نقش فیزیک در پزشکی

پزشکان براى تشخیص بیمارى ها از انواع وسایل ساده مانند دماسنج و فشارسنج، گوشى طبى (استتوسکوپ) تا دستگاه هاى بسیار پیچیده مانند میکروسکوپ الکترونى، لیزر و هولوگراف که همه براساس قانون هاى فیزیک طراحى و ساخته شده استفاده مى کنند. در این قسمت به ساختمان و طرز کار برخى از آنها مى پردازیم.
رادیوگرافى و رادیوسکوپى
رادیوگرافى عکسبردارى از بدن با پرتوهاى ایکس و رادیوسکوپى مشاهده مستقیم بدن با آن پرتوها است. در عکاسى معمولى از نورى که از چیزها بازتابش مى شود و بر فیلم عکاسى اثر مى کند استفاده مى شوند در صورتى که در رادیوگرافى پرتوهایى را که از بدن مى گذرند به کار مى برند.
پرتوهاى ایکس را نخستین بار در سال ۱۸۹۵ میلادى، ویلهلم کنراد رنتیگن استاد فیزیک دانشگاه ورتسبورگ آلمان کشف کرد. این کشف بسیار شگفت انگیز بود و خبر آن با سرعت در روزنامه هاى جهان منتشر شد. جالب است که رنتیگن بر روى پرتوهاى کاتدى کار مى کرد و به طور اتفاقى متوجه شد که وقتى این پرتوها، که همان الکترون هاى سریع هستند به مواد سخت و فلزات سنگین برخورد مى کنند پرتوهاى ناشناخته اى تولید مى شود او این پرتوها را پرتو ایکس به معنى مجهول نامید.
پرتوهاى ایکس قدرت نفوذ و عبور بسیار زیاد دارند. به آسانى از کاغذ، مقوا، چوب، گوشت و حتى فلزهاى سبک مانند آلومینیوم مى گذرند، لیکن فلزهاى سنگین مانند سرب مانع عبور آنها مى شود. اشعه ایکس از استخوان هاى بدن که از مواد سنگین تشکیل شده اند عبور نمى کنند در صورتى که از گوشت بدن به آسانى مى گذرند. همین خاصیت سبب شده که آن را براى عکسبردارى از استخوان هاى بدن به کار برند و محل شکستگى استخوان ها را مشخص کنند. براى عکسبردارى از روده و معده هم از پرتوهاى ایکس استفاده مى شود لیکن براى این کار ابتدا به شخص مایعاتى مانند سولفات باریم مى خورانند تا پوشش کدرى اطراف روده و معده را بپوشاند و سپس رادیوگرافى صورت مى دهند.
کشف پرتوهاى ایکس که به وسیله رنتیگن عملى شد سرآغاز فعالیت هاى دانشمندانى مانند تامسون، بور، رادرفورد، مارى کورى، پیرکورى، بارکلا و بسیارى دیگر شد به طورى که نه فقط چگونگى تولید، تابش و اثرهاى پرتو ایکس و گاما و نور شناخته شد بلکه خود اشعه ایکس یکى از ابزارهاى شناخت درون ماده شد و انسان را با جهان بى نهایت کوچک ها آشنا کرد و انرژى عظیم اتمى را در اختیار بشر قرار داد.
پرتوهاى ایکس در پزشکى و بهداشت براى پیشگیرى، تشخیص و درمان به کار مى رود به طورى که در فناورى هاى مربوطه یکى از ابزارهاى اساسى است.
سونوگرافى
سونوگرافى عکسبردارى با امواج فراصوت است. فراصوت امواج مکانیکى مانند صوت ۲ است که بسامد آن بیش از ۲۰ هزار هرتز است. این امواج را مى توان با استفاده از نوسانگر پتروالکتریک یا نوسانگر مغناطیسى تولید کرد.
خاصیت پیزوالکتریک عبارت است از ایجاد اختلاف پتانسیل الکتریکى در دو طرف یک بلور هنگامى که آن بلور تحت فشار یا کشش قرار گیرد و نیز انبساط و انقباض آن بلور هنگامى که تحت تاثیر یک میدان الکتریکى واقع شود. بنابراین هرگاه از یک بلور کوارتز تیغه متوازى السطوحى عمود بر یکى از محورهاى بلور تهیه کنیم و این تیغه را میان دو صفحه نازک فولادى قرار دهیم و آن دو صفحه را به اختلاف پتانسیل متناوبى وصل کنیم، تیغه کوارتز با همان بسامد جریان منبسط و منقبض مى شود و به ارتعاش درمى آید و در نتیجه امواج فراصوت تولید مى کند. پدیده پیزوالکتریک در سال ۱۸۸۰ به وسیله پیرکورى کشف شد و از آن علاوه بر تولید امواج فراصوتى، در میکروفن هاى کریستالى و فندک استفاده مى شود.
امواج فراصوتى داراى انرژى بسیار زیاد است و مى تواند سبب بالا رفتن دماى بافت هاى بدن انسان، سوختگى و تخریب سلول ها شود. از این امواج در دریانوردى، صنعت و پزشکى استفاده مى شود.
در پزشکى براى تشخیص، درمان و تحقیقات این امواج را به کار مى برند. دستگاهى که براى عکسبردارى به کار مى رود اکوسکوپ۳ یا سونوسکوپ۴ است. اساس کار عکسبردارى با امواج فراصوت بازتابش امواج است در این عمل دستگاه گیرنده و فرستنده موجود است و از بسامدهاى میان یک میلیون تا پانزده میلیون هرتز استفاده مى کنند. دستگاه مولد ضربه هاى موجى در زمان هاى بسیار کوتاه یک تا پنج میلیونیم ثانیه را در حدود ۲۰۰ ضربه در ثانیه مى فرستد و این ضربه ها در بدن نفوذ مى کند و چنانچه به محیطى برخورد کند که غلظت آن با محیط قبلى متفاوت باشد پدیده بازتابش روى مى دهد و با توجه به غلظت نسبى دو محیط مقدارى از انرژى ضربه هاى فراصوت بازتابش مى شود. دستگاه گیرنده این امواج را دریافت مى کند و به کمک دستگاه الکترونى و یک اسیلوسکوپ آن را به نقطه یا نقاط نورانى به تصویر تبدیل مى کند. عکسبردارى با فراصوت را براى تشخیص بیمارى هاى قلب، چشم، اعصاب، پستان، کبد و لگن انجام مى دهند.

مروری بر مراقبت از دهان و دندان ( بهداشت دهان و دندان )

مقدمه:
سلامت انسانها و در نتیجه سلامت جامعه نقش مؤثری در توسعه و توانمندی جامعه دارد ،سلامت محور توسعه است و سطح سلامتی جامعه نیز از توسعه یافتگی آن تا ثیر می پذیرد . مهمترین مساله در این راستا آگاهی و شناخت کامل افراد می باشد و این امر میسر نمی گردد مگر به کمک بهره گیری از روشهای جدید آموزشی و انجام پژوهشهای لازم ومتعدد .
با ارتقاء سطح آگاهی عموم مردم در زمینه بهداشت دهان ودندان از طریق آموزش روشهای صحیح بهداشت و پیشگیری ، فرهنگ سازی وجلب مشارکت آنها میتوان نگرش و رفتار و عملکرد آنان را در رابطه با سلامت دهان ودندان تغییر داده و با این افزایش آگاهی ، تغییر نگرش ها ،باورها و در نهایت ایجاد الگوهای صحیح رفتارهای بهداشتی می توانیم قدم مؤثری در تا مین سلامتی جامعه بر داریم .
مطالعات و تحقیقات انجام گرفته نشان می دهد که پوسیدگی دندان بطور چشمگیری در بین افراد جامعه شایع است .این مساله بیانگر این مهم است که وجود مشکل پوسیدگی دندان به عنوان یکی از اولویتهای بهداشتی درمانی جامعه امروز بوده و به برنا مه ریزی دقیق آموزشی و بهداشتی درزمینه پیشگیری نیاز دارد.

دهان و ساختمان دندان :
نقش دهان :
دهان در اعمال زیادی چون صحبت کردن ، خندیدن ، چشیدن ، گاز گرفتن ،جویدن وبلعیدن غذا نقش اصلی را به عهده دارد و اولین قسمت دستگاه گوارش است که از لبها شروع و به حلق منتهی می شود ، اولین قدم در عمل گوارش غذا ، خرد کردن و جویدن مواد غذائی است که وظیفه آ ن به عهده دندانها می باشد ،دندانها هر یک با شکل ویژه خود به اعمال بریدن (دندانهای پیش )، پاره کردن (دندانهای نیش)،نرم وله کردن (دندانهای آسیا) و نهایتاّ به عمل جویدن غذا کمک می کنند .
دندانها در عمل جویدن غذا نقش مهمی دارند اگر غذا خوب جویده نشود هضم آن مشکل میشود .
هر انسان در زندگی خود دو نوع دندان در می آورد :
۱- دندان شیری
۲- دندان دایمی
دندانهای شیری :
رویش دندانهای شیری معمولا از ۶ ماهگی شروع می شود و تا حدود ۵/۲ سالگی طول می کشد تعداد دندانهای شیری ۲۰ عدد است . اگر رویش دندانهای شیری چند ماه زودتر یا دیرتر از ۶ ماهگی شروع شود طبیعی است و نباید نگران شد .ولی اگر بیشتر از ۹ ماه عقب بیفتد باید ارجاع فوری داده شود.
دندانهای دایمی:
از حدود ۵/۵ تا ۱۲ سالگی به تدریج دندانهای شیری لق می شوند و می افتند . هر دندان شیری که می افتد ۲ تا ۶ ماه طول می کشد تا جای آن دندان دایمی در بیاید .تعداد دندانهای دایمی ۳۲ عدد است .
پوسیدگی دندان :
پوسیدگی دندان را در اصطلاح عامیانه کرم خوردگی دندان گویند .پوسیدگی دندان با فعالیت میکروبهای داخل دهان در سطح خارجی دندان شروع می شود .
هر دندان پوسیده یک یا چند علامت زیر را دارا می با شد:
-تغییر رنگ دندان از سفید به قهوه ای یا سیاه
-سوراخ شدن دندان در محل پوسیدگی
-حساس بودن یا درد گرفتن دندان در موقع خوردن غذاهای گرم و سرد وترش یا شیرین ویا وقتی که دندانها را روی هم فشار می دهیم
بوی بد دهان.
علت پوسیدگی دندان :
به طور طبیعی صد ها نوع میکروب در دهان وجود دارد . بیشتر میکروبهای داخل دهان بی خطر هستند .حتی بعضی از این میکروبها به هضم غذا کمک می کنند . وقتی از دندانها به خوبی مراقبت نشود این میکروبها با مواد موجود در بزاق لایه نرم بیرنگ وچسینده ای تشکیل می دهند که بر روی دندانها می چسبد وبا آب خالی شسته نمی شود .این لایه را پلاک میکروبی می گویند .باکتریهای موجود در پلاک از مواد قندی غذاها تغذیه می کنند و در جریان این کار اسید تولید می شود .این اسید تولید شده مینای دندان را حل می کند وپوسیدگی ایجاد می گردد .
لثه وبیماریهای آن :
لثه سالم صورتی رنگ است وکاملا به استخوان فک می چسبد لبه لثه معمولاتیز است ومثل لایه ای روی دندان کشیده شده است . اگر بهداشت دهان ودندان رعایت نشود بافت نگهدارنده لثه دچار بیماری می شود .در آغاز بیماری اول لثه پر خون قرمز ومتورم میشود سپس با پیشرفت بیماری استخوان فک خورده شده ولثه عقب نشینی می کند به تدریج دندان لق میشود وخود به خود می افتد .علت بیماری ماندن پلاک میکروبی روی دندان به مدت طولانی وتبدیل آن به لایه زرد یا قهوه ای که به آن جرم دندانی گویند میباشد.
روش درست مسواک کردن دندانها واستفاده از نخ دندان :
اول :انتخاب یک مسواک خوب :
-موهای آن از نایلون نرم درست شده بود .
-موهای آن مرتب ومنظم باشد
دوم :-خمیر دندان :
قدرت پاک کنندگی که باعث براق شدن دندانها می شود
-خوشبو وخوش طعم کردن دهان و
-افزایش مقاومت دندانها در برابر پوسیدگی به دلیل داشتن فلوراید .
*نکته مهم :لازم نیست مسواک کردن حتما با خمیر دندان انجام گیرد بلکه اگر خمیر دندان در دسترس نباشد باید حتی با آب خالی مسواک کرد . توجه داشته باشید که استفاده از نمک خشک جوش شیرین یا سایر پودرها برای مسواک کردن درست نیست و باعث ساییدگی مینای دندان و خراشیدگی لثه می شود ولی استفاده از اب نمک رقیق شده ۰(نصف قاشق چای خوری در یک لیوان آب جوشیده سرد شده )اشکالی ندارد .
سوم :مسواک کردن درست
۱- مسواک را با آب خیس کنید وبه اندازه یک نخود از خمیر را روی آن قرار دهید .
۲- موهای مسواک را به طور مایل (با زاویه ۴۵ درجه )روی سطح خارجی دندانها قرار دهید به طوریکه نصف موهای مسواک روی لثه قرار گیرد .در هر بار سعی کنید مسواک روی دو دندان را به طور کامل بپوشاند .
۳-مسواک را همانطور که روی دو دندان گذاشته اید با دقت وملایمت به داخل فضاهای بین دندانها ولثه فشار دهید و۱۰ تا ۱۵ بار به سمت سطح جونده بکشید .
۴-این کار را برای سطحهای خارجی و داخلی تمام دندانهای آن فک انجام دهید .
۵-برای سطحهای داخلی دندانهای جلو مسواک را به صورت عمودی بر روی دندانها قرار دهید وبا حرکات بالا وپایین این سطحها را تمیز کنید .
۶-برای سطحهای جونده مسواک را در روی سطح جونده دندانها کمی فشار دهید تا موهای مسواک به خوبی به داخل شیار های سطح جونده وارد شود . بعد چند بار مسواک را به جلو وعقب بکشید تا سطح جونده به خوبی تمیز شود
۷- چون خرده های مواد غذایی ومیکروبها روی سطح زبان جمع می شود بهتر است هر چند روز یکبار روی زبان را هم با مسواک تمیز کنید .برای این کار مسواک را در عقب زبان قرار دهید وبه طرف جلو بکشید .(تمیز کردن زبان نقش مهمی برای از بین بردن بوی بد دهان دارد .)
۸- پس از مسواک کردن دندانها وزبان دهان را چند بار با آب بشویید.
۹- وقتی مسواک کردن دندانها تمام شد مسواک را خوب با آ ب بشویید ودر جایی دور از آلودگی نگهداری کنید .
توجه داشته باشید که هیچوقت مسواک خیس را در جعبه سر بسته نگذارید چون هوای داخل جعبه دم می کند و باعث رشد میکروبها می شود .
استفاده از نخ دندان :
با مسواک کردن نمی توان سطحهای بین دندانی را به خوبی تمیز کرد .برای این کار باید از نخ دندان استفاده شود .نخ دندان ، نخ مخصوصی است که ا ز ابریشم یا نایلون ساخته شده است .قبل از مسواک کردن دندانها باید با استفاده از نخ دندان سطحهای بین دندانی را تمیز کرد برای استفاده از نخ دندان باید :
۱-قبل از استفاده از نخ ، دستها را باآب و صابون خوب بشویید .
۲-حدود ۳۵ سانتیمتر از نخ دندان را ببرید .
۳-دو طرف نخی را که بریده اید ،در هر دو دست ، به دور انگشت وسط بپیچید .
۴-سه انگشت آخر را ببندید ودو دست را از هم دور کنید تا نخ محکم کشیده شود .به این ترتیب انگشت نشانه وشست هر دست آزاد می ماند .
۵- قطعه ای از نخ به طول ۲ تا ۵/۲ سانتیمتر را بین انگشتا ن شست واشاره هر دست نگاه دارید .
۶-نخ را با حرکتی شبیه اره کشیدن ،به آرامی به فضای بین دندانها وارد کنید ، مواظب باشید فشار نخ لثه را زخم نکند .( برای وارد کردن نخ بین دندانهای فک پایین از دو انگشت اشاره استفاده کنید ،برای وارد کردن نخ بین دندانهای فک بالا از دو انگشت شست یا یک شست ویک انگشت اشاره استفاده کنید .)
۷- نخ را به کناره یکی از دندانها تکیه دهید وبا ملایمت به زیر لبه لثه ببرید . وقتی نخ را تا آنجا که ممکن است به زیر لثه بردید ، به سطح کناری دندان بچسبانید و چند بار به طرف بالا وپایین حرکت دهید .
۸-نخ را کمی جابجا کنید و قسمت تمیز نخ را در همان محل ، به سطح کناری دندان دیگر بچسبانید و همین کار را تکرار کنید . بعد از آن ، نخ را از لای دندانها خارج کنید . آن قسمت از نخ را که برای این دندانها استفاده کرده اید جا به جا کنید و نخ کشیدن دندان بعدی را شروع کنید . این کار را برای تمام سطحهای بین دندانها تکرار کنید .
۹- پشت آخرین دندان هر فک را نیز مثل دندانهای دیگر نخ بکشید

معالجة زخم معده و روده

دکتر گیلورد هاوزر میگوید در یکی از شهرهای چکوسلواکی بنام کارلسباد آسایشگاهی است مخصوص کسانیکه غذایشان دیر هضم میشود و مبتلا به اختلال هاضمه هستند در همین آسایشگاه بوده که بخواص آب سبزیهای خام پی بردم و هر روز از هویجهای طلائی و جعفریهای تازه و اسفناج و برگ و ریشه کرفس را همچنین گلابیهای رسیده و سایر میوه‌ها بدون آنکه پوست آنرا گرفته باشند در زیر آب جاری کاملاً شسته با چرخهای دستی سبزیها نرم و خورد شده و آب آنها را گرفته و هر روز ساعت ده صبح بهر بیماری دویست و پنجاه گرم از این آب سبزیهای تازه را مینوشانیدم دکتر سورکالس پزشک آسایشگاه در باب سبزیها (خون نباتات خطاب میگردد) میگفت کلروفیل ماده سبز رنگ سبزیها در شفا دادن بیمارانی که غذای خوب نخورده‌اند و لاغر شده‌اند و یا آنقدر غذای مضر دیگری خورده‌اند که چاق و تنومند گردیده‌اند اثر عجیب و سحرآسائی دارد بسیاری از این بیماران که از انگلستان و آمریکا آمده بودند و مبتلا بزخم رودة بزرگ کرلیست و زخم معده و روده‌ها اولسر و یا اختلالات کبدی و یا کیسة صفرا بودند تنها با نوشیدن آب سبزی معالجه شده و شفا میافتند اما مزایای نوشیدن آب سبزی بر خوردن آن چیست؟ این نکته مسلم است که بدن ما باید تمام مواد مغذی سبزی را جذب کند ولی وقتی بدن دچار کمبود غذائی شد با نوشیدن آب سبزی که سرشار از انواع ویتامین و املاح زنده است زودتر آنرا جذب کرده و عوارض کسالتهای مختلف خود را رهائی می‌بخشند و برای درد دل و بادیامان هم مفید است.
این را هم باید بگویم که من بی‌اندازه از علاقه آمریکائی‌ها به آب‌ها سبزی خوشحال شدم مخصوصاً وقتی که دکتر شیخا که یکی از پزشکان معروف اتازونی است در کالیفرنیا مطب دارد این موضوع را فاش کرد که اولسر و زخم‌معده را با آب کلم در مدت پانزده معالجه کرده و بکلی شفا بخشیده است.
ترتیب معالجه او این بود که در مدت 51 روز نیم لیتر آب کلم تازه و یا هفتاد و پنج درصد کلم 25 درصد کرفس را آب گرفته و به بیماران میدهد و این نخستین باری بود که پس از گزارش من در آمریکا آب سبزی بطور کلی شناخته شد برای خوش طعمی آن با آب سیب سرخ و آب هویج مخلوط کرده بنوشید زیرا تمام آب سبزیها همین خواص را دارند.
بادنجان مفید میباشد توصیه شده تجویز میکنند باید کاملاً رسیده باشد نارس آن سم است.
دارچین برای زخم‌معده مضر است.
سی تا چهل گرم برگ تازه گزنه را در یک لیتر آب ده دقیقه میجوشانند و در 48 ساعت این جوشانده را بین غذا مصرف میکنند جهت عفونت و زخم معده و روده مفید است.
برگهای تازه توت فرنگی را اگر له کنند ضمادی بوجود میآورد که برای انواع اولسرها مفید میباشد.
سیب‌زمینی دارای ویتامین (آA و بB ) و نیم درصد پتاسیم دارد مقدار زیادی مواد نشاسته‌ای. اگر سیب‌زمینی خام را رنده کنند و در سالاد مخلوط سازند اولسرهای معده را سوزانده و از بین میبرد آب سیب‌زمینی خام که با فشار بدست میآورند در مورد اولسر معده تجویز گردیده مصرف سیب‌زمینی در مورد زیادی ترشی عصیر معده انواع اولسرهای معده و اسهال کودکان شیرخوار تجویز گردیده و نتایج گرانبها و ممتازی از آن میگیرند چون طعم و مزب آب سیب‌زمینی خام نامطبوع است. آنرا با عسل میخورند و یا مخلوط با آب گوجه‌فرنگی یا هویج میکنند درمان زخم معده است میتوان آنرا رنده کرده با سالاد خورد سیب‌زمینی هائی که قسمتی از آن سبز باشد سم است.
قسمتهای مورد استفادة همیشة بهارگل و برگهای آن است مقدار مصرف آن پنجاه گرم تازة همیشه بهار در یک لیتر آب است که باید ده دقیقه دم‌کرده روزی سه فنجان از آنرا (قبل از هر غذا یک فنجان) مصرف نمایند. این دم‌کرده برای درد معدة کسانیکه مبتلا باولسر معده یا روده هستند اگر مرتباً این دم‌کرده را مصرف نمایند بزودی شفا خواهند یافت.
ریشة شیرین بیان اشتهاآور و ادرارآور و خنک و در التیام زخم معده و همچنین تقویت غده‌های ما فوق کلیوی و درد روده‌ها مصرف میکنند مقدار مصرف آن در اینمورد پنجاه گرم ریشه آنرا در یک لیتر آب که باید پنج دقیقه جوشانید و دوازده ساعت بحال خودش گذاشت تا خوب خیس بخورد سپس آنرا نوشید.
در مورد زخم معده و زخم اثنی‌عشر بایستی صبح ناشتا یک قاشق سو‌خوری عسل بخروند و یک ساعت هیچ نخورند اگر در مدت یکماه اثر نیکو ظاهر نشد بایستی مقدار آنرا اضافه کرد یعنی 50 تا صد گرم خورد منتها تا ظهر چیز دیگر نخورند.
پسته مقوی معده و زخم معده و سموم بدن را زایل و یرقان را معالجه میکند.