بررسی دایره حسابداری شعب بانکها

مقدمه

بر کسی پوشیده نیست که بانک ها جز نهادهای مالی هر کشور می باشند. نهادهای مالی دو گونه اند:

1- نهادهای مالی سیاست گذار: موسساتی که مسئولیت پایه ریزی و تعیین خط مشی های اصلی مالی را عهده دارند و برنامه های کلی را در چهارچوب قوانین و مصوبات جاری دولت مشخص می‌کنند پس از تکمیل و تایید سیاست های مقرر توسط دولت این برنامه ها برای اجرا به دستگاههای مربوطه ابلاغ می گردد. هدف این مؤسسات دستیابی به راههایی است که گردش پولی و مالی را افزایش، نقدینگی را کاهش،‌ سرمایه گذاری ها را افزایش و در نهایت به پویایی اقتصاد کشور منجر گردد.

2- نهادهای مالی عملیاتی: موسساتی هستند که به طور مستقیم به ارائه خدمت به مردم می پردازند مانند مؤسسات مالی و اعتباری، صندوق های قرض الحسنه و بانک ها

این مؤسسات ملزم به اجرای برنامه های اعلام شده توسط نهادهای مالی سیاست گذار هستند و در واقع بخش عملیاتی و اجرا به عهده این مؤسسات است.

هدف اصلی آنها علاوه بر اجرای برنامه های معین، ارائه خدمات هر چه بیشتر و بهتر در کمترین زمان ممکن به مراکز صنعتی، دولتی،‌ خصوصی و آحاد جامعه به منظور افزایش رفاه و رضایت مندی مردم و تشویق برای سپرده گذاری و سرمایه گذاری در راستای سیاست های معین است.

بانک ها نیز به عنوان مهمترین این موسسات، در این راستا پیشرو هستند.

بانک ها برای نیل به هدف های مذکور در شهرها و مناطق مختلف شعبی را تاسیس نموده اند حجم فعالیت شعبه متفاوت است و در بعضی شعب ازدیاد برای دریافت خدمات و پرداخت های ضروری به قدری است که ممکن است کارکنان را برای انجام وظایف خود با دشواری رو به رو سازد برای رفع این مشکل و جلوگیری از دوباره کاری و اتلاف وقت و رسیدگی سریعتر و بهتر به امور مردم دوایری در شعب مشخص شده که مهمترین این دوایر، دایره حسابداری شعب است.

این بخش نیز مانند دوایر دیگر دارای شرح وظایف خاصی است که باید در حیطه قوانین اجرا شود.

این مجموعه به تفصیل به شرح فعالیت های شعب، به ویژه دایره حسابداری شعب و قوانین مصوب مربوط به آن پرداخته است.

امید است مفید واقع گردد.

شرح وظایف دایره حسابداری شعب:

1. جمع‌آوری اسناد: جمع‌آوری کلیه اسناد روزانه شعب، از نقدی و انتقالی
2. اطمینان از صحت صدور اسناد:

1/2. اطمینان از صحت و اصالت اسناد از نقطه نظرهای اعضاء و تاریخ، نام شعبه، موضوع سرفصل، شرح کامل و واضح بودن سند، کامل بودن ضمائم مربوطه، طرف حساب سند و محاسبات مربوطه

2/2. اطمینان از مطابقت شرح و محتوی اسناد صادره با سر فصل مربوطه طبق مقررات و دستورالعمل موجود و اصول حسابداری

1. تفکیک و توازن اسناد:

1/3. پشت نمره نمودن و تفکیک اسناد بدهکار و بستانکار اعم از نقدی و انتقالی به ترتیب سرفصل‌های مندرج در خلاصه دفتر کل

2/3. تهیه نوار جمع از اسناد پشت شماره شده به تفکیک بدهکار و بستانکار هر فصل و توازن آنها

3/3. تهیه روکش از کلیه اسناد بدهکار و بستانکار روزانه به تفکیک هر سرفصل برحسب مورد و اطمینان از تطابق مبلغ روکش با جمع اجزاء (اسناد) تشکیل دهنده آن

1. صدور اسناد:

1/4. صدور کلیه اسناد و نامه‌های مربوطه به حسابداری و امضاء دوم آنها توسط مسئول مربوطه

2/4. تنظیم و صدور اسناد مربوط به لیست حقوق و مزایا و دیگر پرداخت های پرسنلی کارکنان

3/4. تنظیم و صدور اسناد هزینه با توجه به بخشنامه‌ها، دستورالعمل‌ها و مقررات بانک

1. ثبت اسناد:

1/5. ثبت اسناد و روکش‌ها در نمونه گردش عملیات روزانه و مانده خلاصه دفتر کل شعبه و انجام عملیات مربوط به توازن خلاصه مزبور.

2/5. ثبت اسناد در دفاتر یا کارتهای معین و فهرست حساب بین واحدها و تهیه شیفریه روزانه

3/5. کنترل و تطبیق شیفریه روزانه با اقلام مندرج در ستون گردش حسابها ( )

4/5. انتقال کارکرد روزانه از نمونه به دفتر کل اصلی و توازن آنها

1. نظارت و کنترل:

1/6. کنترل و تطبیق مانده فهرست بین واحدها با مانده خلاصه دفتر کل همان روز

2/6. کنترل و تطبیق مانده‌های دفاتر معین با خلاصه دفتر کل و بررسی و پیگیری و کشف هر گونه مغایرت احتمالی و اقدام جهت تصحیح آنها با اطلاع و تأیید مقام مافوق.

3/6. کنترل مانده کلیه آمار و ارقام و صورت‌های تهیه شده با خلاصه دفتر کل

4/6. کنترل و پیگیری در جهت رفع ارقام باز کلیه حسابهای شعبه با توجه به تاریخ ایجاد آنها

5/6. کنترل و نظارت در امر رسیدگی به حساب پیش‌پرداخت‌ها و تسویه این اقلام از پرداخت‌های بعدی مربوطه طبق مقررات و دستورالعمل‌های جاری

6/6. اعلام هر گونه وضعیت مشکوک در مورد اسناد صادره و حسابها به مسئولین مافوق به ترتیبی که نهایتاً موضوع روشن شده و موجب اصلاح و اقدامات بعدی گردد.

7/6. تهیه صورت گردش ماهیانه حسابهای معین و کنترل آن با گردش ماهیانه حسابهای مربوطه در دفتر کل.

8/6. تهیه و نگهداری نوارتراز از کلیه سرو فصل‌های مختلف دفتر کل به منظور حصول اطمینان از صحت عملیات ماهیانه و تطبیق مانده آن با خلاصه دفتر کل

9/6. انجام کلیه کنترل‌های داخلی مربوط به سرفصل‌های مختلف دفتر کل

10/6. کنترل مانده و گردش بدهکار و بستانکار تریل‌ها با گردش و مانده روزانه خلاصه دفتر کل

11/6. کنترل جمع بدهکار و بستانکار شیفریه یا ژورنال روزانه با گردش بدهکار و بستانکار حسابهای مربوطه در خلاصه دفتر کل

12/6. نظارت و کنترل به منظور حصول اطمینان از صحت صدور اصلاحیه های صادره از طرف دایره صندوق و حساب جاری

1. تهیه آمار:

1/7. تهیه و ارسال کلیه آمارهای درخواستی جهت واحدهای ذیربط

2/7. تهیه حساب سود و زیان و تراز اختتامیه، افتتاحیه و ضمائم آن و صدور اسناد لازم با توجه به دستورالعمل مربوطه

3/7. پیش‌بینی و تهیه بودجه سالانه شعبه با در نظر گرفتن دستورالعمل‌های صادره از طرف اداره کل امور مالی

8 . سایر امور:

1/8 . مطالعه دقیق کلیه دستور‌العمل‌ها، بخشنامه‌ها، اطلاعیه‌ها و حفظ و نگهداری آنها

2/8 . رفع مغایرت‌ها و ایرادات مربوطه به کلیه حسابهای شعبه

3/8 . دریافت به موقع اسناد از سایر واحدهای بانک

4/8 . انجام کلیه امور مربوط به بستن دفاتر پایان سال و تهیه دفاتر جدید و انتقال ارقام صحیح آنها طبق دستورالعمل‌های مربوطه

5/8 . انجام مکاتبات لازم با شعب و ادارات مختلف بانک برحسب مورد و در چهارچوب مقررات حاکم در بانک

6/8 . مراقبت در حفظ و نگهداری دفاتر به نحوی که افراد غیرمسئول به آن دسترسی نداشته از این نظر مقررات و ضوابط مربوطه رعایت گردد.

7/8 . تحویل کلیه اسناد روزانه پیش از ثبت طبق دستورالعمل مربوطه (موضوع بخشنامه 057/061/275) به بایگانی شعبه

8/8 . انجام سایر امور در حدود وظایفی که از طرف مافوق ارجاع می‌شود.

حسابداری شعب:

عملیات حسابداری پرداخت حقوق کارکنان از طریق دایره حسابداری:

1. اسناد حسابداری مربوطه به واریز حقوق کارکنان شعبه

بدهکار: حساب هزینه کل، معادل جمع حقوق و مزایای کارکنان به موجب لیست حقوق و دستمزد

بستانکار: حساب بستانکاران متفرقه- حقوق کارکنان

1. بدهکار: حساب هزینه کل معادل مبلغ بازنشستگی، بهداری، بیمه و سایر موارد (سهم بانک)

بستانکار: حساب بستانکاران متفرقه- حقوق کارکنان معادل مبلغ بازنشستگی، بهداری، بیمه و سایر موارد (سهم بانک)

1. بدهکار: حساب بستانکاران متفرقه- معادل خالص حقوق کارکنان (قبل از کسر مساعده)

بستانکار: حساب جاری اشخاص- معادل خالص حقوق کارکنان (پس از کسر مساعده)

بستانکار: حساب بدهکاران متفرقه- معادل مساعده کارکنان

به منظور تسویه باقی مانده، حساب بستانکاران متفرقه شعب بایستی طی سند بستانکار بین واحدها (نمونه ) نسبت به صدرو یک فقره سند بین واحدها به نام حسابداری منطقه به شرح زیر اقدام و نسخ اول و دوم سند را به اداره حسابداری منطقه ارسال نمایند.

لیست کسورات حقوق کارکنان شعبه در…

نحوه پرداخت مساعده به کارکنان:

هنگام پرداخت مساعده حقوق به کارکنان از نمونه 1395 استفاده شده و اسناد جاری مربوط به کارکنان بابچ جداگانه با کد 31 به اداره کامپیوتر ارسال می‌گردد. هنگام واریز مساعده قبل از موعد مقرر حساب جاری کارکنان معادل مبلغ واریزی بدهکار شده و اسناد جاری بابچ جداگانه با کد 30 به اداره کامپیوتر ارسال می‌گردد.

توضیح اینکه پرداخت مساعده حقوق تا 80% خالص حقوق و مزایای کارکنان می‌باشد.

نحوه تنظیم پیشنهاد بودجه:

برای مشخص نمودن و تنظیم بودجه مانده هر سرفصل در ماه موردنظر (اشاره شده در اطلاعیه) را به تعداد ماه تقیسم نموده و پس از بدست آوردن هزینه یک ماه عدد بدست آمده را در 12 ضرب کرده، بودجه یک سال مشخص می‌شود. لازم به ذکر است که در مورد هزینه‌‌هایی که احتمال انجام آن درسال آینده می‌رود نیز بایستی پیش‌بینی بودجه شود به عنوان مثال هزینه تعمیرات و هزینه‌ پایه سنواتی و گروه معوق حقوق کارکنان.

مثال: اگر ماه مورد نظر آذر باشد برای تنظیم بودجه بایستی مانده آذر ماه را در مورد هر سرفصل به طور جداگانه ملاک قرار داد. و آن را تقسیم بر 9 نمود. و در عدد 12 (یکسال) ضرب کنیم (به عبارتی دیگر مانده هر سرفصل را ضرب در نموده، بودجه یکسال هر سرفصل مشخص می‌شود.

چک

1. 1. تعریف چک

چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادر کننده می‌تواند وجوهی را که نزد بانک دارد کلاً یا مقداری از آن را دریافت و یا به دیگری واگذار نماید.

از تعریف فوق فهمیده می‌شود که:

الف: تمام یا قسمتی از وجوه سپرده شده نزد بانک بوسیله صدرو چک قابل برداشت می‌باشد.

ب: صاحب حساب‌ سپرده قرض الحسنه جاری می‌تواند بنام خود، یا در وجه حامل و یا شخص معین چک صادر نماید.

ج: در تنظیم چک نیز مانند برات معمولاً سه نفر (1) صادر کننده چک (محیل یا متعهد) (2) دارنده چک (متعهدله) و (3) پرداخت‌کننده چک (بانک یا محال علیه) دخالت دارند.

1. 2. ارکان چک

برای اینکه چک خصوصیات خود را حفظ نموده و دارای اعتبار باشد بایستی شامل یک سلسله مندرجات الزامی باشد. ارکان چک از نظر بانک بدین جهت مهم است که هنگام پرداخت آن بایستی دقیقاً‌ این ارکان را کنترل نمود تا از مشکلات احتمالی آتی جلوگیری گردد.

این ارکان عبارتند از:

1-2- تاریخ صدرو چک

هر چند که قانون در مورد چگونگی نوشتن تاریخ روی چک ساکت است ولی بهتر است تاریخ به حروف نوشته شود تا امکان دست کاری و تغییر آن وجود نداشته باشد.

طبق قانون تجارت وجه چک باید بمحض ارائه کارسازی شود. مفهوم این جمله اینست که چک باید حال باشد و صادر کننده چک نمی‌تواند تاریخ مؤخر بر تاریخ صدور چک (مثلاً‌ امروز چکی برای سه یا شش ماه بعد صادر نماید) قید نماید. مضافاً اینکه طبق ماده 13 قانون صدور چک، صدور چک وعده دار ممنوع می‌باشد. بدیهی است در صورت ارائه چکهای وعده‌دار و در خواست مشتری می‌بایستی صرفاً‌ نسبت به صدور گواهینامه عدم پرداخت باستناد تقدم تاریخ اقدام نمود و پرداخت وجه اینگونه چکها تا تاریخ سررسید امکان‌پذیر نمی‌باشد.

همینطور تاریخ صدور چک از این نظر مهم است که طبق قانون اگر چک در همان مکانی که صادر شده است باید پرداخت گردد مثلاً صادرکننده و دارنده چک و بانک پرداخت کننده هر سه در تهران باشند، دارنده چک باید در ظرف پانزده روز از تاریخ صدور وجه آن را از بانک مطالبه کند و اگر از یک نقطه به نقطه دیگر ایران صادر شده باشد باید ظرف چهل‌وپنج روز از تاریخ صدور چک مطالبه شود.

بنابراین اگر دارنده چک در مدت تعیین دشه در فوق نسبت به دریافت وجه چک اقدام نکند. دیگر دعوی او برعلیه ظهر نویس مسموع نخواهد بود.

بعلاوه اگر دارنده چک ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک وجه آن را از بانک دریافت ننماید یا ظرف شش ماه از تاریخ صدرو گواهی عدم پرداخت از جانب بانک شکایت نکند دیگر حق تعقیب کیفری صادر کننده چک بدون محل را نخواهد داشت.

مطالب گفته شده در مورد تاریخ مربوط به موارد قانونی بود که هر کارمند بانک بایستی نسبت به آنها آگاهی داشته باشد تا بتواند در صورت لزوم مشتریان شعبه را راهنمایی نماید در هر صورت اگر دارنده چکی به شعبه مراجعه نمود و از تاریخ صدور چک بیش از ده سال نگذشته باشد و حساب سپرده‌قرض‌الحسنه جاری صادر کننده چک مفتوح بوده و دارای مانده باشد، بانک موظف به پرداخت آن می‌باشد.

2-2- مبلغ چک

مبلغ چک بایستی به حروف و به عدد هر دو نوشته شود. اگر مبلغ بیش از یکدفعه به تمام حروف نوشته شود و بین آنها اختلاف باشد مبلغ کمتر ملاک اعتبار است. اگر مبلغ با حروف و رقم هر دو نوشته شود و بین آنها اختلاف باشد مبلغ با حروف معتبر می‌‌باشد.

ضمناً‌ هر گونه شرطی که از جانب صادر کننده چک برای پرداخت چک در متن آن نوشته شده باشد به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد.

3-2- محلی که چک در آنجا باید پرداخت گردد

محل پرداخت چک روی ورقه چک از جانب بانک قید می‌گردد. مثلاً بانک سپه شعبه حافظ تهران – 1396

4-2- نام گیرنده چک

طبق قانون تجارت (ماده 312) چک ممکن است در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد باشد. همینطور ممکن است به صرف امضاء درظهر (پشت) چک به دیگری منتقل شود.

اگر در متن چک هیچگونه اشاره‌ای به گیرنده نشده باشد چک در وجه حامل محسوب می‌شود.

اگر در متن چک نام شخص معین و کلمه حامل متفقاً نوشته شود چک حامل محسوب نمی‌شود.

5-2- امضاء صادرکننده چک

چک بایستی حتماً توسط صادر کننده (دارنده حساب قرض‌الحسنه) امضاء شده باشد لذا لازم است هنگام ارائه چک به بانک امضاء چک با نمونه امضاء صاحب حساب مطابقت داده شده و صحت آن احراز گردد.

3- انواع چک

بانکها برای ارائه خدمات بیشتر به مشتریان خود و تسهیل در امر دریافت و پرداخت، انواع چک را پیش بینی نموده‌اند.

در کشورهای خارج چکهای مختلف از جانب بانکها بکار گرفته می‌شود لکن در ایران هنوز چک و انواع آن بصورت گسترده مورد استفاده قرار نگرفته است، لذا در اینجا چکهای شناخته شده و مورد عمل تشریح می‌گردد.

1-3- چکهای عادی

چکهایی که اشخاص در مقابل افتتاح حساب سپرده ‌قرض‌الحسنه جاری از بانک دریافت نموده و یا هنگام برداشت از حساب، صاحب آن برعهده بانک در وجه خود یا حامل و یا در وجه شخص معین با به حواله کرد صادر می‌نماید چک عادی (یا معمولی) نامیده می‌شود. اعتبار چک عادی بسته به اعتبار صادر کننده آن می‌باشد.

2-3- چک مسافرتی

چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می‌گردد.

3-3- چک بانکی

چکی است که توسط بانک به عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می‌گردد.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه..................................................................................................................... 1

شرح وظایف دایره حسابداری شعب..................................................................... 3

حسابداری شعب:

عملیات حسابداری پرداخت حقوق کارکنان از طریق دایره حسابداری................. 7

نحوه پرداخت مساعده به کارکنان........................................................................ 8

چک:

1- تعریف چک....................................................................................................... 9

2- ارکان چک........................................................................................................ 9

1-2- تاریخ صدور چک........................................................................................ 10

2-2- مبلغ چک...................................................................................................... 11

3-2- محلی که چک در آنجا باید پرداخت گردد................................................... 11

4-2- نام گیرنده چک............................................................................................ 11

5-2- امضاء صادر کننده چک.............................................................................. 12

3- انواع چک.......................................................................................................... 12

1-3- چکهای عادی............................................................................................... 12

2-3- چک مسافرتی.............................................................................................. 13

3-3- چک بانکی.................................................................................................... 13

4-3- چک آزاد...................................................................................................... 13

چکهای فی مابین:

1- نکات قابل توجه جهت صدور چکهای بین بانکها............................................. 14

2- نحوه صدور و پرداخت چک بین بانکها........................................................... 15

3- فقدان چک های بانکی....................................................................................... 17

4- دستورهای متفرقه........................................................................................... 21

5- عملیات حسابداری........................................................................................... 22

ظهرنویسی، پشت نویسی و انتقال چک.................................................................. 23

مسئولیت صادر کننده چک.................................................................................... 25

مسئولیت بانک (نحوه کنترل و پرداخت چک)

1- کنترل و پرداخت چک....................................................................................... 27

2- برگشت چک و عدم پرداخت............................................................................ 28

دستور پرداخت چک بر حسب درجات شعبه........................................................ 30

نحوه پرداخت وجه چکهای مشتریان سایر شعب به تقاضای صاحب حساب چک بر.......... 33

چکهای انتقالی:....................................................................................................... 39

1- چکهای انتقالی داخلی....................................................................................... 40

2- چکهای انتقالی عهده سایر بانکها..................................................................... 41

روش وصول چکهای انتقالی در شهرستانهای فاقد اطلاق پایاپای (کلرینگ)......... 42

نحوه وصول چکهای داخلی و عهده شعب سایر بانکها تحت پوشش کلر تهران:

1- چک های داخلی................................................................................................ 47

2- چک های عهده سایر بانک ها........................................................................... 47

چگونگی واگذاری شعب شهرستانها عهده سایر شعب بانکهای تهران................. 48

نحوه وصول چک های انتقالی شعب تهران و شهرستان عهده سایر شهرستانها. 49

نحوه وصول چک های انتقالی شعب بانک عهده یکدیگر در یک شهرستان........... 50

چک های بی محل و بستن حساب سپرده قرض الحسنه جاری............................ 50

مراحل فروش چک................................................................................................. 51

مراحل خرید چک................................................................................................... 53

عملیات حسابداری بازخرید چک ها در شعبه:...................................................... 54

سپرده:

سپرده قرض الحسنه جاری.................................................................................. 57

1- چگونگی افتتاح حساب قرض الحسنه جاری..................................................... 57

2- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای اشخاص حقیقی ایرانی..................... 58

3- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای پزشکان............................................ 59

4- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری مشترک..................................................... 60

5- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری اشخاص حقیقی خارجی............................ 60

1-5- خارجیان مقیم ایران.................................................................................... 60

2-5- خارجیان مقیم خارج از کشور.................................................................... 61

3-5- افاغنه........................................................................................................... 62

6- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای کسبه، بنگاهها، انجمن های فرهنگی
و خیریه................................................................................................................. 62

7- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای اشخاص حقوقی ایرانی.................... 63

8- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای شرکت های خصوصی.................... 65

9- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای شرکت در شرف تاسیس................. 67

10- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای شرکت های تعاون شهری............. 67

11- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای شرکت های دولتی......................... 69

12- افتتاح حساب قرض الحسنه برای دستگاههای دولتی.................................... 71

1-12-نحوه افتتاح حساب سپرده قرض‌الحسنه جاری برای دستگاههای دولتی.. 71

2-12- طرز استفاده از حساب قرض الحسنه جاری دستگاههای دولتی.............. 73

3-12- طریقه انسداد حسابهای دولتی.................................................................. 75

4-12- ممنوعیت قبول سپرده ها.......................................................................... 75

13- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری به نام شهرداری ها.................... 75

14- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای اشخاص حقوقی خارجی.... 75

1-14- اشخاص حقوقی خارجی مقیم ایران.......................................................... 76

2-14- اشخاص حقوقی خارجی مقیم خارج از کشور.......................................... 76

15- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری ارزی........................................... 76

حساب قرض الحسنه جاری درگیر....................................................................... 77

بستن حساب قرض الحسنه جاری به تقاضای صاحب حساب:

بستن حساب قرض الحسنه جاری به تقاضای صاحب حساب در حالت عادی..... 78

بستن حساب قرض الحسنه جاری به تقاضای صاحب حساب به دلیل مفقود شدن چک یا دسته چک 78

حسابهای مطالبه نشده........................................................................................... 80

فصل در گذشتگان................................................................................................. 82

فصل ورشکستگان................................................................................................. 85

فصل جاری راکد................................................................................................... 86

فصل انتقالی از بستانکاران.................................................................................... 87

حساب قرض الحسنه پس انداز............................................................................. 88

نحوه افتتاح قرض الحسنه پس انداز...................................................................... 89

انواع حسابهای سپرده قرض الحسنه پس انداز.................................................... 89

1- نحوه افتتاح سپرده قرض الحسنه پس انداز برای اشخاص حقیقی، رشید و
باسواد................................................................................................................... 89

2- نحوه افتتاح سپرده قرض الحسنه پس انداز برای اشخاص حقیقی بی‌سواد.... 90

3- نحوه افتتاح سپرده قرض الحسنه عادی برای اشخاص صغیر........................ 91

4- نحوه افتتاح سپرده قرض الحسنه پس انداز با وکالت یا قیومیت یا وصایت رسمی از طرف اشخاص 91

5- افتتاح حساب قرض الحسنه مشترک عادی...................................................... 92

6- افتتاح حساب قرض الحسنه پس انداز عادی برای اشخاص حقوقی................ 93

نحوه پرداخت حساب قرض الحسنه پس انداز...................................................... 94

حساب سپرده قرض الحسنه ویژه:........................................................................ 95

افتتاح حساب قرض الحسنه ویژه........................................................................... 96

عملیات حسابداری حساب قرض الحسنه ویژه...................................................... 100

حساب سپرده قرض الحسنه ویژه جوانان............................................................ 102

امتیازات و جوائز حساب سپرده قرض الحسنه ویژه جوانان............................... 103

عملیات حسابداری حساب سپرده قرض الحسنه ویژه جوانان.............................. 106

سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت......................................................................... 109

نحوه افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت:......................................... 110

1- افتتاح حساب برای اشخاص حقیقی.................................................................. 110

2- افتتاح حساب مشترک....................................................................................... 111

3- افتتاح حساب با وکالت...................................................................................... 113

4- افتتاح حساب برای شرکت های دولتی............................................................. 114

5- افتتاح حساب به نام صغیر توسط قیم............................................................. 114

6- افتتاح حساب توسط افراد غیر از ولی، وصی و قیم........................................ 115

7- افتتاح حساب توسط وصی............................................................................... 115

نرخ سود و طریقه محاسبه آن.............................................................................. 116

سپرده سرمایه گذاری بلندمدت............................................................................. 116

شرایط افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری بلندمدت........................................... 118

افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری برای شرکت های دولتی.............................. 124

نرخ سود و طریقه پرداخت آن.............................................................................. 124

عملیات حسابداری سپرده سرمایه گذاری بلندمدت.............................................. 126

سپرده های بیش از یک سال................................................................................. 135

حوالجات................................................................................................................ 136

نحوه صدور و حواله های عهده شعب.................................................................. 137

فقدان چک های بانکی............................................................................................ 145

1- وظایف صاحب چک بانکی................................................................................ 145

2- وظایف شعبه صادر کننده چک بانکی.............................................................. 145

3- وظایف شعبه پرداخت کننده چک در رابطه با اعلام پاسخ استعلام................. 146

پرداختهای چکهای بانکی (چک حواله) و ابزار شبه پول صادره بانکها قبل از قبولی............. 148

حواله های صادره مشروحه ذیل فاقد کارمزد یا هزینه می‎باشد.......................... 150

حواله های عهده ما:............................................................................................... 151

حواله های عهده ما به نشانی محل اقامت............................................................. 153

حواله های عهده ما جهت واریز به حساب............................................................ 154

مسائل متفرقه پول رسانی..................................................................................... 156

وصول بها آب، برق، تلفن و گاز............................................................................ 156

صندوق امانات....................................................................................................... 159

باجه ها:................................................................................................................. 163

عملیات نقدی و انتقالی........................................................................................... 164

انعکاس عملیات باجه در حسابهای شعبه.............................................................. 167

دو وقته نمودن ساعات کار شعب (باجه عصر).................................................... 169

رسیدگی به موجودی روزانه صندوق و طریقه بستن خزانه شعبه و نگهداری
کلیدها..................................................................................................................... 174

اضافه موجودی صندوق و خزانه......................................................................... 179

تعدیل نقدینگی و بیمه وجوه صندوق و در راه...................................................... 181

تفکیک و شمارش اسکناس.................................................................................... 188

نکات مهم قبل از بستن حسابها در پایان سال مالی.............................................. 188

دستورالعمل بستن حسابها در پایان سال مالی..................................................... 189

الف- کلیات وظایف شعب،‌ حسابداری های مناطق و ادارات کل قبل از تهیه صورتهای مالی پایان سال 190

ب- مدارک لازم در پایان سال.............................................................................. 198

- نحوه ارسال مدارک از طریق شعب................................................................... 200

ج- مدارک ارسالی حسابداری‌های مناطق به اداره کل حسابرسی وامور مالی.... 204

د- تذکر چند نکته.................................................................................................. 205

مجموعه ضمائم و پیوست ها (از 1 الی 89)

مالی بررسی لیست حقوق و دستمزد شرکت زمزم

فصل اول: کلیات

این تحقیق به بررسی انتشارات آزاده خواهد پرداخت و در آن توضیحاتی دربارة تاریخچه شرکت زمزم و چگونگی تشکیل این شرکت و بررسی لیست حقوق و دستمزد و توضیحاتی کامل در مورد این شرکت خواهیم پرداخت در فصلهای بعد درباره به هر یک از آنها توضیح خواهد شد.

مقدمه

انتشارات آزاده در تاریخ اول آذر ماه 1355 با سرمایه 50 میلیون ریال تأسیس شده است و تحت شماره ای در اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی تهران به ثبت رسیده و بهره برداری از کارخانه از تاریخ 1/9/1355 تحت مجوزی در مورخ 20/12/1354 از سوی وزارت صنایع و معادن گردیده است.

هدف و انگیزه انتخاب موضوع

دلیل ارائه این تحقیق و اهمین آن در این است ارائه لیست حقوق و دستمزد اگر چه در تمامی شرکتها به یک نحو محاسبه می شود اما نحوه ارائه آن برای مدیران و استفاده کنندگان در تمامی شرکتها به یک شکل و یکسان نمی باشد و در این تحقیق سعی بر این بوده است که یکی از راههای ارائه این لیست مورد بررسی قرار گیرد. از آنجایی که حسابداری دارای یک علوم و چهار چوب خاص می باشد اما استفاده از این قوانین کاملاً سلیقه‌ای می باشد که هر حسابدار بنا به نیاز شرکت و سلیقه خود روشی از این روشها را برای ارائه گزارشات خود مورد استفاده قرار می دهد.

فرضیه تحقیق

فرضیه این تحقیق بررسی و تنوع ارائه لیست حقوق و دستمزد می باشد.

روش تحقیق

روش این تحقیق به صورت مشاهده عینی بوده است زیرا تمامی مدارک و اطلاعات از حسابداری این شرکت تهیه و ارائه شده است.

نمونه آماری

بررسی و ارائه لیست حقوق و دستمزد شرکت زمزم واقع در خیابان رسالت می باشد.

استفاده کنندگان از تحقیق

استفاده کنندگان از این تحقیق اشخاص بخصوصی نمی باشند دانشجویان، اساتید و کلیه کسانی که علاقمند به ارائه لیست حقوق و دستمزد هستند می توانند از این تحقیق استفاده و یا مورد مطالعه قرار دهند .

تعریف واژه ها

سیستم: مجموعه ای به هم پیوسته است که به دنبال هدفهای معینی با هم هماهنگی دارند.

حقوق: آنچه در ازای کار انجام شده توسط کارکنان و یا ارائه کنندگان خدمات به طور ماهانه به آنها پرداخت می شود.

دستمزد: پرداختی به کارگران (ساده یا ماهر) بر حسب ساعت، روزه، ماه و یا مقدار تولید تعیین می گردد.

کسری کار: به ساعاتی گفته می‌شود که یک فرد در طول ماه کمتر از ساعت قانونی کار کرده باشد.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول - کلیات

مقدمه ...................................................................................................................... 2

هدف و انگیزه انتخاب موضوع ............................................................................... 2

فرضیه تحقیق .......................................................................................................... 3

روش تحقیق ............................................................................................................ 3

نمونه آماری............................................................................................................. 3

استفاده کنندگان از تحقیق........................................................................................ 3

تعریف واژه ها ........................................................................................................ 3

فصل دوم - مطالعات نظری

مقدمه ...................................................................................................................... 5

سیستم حقوق و دستمزد ........................................................................................ 6

حسابداری حقوق و دستمزد ................................................................................... 6

لیست حقوق و دستمزد ........................................................................................... 7

عوامل نظریه های حقوق و دستمزد ....................................................................... 8

کنترلهای داخلی سیستم حقوق و دستمزد .............................................................. 9

سهم کارمند از سود در شرکت ........................................................................... 11

کنترلهای داخلی بر حقوق و دستمزد .................................................................. 11

کنترل پرداختهای حقوق و دستمزد ...................................................................... 13

مبلغ قابل پرداخت به کارکنان ............................................................................... 14

سیاستهای کلی حقوق و دستمزد .......................................................................... 14

کارکنان شرکت ..................................................................................................... 16

مزایا طبقه بندی و ارزشیابی مشاغل .................................................................... 16

مراحل ایجاد نظام طبقه بندی و ارزیابی ............................................................... 17

ضرورت و نقش ارزیابی مشاغل........................................................................... 17

فصل سوم - فرضیات تحقیق

روش تحقیق........................................................................................................... 20

موضوع فعالیت ..................................................................................................... 20

روشهای جمع آوری اطلاعات............................................................................... 20

نمونه آماری.......................................................................................................... 20

اهداف شرکت ....................................................................................................... 20

کسور .................................................................................................................... 20

پرداخت ناخالص (حقوق ناخالص)......................................................................... 21

پرداخت خالص (خالص پرداختن).......................................................................... 21

کسور حقوق و مزایا.............................................................................................. 21

کسور اجباری حقوق و مزایا ................................................................................ 22

عنوان صفحه

کسور اختیاری حقوق و مزایا .............................................................................. 22

کارت مجموع درآمد (سابقه حقوق و مزایای) سالانه کارمند ............................... 23

اجزاء سیستم حقوق و دستمزد ............................................................................ 24

گزارشگری هزینه حقوق و بدهی ها ..................................................................... 25

محاسبه حقوق و مزایا .......................................................................................... 25

کسوران حقوق و مزایا ......................................................................................... 26

حق بیمه ................................................................................................................ 26

مالیات ................................................................................................................... 26

سایر کسورات ...................................................................................................... 27

چکهای حقوق و دستمزد ...................................................................................... 27

انتخاب نظام پرداخت حقوق و مزایا....................................................................... 28

فصل چهارم- تحلیل نتایج

حقوق ماهیانه ........................................................................................................ 30

نحوه محاسبه مبلغ ساعت اضافه کاری................................................................. 30

حق مسکن ............................................................................................................. 30

میزان عیدی کارکنان ............................................................................................ 30

حق اولاد................................................................................................................ 30

حق بیمه ................................................................................................................ 30

عنوان صفحه

شرایط پرداخت حق بیمه ...................................................................................... 31

پیوستها 32

بررسی تأثیر مراکز مشاوره در کاهش مشکلات دانش آموزان (از دیدگاه دانش آموزان)

مقدمه

قال رسول الله (ص) لا مظاهره اوثق من المشاوره – هیچ پشتوانه ای مطمئن تر از مشورت نیست.

«سعدی»

در ادوار مختلف تاریخ بشری، همواره نوعی رایزنی وجود داشته است، همواره برای مردم مسائل و مشکلات هر چند ساده و ابتدایی پیش می آمده و آنان دست دست استمداد به سمت کسانی چون ریش سفید طایفه و بزرگ خانواده دراز می کردند.

امروزه مشکلات انسانی پیچیده تر و دشوارتر گردیده و طبعاً متخصصینی را می طلبد که در حرفه های کمکی نظیر روانپزشکی، روان درمانی، مشاوره، مددکار اجتماعی و غیره تبحر کافی داشته باشند و بتوانند فرد را در رفع مشکلات کمک کنند.

فرایند مختلف مشاوره و روان درماین بیانگر این واقعیت است که تلاش علمی و حرفه ای برای بررسی و رفع مشکلات انسانی در جریان است. درمانگران و مشاوران با صرف وقت و استفاده از تجارب علمی و مهارت های شخصی خود به بررسی مشکلات می پردازند و راههایی برای مقابله با آنها ارائه می دهند و سعی می کنند به رابطه ای توأم با اطمینان و اعتماد با مراجع نایل آیند.

در دنیای امروز افسردگی بسیار شایع است. تقریباً از هر 4 ازدواج یکی به طلاق می انجامد، از هر 5 بزرگسال، یک نفر به روان درمانی نیاز دارد یا برای حفظ آرامش خود باید از استفاده کند. بیکاری و مشکلات اقتصادی نیز اندوهی مزمن در تمام طبقات جامعه ایجاد نموده و این موضوعی است که با صرف هزینه هنگفت هم نمی توان آن را حل کرد مگر آنکه توجهی آگاهانه و مسئولانه به مشکلات تحصیلی، رفتاری و خلقی دانش آموزان و کودکان و نوجوانان داشته باشیم و از تبدیل این مشکلات دانش آموزی به معضلات پیچیده خانوادگی و اجتماعی و شغلی آینده جلوگیری کنیم.

سالهاست که تصوری غلط در بین گروههایی از جامعه ما وجود دارد که: کودکی و نوجوانی دوران راحتی و فراغت از هر دغدغه و نگرانی است. در واقع وقت آن رسیده که این تصور را از ذهن بزرگترها بزداییم و آنان را هر چه بیشتر متوجه مسائل و مشکلات دانش آموزان کنیم.

مشکلاتی از قبیل: عنان گسیختگی و فرار از خانه، سوء مصرف الکل و دارو، افزایش مشکلات یادگیری و رفتاری و عاطفی، بی تعهدی و بی مسئولیتی، خودکشی و مشکلات بی شمار دیگری که دانش آموزان با آنها روبرو هستند و نیازمند کمک.

بیان مسأله:

تحولات اجتماعی و اقتصادی در دنیای امروز بر پیچیدگی روابط انسانی می افزاید و همین پیچیدگی ها افراد را در روابط اجتماعی خود با مشکلاتی روبرو می سازد. انسان ناگزیر است برای غلبه بر این پیچیدگی ها با دیگران ارتباط برقرار کند و با افراد متخصص و کارآمد مشورت کند.

وجود ناسازگاریهای عاطفی و اجتماعی در خانواده و مدرسه و محیط کار، روبرو شدن با مشکلات متعدد اقتصادی، تحصیلی، شغلی، جنسی، اخلاقی، نگرانی ها و ناراحتی های فکری همانند تضاد و تعارض با والدین و معلمین، تصمیم گیریهای مهم و اساسی نظر انتخاب رشته تحصیلی و انتخاب شغل و ... دلایل و شواهدی روشن بر ضرورت استفاده از خدمات راهنمایی و مشاوره است.

از این رو نقش و جایگاه مراکز مشاوره در تصمیم گیریهای عقلانی و کسب رضایت مندی از زندگی در دنیای فعلی اهمیت بسیاری دارد.

در این پژوهش به بررسی تأثیر مراکز مشاوره در کاهش مشکلات دانش آموزان (از دیدگاه دانش آموزان) می پردازیم.

ضرورت و اهمیت تحقیق:

مسأله ارزشیابی بخش جدانشدنی از کار مشاوره می باشد. متأسفانه در کشور ایران به دلیل نوپا بودن مشاوره، فعالیت های انجام شده در این زمینه بسیار محدود است.

با توجه به اهمیت مشاوره، مراکز و خدمات مشاوره ای باید از پشتوانه تحقیقاتی قوی برخود باشند، زیرا پژوهش هایی در زمینه فوق موجبات رشد این علم و کارآیی بیشتر آن را فراهم می آورد.

با نگاهی به تأثیراتی که مشاوران در خلال مشاوره بر مراجعان می گذارند و ارائه دادن برنامه های متفاوت تخصصی برای مراجعان همانند برنامه های آگاهی دهنده در زمینه های مختلف، صرف هزینه های مادی و صرف وقت از طرف هر دو گروه (مشاوران و مراجعان) باید میزان تأثیرگذاری مشاوران و مراکز مشاوره راهنمایی مورد توجه و ارزیابی قرار گیرد.

اگر چه مشخص کردن موثر بودن مشاوره، بسیار دشوار است و بخشی از این دشواری به این نکته بر می گردد که بعضی مشاوران ارزیابی را فرایندی تهدیدآمیز می دانند، نه سازنده. ولی نمی توان از ارزیابی چشم پوشی کرد زیرا ارائه پیشنهادهای جدید و شناساندن کاستی ها و کمک به مشاوران تا در سطح بالاتر و حرفه ای تری عمل نمایند از پیامدهای ارزیابی می باشد.

در این پژوهش به بررسی میزان تأثیر مراکز مشاوره خانواده انجمن اولیا و مربیان در کاهش مشکلات دانش آموزان می پردازیم تا با شناسایی زمینه های موفقیت و عدم موفقیت این مراکز بتوان اثربخشی خدمات مشاوره ای را افزایش داد و از این طریق در جهت تربیت نسلی پویا و سالم و با نشاط گامهای موثری برداشت.

اهداف پژوهش:

در پژوهش حاضر موارد زیر مورد نظر محقق می باشد:

1- استخراج مشکلات شایع دانش آموزان مراجعه کننده به مراکز مشاوره انجمن اولیا و مربیان شهرستان کرج.

2- بررسی میزان کارآیی مراکز در کاهش مشکلات شایع دانش آموزان.

3- بررسی میزان رضایت مندی مراجعان از عوامل دخیل در امر مشاوره در مراکز مشاوره و راهنمایی.

4- ارائه پیشنهادهایی در جهت افزایش رضایت مندی مراجعان.

تدوین فرضیه ها

نظر به اینکه پژوهش به صورت توصیفی و زمینه یابی است. به جای فرضیه محقق از پرسشهای پژوهشی استفاده کرده است.

پرسشهای پژوهشی:

1- مشکلات شایع دانش آموزان مراجعه کننده به مراکز راهنمایی و مشاوره خانواده انجمن اولیا و مربیان چه مشکلاتی است؟

2- مراکز مشاوره تا چه حد در کاهش مشکلات تحصیلی دانش آموزان مراجعه کننده موفق بوده اند؟

3- مراکز مشاوره تا چه اندازه در کاهش مشکلات رفتاری دانش آموزان مراجعه کننده موفق بوده اند؟

4- مراکز مشاوره تا چه اندازه در کاهش مشکلات خانوادگی دانش آموزان مراجعه کننده موفق بوده اند؟

5- برای بهبود امر مشاوره چه تغییراتی در مراکز راهنمایی و مشاوره خانواده انجمن اولیا و مربیان می توان انجام داد؟

تعاریف عملیاتی مفاهیم واژه ها:

مراکز مشاوره و راهنمایی خانواده

امروزه موسسات متعددی در زمینه های متفاوت روان شناسی و مشاوره فعالیت می کنند. کلینیک های مشاوره نیز از جمله موسساتی هستند که خدمات مشاوره ای و روان درمانی را به مراجعان خود ارائه می دهند.

کلینیک راهنمایی و مشاوره بر اساس مصوبه شورای عالی جوانان متشکل از حداقل یک مشاور مرد، یک مشاور زن، یک مددکار اجتماعی، یک روان شناس بالینی یا یک روان سنج و یک روانپزشک است.

این گروه با یکدیگر به صورت تیمی همکاری می کنند. کلینیک ها و مراکز مشاوره اصولا به گونه ای طراحی می شوند که مراجعین در آن احساس آرامش نمایند و سعی بر آن دارند تا با ایجاد فضای آرام و دوستانه و بدون هیچ گونه از شدت ناراحتی مراجعین کاسته شود. در بعضی کلینیک ها و یا مراکز مشاوره که مراجعین کودک را می پذیرند ممکن است کودکان بر اساس یک برنامه روزانه یا هفتگی به کلینیک مراجعه کنند.

برای کودکان جوان تر غالباً از بازی برای ایجاد ارتباط سود جسته، لذا در این مراکز اتاق بازی درمانی پیش بینی شده است.

به طور کلی کودکان بسیار خردسال قادر نیستند، مسائل و مشکلات خود را بیان سازند. ولی می توانند آنها را به کمک بازی نشان دهند و برای این منظور می توان از اتاقهای بازی و اسباب بازیهای خاصی که انتخاب شده اند استفاده کرد.

وقتی کودکان بزرگتر مشکلات آموزشی خاص خود را ظاهر ساختند باید جهت برطرف کردن آنها از معلمین استفاده شود. در این میان نقش روان شناس این است که درباره نگرش ها و ساختمان کلی شخصیت فرد مطالعاتی انجام دهد و اگر شواهدی بدست آمد که کودک به خاطر وجود ناراحتی های عاطفی از یادگیری طفره می رود و در برابر آن از خود مقاومت نشان می دهد، تغییر دادن نگرشها و طرز تلقی او ضروری می نماید. (شاهپوریان، رضا، 1355، صفحه 24)

در کلینیک نیز همچون سایر موسسات درمانی به ایجاد رابطه حسنه ضرورتاً اهمیت داده می شود. قطع نظر از سوگیری ها و گرایشات مکتبی، نظریه های مکاتب در یک ویژگی اساسی با یکدیگر مشترکند. یعنی همه آنها مبتنی بر ایجاد یک رابطه ویژه انسانی بین بیمار و درمانگر می باشند.

(راهنمایی و مشاوره 1373 صفحه 173).

مراکز راهنمایی و مشاوره خانواده به محلی اطلاق می شود که به فعالیتهای راهنمایی و مشاوره خانواده بر مبنای اساسنامه سازمان مرکزی انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران بپردازد.

(شیوه نامه اجرایی مراکز مشاوره خانواده – سازمان مرکزی انجمن اولیا و مربیان – 1378 ماده یک فصل اول)

اهداف مراکز مشاوره

1- کمک به دانش آموزان در شناخت بهتر خود (استعدادها، تواناییها، رغبتها، ارزشها، نگرشها و ...) به منظور ارتقای سطح فکر و اعتلای هر چه بیشتر توانمندی های خویش.

2- کمک به دانش آموزان در کسب اطلاعات لازم درباره موقعیتهای گوناگون زندگی (تحصیلی، شغلی، ازدواج، خانوادگی و جز آن) به منظور میل به سازگاری های لازم.

3- کمک به دانش آموزان در انتخاب و تصمیم گیریهای مهم زندگی مثل انتخاب رشته تحصیلی – شغل – همسرگزینی و ... به منظور برخورداری از سلامت روان

ادامه اهداف مراکز مشاوره

با افراد دیگر در خانه، مدرسه و جامعه.

9- کمک به دانش آموزانی که دارای مشکلات بحرانی و یا نیازهای مربوط به رشد هستند و به تنهایی قادر به رفع آنها نیستند.

10- کمک به جوانان در یادگیری مهارت های لازم و کسب اعتماد به نفس بیشتر جهت روبرو شدن با مسائل و مشکلات زندگی.

با عنایت به اهداف فوق وظایف ذیل را برای مراکز مشاوره در نظر گرفته اند.

1- مشاوره های فردی با جوانانی که دارای مشکل و یا نیاز خاصی هستند.

2- مشاوره های گروهی با گروه هایی از جوانان که دارای مشکلات مشابه هستند.

3- انجام مشاوره های گوناگون تحصیلی، شغلی، ازدواج و خانوادگی و برنامه ریزی برای استفاده بهینه از اوقات فراغت بر حسب نیاز جوانان.

4- معرفی خدمات مشاوره ای موجود در جامعه به جوانان.

5- کمک به جوانان به منظور شناسایی فرصتهای مناسب محیطی و درک تجارب خویش در سازگاری با واقعیت موجود.

6- تدارک انواع کمک های حرفه ای برای جوانان در جهت شناخت ویژگیها و توانمندیهای خویش به منظور نیل به مفهوم مناسبی از خویشتن.

7- مشورت با والدین، معلمان، صاحب کار و مسئولان و دیگر افرادی که به گونه ای در بهبود وضعیت جوانان موثرند.

8- کمک به جوانان در موارد بحرانی مانند مرگ عزیزان، شک در زندگی، تمایل و یا اقدام به خودکشی و ...

9- شناسایی منابع کمکی دیگر در جامعه و ارجاع جوانان به آنها بر حسب ضرورت.

10- تهیه و عرضه کمک های غیر مستقیم از طریق نشر پوستر، مجلات، بولتن های جزی، ایجاد خطوط ارتباط تلفنی به منظور رفع نیازمندیهای عمومی و افزایش سطح آگاهیهای جوانان.

11- ارزشیابی و پیگیری اقدامات مشاوره ای با جوانان به منظور اطمینان یابی از نتایج فعالیت های مشاوره ای در تغییر و بهبود وضعیت جوانان.

12- تحقیقات ضروری در ارتباط با مسائل و نیازهای جوانان به منظور دستیابی به بهترین شیوه های برخورد با آنها.

مشاوره در سال 1980 کمیسیون صادر کننده پروانه، انجمن آمریکایی کارکنان و راهنمایی (APGA) که ترغیب شد تا جهت مشاوران پروانه قانونی کار خصوصی صادر کند، مشاوره را به عنوان «... بکارگیری شیوه های مشاوره و سایر زمینه های علوم رفتاری در یاری رساندن به یادگیری چگونگی حل مشکلات یا تصمیم گیری پیرامون پیشه و حرفه، رشد فردی، ازدواج، خانواده یا سایر موارد بین فردی» تعریف کرد:

مشاوره به رابطه حرفه ای بین یک مشاور آموزش دیده و مراجع دلالت می کند. این رابطه معمولاً میان دو نفر است. اگرچه بعضی مواقع مشاوره با بیش از دو نفر صورت می گیرد. این رابطه برای کمک کردن به مراجعان جهت درک و روشن کردن نظرات آنها در مورد محیط زندگی خود و یا دادن راه رسیدن به اهداف انتخاب شده فردی از طریق انتخاب راههای سنجیده و با معنای فردی و حل مشکلات هیجانی و میان فردی برگزار می شود.

مشاوره یک جریان یادگیری است که معمولاً از طریق ارتباطی متقابل بین دو نفر – مشاور مراجع – انجام می گیرد.

در این رابطه، مشاور با داشتن مهارت های علمی در زمینه روانشناسی کاربردی و تجربه حرفه ای به مراجع کمک می کند تا هر چه بیشتر به خودآگاهی برسد و با کسب بینش واقعی، در برخورد با مشکلات حال و آینده اش بتواند تصمیم بگیرد.

مشاوره، تجربه ای است که در آن مراجع برانگیخته می شود تا درباره وضع خود، گرایشها و همچنین طرحهایی که به او در حل مشکلاتش یاری دهد بیندیشد.

مشاوره کوشش صمیمانه دو جانبه است که در آن واکنشها و احساسات مراجع بیش از هر چیز حائز اهمیت است.

به عقیده پاترسون مولف کتاب مشاوره و راهنمایی مدارس مشاوره رابطه ای تخصصی است که با طیب خاطر بوسیله فردی که به کمک روانی احساس نیاز می کند (مراجع) با فردی که برای تدارک آن کمک، کار آزموده است (مشاور) ایجاد می شود.

مشاوره، متضمن فکر کردن با مراجع درباره سوابق، رغبتها، فشارهای وارده بر او، بررسی امکانات عملی گوناگون و بالاخره اتخاذ تصمیم و عمل به آن است.

بدیهی است توجه عمده پویش مشاوره، معطوف کوششهایی است که مراجع به نفع خود بعمل می آورد یعنی در واقع تکیه روی از بین بردن مشکل نیست بلکه در کمک به فرد است که خود به حل مشکلش نائل شود.

5 هدف عمده مشاوره:

1- آسان کردن تغییرات رفتاری 2- افزایش توانایی مراجع در ایجاد و حفظ رابطه با دیگران 3- کمک به بالا بردن اثربخشی و توانایی سازگاری (سازش یافتگی) مراجعان 4- بهبود فرایند تصمیم گیری در مراجعان 5- تسهیل شکوفایی استعدادهای بالقوه مراجعان.

مشاور مهمترین رکن برنامه های راهنمایی است و چون معمولا از صلاحیت علمی و تخصصی لازم برخوردار است، در حل مشکلات دانش آموزان نقش تعیین کننده دارد. مشاور وقتی می تواند در کار خود دقیق باشد که از ویژگی های زیر برخوردار باشد.

از نگرشها، آرمانها، احساسات، ارزشها، تواناییها و محدودیت های خود آگاهی کافی داشته باشد.

از اعتماد به نفس، سلامت روان و پایداری عاطفی برخوردار باشد.

شخصیتی گرم و پذیرا و نسبت به دیگران علاقمند باشد.

احساسات و افکار شخصی خود را به مراجع تحمیل نکند، درباره امر به پیش داوری نپردازد و او را وسیله ای برای ارضای نیازهای روانی خود قرار ندهد.

نسبت به حالات درونی و نیازهای مراجعان خود، حساس باشند. به دنیای مراجع وارد شود یعنی مسائل را از دریچه چشم او ببیند بدون آنکه تحت تأثیر مراجع قرار گیرد.

دید علمی داشته باشد و مسائل را به شیوه منطقی حل کند.

از کار کردن با دیگران لذت ببرد و در رابطه اش با سایرین، انعطاف پذیر باشد.

در حرفه خود از مهارت، تجربه و تخصص کافی برخوردار باشد.

از امکانات تحصیلی و شغلی، منابع موجود در جامعه و سایر موقعیتهای اجتماعی آگاهی کلی داشته باشد تا بتواند در فرصتهای مناسب اطلاعات لازم را در اختیار مراجعان خود قرار دهد.

انجمن ملی راهنمایی شغلی 1949 چنین مطرح کرد که خصوصیات عمومی مشاوران باید علاقه عمیق به مردم و شکیبایی نسبت به آنان، حساس بودن به طرز نگرش و اعمال دیگران، ثبات هیجانی و عینیت، مورد اعتماد بودن و آشنا بودن با حقایق را شامل می گردد. بعدها انجمن آموزش و نظارت مشاوران (1964) شش خصوصیت اصلی را برای مشاوران قائل شد:

ایمان داشتن هر فرد، تعهد نسبت به ارزشهای فردی و انسانی، هوشیار بودن در مورد محیط و اطراف خویش، گشادگی اندیشه، درک خود و تعهد شغلی.

کمز و همکاران (1969) از مجموعه مطالعاتشان چنین نتیجه گرفتند که تفاوت عمده بین مشاوران موثر و غیر موثر، در عقاید و خصایص شخصی خود آنان است.

کمز دریافت که مشاوران موثر، سایر افراد را در جهت حل مشکلات و هدایت زندگی شان توانا و نه ناتوان می دانند. همچنین آنها مردم را قابل اطمینان، صمیمی، و با ارزش می دانند. آنها تمایل بیشتری به نزدیک شدن با افراد دارند تا با اشیا و معتقدند انسانها توانایی کافی برای روبرو شدن با مشکلات را دارند. و نیز بیش از اینکه مسائل خود را پنهان کنند خود را آشکار می کنند.

کمز و سوپر (1963) پی بردند که مشاوران موثر مراجعان خود را افرادی لایق، قابل اعتماد، دوست داشتنی و با ارزش می دانند و خودشان را نوعدوست و غیر سلطه گر می شمارند.

آلن پی برد که: «مشاور فردی است که با حالتهای عاطفی خود آشنا است و مشاور غیر موثر به لحاظ زندگی درونی خود کم وبیش ناراحت است. مشاوران موثر می توانند احساساتی مانند ناراحتی، خشم، تنفر و سایر احساسات به ظاهر منفی را در خود بپذیرند و بدون انکار یا تحریف آنها، کنترل بیشتری بر رفتارشان خواهند داشت. آنها به این دلیل که به واکنشهای هیجانی خود آگاه هستند، می توانند به جای آنکه به احساسات خود اجازه دهند تا بدون آگاهی هوشیارانه نسبت به آنها، بر رفتارشان تأثیر بگذارند، همانگونه که می خواهند عمل کنند.»

در مجموع خصوصیات شخصی مشاوران موثر را می توان اینگونه بیان نمود:

1- مشاوران موثر تجارب خود را می پذیرند و نسبت به آنها گشاده هستند.

2- آنان از ارزشها و باورهای خود آگاهی دارند.

3- آنان قادرند با دیگران رابطه ای گرم و عمیق ایجاد کنند.

4- آنان خود را به آن صورتی که واقعاً هستند به دیگران نشان می دهند.

5- آنان مسئولیت شخصی رفتار خود را می پذیرند.

6- آنان سطح آرزویی واقع گرایانه دارند.

خانواده ß دامنه تعریف خانواده از خانواده هسته ای که در آن پدر نان آور محسوب می شود، مادر زحمت های خانه را به عهده دارد و دو فرزند نیز در مجموعه خانواده حضور دارند تا خانواده های چند نفری که با یکدیگر زندگی می کنند، گسترده است. بین این دو خانواده حداقل از هشت نوع خانواده دیگر نیز می توان نام برد. خانواده گسترده، خانواده مختلط، خانواده غیر رسمی، خانواده تک والدی، خانواده گروهی، خانواده زنجیره ای (serial family) خانواده چند همسره (polyamous family) و خانواده ای که در آن زن و شوهر بدون ازدواج زندگی می کنند (cohabitational family) (کلدنبرگ و گلدنبرگ؛ 1991، سوارتس 1993؛ توماس، 1992)

خانواده ها را همچنین می توان بر اساس ساختار سازمانی آنها تعریف کرد که با توجه به معیارهایی نظیر پیوستگی، عشق و محبت، وفاداری و هدفمندی میان اعضا مشخص می شود. وجود ارزش های مشترک فراوان، علایق، فعالیت ها و توجه به نیازهای اعضا وجه تمایز میان خانواده، به عنوان یک گروه با کارکردی خاص ودسته ها یا گروه های سازمانی دیگر محسوب می شود.

خانواده ß خانواده کوچکترین نهاد اجتماعی است و مهمترین رکن جامعه را تشکیل می دهد. خانم دکتر نوابی نژاد خانواده کوچکی متشکل از افرادی است که از طریق پیوند زناشویی یا خونی با یکدیگر در ارتباط متقابل هستند و در کنار یکدیگر در واحد خاصی زندگی می کنند و دارای تجارب فرهنگی مشترکی می باشند. مشاوره ازدواج و خانواده درمانی 1376 صفحه 36

خانواده یک پدیده تاریخی و یک واحد اجتماعی است که واجد خصایص یک گروه یا یک نهاد است. خانواده به مجموعه ای از افراد اطلاق می شود که با هدف و منافع مشترکی زیر سقفی گرد هم می آیند. قائمی – علی – نظام حیات خانواده در اسلام 1375 – صفحه 20

خانواده عبارتست از یک شراکت کم وبیش پایدار با یا بدون فرزند.

ساموئل کنیک جامعه شناسی – ترجمه مشفق همدانی صفحه 226

از خانواده تعاریف دیگری نیز عنوان شده است و از همه آنها چنین برداشت می شود که خانواده نهاد اجتماعی است که از زن و مرد بر اساس قراردادی شرعی یا عرضی در یک مجموعه قرار می گیرند و با تولد فرزندان پیوند آنان پیچیده تر و غنی تر می گردد و اعضای این اجتماع دارای اهداف مشترک و هم چنین روابط عاطفی با یکدیگر می باشند و بروز هر نوع اختلال در هر یک از اعضای خانواده موجب بروز اختلال در سیستم خانواده می گردد.

کتاب های جامع آموزش خانواده انتشارات مدرسه

خانواده یک واحد اجتماعی است که بر اثر ازدواج یک زن و مرد پدید آمده وجود فرزندان آن را تکمیل می کند.

مشخصه های خانواده: 1- از قدیم الایام وظیفه تولید مثل، پرورش کودک، تولید اقتصادی و... را بر عهده داشته است.

2- افراد متفاوتی با وظایف مشترک و گوناگون در آن حضور دارند.

3- در این سازمان منافع مشترکی دنبال می شود.

4- حقوق متقابلی بین افراد یا اعضاء موجود است.

5- تماس مستمر و رویارویی بین اعضا وجود دارد.

6- روابط منظم و مشخصی بین اعضاء برقرار می گردد و این روابط غالباً صمیمی و همه جانبه است.

خانواده به طور کلی به دو قسم متعادل و نامتعادل تقسیم می شود. در خانواده نامتعادل اعضا از عهده انجام وظایف به خوبی بر نمی آیند و احساس آرامش و امنیت در آن وجود ندارد. خانواده نامتعادل به گروههای متعددی قابل تقسیم است که عبارتند از:

- خانواده گسیخته یا خانواده ای که اعضای آن مشخصا از هم پاشیده اند و در یک مجموعه زندگی نمی کنند. همچون خانواده طلاق و خانواده با پیوسته.

- خانواده گسسته که در آن گرچه اعضاء در کنار یکدیگرند، ولی با یکدیگر روابط مناسب ندارند. خانواده گسسته انواعی دارد که عبارتند از: خانواده آشفته: در خانواده آشفته یا بی سامان مهمترین عناصری که به شکل بارز آسیب خورده است، مدیریت و قانونمندی و تعامل مثبت اعضای خانواده با یکدیگر است.

در چنین خانواده ای هر کس ممکن است امیال و خواسته های خود را اجرا کند و هر کس به تناسب قدرتی که در اختیار دارد، می تواند دیگران را تحت سلطه خویش بگیرد. مانند دخترانی که از بیرون رفتن و ارتباط با افارد مختلف در جامعه به عنوان ابزاری برای تسلط بر افراد خانواده استفاده می کنند. خانواده بی سامان در حقیقت یک واحد اجتماعی سازمان یافته به شمار نمی آید، بلکه واحدی است متشکل از تعدادی افراد که بیشتر یک جمع را می سازند تا یک جامعه را.

خانواده قطبی ß منظور از خانواده قطبی خانواده ای است که در آن قدرت و سلطه روی فرد معینی چون پسر، مادر یا یکی از فرزندان متمرکز است. به چنین خانواده هایی اصطلاحاً پدر سالار، مادر سالار و یا فرزندسالار می گویند.

در خانواده های قطبی، مدیریت و اقتدار وجود دارد. ولی تعامل مثبت بین اعضای آن برقرار نیست. در چنین خانواده ایی سایر اعضاء خانواده استقلال و عزت نفس مناسب را ندارند. اعضای غیر مسلط، هر چند ممکن است نسبت به سلطه فرد مسلط معترض باشند لکن در خود توان کافی برای بیان اعتراض را نمی یابند. همین تعارض درونی موجب می شود، فرد نسبت به تواناییهای خود ناامید شود و خود را فردی ناتوان و در مجموع کم ارزش تلقی کند.

از میان انواع خانواده های قطبی، خانواده پدر سالار می تواند کم آسیب تر از انواع دیگر باشد در حالی که خانواده فرزند سالار خانواده ای است با زمینه آسیب پذیری زیاد.

هر چند خانواده پدر سالار از مزیت بیشتری نسبت به سایر انواع خانواده های قطبی برخوردار است، لکن چنین خانواده ای نیز در جهان امروز و در شرایط فعلی، خانواده ای متعادل به شمار نمی آید.

در جهانی که بیش از گذشته انسانها احتیاج به رشد عقلی، عاطفی و اجتماعی دارند، باید به همه آنان فرصت مناسب برای مواجه شدن با مسائل گوناگون زندگی را داد. فرزندان و زن خانواده احتیاج دارد در زمینه های مناسب با سن و جنس خود با مسائل مواجه شوند و در حد توان خود آنها را حل کنند. در خانواده پدر سالار چنین فرصتهایی در اکثر و اغلب موارد به افراد داده نمی شود. همه باید برای انجام هر کاری از قدرت مسلط پیروی کنند و هر کس نباید بدون اذن و اجازه او عملی انجام دهد و این قاعده کلی، ضرورت زندگی اجتماعی در جهان امروز را نادیده می گیرد.

در خانواده مادرسالار، علاوه بر اشکالی که در مورد خانواده های پدرسالار متذکر شدیم، موارد مشکل عبارتند از:

آسیب خوردن عزت نفس پدر که ناشی از ضعیف شدن نقش او در خانواده است.

از بین رفتن یک الگوی مناسب پدری برای فرزندان.

تصمیم گیری های گاه شدید و عاطفی مادر.

خانواده های فرزندسالار، ضمن آنکه ممکن است معایب دودسته خانواده های پدرسالار و مادرسالار را داشته باشد، اشکالات متعدد دیگری نیز دارند. در این خانواده ها، ضمن اینکه پدر و مادر هر دو خود را فاقد کفایت می بینند، تصمیم گیریهای هیجانی و گاه همراه با ناپختگی توسط آنان بسیار زیاد دیده می شود. مضافاً اینکه فرزندان دیگر ینز خود را در این بین ذیحق دانسته و یا موجب بالا رفتن تنشها در خانواده شده و یا نگرشی کینه توزانه نسبت به خواهر یا برادر خود پیدا می کنند. در هر حال خانواده های فرزندسالار معمولاً آسب پذیرترند و اغلب قانونمندی خاصی بر آنان حکمفرما نیست.

روی هم رفته به جای سلطه یک فرد در خانواده بهتر است قانون و تعامل مناسب عقلی، عاطفی، رفتاری در بین آنان حاکم باشد. پدر باید مدیر خانواده باشد و بر اساس مقررات و الگوهای تعامل سالم و سازنده مدیریت کند.

خانواده بی عاطفه ß خانواده بی عاطفه، خانواده ای است که اصلی ترین ابزار ارتباط یعنی عاطفه و همدلی بین اعضای خانواده را ندارد.

عواطف در خانواده اولین عامل تعادل به شمار نمی آید ولی عامل اصلی محسوب می شود. در یک خانواده متعادل، مقدم بر عاطفه، باید عقل حاکم باشد، ولی عقل وظایف خانواده را تکمیل نمی کند. این عاطفه است که باید در تمامی روابط خانوادگی جریان داشته باشد و حضور خود را نشان دهد. علاقه زن و شوهر نسبت به یکدیگر و محبت بی دریغ آنان نسبت به فرزندان، تضمین کننده یک خانواده خوب و متعادل است.

محبت در خانواده باید هم وجود داشته باشد، هم بیان شود و هم غیر مشروط باشد.

از جمله عوامل موجد محبت، توجه به شأن، شخصیت و نیازمندیهای همسر و سایر اعضا خانواده است. باید از خود محوری و خود میان بینی اجتناب کنیم تا بتوانیم در قلوب دیگران جایی پیدا کنیم. ضمناً باید از عواملی که موجب می شود محبت ما نسبت به دیگران خدشه دار شود و یا جایگاه محبت آمیز خود را در دل یکدیگر از دست دهیم، اجتناب کنیم. از آن جمله فراموش کردن خطاها اشتباه ها و اعمال و رفتاری است که از فرد مقابل سرزده و در شخصیت و ذهن ما اثر منفی می گذارد. چنین خاطراتی را بهتر است آگاهانه به فراموشی بسپاریم.

هرگز نباید عملاً یا تلویحاً ابراز کنیم که اگر فلان کار را انجام دهی تو را دوست دارم و یا چون کار معینی را انجام نداده ای دوستت ندارم. دوست داشتن و نداشتن نمی تواند ابزار مناسبی برای تشویق و تنبیه اعضای خانواده باشد.

به این ترتیب محبت غیر مشروط، بستری مطمئن برای رشد روانی اعضای خانواده، به خصوص فرزندان خواهد بود.