها عوض کنیم، قدری از سروصدای ماشینهای نوار بافی کم می شد. ولی در هر حال، ماکزیمم کاهش سروصدا بیشتر از 3-1 دسیبل نیست. که این،در مقایسه با کاهش صدای 10 دسیبلی که به وسیله تغییرات اساسی در طراحی بدست می آید، نظیر ماشین های بافندگی پودثابت،ناچیز است.پس جایگزینی دنده ها ویاتاقانهای فلزی بادنده ها ویاتاقانهای نایلونی به عنوان یک راه حل امکان پذیر موردتوجه نمی باشد. فشارهایی که روی دیگر قطعات ترکیبی ماشینهای نوار بافی می آید،به همان اندازه ای که روی دنده ها وارد می شود بالاست.

وقتی که بارهای ضربه دوره ای داریم ،استحکام کششی درازمدت خیلی مهم می باشد.یک قطعه نایلونی نسبت به یک فلز در مقابل ساییدگی آسیب پذیر تر می باشد که این می تواند باعث فرسودگی زودرس وکوتاه شدن طول عمر ماشین گردد.اگر قطعات نایلونی به سبب محدودیت الاستیکی که دارند تغییر شکل دهند،(دفرمه شوند) در کارکرد ماشین اشکال به وجود می آید.این آسیبها اغلب هنگامی رخ می دهد که ماشین با سرعت بیشتری کار کند یک اتصال با یک قطعه الاستیک می تواند باعث نوسان سیستم ودر نتیجه فرسودگی واز کار افتادگی زودرس ماشین گردد.قطعات اجزاءویژه نظیر ماکوها،ویژگی های سایشی خوبی دارندوپس از یک عمر محاسبه شده،میتوانند هنگامی که ضعیف شدند بشکنند تا از فرسوده شدن سایر ماکوهاوایجاد اشکال در کارکرد ماشین جولوگیری کنند.

ولی در هر حال ماکزیممکاهش سروصدا بیش از 1-3 دسیبل نخواهد بود که بنابراین قابل توجه نمی باشد.

فقدان تکنولوژی کاهش صدا برای ماشین های موجود،جایگزینی پروسه های موجود برای تولید نوار پارچه ای را به عنوان تنها راه کاهش صدا بر جا می گذارد واین ممکن نیست مگر توسط کمپانیهای General motors & fisher body division

هواکشهای تهویه :



پیشنهاداتی در زمینه روشهای کنترل سروصدا :

از آنجائیکه سروصدا در کارخانه های نساجی،یکی از پدیده های جنبی تولید است، این پدیده در صنایعی که بافت قدیمی داشته واز تکنولوژی پیشرفته برخوردار نیست،بیشتر حائز اهمیت است.

از سوی دیگر، در مطالعات انجام شده،بیش از 30 اثر برای صوت ذکر شده که پاره ای از این اثرات در بیشتر صنایع نساجی دیده می شود. با توجه به نتایج به دست آمده از اندازه گیری میزان شدت صوت کارخانه های نساجی ورابطه آن با میزان افت شنوایی به نظر میرسد سرمایه گذاری در امر کنترل صدا ضروری باشد.

بنابراین راه حلهای زیر پیشنهاد می شود :

- در برنامه ریزی جهت ساخت کارخانه در آینده یا توسعه آن، بایستی اهمیت خاصی برای کنترل و کاهش صدا قائل شد.طراحی یک کارخانه کم سروصدا به مراتب کم هزینه تر از کاهش وکنترل صدای یک کارخانه پرسروصدا می باشد. اصلاح بافت ساختمانی کارخانه ها، در کاهش میزان انعکاس صدا موثر است.

- در موقع ارائه مشخصات فنی جهت خرید ماشینهای جدید، بایستی مشخصه صدای آن 5 تا 10 دسیبل پایینتر از حد مجاز تعیین گردد. این فاصله تا حد مجاز باعث می شود با اضافه شدن صداهای ناشی از نصب ماشین وصداهای ناشی از حضور ماشینهای دیگر وصدای محیط، صدا از مجموع حد مجاز تجاوز ننماید.

- منابع تولید صدا بایستی دور از سطوح انعکاس دهنده قرار داده شوند. جای نصب ماشینها باید به گونه ای انتخاب شود که ماشینهای پر سروصدا در نزدیکی دیوارها یا گوشه سالن ویا در کنار هم قرار نگیرند.

-ماشینهایی که لرزشهایی با فرکانس کم ایجاد می نمایند باید روی عایق های لرزش نصب گردند یا برای آنها زیر سازی جداگانه انجام شود وتا جائیکه امکان دارد،ماشینها دور از دیوارها و در ردیفهای کمتری چیده شود(مثلا به جای 4 ردیف، در دو ردیف چیده شوند).

- تا جائیکه هزینه های تاسیساتی اجازه میدهد،در پروژه های ساخت کارخانه های ریسندگی،سقف سالنها تا آنجا که ممکن است بلندتر ساخته شود و ابعاد سالن را تا حد امکان وسیعتر انتخاب کنند تا از انعکاس صدا وافزایش آن ممانعت گردد. بطور کلی باید دانست که در دراز مدت کنترل یک کارخانه پرسروصدا،پرهزینه تر از مخارج اولیه جهت ایجاد یک کارخانه کم سروصدا است.استفاده از روش کنترل صدا در کارخانه از طریق کنترل در منبع صدا، در مسیر انتقال صدا کنترل در فرد شنونده میسر می شود.