مقدمه

ورزش والیبال را ویلیام مورگان که گرداننده تفریحات هولیوکا در ماساچوست بود، این باری را در سال 1895 ابداع کرد. در طول دو جنگ جهانی، نیروهای مسلح آمریکایی والیبال را در اطراف جهان گسترش دادند و به سرعت این ورزش در اروپا و آسیا هم رواج یافت. به تدریج بازی که در گذشته تنها یک تفریح به شمار می‌رفت، به عنوان یک رقابت ورزشی کامل در سطح جهان گسترش یافت.

مهمترین شاخصه والیبال سازگاری و انعطاف پذیری آن است این ورزش می‌تواند در همه سنین در سالنهای ورزشی، پارکها، زمین‌های بازی و ساحل انجام شود. انواع این بازی برای دو، سه و چهار بازیکن و برای بازیکنان کم سن و سالتر و نیز والیبال نشسته برای بازیکنان ناتوان و معلول طراحی شده است.

گروههای نجات (آتش نشانی) والیبال را به عنوان بارزی اصلی خود که می‌توانند آن را در حیاط های ایستگاه ها به عنوان قسمتی از برنامه تمرینات بدنی اجرا کنند، برگزیده‌اند. در اروپا هر ساله یک سری بازیهای قهرمانی با کیفیت بالا برای گروههای نجات و نیروهای نظامی و پلیس برگزار می‌گردد.

اقسام والیبال:

1- مینی والیبال

مینی والیبال نوعی خاصی از این ورزش است که برای دستان کوچک بازیکنان کم سن و سالتر در نظر گرفته شده است که نیاز به تور کوتاهتر دارد. اگر چه در مرحله اولیه، این ورزش برای سنین نه تا سیزده سال است اما دلیلی وجود ندارد که گروههای سنی دیگر نتوانند این روزش را یاد بگیرند. بلندی تور برای این گروه سنی 10/2 متر و هنوز به آنها اجازه اسپک یا آبشار و سرویس با تکنیک‌های صحیح را نمی‌دهند. ابعاد زمین بازی در اندازه‌های 6*6 متر است. در این زمین کوچک تنها 3 یا 4 بازیکن در هر طرف بازی می‌کنند توپ بازی کوچک‌تر و با قطر 62 cm به جای توپ اصلی با قطر 65 تا 67 cm می‌باشد.

2- والیبال ساحلی

والیبال ساحلی یک ورزش المپیکی کامل است و سالانه تورهای ورزشی بزرگی وجود دارد که نه تنها در سواحل بلکه در زمین های ویژه پیش بینی شده در شهرهای مهم دور از دریا نیز با جایزه نقدی چند میلیون دلاری برگزار می‌گردد.

اگر چه در بازی والیبال در هر سمت شش نفر بازی می کنند، والیبال ساحلی معمولاً با دو بازیکن در هر طرف زمین بازی می‌شود. تیمهای مختلط معمولاً به صورت چهار نفره با قوانین خاصی بازی می کنند که منجر به رقابت مشابه بیشتری بین زنان و مردان در هر سمت زمین می‌گردد. زمین بازی برای والیبال ساحلی از زمین معمولی کوچکتر و 16 متر طول و 8 متر عرض دارد.

3- والیبال نشسته

والیبال نشسته برای آن دسته از افرادی که مشکلات حرکتی دارند گذاشته شده و در پارا المپیک به اجرا در میاید. روشن است که تور بازی کوتاه‌تر و زمین‌بازی کوچکتر است. بازیکن ها از دستان خود برای حرکت بدن به طور سریع بر روی زمین استفاده می‌کنند به طوری که کمتر توپی بدون تماس با آنها به زمین می خورد.

قوانین

بیست و هشت قانون هست که تعیین کننده چگونگی بازی والیبال میباشد، این امر به وجود آورندة بازی والیبال و ارتباط دهندة‌ یک تیم با تیم دیگر در مسابقه بوده و به آسانی قابل فهم است.

زمین بازی

زمین این بازی 18 متر طول و 9 متر عرض دارد . تور تقسیم کننده زمین بازی به دو قسمت 9 متری است که خودش حدود یک متر عرض داشته چگونگی بلندای آن به سن و جنس بازیکنان مربوط است. بلندی تور برای زنان 24/2 متر و برای مردان به 43/2 متر می‌رسد.

در سطوح سنی پایینتر، بلندای تور قابل تغییر است. فدراسیون بین‌المللی والیبال (fiva) بلندی تور را برای پسران و دختران 9 تا 12 سال 15/2 تعیین کرده که این بلندی برای پسران بالای 12 سال به 30/2 cm می‌رسد. دختران 13 ساله منطبق با بلندی استاندارد تور برای زنان از بلندای تور 24/2 متر استفاده می‌کنند.

در طول بازی، تمام محدودة‌خطوط به عنوان زمین بازی و هر توپی که بر روی خط بخورد به عنوان «داخل» در نظر گرفته شده است. در هر زمین (هر طرف زمین) یک خط حمله هست که از تور 3 متر فاصله دارد. در منطقه حمله، دستورالعمل‌هایی برای چگونگی بازی بازیکنان منطقه عقب زمین وجود دارد. منطقه سرویس خاصی در انتهای زمین مجزا نشده و زنندگان سرویس ممکن است در هر جای منطقه 9 متری بین دو خط کناری قرار گیرند. اگر بازیکن در طول منطقه سرویس قبل یا هنگام اصابت توپ با دست با محدودة انتهای زمین تماس داشته باشد، سرویس خطا محسوب می شود.

داوران

دو نفر در والیبال داریم که به عنوان داور اول و دوم شناخته شده و در جریان بازی دارای قدرت و عملکرد مختلفی هستند. داور اول در جریان مجموع بازی است و روی چهار پایه ای خارج از زمین و در خط تور قرار گرفته است، بنابراین قادر است کل منطقه بالایی تور و هر دو نیمه زمین را ببیند.

این داور تصمیم می گیرد که آیا با توپ به طور صحیح بازی شده یا نه و چه وقت امتیاز تعلق می گیرد. به علاوه ، این داور مسئول تماس بازیکنان بالای تور و عملکرد فردی ایشان است. در سوی دیگر زمین مقابل داور ، داور دوم قرار دارد. این داور تعویض ها، تایم اوت ها ، گردش دوره ای بازیکنان دریافت کننده سرویس در زمین و خطاهای زیر تور را کنترل و تابلوی امتیازات و حرکات داور اول را در نظر دارد.

منشی، مسئول ثبت امتیازات و ترتیب زنندگان سرویس دو تیم و ثبت ارنج و اسامی بازیکنان و داوران و ثبت تعویض ها و تایم اوت ها می باشد.

هر دو تیم یک نیمکت ذخیره در سمت مشابه و کنار داور دوم دارند. تابلوی امتیازات بین دو تیم قرار گرفته است. تنها مربیان و بازیکنانی که پیراهن تیم را به تن دارند می توانند روی نیمکت بنشینند. مربی تیم می تواند بازیکنان را از کنار زمین راهنمایی کند البته در صورتی که بدون دخالت در جریان بازی در محدوده خط حمله و خط انتهای زمین باقی بماند. بازیکنانی که منتظر رفتن به زمین هستند می بایست روی نیمکت نشسته یا در منطقه ویژه ای در انتهای زمین منتظر باشند.

برای کمک به داوران و تعیین اینکه آیا توپ داخل یا خارج زمین خورده است دو یا چهار داور خط نگه دار داریم. داور دوم خط نگه دارها را به عنوان مسئول یک یا دو خط اختصاص داده و هر دوی آنها هنگامی که توپ داخل یا خارج زمین می خورد علامت می دهند. در کناره های تور عمود بر خطوط طولی زمین نوار سفید رنگی به پهنای 5cm و طول 1 متر قرار دارد که آنتن‌هایی نیز در انتهای نوارها باید نصب شود. مقصود از این کار آن است که توپهایی را که خارج از محدودة خطوط از تور عبور می کنند تشخیص داده شوند و در طول بازی این توپ ها با تور و بازیکنان تماسی نداشته باشند.

بازیکنان

هر تیم اجازه دارد دوازده بازیکن داشته باشد اما تنها 6 بازیکن از آنها می توانند در یک زمان در زمین باشند.

بازیکنان دیگر به عنوان ذخیره عمل می کنند. شش بازیکن زمین باید به صورتی که در شکل 5 نشان داده شده در زمین قرار گیرند. این بازیکنان با شماره هایی مشخص شده و در چرخه ای خلاف جهت عقربه های ساعت از سمت راست عقب زمین گردش می‌کنند.

بازیکنان منطقه 2 و 3 و 4 به عنوان بازیکنان جلویی و بازیکنان 1 و 6 و 5 بازیکنان عقبی هستند.

در طول بازی هر بازیکن در شش منطقه زمین بازی خواهد کرد ( به جز لیبرو) وقتی یک طرف سرویس می زند و در رفت و برگشت توپ برنده می شود، یک امتیاز می‌گیرد. اگر در رفت و برگشت توپ را از دست بدهد، طرف مقابل آنها یک امتیاز می‌گیرد و حق سرویس زدن به طرف مقابل آنها داده می شود. طرفی که سرویس جدید را می زند یک حرکت گردش دوره‌ای انجام می دهد پس بازیکن موقعیت دوم حالا از موقعیت شماره یک سرویس را می‌زند. تمام بازیکنان دیگر هم در موقعیت بعدی خود در گردش بازی خواهند کرد. منظور اصلی این قانون این بوده که بازیکنان تنها از بازی در منطقه دفاع یا حمله پرهیز کنند. در طول سالها این ویژگیها بسط یافته‌اند اما قوانین گردش تغییرات عظیمی را به بازی والیبال اضافه می‌کنند.

تنها شش بازیکن اجازه دارند در یک زمان در زمین بازی کنند. در طول یک ست بازیکنان می توانند در زمین تعویض شوند.

بازیکنی که به عنوان لیبرو در زمین است تنها در قسمت عقب بازی می کند که در واقع موقعیت 1،6، و یا 5 است . این بازیکن قادر به سرویس، دفاع ، تلاش برای دفاع یا ضربه ای به عنوان حمله در صورتی که توپ بالاتر از سطح تور است نمی باشد. قانون لیبرو در سطح ابتدایی خود به عنوان یک مدافع ویژه عقب زمین استفاده می شود.

برای کمک به داور در تشخیص لیبروها از سایر بازیکنان آنها پیراهنی با رنگ متفاوت می پوشند. علی رغم دیگر بازیکنان لیبرو این امکان را دارد که قبل از شروع رفت و برگشت توپ و بدون اجازه داور دوم به زمین آمده و جای بازیکن دیگری را بگیرد. در ضمن می تواند قبل از پایان رفت و برگشت توپ از زمین خارج شود اما اگر تیمش در حال گردش دوره ای است او به قسمت جلوی زمین حرکت کرده، از زمین خارج و با بازیکن اصلی در آن موقعیت تعویض می شود.

هر بازیکن زمین می بایست در یک ست یکبار با بازیکنی از روی نیمکت تیم تعویض شود. وقتی بازیکنی در زمین تعویض شد در آن ست تنها می تواند به جای جایگزین خود برگردد. این امر تنها یکبار در طول ست توسط این دو بازیکن قابل اجراست. هر بار که بازیکنی از زمین خارج می شود به عنوان یک تعویض محسوب می شود. نهایت تعویض در هر ست شش تعویض است. این بدان معناست که مربیان می توانند شش بازیکن کاملاً جدید، یا مجموعه ای از بازیکنان اصلی و تعویضی در زمین داشته باشند. مربی یا کاپیتان زمین قادر است بازیکنان را در انتهای هر ست با درخواست از داور دوم تعویض نماید. بنابراین او مطمئن خواهد شد که تیم همه تعویض هایش را انجام نداده و بازیکنی که قصد ورود به زمین را دارد قانونی بوده و ثبت کننده امتیازات شماره بازیکن را ثبت می کند.

تایم اوت

هر تیم اجازه دارد در طول یک ست از دو تایم اوت استفاده کند که حداکثر زمان آن سی ثانیه است. مربی یا کاپیتان تیمی که درخواست تایم اوت دارد می بایست در انتهای رفت و برگشت توپ هر چه سریعتر درخواست خود را با داور دوم در میان بگذارد. در طول تایم اوت بازیکنان باید منطقه زمین را ترک کرده به مربی و تعویض های روی نیمکت بپیوندد. در مسابقات بین المللی دو تایم اوت اجباری در هر ست هست که به تلویزیون اجازه پخش تبلیغات را می دهد.

امتیازات

مسابقات دارای 3 ست از 5 ست می باشد. اگر تیمی 3 ست پیاپی به امتیاز 25 برسد به شرط اختلاف امتیازش با رقیب به دو پوآن ، برنده مسابقه است. اگر امتیاز به 24-24 مساوی برسد بازی ادامه پیدا می کند تا یک تیم دو امتیاز اختلاف را کسب کند.

در ست آخر، بازی آنقدر ادامه دارد تا یک تیم به حداقل امتیاز 15 با دو امتیاز اختلاف دست یابد.

امتیازات در هر رفت و برگشت توپ محاسبه می گردند، رفت و برگشت ها وقتی تمام می شوند که :

- یک تیم توپ را در زمین مقابل بخواباند.

- یک تیم قادر به بازگرداندن توپ به صورت قانونی و با حداکثر سه ضربه نباشد.

- یک بازیکن به صورت نادرست با توپ بازی کند، با تور تماس پیدا کند یا وارد زمین مقابل شود.

وسایل بازی:

لوازم و وسایل بسیار کمی برای شروع بازی والیبال لازمند اما خیلی مهم است که ببینید لوازمی که شما می خرید سالم و مفید باشند. بسیاری از لوازمی که به شما عرضه می‌شوند ممکن است از نظر قیمت بسیار جالب توجه به نظر برسند ولی برای بازی خیلی نامرغوب باشند. همة اعضای هیئتهای ورزشی تدابیر مناسبی برای این امر دارند و شدیداً توصیه می شود که قبل از خرید با آنها یا فروشندگان ویژه لوازم والیبال مشورت کنید.

مهمترین چیز در مورد توپ این است که باید از یک لایه چرم ساخته شده و دارای وزن استاندارد باشد همه توپ هایی که خیلی سنگین هستند در طول بازی می تواند به انگشتان و مچ بازیکن صدمه بزنند.

به منظور آموزش، یک توپ نرم پلاستیکی یا فوم فشرده می تواند به کار رود چون این توپها باعث صدمه نمی شوند. موادی مانند لاستیک، نایلون یا وینیل بسیار نامطلوب هستند، توپ های ساخته شده با این مواد هرگز نباید مورد استفاده قرار گیرند. وقتی توپی را می خرید باید بدانید آنرا برای مسابقه می خواهید یا برای آموزش. استانداردهای بین المللی و باشگاهی. توپهای مجاز بازیهای بین المللی مهر فدراسیون بین المللی روی آنها خورده است. معمولاً اگر یک توپ برای باشگاه یا مسابقه مجاز باشد مهر انجمن بین المللی را دارد اما بعضی از توپها هم این مهر را ندارند.

لیستی از همه توپهای مجاز را می توان از انجمن های بین المللی به دست آورد تفاوت کیفیت این دو گروه توپ در نرمی و پوشش چرمی آنها است.

همه توپهای مسابقه ای یک تکه و ساخته شده از یک لاستیک سرتاسری هستند که با نوارهای چرمی پوشیده شده است. معمولاً بهترین توپ ها چرم نرمتر و یک تیوپ دارند. سوزن های نازکی برای این نوع توپ باید استفاده شود و سوپاپ این تیوپ ها باید با سطح یکسان باشند (برجسته نباشند).

تور

یک تور مسابقه خوب می بایست بدون ایجاد سوراخی در آن چند فصلی دوام بیاورد، در حالی که تورهای تمرینی تنها برای یک فصل دوام دارند.

اعضای هیئتها توصیه هایی دارند که تور را از نظر قوانین اندازه و جنس و ساختار آن تضمین خواهد نمود. تور باید 5/9 متر طول و 1 متر عرض و دارای شبکه تورهای 10 cm باشد. برای کمک به حالت ارتعاشی تور، بسیاری از تورها نوارهای لاستیکی در انتها دارند که به تیرکها بسته شده تور را به طور افقی کشش می دهد.

در طول بازی توپ می تواند بعد از خوردن و رفت و برگشت از تور بازی شود بنابراین تور به حالت ارتعاشی خوبی احتیاج دارد.

تورهای تمرینی ارزان تر برای کلاسهای آموزش و بازی های خارج از سالن مطلوب می باشند ولی عموماً خرید خوبی نیستند چون توپ بعد از برخورد با آنها بر نمی گردد پس باید سریعاً عوض شوند. یک تور خوب برای مدرسه بایستی به اندازه تور سالن ورزشی باشد.

آنتن تور

تور از زمین بازی عریض تر است و یک علامت سفید رنگ مستقیم بالای خط جانبی زمین قرار گرفته و آنرا مشخص می کند. بر روی این علامت یک آنتن فایبرگلاس هست که 80 cm از تور بالاتر قرار می گیرد. وقتی توپی در طول بازی به این قسمت بخورد یا از خارج تور بگذرد خطا انجام می گیرد. آنتن می تواند از یک یا دو قسمت تشکیل شود – که 80 cm آن بالای تور و 100 cm اندازه عرض تور است.