طراحی مصلا و مسجد به سبک ایرانی اسلامی

فصل اول
الگوی برنامه ریزی
دیدگاه کلی در رابطه با طراحی مصلا:
مصلا باید بعنوان یک نشانه مهم در شهر بنحوی انتخاب شود که دید مناسبی از نقاط مختلف شهر به آن وجود داشته باشد. در گذشته نماد کالبدی مسجد از دور، دو عنصر گنبد و منار بود. گنبد معمولا در برابر محراب قرار می گرفت تاکیدی بود بر قداست این مکان و با ایجاد فضایی مناسب در شبستان، شرایط تقویت حضور قلب را بوجود می آورد. منار بعنوان عنصری برای پیام رسانی در جهت رشد و تعالی جامعه عملکرد مطلوبی داشت. امروزه می توان با استفاده از فناوری مصالح جدید، امکانات مختلف نورپردازی، رنگها و روشهای جدید اطلاع رسانی به اهداف یاد شده دست یافت. با وجود این، از این دو عنصر بعنوان نشانه یا سمبل استفاده نمود و موقعیت مسجد را در شهر مورد تاکید قرار داد.
دسترسی به مصلا با توجه به محدوده عملکرد آن دارای اهمیت بسیار است. دسترسی به شکلهای مختلف آن شامل حرکت پیاده و نیز سواره با وسیله شخص یا عمومی باید در شرایط مطلوب و دلپذیر وجود داشته باشد.
طراحی معماری مصلا: طراحی معماری مصلا می بایست بر اساس عقل، احساس و اشراق و با برقراری تعادل و تعامل میان سه عنصر فضا و بنا و انسان، با هدف تاثیرگذاری برهان و روان انسانها و با تکیه بر اصول اساسی طراحی معماری، شامل تناسبات و ابعاد انسانی، نظم، زیبایی و مقیاس انجام شود. نوآوری در زمینه طراحی مصلا باید با استفاده از اصول اساسی حاکم بر طرح مساجد انجام گرفته، حافظ ارزشهای گذشته باشد. مفاهیم و ارزشهای انسانی متعلق به خطرات انسان هستند و محدود به زمان و مکان نیستند. این مفاهیم در آینده بیش از امروز باید تقویت شود و مورد تاکید قرار گیرد. در مقابل ویژگیهای ساختاری مصلا تابع شرایط زمان و مکان و مشمول خلاقیت و نوآوری اند. اما این وابستگی نسبی است و از کلی ترین و مجردترین آن شروع می شود تا به ابعاد و عناصری از کالبد می رسد که کاملا وابسته به شرایط زمان و مکانند، مانند مواد و مصالح، فناوری و ز مان، شرایط اقلیمی و اقتصادی و ... که باید در طراحی مورد توجه قرار گیرد.
بهره گیری از عناصری مانند آب و نور در فضای بیرون و فضاهای داخلی چه بعنوان نشانه و برای تاکید بر ساختمان مصلا و چه با هدف تاثیر آن بر روان انسان، دارای اهمیت بسیار است. در تفکر ا سلامی، نور نشانه و تجلی خدا، پیامبر اکرم (ص)، قرآن کریم، ایمان و هدایت، علم و بینایی است. استفاده از این دو با توجه به پیشرفت فناوری و امکانات بسیار طراحی می تواند جاذبه بسیاری در مصلا ایجاد کرده، فضای لازم برای تقویت حضور قلب در فضاهای داخلی مصلا را بوجود آورد.
طراحی ورودی اگر به نحوی صورت گیرد که علاوه بر جاذبه بسیار، فضایی تعریف شده را تشکیل دهد و محلهایی برای نشستن داشته باشد، توقف افراد و برقراری ارتباط میان آنها را تسهیل می کند.
ایجاد حریم و عرصه های متعدد میان فضای بیرونی و درونی، ارتباط میان این دو قلمرو را تقویت می کند. اگرچه فضای بیرون، فضای تحرک تنوع و تغییر است، فضای درون باید فضای تامل و توجه و تذکر و حضور قلب باشد. اگر میان فضای بیرون و فضای داخل، فضایی میانی ایجاد شود تا محل مکث و حضور موقت افراد باشد، ارتباط فضای «درون» و «بیرون» تقویت می شود.
امکان دید به فعالیت، محرکی برای انجام دادن آن است. روشهای زیاد برای ایجاد ارتباط (دیداری و شنیداری) وجود دارد. برخی از آنها را می توان به ترتیب زیر نام برد:
الف) استفاده از سطوح شفاف مانند شیشه.
ب) ایجاد گشودگی، دیواری که کاملا باز است، ارتباطی ارزشمندتر (ارتباط رودرور) ایجاد می کند. در چنین حالتی، شنیدن سر و صدای آنچه در درون می گذرد امکان پذیر است. صحبت کردن و حتی وارد شدن آسان تر است.
ج- فعالیت در پیاده رو نیز جریان داشته باشد و مردمی که از پیاده رو عبور می کنند از میان فعالیت بگذرند. در هر یک از حالات یاد شده فعالیت درون فضا باید به نحوی آشکار شود که رهگذران را به درون دعوت کند. در طراحی مصلا می توان با استفاده از هر یک از حالات یاد شده ارتباط درون و بیرون را تقویت کرد.

گذری بر مشق های پنهان در کاخ عالی قاپوی اصفهان

پیش گفتار
نگار گری، ترجمه واژه ای و معرف هنری است که سالها با اصطلاح مینیاتور شناخته می شد و خود مینیاتور نوعی تزئینات ریز بر روی کتب و استخوان و عاج بود که در اروپا انجام می شد و از آنجا که اندازه نقاشی های این سبک، ریز و ظریف بود به مینیاتور شهرت یافت. بر پژوهندگان هنر پوشیده نیست که هنوز در باب این هنر و شناخت و دریافت اصالت آن اثری به تمامی در دست نیست و اکثریت این پژوهشها توسط اروپاییان و قطعا با منطق صوری و بصری خاص خودشان انجام شده که همین امر به لحاظ عدم حضور دید و اندیشه شرقی، آنچنان که آموزه های گذشته آنها به ایشان آموخته باشد، تاثیری قابل توجه در عدم پدیداری برخی وجوه پنهان و اصیل این هنر بر جای نهاده است که جای بسی تأمل دارد.
« اگر چه تا کنون برخی از پژوهشگران ایرانی در روشن کردن نکات مبهمی از تاریخ نقاشی ایران توفیق یافته اند، اما روی هم رفته ایرانیان سهم چندانی در تحقیقات مربوط به این هنر، ادا نکرده اند.»
اما فارغ از تمام شرح و بسط های محتوایی و تاریخ نگاری، آنچه در اینجا قابل ذکر است نادیده انگاشته شدن رشد این هنر در ذهن هنرمندان و برخی از آثار خلق شده است که از زیر شاخه های هنر تصویر گری و نقاشی به طور عام می باشد که به اعتقاد من این بُعد از هنر را، از برخی همت ها دور خواهد ساخت.
صفاتی همچون خشکی دید هنرمندان نگارگر، تحجر و تعصب در اعمال تکنیکها و اصول کار، عدم توانایی هنرمندان نگارگر( شرقی و ایرانی) در پرداخت عینی تر(رئال) در تصاویر« عدم وجود پرسپکتیو و مانند آن» و تعدادی دیگر از بحثها پیرامون این هنر گرانمایه و به اعتقاد من هنوز ناشناخته که این مقاله به حد بضاعت تنها به بخشی از خصوصیات خواهد پرداخت.
آنچه در این گفتار به آن اشاره خواهد شد رهیافتی است جهت شناخت و معرفی بخشی از روند رشد تکنیکی و دیدگاه مقوله هنر تصویر گری در دوره صفوی و آن دسته از تصاویری که تا کنون از دید اکثر منتقدان، محققان و هنر شناسان و مخاطبان مستور مانده است، حال برای نخستین بار تحت عنوان« مشق های پنهان» معرفی، و به آن پرداخته می شود.
معرفی و تحلیل مشق های پنهان، به دلیل جدید بودن موضوع و ناشناخته بودن آن، زمان بسیاری را می طلبد تا توسط پژوهشگران متخصص از دیدگاههای مختلفی مورد بررسی قرار گیرد. این مقاله تحقیقی در حد گامی هر چند کوتاه از لحاظ زیبا شناسی، بعد تاریخی، فن شناسی و اصول حفاظت، این آثار را مورد بررسی قرار می دهد.

معرفی مشق های پنهان در کاخ عالی قاپوی اصفهان
بطور کلی آنچه به عنوان مشق های پنهان معرفی می گردد، موضوعی تحقیقی و پژوهشی است که آنچه می توان در توضیح آن قرار گیرد که این قسمت از 4 بخش تشکیل می شود.
الف: تکیه گاه، که بصورت دیوار، جرز، طاقچه و بیشتر با مصالحی مانند آجر، گچ و کاه گل ساخته می شود.
ب: لایه آستر؛ که جهت پر کردن خلل و فرج تکیه گاه و همچنین مسطح و یکنواخت نمودن آن ایجاد شده و معمولا این لایه از گچ زنده و یا کاهگل و یا هر دوی آنها به وجود می آید.
ج: لایه بستر؛ برای آماده تر شدن سطح کار، یک لایه گچ نرم به صورت کشته بر روی لایه آستر می آید. این لایه نازک، سطح کار را کاملا مسطح و صیقلی می نماید.
د: لایه بوم کننده؛ برای حرکت راحت قلم مو بر روی سطح دیوار و همچنین جذب کمتر زنگ توسط گچ، یک لایه نازک از کتیرا یا سر شیم و موادی از این قبیل به همراه گل سفید گل سرخ یا به تنهایی بر سطح کار و بر روی لایه بستر پوشش داده می شود.
در شکل مقابل این لایه ها را می توان مشاهده نمود.
پس از اینکه لایه بوم کننده بر سطح لایه بستر آمد و سطحی مناسب جهت نقاشی پدید آورد، در بعضی از قسمتهای آ‎ماده شده برای نقاشی نما به دلایلی( که در این مقاله ذکر شده است) استاد کار نقاش یا شاگرد، طراحی هایی با قلم مو انجام داده اند و سپس نقاشی اصلی بر روی آن اجرا شده است که هیچگونه ارتباطی با هم ندارند. زمان اجرای این مشق ها، این شناخت بوده که این طرحها زیر لایه رنگ پنهان می ماند پس به همین خاطر این مشق ها هم از لحاظ موضوع و هم از نظر حرکت قلم مو کاملا آزادانه اجرا شده است.

تحقیق در مورد تاریخ استان فارس

مقدمه:
منطقه فارس از قدیمترین مراکز تمدن ایران است، فارس در کتیبه های هخامنشی به صورت پارسه و در یونانی پرسیس که معرب آن فارس است آمده است یونانیان پرسیس را که تنها نام آن ایالت بوده اشتباها بر تمام ایران اطلاق می کردند که تا این اواخر هم اروپائیان در این اشتباه باقی مانده بود پارسی ها مردمانی آریایی نژاد بودند که تاریخ آمدنشان به این سرزمین روشن نیست، همین اندازه از بیانات پادشاهان آشور استنباط می شود که پارسیها نیز مانند مادها مدتهای مدید تحت تسلط آشوریها بودند و در اطراف ارومیه یا در کرمانشاهان کنونی سکونت داشته اند.
یعقوب لیث مؤسس سلسله صفاری در سال 2620 ه.ق به فارس لشکر کشید. پس از تسخیر استخر رهسپار شیراز شده بعد از یعقوب برادرش عمرو در سال 268 ه.ق عازم فارس شد و امنیت را در آنجا برقرار کرد بعد از صفاریان فارس به تصرف دیالمه آل بویه در آمد، عضد الدوله با اینکه بغداد را در تصرف داشت مع ذلک پایتخت خود را شیراز قرار داد، به فرمان وی بر روی رود کر سدی بسته شد که به بند امیر معروف است.
در سال 1325 ه.ق (1907 م) قرار داد روس و انگلیس مبنی بر تقسیم ایران به سه منطقه یعنی حوزه نفوذ روس در شمال و مرکز و منطقه نفوذ انگلیس در جنوب شرقی و منطقه بیطرف در جنوب غربی منعقد گردید و در سال 1915 میلادی پس از آنکه روسها تا اصفهان پیش راندند و انگلیسها در جنوب قوای امنیه و طرفداران وکلای مهاجر ایران را مغلوب ساخته بودند، دولتین روس و انگلیس قرار داد 1907 را از میان بردند و به جای آن قرار داد دیگری که به قرارداد 1915 معروف شد، بین خود بستند، به این معنی که منطقه بیطرف را بکلی حذف کردند و قرار بر این گذاشتند که روسها تا حدودپانزده هزار متری قزاق تجهیز کنند تا بتوانند حافظ منافع روسها در شمال ایران باشند و همچنین نیرویی به همان اندازه بنام پلیس جنوب در فارس، کرمان، یزد، اصفهان تحت عنوان حفظ امنیت راههای جنوب ایران با هزینه دولت انگلستان به وجود امد.مرکز استان فارس شیراز است و شهرستانهای تابعه آن عبارتند از :کازرون، جهرم، داراب، فیروز آباد، لار، استربان، مرودشت، آباده، اقلید، نیریز ، فسا و ممسنی.
شیراز
شهرتان شیراز در فاصله 919 کیلومتری تهران واقع شده، از شمال به آباده از مشرق به فسا و نیریز، اصطهبانات، از جنوب به فیروزآباد و از مغرب به کازرون محدود است.
در بعضی از داستانها بنای شیراز را به شیراز پسر فارس بن طهمورث نسبت مب دهند و همین افسانه ها دال بر قدمت این شهر است مضافا به اینکه ویرانه های تخت جمشید گواه بر این مدعاست، شهر شیراز از دوره ساسانیان سابقه دارد ولی شهرت و اعتبار و اهمیت آن از دوران اسلام به بعد است. در اواخر خلافت عمر، شهر به تثرف ابوموسی اشعری و عثمان بن ابی العاص درآمد، محمد برادر یا پسر عم حجاج بن یوسف ثقفی والی معروف عراق در سال 64 ه.ق شهر را از نو بنا کرد3. و از این زمان به بعد روز به روز بر وسعت و اهمیت آن اضافه شد تا جایی که در قرن چهارم هجری وسعت شهر بالغ بر یک فرسخ مربع شد.
نوه عضدالدوله باروتی به طول 12 هزار متر که دارای 11 یا 12 دروازه بود در اطراف شهر کشیدند و این بارو توسط محمود شاه در اواسط قرن هشتم4 مرمت شد. در قرن هشتم هجری حمدالله مستوفی از شیراز دیدن کرده و از هفده محله و نه دروازه و از مساجد معروف آن و بیمارستان عضدی و مرقد پسران امام موسی کاظم علیه السلام یاد کرده است.
کریم خان زند شیراز را پایتخت خود قرار داد و به فرمان وی بر گرد شهر باروقی کشیده شد و خندقی هم حفر گردید، در شهر بناهایی تازه، بازارها و کاخها بنا شد که از ان جمله خلوتخانه کریم خانی، مسجد، بازار و حمام وکیل را می توان نام برد.
آرامگاه دو شاعر بزرگ ایران، سعدی و حافط در این شهر است و مقبره خواجو در کنار دروازه شهر جای دارد. آثار و ابنیه بسیار از ادوار مختلف در شیراز به یادگار مانده که مهمترین و معروفترین آنها عبارتند از:
تل باکون که در نزدیکی تخت جمسید واقع شده و متعلق به دوران قبل از تاریخ است و ویرانه های شهر استخر قدیم واقع در جلگه مرودشت، در اطراف این محل آثاری از دوره هخامنشی و از دوران اسلامی دیده می شود و بند امیر واقع در جنوب شرقی مرودشت که در این محل پل تاریخی و بند عظیمی بر روی رودخانه کر ساخته شده، متعلق به نیمه اول قرن چهارم هجری و از آثار عضد الدوله دیلمی و پاسارگاد واقع در دشت مرغاب که مشتمل استبر آثار اولیه دوران هخامنشی تخت جمشیدواقع در 57کیلومتری شیراز به استناد مفاد کتیبه ای که بر روی سنگ نقد شده این آثار از زمان داریوش اول شروع شده به داریوش سوم ختم شده. یعنی در فاصله یکصد و پنجاه سال ساخته شده و قصر ابو نصر پایتخت سلیمان واقع در 6 کیلومتری مشرق شیراز متعلق به دوران هخامنشی و نقش رستم واقه در کوهستان حاجی آباد مشتمل است.