انواع ساختمان

با توجه به اینکه به معنای کلی به هر چیزی که ساخته می‌شود می‌توان ساختمان گفت ولی در اینجا منظور ما از ساختمان بناهای ساخته شده با مصالح بنایی (آهن، سیمان، گچ، آجر و غیره) می‌باشد. اصولا ساختمان را از لحاظ مصالح مصرفی و نوع کاربرد آن می‌توان به دو دسته تقسیم نمود.

الف : انواع ساختمان از لحاظ مصالح مصرفی

1- ساختمانهای بتنی :

ساختمان بتنی ساختمانی است که برای اسکلت اصلی آن از بتن آرمه (سیمان، شن، ماسه و فولاد بصورت میلگرد ساده و یا آجدار) استفاده شده باشد. در ساختمانهای بتنی سقفها به وسیله تاوه (دال)‌های بتنی پوشیده می‌شود و یا از سقفهای تیرچه و بلوک و یا سایر سقفهای پیش ساخته استفاده می‌گردد و برای دیوارهای جدا کننده (پارتیشن‌ها) ممکن است از انواع آجر مانند سفال تیغه‌ای، آجر ماشینی سوراخ دار، آجر معمولی کور‌ه‌ای و یا تیغچه گچی و یا چوب استفاده شده و ممکن است از دیوار بتون آرمه هم استفاده می‌شود. در هر حال در این نوع ساختمانها شاه تیرها و ستونها از بتون آرمه (بتون سطح) ساخته می‌شود.

2- ساختمانهای فلزی

در این نوع ساختمانها برای ساختن ستونها و پلها از پروفیلهای فولادی استفاده می‌شود. در ایران معمولا ستونها را از تیرها آهنهای I دوبل و یا بال و پهن‌های تکی (آهنهای هاش) استفاده می‌نماید و همچنین برای اتصلات از نبشی- تسمه و برای زیر ستونها از صفحه فولادی استفاده می‌شود و معمولا دو قطعه را بوسیله جوش به همدیگر متصل می‌نمایند. سقف این نوع ساختمانها ممکن است تیر آهن و طاق ضربی باشد و یا از انواع سقفهای دیگر از قبیل تیرچه بلوک و غیره استفاده گردد. برای پارتیشن‌ها می‌توان مانند ساختمانهای بتونی از انواع آجر و یا قطعات گچی و یا چوب یا سفالهای تیغه‌ای استفاده نمود. در هر حال جدا کننده‌ها می‌باید از مصالح سبک انتخاب شوند. د بعضی از ممالک بر خلاف مملکت‌ ما برای اتصال قطعات از جوش استفاده نکرده بلکه بیشتر از پرج و پیچ و مهره استفاده می‌نمایند و برای ستونها نیز می‌توان به تیر آهن از نبشی و یا ناودانی استفاده نمود.

3- ساختمانهای آجری :

در ساختمانهای کوچک که از چهار طبقه تجاوز نمی‌نمایند می‌توان از این نوع ساختمان استفاده نمود. اسکلت اصلی این نوع ساختمانها آجری بود و برای ساختن سقف‌ها در ایران معمولاً از پروفیلهای فولادی I (تیر آهن I) و آجر بصورت طاق ضربی استفاده می‌گردد و یا از سقف تیرچه و بلوک استفاده می‌شود.

در این نوع ساختمانها برای مقابله با نیروهای جانبی مانند زلزله باید حتما از شناژهای روی کرسی چینی و زیر سقفها استفاده شود. در ساختمانها آجری معملا دیوارهای حمال در طبقات مختلف روی هم قرار می‌گیرند و اغلب پارتیشنها نیز همین دیوارهای حمال می‌باشند. حداقل عرض دیوارهای حمال نباید از 35 سانتیمتر کمتر باشد.

4- ساختمانهای خشتی و گلی :

این نوع ساختمانها در شهرها بعلت گرانی زمین کمتر ساخته می‌شود و بیشتر در روستاهای دور که دسترسی به مصالح ساختمانی مشکل تر است مود استفاده قرار می‌گیرد.

اسکلت اصلی این نوع ساختمانها از خشت خام و گل می‌باشد و تعداد طبقات آن از یک طبقه تجاوز نمی‌کند و در مقابل نیروهای جانبی مخصوصاً در مملکت ما که از مناطق زلزله خیز دنیا می‌باشد جدا جلوگیری بعمل آید. بجز انواع فوق ساختمانهای دیگری نیز وجود دارد مانند ساختمانهای سنگی که بیشتر در مناطق کوهستانی مورد استفاده قرار می‌گیرد ممکن است ساختمانی مرکب از دو یا چند نوع از انواع فوق ساخته شود مانند ساختمانهای فلزی و بتونی و یا فلزی و آجری و غیره.

ماشین آلات مخلوط کردن بتون

مخلوط کنها یا میکسرها در انواع متفاوتی موجودند که نمونه‌های آن عبارتند از :

میکسر تریلی – میکسر ساکن یا کارخانه مرکزی تهیه بتون و میکسر ترانزیت. روش درجه بندی که برای میکسرهای بتون به کار می‌رود بر اساس استفاده از یک علامت (سمبل) شامل یک حرف لاتین و یک شماره است. حرف لاتین نشانگر نوع میکسر است که معمولاً از حرف S برای کارهای ساختمانی و ازE برای کارهای روکش سطح راهها و همچنین از شماره که حجم بتون مرطوب را بر حسب فونت مکعب بیان می‌نمایند استفاده می‌شود مثلا 15S که در کارهای ساختمانی با حجم 15 فوت مکعب به کار می‌رود.

مخلوط کردن بتون با میکسرهای ثابت : این نوع مخلوط کردن یا در محل .کارگاه ساختمانی و یا در یک کارخانه مرکزی بتون به نام ایستگاه مرکزی بتون یا بچینگ پلنت به عنوان یکبار مخلوط کن به مدت 1 الی 3 دقیقه (بسته به ظرفیت دستگاه) انجام می‌گیرد.

پمپ بتون :

اولین بارن تلمبه در حمل بتون به داخل تونل استفاده شد ولی امروزه این وسیله به طور وسیعی درساختمانهای بتنی به کار می‌رود. تلمبه معمولا بر روی شاسی کامیون سوار شده و به کمک مکانیسمهای خاص لوله بتون را که از جنس فلزی یا انعطاف پذیر است که می‌تواند در ارتفاعات مختلف و در زاویه‌های مورد نظر تغییر مکان دهد.

بتونیر :

بتونیر یکی از ماشین آلات ساختن بتون است که دارای جام استوانه‌ای شکل و پره‌هایی برای اختلاط مصالح و تخلیه بتون است.

اتوبتونیر :

به این ماشین ممکن است اتومیکسر نیز گفته شود و سیستم کار این ماشین بصورت خود کشش (موتور سر خود) است و دارای ظرفیت جام بزرگتری از بتونیر است و اصول کار آن مانند بتونیر است و در ساختن بتونها کاربرد دارد.

شاتکریت :

مقدمه

ساختمان سازی مانند بسیاری از صنایع متداول در جهان دارای قوانین و مقررات خاص خود می باشد که عدم رعایت این قوانین و مقررات باعث تقلیل استحکام و خسارات جبران ناپذیر در حین انجام کار و پس از انجام کار خواهد شد. هدف ساختمان سازی انسان محوری است.

لذا یادگیری و کار آموزی آن برای دانشجویان این رشته زیر نظر مهندسین و متخصصان این فن طبق آیین نامه هایی که حاصل سالها تلاش و تجربه و مطالعه دانشمندان و مهندسین این رشته می باشد، بسیار مهم می نماید. در خصوص ارائه گزارش جامع و مطلوب از کارآموزی و مفید واقع شدن آن، کار در کارگاه ساختمان را بصورت خلاصه از ابتدا مورد بررسی قرار می دهم.

بررسی و مقایسه تئوریهای دانشگاهی و عملیات اجرایی در کارگاه:

«شما اصلاً به تئوریهایی که در کلاسهای دانشگاه فراگرفته اید کاری نداشته باشید.»

در بدو ورود به کارگاه ساختمانی این جمله به گوش می رسد و تقریباً همه دانشجویانی که برای اولین بار به کارگاه ساختمانی قدم می گذارند با جملاتی که این مضمون را دارند آشنا هستند. بسیار جای تاسف و نگرانی است که ما در دو مرحله از زندگی یعنی فراگیری و بکارگیری، شکافی عمیق تصور کرده که هیچ پلی ارتباط بین آن دو را میسر نمی سازد.

چه بسا اگر مهندسین و مسئولین کارگاهها در اجرا به مطالب فرا گرفته در تئوریات نظری داشتند و از آنها کمک می گرفتند و وسواسهای آن زمان خود را حفظ می‌کردند کارها بسیار عالی تر انجام می گرفت و ساختمانهایی بسیار مطمئن تر بنا می شد بطوریکه دغدغه خاطر چندانی در زلزله های عادی وجود نداشت. حال آنکه نگاهها بیشتر متوجه صرفه اقتصادی بوده تا موارد دیگر. بطوریکه حتی در کارهای دولتی نیز این پارامتر از اهمیت فاحشی نسبت به دیگر پارامترها از قبیل ایمنی، آسایش، توسعه آینده، زیبایی و… برخوردار می باشد.

مورد دیگری که نظر من را به خود جلب کرد و باعث تاسف من شد تاثیرپذیری برخی از مهندسان و صاحبنظران کارگاه از بناها و استاد کارهای جزء بود. بطوریکه این آقایان حتی به خود زحمت فکر کردن به عواقب آن کار را نمی دادند، حال تجزیه و تحلیل آن پیشکش.

عکس العمل نادرست کارگاهیان در مورد نظرات دانشجویان فیزیکی از نقصهای کارگاه می باشد، هرچند خود آنان نیز بعداً آن نظریات را کاملاً تصدیق می کنند اما در عمل به کار نمی برند.

مراحل طراحی ساختمان:

فاز 1: (مرحله اول) A- مطالعات B- ارائه طرح فیزیکی مقدماتی

فاز 2: تهیه نقشه های اجرایی و گزارشات محاسبات فنی

فاز 3: اجرا طرحها و نقشه ها

فاز 1:

الف- مطالعات: قبل از احداث هر ساختمانی بسته به نوع کاربری (خاص مثل فرودگاهها، بنادر، ترمینالها، راه آهن و… یا عام مثل مسکونی، آموزشی، اداری، تجاری، بهداشتی درمانی و…) باید مطالعاتی در مورد آن انجام دهیم. مثلاً محل قرار گرفتن زمین، مقاومت زمین (آزمایش خاک محل)، برای احداث سازه چگونگی تابش آفتاب در محل احداث سازه، بررسی شرایط جوی (باد، باران، رطوبت، گرما، سرما، برف و…) استفاده از بهترین مصالح با در نظر گرفتن موقعیت های مطالعه شده.

ب- ارائه طرح فیزیکی مقدماتی: که بر طبق آن کاربری سازه را مشخص می کنید، مثلاً دانشگاه می سازیم که در آن به کلاس و آزمایشگاه برویم، ساختمان تجاری بنا می‌کنیم که محل خرید و فروش کالاهای مختلف می باشد و…

فاز 2: تهیه نقشه های اجرایی و گزارشات محاسبات فنی

بعد از طی مراحل فوق باید برای اجرای سازه نقشه هایی تهیه کنیم که این نقشه ها عبارتند از: نقشه های دیتایل، پلان طبقات، اگر سازه بتنی باشد: چگونگی قرار گرفتن میلگردها، نوع میلگردی که در ساختمان باید استفاده شود، چگونگی اجرای راه پله ها، شیب بندی سقف پارکینگ، زیر زمین و… حتی در نقشه های جدید برای شهرداری باید طرح نما و چک لیست زلزله نیز ارائه شود و در سازه های فولادی نیز همین مسائل باید مد نظر باشد.

به علاوه اینکه در نقشه های جدید سازه های فولادی، نوع تیر آهن و نبشی ها، پلیت‌ها (PLATES) نیز نمایش داده می شود و نیز باید تمام محاسبات فنی آن، از نظر مقاومت سازه، مقاومت بنا در مقابل زلزله و… در دفترچه های محاسباتی ثبت شود.

فاز3: اجرا

پس از طی مراحل فوق الذکر سازه را طبق نقشه های اجرایی، اجرا می کنیم. متاسفانه بدلیل آشنا نبودن عوامل اجرایی با جزئیات نقشه ها و نکات ایمنی که در محاسبات لحاظ شده است به ندرت اجرا صد در صد مطابق نقشه ها است.

حرفه هایی که برای ساخت یک سازه در ارتباط با یکدیگر هستند:

نقشه بردار، شهرسازی، شهرداری، نقشه کشی، معماری، عمران، محاسب، محیط زیست ژئوتکنیک (زمین شناسی)، تاسیسات (مکانیک، الکترونیک، لوله کش، کانال کش و…)

کلیاتی در مورد ساختمانهای فلزی:

منظور از ساختن ساختمانهای فلزی، ساختمانهایی است که ستونها و تیرهای اصلی آن از پروفیل های مختلف فلزی و بار سقفها، دیوارها و جدا کننده ها (پارتیشن ها) بوسیله تیرها اصلی به ستون منتقل شده و بوسیله ستونها به زمین منتقل می گردد. در ایران معمولاً ستونها از تیرآهنهای Iدوبل و یا بال پهن تکی می باشد و همچنین برای اتصالات از نبشی- تسمه و… و برای زیر ستونها از صفحه فولادی استفاده می شود و معمولاً دو قطعه را بوسیله جوش به همدیگر متصل می نمایند. سقف این نوع ساختمانها ممکن است تیرآهن و طاق خبری باشد و یا از انواع سقفهای دیگر مثل تیرچه بلوک باشد.

برای پارتیشن ها می توان مانن ساختمانهای بتنی از انواع آجر و یا قطعات گچی و یا چوب و یا سفالهای تیغه ای استفاده نمود. در هر حال جدا کننده ها می باید از مصالح سبک انتخاب شوند.

در برخی از کشورها برخلاف مملکت ما برای اتصال قطعات از جوش استفاده نمی‌کنند بلکه بیشتر از پرچ و یا پیچ و مهره استفاده می نمایند و برای ستونها نیز بجای تیر آهن از نبشی یا ناودانی استفاده می کنند.

مزایا و معایب ساختمانهای فلزی

1- اجرای این نوع ساختمانها خیلی سریع پیشرفت می نمایند، در صورتیکه برای ساختن ساختمانهای بتنی یا آجری زمان بیشتری لازم است.

2- ستونها و قطعات باربر ساختمانهای فلزی فضای کمتری را اشغال می نمایند و این خود باعث بوجود آمدن سطح مفید زیادتر در ساختمانهای فلزی می گردد، در صورتیکه برای ساختمانهای بتنی مرتفع ناچار به ساخت ستونها و دیوارهای قطور می‌باشیم.

3- ساخت قطعات ساختمانهای فلزی در خارج از محوطه کارگاه ممکن بوده و این خود از لحاظ دقت کار و کیفیت بهتر قطعات و همچنین از لحاظ اقتصادی به صرفه می باشد.

4- ساختن ساختمانهای فلزی کمتر تابع آب و هوا و شرایط جوی است، در صورتیکه در مورد ساختمانهای بتنی شرایط فرق می کند.

5- امکان تقویت ساختمان بعد از اتمام کار و بالاخره نزدیک بودن فرضیات با عمل در ساختمانهای فلزی از مزایای آن می باشد، زیرا بعضی از فرضیات که در ساختمانهای بتنی می کنیم به سختی با عمل همراه می شود، از جمله همگن بودن بتن و فولاد و مساوی بودن تنش و کرنش این دو ماده که عملاً این دو ماده همگن نیستند. ولی در ساختمانهای فلزی چون از یک ماده استفاده می کنیم، فرضیات به عمل نزدیکتر است.

همه مواردفوق از مزایای ساختمانهای فلزی است ولی در عوض این نوع ساختمانها در مقابل آتش سوزی بسیار ضعیف بوده و با کوچکترین حریقی که در کنار ستونها ایجاد شود فوری فولاد گداخته شده و در مقابل بار وارده واکنش نشان داده و به سرعت ممانهای موجود در قطعات افزایش یافته و ساختمان خراب می شود.

به همین علت است که در بعضی کشورها سازندگان ساختمانهای فلزی مجبور هستندکه برای ساختمانها پله های بتنی قرار دهند تا در موقع آتش سوزی ساکنان ساختمان بتوانند خود را نجات دهند.

ساختمانهای فلزی در مقابل عوامل جوی و خورندگی بسیار ضعیف بوده و به همین علت دارای عمر کوتاهتری می باشند و بالاخره به علت نازکی دیوارها ساختمان فلزی در مقابل حرارت و صوت عایق نیست.

ساختمانهای بتنی:

منظور از ساختمانهای بتنی ساختمانهایی هستند که کلیه اجزا اصلی آن (ستونهای اصلی، پی ها و تیرها) از بتن و میلگرد ساخته شده باشد. سقف اینگونه ساختمانها با انواع مختلف دالهای بتنی پیش ساخته، دالهای بتنی ریخته شده در محل تیرچه بلوک و یا دالهای مرکب (کامپوزیت) ساخته می شوند.

مزایا و معایب ساختمانهای بتنی

ساختمانهای بتنی به علل زیر مورد توجه مهندسین و شهرسازان قرار گرفته و روز به روز شاهد توسعه آن هستیم:

1- ماده اصلی بتن که شن و ماسه می باشد تقریباً در تمام طول نقاط کره زمین به حد وفور یافت می شود. بنابراین روی این اصل امکان ساختن سازه های بتنی را میسر می سازد.

2- ساختمانهای بتنی در مقابل عوامل جوی از ساختمانهای فلزی مقاومتر بوده و در نتیجه نسبت به ساختمانهای فلزی دارای عمر مفید طولانی تری می باشند.

3- در برابر آتش سوزی مقاوم هستند.

4- به علت شکل پذیری بتن که می تواند به هر شکلی که قالب آن تهیه می شود، ساخته شود. ساختن ستون و پل به اشکال مختلف را میسر می سازد، به همین علت مهندسین معمار به این نوع ساختمانها توجه بیشتری می نمایند.

معایب این نوع سازه ها علاوه بر مواردی که در محاسن سازه های فلزی گفته شد اینست که در این سازه‌ها بعلت وزن سنگین کل سازه، نیروی زلزله روی آن تاثیر بیشتری می گذارد. اصولاً هرچه وزن سازه بیشتر باشد، تاثیر نیروهای وارده روی آن بیشتر است.

مراحل اولیه ساخت یک ساختمان

1- بازدید از زمین:

قبل از شروع هر نوع عملیات ساختمانی باید زمین محل ساختمان بازدید شده و وضعیت و فاصله آن نسبت به خیابانها و جاده های اطراف مورد بازرسی قرار گیرد و همچنین پستی و بلندی زمین با توجه به نقشه ساختمان مورد بازدید قرار گرفته، در صورتیکه ساختمان بزرگ باشد پستی و بلندی و سایر عوارض زمین می باید بوسیله مهندسین نقشه بردار تعیین گردد و همچنین باید چاههای فاضلاب و چاه آبهای قدیمی و مسیر قنات های قدیمی که ممکن است در هر زمینی موجود باشد تعیین شده و محل آن نسبت به پی سازی مشخص گردد و در صورت لزوم می باید این چاهها با بتن و یا شفته پر شود و محل احداث ساختمان نسبت به زمین تعیین شده و نسبت به ریشه کنی گیاهان در آن محل اقدام گردد و خاکهای اضافی به بیرون حمل گردد و بالاخره باید شکل هندسی زمین و زوایای آن کاملاً معلوم شده و با نقشه ساختمان مطابقت داده شود.

2- پیاده کردن نقشه:

پس از بازدید از محل و پاکیزه کردن محل اولین قدم در ساخت ساختمان پیاده کردن نقشه می باشد. منظور از پیاده کردن نقشه یعنی انتقال نقشه ساختمان از روی کاغذ بر روی زمین با مقیاس 1:1 بطوریکه محل دقیق پی ها، ستونها و دیوارها و عرض پی ها روی زمین به خوبی مشخص باشد و همزمان با ریشه کنی و بازدید از محل باید قسمتهای مختلف نقشه ساختمان به خصوص نقشه پی کنی به خوبی مورد بررسی قرار گیرد و بعداًاقوام به پیاده کردن نقشه گردد.

جهت پیاده کردن ساختمانهای مهم معمولاً از دوربینهای نقشه برداری (تئودولیت) استفاده می گردد و برای پیاده کردن نقشه ساختمانهای معمولی و کوچک از مته و ریسمان استفاده می گردد.

رُپر

با توجه به اینکه هر نقطه از ساختمان نسبت به سطح زمین دارای ارتفاع معینی می‌باشد که باید در طول مدت اجرا در همه زمان قابل کنترل باشد. برای جلوگیری از اشتباه قطعه بتنی با ابعاد دلخواه در نقطه ای دورتر از محل ساختمان می سازند بطوریکه در موقع گود برداری و یا پی کنی به آن آسیب نرسد و در طول مدت ساختمان تمام ارتفاعات را با آن می سنجند. به این قطعه بتنی اصطلاحاً رپر می گویند.

گودبرداری

پس از پیاده کردن نقشه و کنترل آن در صورت لزوم اقدام به گودبرداری می نمایند. گودبرداری برای آن قسمت از ساختمان انجام می شود که در طبقات پایین تر از کف طبیعی ساختمان ساخته می شود، مانند موتورخانه ها، انباری ها، پارکینگ ها و غیره در گودبرداری چنانچه محل گودبرداری بزرگ نباشد از وسایل معمولی مانند بیل و کلنگ و فرقون استفاده می گردد. برای اینکار تا عمق معینی که عمل پرتاب خاک با بیل امکان پذیر باشد، خاک را به بیرون پرتاب می کنند و عمل گودبرداری را انجام می‌دهند. و بعد از آن پله ای ایجاد نموده و خاک حاصله را روی پله ریخته و از روی پله دوباره به خارج پرتاب می کنند.

برای گودبرداریهای بزرگتر استفاده از بیل و کلنگ صرفه اقتصادی و زمانی ندارد و بهتر است از وسایل مکانیکی مانند لودر و بیل مکانیکی استفاده شود. در این روش برای خارج کردن خاک از محل گودبرداری و حمل آن به خارج کارگاه معمولاً از سطح شیبدار استفاده می کنند، بدین طریق که در ضمن گودبرداری سطح شیبداری در کنارگودبرداری عبور کامیون ایجاد می گردد که بعد از اتمام کار این قسمت توسط کارگر برداشته می شود.

حال این سوالی است که تا چه عمقی باید گودبرداری را انجام داد؟

ظاهراً حداکثر عمق مورد نیاز برای گودبرداری تا روی پی می باشد که می باید محل پی های متمرکز و نواری را با دست خاگبرداری نمود. ولی بهتر است که گودبرداری را تا سطح زیر پی ها ادامه بدهیم، زیرا در اینصورت اولاً برای قالب بندی پی‌ها آزادی عمل بیشتری داریم، در نتیجه پی ها تمیزتر و درست تر خواهد بود و در نتیجه می توانیم خاک حاصل از چاه کنی و همچنین نخاله های ساختمان را در فضای ایجاد شده بین پی ها بریزیم که این مطلب از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه می‌باشد، زیرا معمولاً در موقع گودبرداری کار با ماشین صورت می گیرد ولی برای خارج کردن نخاله ها و خاک حاصل از چاه فاضلاب از محیط کارگاره می باید از وسائل دستی استفاده کنیم که این امر مستلزم هزینه بیشتری نسبت به کار با ماشین است.

شیب دیواره‌های محل گودبرداری

از آنجا که خاکهای موجود بدلیل ارزش ماسه ای که دارند تحت زوایای مختلفی بطور عادی ریزش می کنند، این زاویه باید در کارها در نظر گرفته شود. برای جلوگیری از ریزش دیواره های محل گودبرداری به داخل گود، معمولاً دیواره اطراف باید دارای شیب ملایم که با خط عمود زاویه ای به اندازه «» می سازد باشد که اندازه این زاویه بستگی به نوع خاک محل گودبرداری دارد. هر قدر خاک محل سست‌تر و ریزشی تر باشد، اندازه زاویه بزرگتر خواهد شد.

مقدمه

بدرستی قدمت استفاده بشر از سرپناه یا بطورکلی به مفهوم امرروزی قدمت استفاده بشر از مسکن معلوم نیست ولی تقریبا آنرا می توان همزمان با پیدایش بشریت دانست ، زیرا چنین گمان می رود که بشر از همان ابتدا برای مصون ماندن ا برف وباران وسرما وگرما وحمله حیوانات وهمچنین حمله سایر اقوام به غارها پناه برده واین غارها را می توان اولین محل سکونت برای بشر دانست واز آن زمان تاکنون انسانها همیشه به فکر آن بوده اند که مسکنی راحت تر وبهتر برای برای خود تهیه نمایند .

در قرون اخیر که رشد جمعیت در دنیا به طور چشمگیری روبه ازدیاد نهادوبشر از لحاظ علمی وفنی مشکلات بسیاری را حل نموده در ساختن مسکن نیز مانند سایر امورتحولات عمده ای بوجود آورد ودیگر ساختن خانه های تک واحدی جوابگوی احتیاجات جوامع بشری نبوده وبه همین علت سیستم خانه سازی به کلی دگرگون شده واستفاده از مصالح مقاوم نیز مانند فولاد وسیمان در ساختمان رایج گردید ودراثر دسترسی به این مصالح وامکانات دیگر گسترش شهرها از افقی به عمودی تبدیل شد وامر آپارتمان سازی در ساختمانهای چندین طبقه متداول گردید .

ساختمانهای بتنی

ساختمانهای بتنی ساختمانی است که برای اسکلت اصلی آن از بتن آرمه ( سیمان ، شن ، ماسه ، وفولاد به صورت میله گرد ساده یا آجردار ) استفاده شده باشد . در ساختمانهای بتنی سقفها به وسیله تاوه (دال ) های بتنی پوشیده می شود ، ویا از سقفها تیرچه وبلوک وسایر سقفهای پیش ساخته استفاده می گردد. وبرای دیوارهای جدا کننده (پارتیشن ها) ممکن است از انواع آجر مانند سفال تیغه ای ، آجر ماشینی سوراخ دار ، آجر معمولی کوره ای ویا تیغه گچی ویاچوب استفاده شده وممکن است از دیوار بتون آرمه هم استفاده شود.

در هرحال دراین ساختمانها شاه تیر ها و ستونها از بتن آرمه (بتن مسلح ) ساخته می شود .

قسمتهای مختلف ساختمانهای بتونی

اجزاء تشکیل دهنده یک ساختمان بتونی بشرح زیر میباشد :

1.پی

2. ستون

3. تیرهای اصلی

4. سقف

5.دیوار

برای اجراء ساختمانهای بتونی به کارگاههای زیر نیاز داریم .

1.کارگاه قالب بندی یا کارگاه نجاری

2.کارگاه آماتوربندی

3. کارگاه تهیه بتون

4.کارگاه تهیه شن و ماسه

کلیات اجرا : مراحل مختلف ساختمان

قالب بندی

همانطوریکه می دانیم در کارگاه های ساختمانهای بتونی سه کارگاه وجود دارد که هم زمان به کار خود ادامه میدهند این سه کارگاه عبارتند از کارگاه بتن سازی – آرماتور بندی و قالب بندی از آنجای که بتن قبل از سخت شدن روان می باشد لذا برای شکل دادن به آن احتیاج به قالب داریم . قالبهایی که برای بتن ساخته میشود اغلب چوبی می باشد برای کارهای سری سازی از قالبهای فلزی نیز استفاده میشود .

قالبها و داربستهای زیر علاوه بر شکل دادن به بتن وزن آنرا نیز تا زمان سخت شدن تحمل می نمایند . بدین لحاظ اگر در اجرای آن دقت کافی نشود ممکن است در موقع بتن ریزی واژگون شده موجب خسارت شود در ساختمانهای بزرگ برای قالب بندی نیز باید محاسبه انجام گرفته شود و نقشه اجرایی تهیه گردد ولی در ساختمانهای کوچک بعلت کمی حجم بتن احتیاج به محاسبه و تهیه نقشه برای قالب بندی و داربست آن ندارد .

شکل قطعات بتونی با اندازه آنها که باید ریخته شود باید بوسیله قالب تهیه شود . تخته و چوبی که برای قالب بندی مصرف میشود باید کاملا خشک بوده و در برابر رطوبت تغییر شکل ندهد زیرا تغییر شکل قالب موجب تغییر شکل تیرها و ستونها و همچنین ممانهای وارده بر آنها موثر میباشد در ایران معمولا از تخته ای که به نام چوب روسی معروف می باشد برای قالب بندی استفاده مینمایند .

این تخته باید به اندازه کافی نرم باشد تا در موقع نجاری دچار مشکل نشویم و از طرفی باید آنچنان محکم باشد که بتوان وزن بتن و آرماتورها و کارگران بتن ریزی و وسایل بتن ریزی از قبیل چرخ دستی – ویبراتور و غیره را بخوبی تحمل کند.

ضخامت تخته های مورد مصرف در مورد ستونها و کف تیرها حداقل 3 سانتیمتر و ضخامت تخته های گونه تیرها و قالب دالها حداقل 2 سانتیمتر می باشد و پهنای تخته ها متناسب با ابعاد قطعهای می باشد که قالب برای آن ساخته میشود مثلا برای تیری به پهنای 30 سانتیمتر باید از دو عدد تخته به پهنای 15 سانتیمتر استفاده نمود.

ولی معمولا در قالب بندی از تخته هایی به پهنای 15 تا 20 سانتیمتری و طول 4 متر استفاده می نمایند معمولا سطح تماس بتون و تخته قالب بندی را بوسیله روغن های معدنی خنثی شده ( بدون اسید و قلیا ) چرب می نمایند در هر حال باید از روغنی استفاده نمود که در واکنشهای شیمیایی سیمان دخالت نداشته باشد.

مالیدن روغن به روی قالب بدان علت است که اولا تخته که در ابتدا کاملا خشک است آب بتون مجاور خود را نمکیده و موجب فساد بتون نشود و در ثانی در موقع باز کردن قالب تخته ها به راحتی از بتن جدا شوند و در صورت مناسب بودن برای قالب بندی بعدی مورد استفاده قرار گیرند زیرا از یک قطعه تخته برای چیدین بار قالب بندی میتوان استفاده نمود در برآورد هزینه ساختمان معمولا 3/1 قیمت تخته را برای هر بار قالب بندی منظور می نماکیند.

ولی معمولا عملا از یک تخته بیش از 5 الی 6 بار نیز میتوان استفاده کرد . در موقع مالیدن روغن باید کاملا دقت نمود که آرماتورها به روغن آغشته نشود زیرا در این صورت روغن مانع چسبیدن بتن به دور میله گرد گردیده و جسم یکپارچه تشکیل نداده و بتن و آرماتور هر یک به تنهایی کار میکنند و موجب ضعف در همگن بودن فولاد و بتن میگردد .

زیرا فرض بر این است که فولاد و بتون یکپارچه بوده و تنشها و کرنشهای آنها مساوی است . برای بهم بستن تخته ها به همدیگر از چوبهایی که در اصطلاح قالب بندی به آنها چهار تراش میگویند استفاده میشوند. کوچکترین بعد مقطع این چهار تراشها که به آن پشت بند هم میگویند نباید از 8 سانتیمتر کمتر باشد.

انواع قالب

قالب پی :

معمولا برای قالب بندی پی ها ا زآجر استفاده میکنند. بدین طریق که بعد از خاکبرداری وتعیین محورها اندازه پی ها را با آجر چیده وبعد شناژ ها را نیز به آن متصل می نمایند ضخامت این آجر چینی حتی میتواند 10 سانتیمتر هم باشد بهتر است برای این آجر چینی از ملات گل استفاده شود زیرا دراینصورت بعد از سخت شدن بتون میتوان آجرهارا برداشته ومجددا استفاده نمود ولی در این طریق (دیوار 10 سانتیمتری وملات گل ) ممکن است در موقع بتن ریزی دیوارهای قالب تحمل وزن بتون را ننموده واز همدیگر متلاشی شود که دراین صورت می باید قبل از بتون ریزی پشت کلیه قالبها با خاک ویا آجر ویا مصالح دیگر بسته شود بطوریکه به خوبی بتواند وزن بتون را بنماید . مشکل اساسی در این نوع قالب بندی آنست که آجر ، آب بتون مجاور خود را مکیده وآنرا خشک نموده وفعل وانفعالات شیمیائی را در آن متوقف می نماید ودر نتیجه به ضخامت 5 سانتیمتر بتون مجاور خود فاسد میکند برای جلوگیری از این کار بهتر است رویه آجر با یک ورقه نایلون پوشانیده شود تا آجر وبتون مستقیما در تماس نباشند مزیت دیگرا ین ورقه نایلون آنست که بعد ا زسخت شدن بتون آجرها به راحتی از قالب جداشده ومی تواند در محلهای دیگر مورد استفاده قرار گیرد . بهیچ وجه نباید تصور نمود که قبل از بتن ریزی می توان دیوارهای قالب آجری را با پاشیدن آب سیراب نمود بطوریکه آجرها آب بتن را نمکند زیرا اولا با پاشیدن آب آجر کاملا سیراب نمیشود ودر ثانی مقدار زیادی آب در قالب جمع شده که خارج کردن آن ا زقالب بسیار مشکل وحتی غیر ممکن می باشد واین آب داخل پی جای بتون را گرفته وموجب پوکی قطعه میشود .

قالب بندی ستونها

اغلب ستونها به صورت چهار ضلعی (مربع یا مستطیل ) میباشد گاهی اوقات برای زیبایی از مقاطع دیگری را ا زجمله دایره ـ بیضی وغیره استفاده می شد . برای قالب بندی ستونها ابتدا ابعاد ستون را از روی نقشه تعیین نموده ودو ضلع قالب را به همان میزان از تخته های مناسب بریده وبه چوبهای چهار تراش که به آن پشت بند می گویند میخ می نمایند .با توجه به اینکه در قالب ستونها دو ضلع مقابل داخل دو ضلع دیگر قرار می گیرند در نتیجه پهنای دو ضلع دیگر قالب باید به اندازه کلفتی تخته از ابعاد قید شده در نقشه بیشتر باشد تا از داخل ابعاد مورد نظر را به ما بدهد .باید توجه نمود که پشت بندهای اضلاع مقابل اولا در حدود 10 الی 15 سانتی متر از پهنای قالب بیشتر باشد در ثانی پشت بندهای اضلاع مقابل درست مقابل همدیگر قرار بگیرد تا در موقع اتصال چهار ضلع ستون به یکدیکر با بستن سیم نجاری به این زایده ها امکان اتصال آنها به یکدیگر به سهولت انجام پذیر باشد . حداکثر فاصله این پشت بندها از همدیگر نباید از 80 سانتی متر تجاوز نمایداین پشت بندها باید به وسیله میله گرد ومهره یا سیم نجاری بهم اتصال پیدا کند .

در مورد ستونها معمولا به محض آنکه بتن حالت روانی خود را از دست بدهد وبتواند شکل هندسی خود را حفظ کند قالب آنرا باز میکنند واین در حدود 48 ساعت بعد ا زبتون ریزی می باشد در موقع باز کردن قالب باید توجه شود که قالب را با احتیاط طوری جدا نمایند که گوشه های تیز ستون خراب نشود برای جلوگیری از اینکار بهتر است در گوشه های قالب فتیله هائی مثلثی شکل نصب نمایند تا درداخل قالب پخی هائی ایجادگردد تا بتون ریخته شده در قالب تیز گوشه نبوده ودر نتیجه شکننده نباشد . قالب ستون باید حتما بعد از 48 ساعت باز شود زیرا در غیر اینصورت آب دادن به بتون به راحتی میسر نیست وممکن است بتون خشک شده و بسوزد .