پروژه کارافرینی پرورش شتر مرغ در 62 صفحه ورد قابل ویرایش

مقدمه:

با وجود گذشت بیش از یک قرن از پرورش شترمرغ اهلی در مزارع افریقای جنوبی، اطلاعات علمی کمی در خصوص تغذیه شترمرغ وجود دارد و نیازهای غذایی این پرنده به طور دقیق برآورد نشده است. نتها در چندساله اخیر برخی از تحقیقات اولیه در اسرائیل و افریقای جنوبی در این زمینه انجام شده اشت. هنوز جنبه های زیادی مورد تحقیق قرار نگرفته و اطلاعات گردآوری شده در این بخش بیشتر مربوط به تجربیات پرورش دهندگان شترمرغ در افریقای جنوبی است.

شترمرغ بطور کامل علفخوار نبوده و در حیات وحش قسمتی از غذای آنان را حشرات، پستانداران کوچک، مارمولک و گاهی تخم پرندگان تشکیل می دهد. اگرچه شترمرغ ها علف می خورند ولی غذای مورد علاقه آنان را برگ گیاهان دولپه ای و نیز دانه آنها تشکیل می دهد.

شترمرغ بر اساس عادت طبیعی در مراتع فقیر زندگی کرده و می تواند در این شرایط غذای کافی برای خود تهیه نماید، جائیکه گاو و حتی گوسفند قادر به زندگی نیستند.

مانند سایر دامها هزینه غذا یکی از عمده ترین مخارج پرورش شترمرغ را تشکیل می دهد. با استفاده از قابلیت شترمرغ در مصرف غذای فقیر و متنوع می توان تا حد زیادی از هزینه های پرورش کاست.



1- فیزیولوژی گوارش:

مطالعات معدود انجام شده برروی شترمرغها نشان می دهد که آنها قادرند الیاف خام را بهتر از سایر طیور هضم نمایند. در این زمینه فیزیولوژی گوارش شترمرغ را می توان با خرگوش و اسب مقایسه کرد. Angle دریافت که هضم الیاف دیواره سلولی (NDF) که تا میزان 5 تا 6 درصد توسط طیور قابل هضم است، در جیره جوجه های شترمرغ می تواند از سن 3 هفتگی مورد استفاده قرار گیرد. توانایی هضم NDF شامل درصدی از فیبر موجود در غذا (سلولز، همی سلولز و لیگنین) است که پتانسیل هضم شدن را دارد. در شترمرغهای در حال رشد، در خلال 10 هفته اول این توانایی بصورت خطی تا میزان 51 درصد افزایش یافته و در مورد شترمرغهای کاملاً رشد کرده بالغ بر 60 درصد می گردد. چنین قدرت بالای هضم غذاهای فیبری را در گله های حیوانات نشخوارکننده می توان یافت.

غذاهای فیبری توسط شترمرغ از مری به پیش معده (معده غده ای) می رود و عملیات اولیه هضم شیمیایی بوسیله شیره معدی انجام می شود. سپس غذا از یک منفذ بزرگ وارد معدة ماهیچه ای بنام سنگدان می شود. دیوارة ماهیچه ای ضخیم سنگدان به همراه سنگریزه های خشن موجب تقسیم مکانیکی غذا به قطعات کوچکتر می گردد.

سپس غذا وارد رودة کوچک شده و با اضافه شدن ترشحات روده ای بخصوص از لوزالمعده، مواد مغذی جذب می شوند. فعالیتهای تخمیری که توسط باکتریها در روده کور و بزرگ انجام می شود شترمرغ را قادر می نماید که از مقادیر زیاد فیبر در غذا استفاده نماید. احتباس طولانی غذا در حدود 40 ساعت در دستگاه گوارش برای فلور باکتریایی بیهوازی زمان کافی فراهم می آورد تا روز غذا اثر نموده و منجر به شکستن سلولز و همی سلولز گردد. در این فرآیند اسیدهای چرب فرار نظیر اسید استیک، اسید پروپیونیک و اسید بوتیریک تولید شده که توسط دیواره معده جذب شده و انرژی لازم را برای پرنده مهیا می سازد.

طی آزمایشهای Swart دریافت که شترمرغهای در حال رشد می توانند تا 76 درصد از انرژی متابولیسمی مورد نیاز خود را از شکستن سلولز بدست‌آورند. باید توجه داشت که افزایش میزان الیاف خام در جیره ممکن است کاهش جذب سایر ترکیبات سهل الهضم جیره شود.



ارتباط رشد با مصرف غذا:

رشد و افزایش وزن زنده شترمرغ بستگی اساسی به نحوه تغذیه و مدیریت دارد. تغذیه شترمرغهای پرواری با غذای کنسانتره باعث رشد بسیار سریع از سن یک تا چهار ماهگی می گردد و لی ممکن است دفرمه شدن پا خصوصاً مفاصل را به دنبال داشته باشد. در اینگونه موارد توسعه استخوانهای پا با افزایش سریع وزن شترمرغ همخوانی ندارد.

نتایج یک مطالعة اخیر در افریقای جنوبی نشانگر آن است که شترمرغ مناطق مختلف، تفاوتهایی را در افزایش وزن نشان می دهد. در این مطالعه شترمرغهای ادشورن افریقای جنوبی، نامیبیا و زیمباوه با یکدیگر مقایسه گردیدند. شترمرغهای ادشورن افریقا دیرتر از بقیه به حداکثر وزن بدن و نیز حداکثر افزایش وزن روزانه رسیدند، ولی هیچگونه تفاوت معنی داری در وزن پرنده بالغ بین شترمرغهای نواحی مختلف وجود نداشت.

غذای مصرفی شترمرغ بستگی به وزن پرنده و میزان انرژی موجود در جیره دارد. معمولاً پرندگان تا زمانیکه از لحاظ انرژی نیازشان رفع نگردد از خوردن دست نمی کشند. در صورت تغذیه آزاد با جیرة متراکم (کنسانتره) میزان غذای روزانه دوره رشد 3 تا 4 درصد وزن بدن می باشد و تنها در پایان دوره رشد این مقدار کاهش یافته و به 2 تا 5/2 درصد می رسد. جدول (1) متوسط غذای مصرفی روزانه شترمرغها را در دوران مختلف زندگی نشان می دهد.

ضریب تبدیل غذایی در جوجه ها 4/1 تا 6/1 است و در شترمرغهای جوان 4 تا 6 ماه این نسبت 4 تا 6 و در پایان دوره رشد به 10 افزایش پیدا می کند.



2- میزان احتیاجات به مواد مغذی:

همانند سایر حیوانات شترمرغها هم جهت رشد، نگهداری و تولید مثل نیاز به آب، کربوهیدرات، پروتئین، چربی و ویتامینی ها دارند.

انرژی از شکستن کربوهیدراتهای موجود در غذاهای حاوی مواد قندی، نشاسته، چربی، پروتئین و الیاف خام (سلولز و همی سلولز) بدست می آید. انرژی قابل استفاده حاصل از غذا انرژی قابل سوخت و ساز (ME) نامیده می شود که شامل اختلاف انرژی غذا و انرژی دفع شده از طریق مدفوع و ادرار و گاز بوده و با واحد مگاژول بر کیلوگرم (MJ/Kg) محاسبه می گردد. در گونه های مختلف حیوانات دستگاه گوارش متفاوت بوده و ضریب تبدیل غذایی برای هر ماده غذایی با دیگری فرق می کند. بنابراین میزان ME در هر حیوان و بریا هر غذا متفاوت خواهد بود.

چنین اطلاعاتی هنوز برای شترمرغ در دسترس نیست. لذا از جداول موجود طیور و خوک استفاده می گردد که البته ارزش انرژی متابولیسمی در این جدول بدون احتساب الیاف خامی که شترمرغ می تواند استفاده نماید درنظر گرفته شده است.

پروتئین از اسیدهای آمینه تشکیل شده است. اسیدهای آمینه از ترکیبات اولیه هر سلول بوده و در تعداد زیادی از فرآیندهای متابولیکی بدن شرکت می نماید. لذا پروتئین موجود در غذا یکی از مهمترین عوامل رشد و تولید مثل هر موجود زنده محسوب می گردد. شترمرغ در دروان فیزیولوژیکی مختلف شامل رشد، نگهداری و تولید مثل نیاز متفاوت به پروتئین در یک جیره غذایی دارد. درصد پروتئین در یک جیره بصورت درصد پروتئین خام مطرح می گردد. در هنگام تغذیه حیوانات با مواد پروتئینی بایستی هم میزان پروتئین جیره و هم ارزش غذایی آن مد نظر قرار گیرد. این امر بستگی به ترکیب اسیدهای آمینه پروتئین دارد. کیفیت یک پروتئین بوسیله محتویات کلی و نیز میزان اسیدهای آمینه ضروری آن تعیین می شود. پروتئین با منشاء جیوانی فاقد ارزش غذایی زیادی است.

تنها نشخوارکنندگان قادرند که اسیدهای آمینه ضروری را توسط میکروارگانیسم ها در شکمبه بسازند. بدین ترتیب این حیوانات به اسیدهای آمینه ضروری در جیره وابستگی ندارند. این که میکروارگانیسم ها در دستگاه گوارش شترمرغ، تنها در سکوم و روده بزرگ وجود دارند، در این قسمت انتهایی دستگاه گوارش، جذب اسیدهای آمینة حاصل از متابولیسم میکروبی به مدت زیاد میسر نبوده و اسیدهای آمینه به همراه مدفوع دفع می گردند. درنتیجه تأمین اسیدهای آمینه ضروری مانند لیزین، متیونین، سیستین، تریپتوفان، ایزولوسین و آرژینین در جیره شتر مرغ مهم است.

فیبر خام شامل لیگنین، سلولز و همی سلولز موجود در غذاست. این مواد عمدتاً در غشاءهای سلول و قسمتهای چوبی گیاه موجود می باشند. بخصوص غذاهای علوفه ای مانند یونجه سبز، علف و کاه بر میزان فیبر خام غذا می‌افزایند. همانند پروتئین خام، فیبر خام نیز در جیره بصورت درصد بیان می شود.

جدول 2 احتیاجات انرژی و سایر مواد مغذی شترمرغ را در مراحل مختلف رشد فیزیولوژی نشان می دهد. اجزاء ترکیبات غذایی تجاری شترمرغ در افریقای جنوبی متشکل از این مواد غذایی است. فرمول های مورد استفاده در امریکا بخصوص برای جیره نگهداری و تولید مثل متشکل از مقادیر بیشتری پروتئین و اسدیهای آمینه ضروری مختلف است. باید متذکر شد این درصدها بمقدار زیادی وابسته به میزان انرژی جیره می باشد. افزایش انرژی جیره، کاهش مصرف غذا توسط حیوان را بدنبال دارد. از آنجائیکه تقریباً تمام جیره های امریکایی از مقادیر بالای انرژی برخوردارند، بنابراین لازم است که درصدهای مربوطه در جیره به منظور رفع نیاز پرنده از نظر پروتئین و اسیدهای آمینه ضروری افزایش یابد.

ب) روش غذادهی:

برای شترمرغهای جوان علوفه سبز در مقایسه با جوجه ها کمتر اهمیت داشته و می توان از علوفه خشک ریز با خرد شده با مقادیر رو به افزایش استفاده کرد. در صورت دسترسی آزادانه به علوفه سبز باید آنها را به عنوان اشتهاآور و نیز منبع پروتئین و ویتامین مورد استفاده قرار داد.

در سن 4 ماهگی چرای آزاد برای پرنده ایده آل است. چون از هزینه غذا کاسته و پرندگان اجازه حرکت می دهد که برای سلامتی آنها بسیار مفید است. شترمرغها در این سن مقاوم هستند ولی هنوز در هنگام شب و بارندگی حتی در تابستان نیاز به سایبان مسقف دارند. چریدن به تنهایی انرژی مورد نیاز پرنده را برای رشد تأمین نمی کند و برای دستیابی به رشد مورد انتظار بایستی غذای پرانرژی در اختیار آنها قرار گیرد. جیره رشد و پایانی که قبلاً شرح داده شد برای این منظور مناسب است، ولی ترکیب علوفه (یونجه، شبدر و علف خشک) که قبلاً در این جیره ها پیشنهاد گردید باید حذف شود. مقدار غذای تکمیلی بایستی 60 درصد غذای خشک روزانه مصرفی پرنده را تشکیل دهد.



ج) تغذیه شترمرغهای مولد:

غذا یکی از عوامل مهم در تولید مثل شترمرغ است. میزان تولید مثل با تعداد تخم های گذاشته شده و میزبان باروری آنها، نسبت به جوجه های هچ شده و میزان ماندگاری جوجه ها محاسبه می گردد. غذای کم کیفیت نتایج ناامیدکننده ای در بر داشته و حتی شترمرغ تمایل به جفتگیری نیز نخواهد داشت. از دادن غذای اضافی نیز بایستی پرهیز نمود چرا که توانایی پرنده را مختل نموده و تخمهای چنین پرندگانی اغلب میزان باروری کمی دارند. علائم عینی چای یا سوء تغذیه در پرنده، شامل کمانی شدن شکم و پشت و نیز تغییر رنگ پوست می باشد. رنگ زرد دلالت بر افزایش چربی و برعکس رنگ سبز تا آبی دلالت بر ضعف تغذیه دارد.

بدین منظور جیره بایستی بر اساس کارائی شترمرغهای مادر تنظیم گردد. در این خصوص بین فصل تولید مثل و فصل استراحت فرق وجود دارد. فصل توالد مثل شامل دوران جفتگیری و تخمگذاری و نیز نشستن روی تخم و جوجه درآوری (در جوجه کشی طبیعی) می باشد. در صورت استفاده از ماشین جوجه کشی و برداشت مداوم تخمها از آشیانه، دروان تخمگذاری یک شترمرغ به 4 تا 6 ماه می رسد.

جفتگیری می تواند با افزایش پروتئین جیره آغاز گردد. چرای طبیعی با گیاهان متنوع اثر بسیار مثبتی در تولید مثل پرندگان دارد. پرندگان در دوران تخم گذاری برای تولید تخم، به مقادیر معتنابهی انرژی و پروتئین نیاز دارد. وجود ویتامینها و مواد معدنی به اندازه کافی و متعادل (بخصوص کلسیم، فسفر، منگنز و روی) نقش مهمی در تولید تخمهای نطفه دار ایفا می کند. هرچند تجارب بدست‌آمده در نامیبیا نشان داده که تخمهای بی نطفه بعلت استفاده از جیره های غنی کلسیم در طی دوران تخم گذاری بوده است. افزایش مقدار کلسیم استفاده از

منگنز و روی را که برای باروری ضروری می باشد مهار می نماید، متعاقباً شترمرغ نر نیز با ماده جفت نمی شود. برای رفع این معضل می توان ترکیبات منگنز و روی را تزریق نمود.

د) جیره های غذایی:

جدول 9 جیره های نمونه برای شترمرغهای مادر در طول فصل تولید مثل را نشان می دهد. هنگام آماده نمودن این جیره بایستی افزایش نیاز به کلسیم در فصل تولید مثل مورد توجه قرار گیرد. همچنین ویتامینها و مواد معدنی مکمل نیز بر اساس دستورالعمل سازنده به جیره اضافه گردد.

بعنوان جایگزین جیره های فوق، استفاده از دان تخمگذار (شامل 5/13 درصد پروتئین خام و 5/11 مگاژو.ل بر کیلوگرم انرژی قابل سوخت و ساز) بهمراه یونجه یا شبدر به نسبت 3 به 2 پیشنهاد می گردد. بمنظور تنظیم دقیق نسبت کلسیم به فسفر نیاز به اضافه نمودن ترکیبات فسفری (دی کلسیم فسفات یا پودر استخوان) می باشد.

در صورت استفاده از علف خشک برای شترمرغهای مولد، مخلوطی از 7 قسمت دان دورة رشد ماکیان (16% پروتئین خام با 11 مگاژول بر کیلوگرم انرژی) و 3 قسمت علف خشک پیشنهاد می گردد.

شترمرغهای مواد در فصل استراحت می توانند با جیره پایانی تغذیه شوند (که قبلاً توضیح داده شد). در این مرحله پرندگان به رشد کامل خود رسیده و این غذا فقط جهت نگهداری شترمرغ است. بنابراین پیشنهاد می‌گردد این جیره با مصرف مواد خشبی مانند علف خشک همراه باشد. بیشتر پرورش دهندگان در افریقای جنوبی در این دوره گله را فقط با چرانیدن نگه می دارند.

10) نقش تغذیه شترمرغ و کیفیت مواد تغذیه ای در تولید نهایی

مهمترین وجه صنعت جهانی شترمرغ یقیناً سوددهی طولانی مدت این پرنده است. که بطور عملی باعث کاهش نسبتاً ثابتی در نرخ هزینه ها می شود. و در نتیجه جهت تولیدات نیز در حاشیه امر حدود %20-10 نسبت به سال قبل کاهش دارد. هزینه خوراک حدود %70 کل هزینه تولید را شامل می شود، که این امر موجب حداکثر رشد و تولید در یک واحد خوراک مصرفی می شود که این مسأله منجر به تاکید بر تولید فقط به شرط کیفیت تولید می شود. از این رو تولیدات شترمرغ باید با بهینه ترین قیمت بازار هماهنگ شود.

الف) بهینه سازی راندمان قیمت:

راندمان قیمت در تولدیبات شترمرغ تصمیم گیری می شود بوسیله:
کیفیت تولیدات به طور مختصر به نکات زیر بررسی دارد:

5- درجه بندی و سایز پوست

- کیفیت گوشت و نتایج بدست آمده (کلسترول، آهن، چربی و …)

- کیفیت پر

تسهیل راندمان در مزارع بطور عملی و کاربردی
هموارسازی موانع موجود در فعالیتهای مدیریتی
کاربرد بهینه از منابع غذایی با منشاء تولید داخلی در مزارع
سطوح بهینه ای از جیره بالانس شده

اهمیت FCR در شترمرغها:

FCR در شترمرغها تقریباً امری تعریف نشده در میان نیازهای تغذیه ای است که در یک واحد رشد در آیتم های پر، پوست، گوشت و شکل بدن نتیجه می شود.

آنچه در مورد تغذیه شترمرغ ها مهم است این است که شترمرغها این توانایی را بطور ژنتیکی دارند که قادرند برای تکمیل پتانسیل شان در طول مراحل رشد به ماکزیمم حد خود با بکارگیری سطح کمی از خوراک مصرفی برسند.

نمودار FCR بالا نوع ارزشهای جیره غذایی بالانس شده را نشان می دهد که این امر تحت شرایط بهینه مدیریت و شرایط سلامتی کامل وجود دارد.

ارزشهای FCR برای غذاهای بالانس شده.

ماه: 6: 2.4-208 kg feed/kg gain

ماه: 10: 4-4.5 kg feed/kg gain

ماه: 11: 5.2-5.8 kg feed/kg gain

ماه: 12: 5.8-0.5 kg feed/kg gain

بطور خلاصه شترمرغها ضریب تبدیل غذایی خوبی دارند، بخصوص تا سن 6 ماهگی همه تأکید باید برروی بدست آوردن حداکثر FCR در طول این مرحله صرف نظر از مرحله برنامه کشتار، باشد. کمترین مقدار وزنی که برای سن 6 ماهگی پیشنهاد می شود kg70 است و کاهش FCR بطور چشمگیری بعد از 6 ماهگی رخ می دهد.

ب) خصوصیات تولیدی:

1- تولید پوست: تصمیم گیری در مورد رسیدن به کیفیت بالای پوست بستگی به نوع تغذیه دارد که در این میان باید به بنیادهای ضروری بازار برای رسیدن به محصول نهایی توجه کرد.

مسأله اصلی در کیفیت چرم:

1- سایز پوست

2- امتیازی که برای گسترش و تولید پرهای بلند درنظر گرفته می شود. (از پرهای کوچک تا پرهای بزرگ)

3- ضخامت پوست

4- تراکم پرها برروی پوست

5- عاری از هرگونه سوراخ (سوراخهای ناشی از پرهای روی پوست) باشد.

2- تولید گوشت شامل می شود:

1- توسعه کیفیت ماهیچه و استیک و فیله

2- رنگ ثابت و خاص

3- گوشتی خوش طعم و عاری از هر نوع رادیکال آزاد.

3- تولید پر:

تولید پرهای با کیفیت به افزایش طول و تغییر کیفیت پرها نیاز دارد. اگرچه با خرید پوست از تولید کننده، باید به مسائلی از قبیل مدیریت و عوامل تغذیه ای (تولید کننده های صنعتی و سنتی) توجه شود. اگرچه گسترش پر به طور کلی یک نقش مهم را در توسعه پرهای بلند ایفا می کند.

عوامل موثر در جریان برنامه های تغذیه:

عوامل زیر برای رسیدن به سطح تغذیه ای مطلوب موثر خواهد بود.

مراحل بازاریابی (توزیع جوجه ها و پرنده های کشتاری و نیز پرنده های تخم گذار)
قابل دسترس بودن عوامل مورد نیاز تغذیه، مراتع، علوفه سیلاژ شده و قیمت های خرید.
شرایط محدود
عوامل مدیریت
عوامل اقتصادی (درآمد حاصل از تولید نهایی)
کیفیت مواد تغذیه ای و نقش تغذیه

(1) تولید گوشت:

نتایج اخیر بدست آمده بر این مطلب تاکید می کند که توسعه ماهیچه ها در سن 8-7 ماهگی اتفاق می افتد که این مطلب بر ضرورت تغذیه شترمرغها به طور شایسته ای بخصوص تا سن 6 ماهگی تاکید می کند. که سطح بهینه ای از تولید گوشت را بدست می دهد. بعد از 8 ماه اکثر مواد غذایی جذب شده در افزایش ضخامت پوست و نیز افزایش لایه های چربی شکم و چربی زیر پوست به کار می رود. چربی اصلی ذخیره شده ناشی از خوراک بالانس شده است و ارزش کمی برای پرنده ها دارد که اغلب باعث بروز ضایعاتی در پوست حیوان می شود.