چکیده

هدف از تحقیق حاضر بررسی تاثیر ورزش بر روی استرس دختران دانشجو ورزشکار وغیر ورزشکار دانشکاه آزاد اسلامی واحد ابهر ورودی 85 است که زمینه های عنوان شده عبارتند از اینکه آیا استرس بر روی دختران دانشجو ی ورزشکار تاثیر مثبتی دارد وآیا استرس بر روی دختران دانشجوی غیر ورزشکار بیشتر از دختران ورزشکار است و اینکه آیا دختران غیر ورزشکار بیشتر دجار استرس می شوند که جهت آزمون این فرضیه جامعه مورد مطالعه عبارتند از دانشجویان ورودی سال 85 که به ورزش علاقه دارند و به نوعی ورزشکار هستند و دانشجویانی که به ورزش علاقه ندارند و به نوعی ورزشکار نیستند که آزمون استرس برروی آنها اجرا گردیده که این پرسشنامه توسط آندره – ری طراحی شده است که دارای 6 سؤال اصلی است که سؤالات فرعی در آن گنجانده نشده اند که جهت آزمون فرضیه ها از روش آماری فی دو و t متغیر مستقل استفاده گردیده که چون t بدست آمده از t جدول بزرگتر است و در سطح معنی داری 1% می توان گفت که استرس در بین دختران ورزشکار کمتر از دختران غیر ورزشکار است و همین طور ورزش می تواند تأثیر مثبتی بر روی استرس داشته باشد.

مقدمه

هرچند امروز مردم از لحاظ جسمی فعالیتهایی دارند ولی فعالیتهای بدنی آنها معمولاً فعالیتهای سالمی نیستند و در اغلب اوقات خود موجب ایجاد استرس می شوند. مثل دویدن با سرعت برای رسیدن به اتوبوس. این فعالیتها جزء فعالیتهای سالم به شمار نمی روند و در نتیجه فرد را بی نیاز از فعالیتهای ورزشی نمی کنند. بنابراین لازم است ساعاتی برای ورزش با هدف خود ورزش کردن نه چیز دیگر، اختصاص داده شود و تمرینات ورزشی سالمی انجام گیرد. کسانی که در برنامه های ورزشی شرکت می کنند فواید زیادی نصیبشان می شود. علاوه بر فواید فیزیکی ورزشی شامل جلوگیری از بیماری قلبی، اضافه وزن، پوکی استخوان و ... دارای فواید روانشناختی عمیق است. از جمله کاهش اضطراب و بهتر از آن ایجاد حفاظت در مقابل استرس.

تاثیر ورزش در پیشگیری و درمان استرس بسیار مهم و شناخته شده است این امر ممکن است به علت اثر ورزش بر روی دستگاه ایمنی بدن باشد. ورزش باعث افزایش فعالیت آنتی کودها می شود و نیز باعث می شود که قبل از اینکه فرصتی برای ضرر رساندن به بدن ما را داشته باشند دفع کنیم. فواید ورزش در ارتقاء و گسترش رفتارها و نگرشهای مثبت و بالا بردن اعتماد به نفس و خودشناسی و عزت نفس که از عوامل مهم در کاهش استرس هستند، شناخته شده است.

فصل اول

مقدمه

جهت تنظیم فصل اول و عنوان تحقیق و بررسی کامل در رابطه با آن فرضیه های عنوان شده را تنظیم و تهیه کرده و بعد از آن اهداف موردنظر در رابطه با تحقیق حاضر و اهمیت تحقیق را مورد بررسی قرار داده و با تعاریف نظری و عملیاتی در رابطه با تحقیق حاضر موضوع را کامل می کنیم تا فصل را به اتمام برسانیم.

زمینه تحقیق

هدف تحقیق

هدف کلی : مقایسه استرس دانشجویان دختر ورزشکار و غیرورزشکار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر

اهداف جزئی :

1 ) تعیین میزان استرس دانشجویان دختر ورزشکار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر ؛

2 ) تعیین میزان استرس دانشجویان دختر غیرورزشکار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر ؛

3 ) مقایسه میزان استرس دانشجویان دختر ورزشکار و غیرورزشکار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر.

اهمیت تحقیق

افراد جامعه کنونی بیش از پیش نسبت به استرس و پیامدهای آن هشیار شده اند. استرس عموماً به عنوان بیماری عظیم معاصر و بیماری جدید تمدن درنظر رفته می نمود و به طور فزاینده ای فرض شده که استرس ما را به سمت آسیب پذیری بیشتر اختلالات روانی و جسمی هدایت می کند.

رویدادهای مختلفی از قبیل تولد فرزند، از دست دادن یکی از والدین به علت مرگ یا طلاق، خروج فرزندان از کانون خانواده، بیکاری، مشکلات اقتصادی و ... منجر به استرس می شوند و کنش روی فرد را در قلمرو اجتماعی، روانی جسمی، تحصیلی و خانوادگی تحت تاثیر قرار می دهند.

هر شخص در طول زندگی خود به درجات در معرض موفقیت های استرس زای بالقوه قرار می گیرد. اما اعتقاد به اینکه فرد می تواند بر حوادث استرس زا نسلط داشته باشد کمک می کند به فرد که رویارویی خویش را تعیین کند و بر محیط خویش تاثیرگذار باشد و نتایج مورد علاقه را فراهم کند می تواند عامل مهمی در تعدیل و کاهش استرس باشد تا افراد بتواند موثرتر و کارآورتر عمل نمایند بنابراین باتوجه به اهمیت میزان استرس بین دانشجویان ورزشکار و غیرورزشکار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر در بین دختران قرار گرفته است.

هدف اساسی تحقیق

هدف از تحقیق حاضر بررسی تاثیر ورزش بر استرس دختران است و اینکه آیا ورزش می تواند در کاهش استرس نقش بسزایی داشته باشد و دختران دانشجوی که ورزش می کنند کمتر در معرض استرس قرار می گیرند تا انانی که ورزش نمی کنند و جزء غیرورزشکاران به حساب می آیند.

متغییرهای تحقیق :

تعاریف عملیاتی و نظری واژه ها و مفاهیم :

تعریف نظری استرس :

به معنای فشار و تنش است و به حالتی که انسان در برابر موقعیت های ناخوشایند از خود بروز می دهد گفته می شود به بیان دیگر وقتی فرد با محرکهای غیرمعمول روبرو می شود سعی می کند خود را با موقعیتهای غیرعادی سازگار کرده و انطباق دهد واکنش جسمی و روانی حاصل از تلاش را استرس می گویند (آزاد، 1385).

تعریف عملیاتی استرس :

عبارت اسدت از نمره ای است که آزمودنی از آزمون استرس کسب می کند. دانشجویان ورزشکار عبارتند از دانشجویان دختری که به ورزش علاقه دارند و ساعاتی از وقت خود را به ورزش های گوناگون می پردازند و می توان گفت کار اصلی آنها ورزش است.

دانشجویان غیرورزشکار عبارتند از دانشجویان دختری که به ورزش علاقه ندارند وقت و زمانی را برای این کار انتخاب نمی کنند و از این عمل لذت نمی برند.

سوال تحقیق :

آیا میزان استرس دختران ورزشکار متفاوت از دانشجویان غیرورزشکار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر است؟

فرضیه تحقیق :

میزان استرس دختران ورزشکار متفاوت از دانشجویان دختر غیرورزشکار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر است.

آیا ورزش می تواند تاثیر مثبتی بر روی کاهش استرس داشته باشد؟

ورزش و تغذیه سالم استرس را کاهش می دهند

هر انسانی در شرایطی خاص و یا بحرانی با استرس روبرو شده است استرس و فشار روحی به غیر از آنکه با شرایط روحی و اعتماد به نفس شخص در ارتباط باشد. با تغذیه و شرایط بدنی نیز مرتبط است.

ورزش صحیح و تغذیه سالم به بدن کمک می کنند تا در کنترل سیستم عصبی، به دست آوردن اعتماد به نفس و کارکردن و فرمان گرفتن صحیح در شرایط بحرانی موفقتر عمل کند.

تحقیقات نشان داده است که اشخاصی که تغذیه سالم دارند و مرتب ورزش می کنند بسیار کمتر از اشخاص دیگر در شرایط بحرانی عصبی می شوند.

تغذیه

برخی از مواد غذایی با کمبود ویتامین B Complex و داشتن قند بالا، باعث می شوند تا بدن به سوی اضطراب، عصبانیت و استرس تمایل پیدا کند. بهترین شکل تغذیه برای جلوگیری از چنین مسئله ای، مصرف میوه، سبزیجات و دانه ها و غلات کامل است.

ویتامینهای B برای کاهش استرس و عصبانیت پیشنهاد می شود. دانه ها و غلات کامل، سبزیجات، تخم مرغ و ماهی از مواد غذایی هستند که حاوی ویتامین های B می باشند.

گردوی تازه میوه ای است که به درمانگر بیماریهای عصبی شهرت دارد. عسل نیز همین خاصیت را دارد. و همین طور جو و نان جو برای سیستم عصبی مفید هست از میوه های دیگر می توان به موز، زردآلو و میوه های خشک شده اشاره کرد. اما قهوه، شکلات، مشروبات الکلی، ادویجات زاید، شکر، گوجه فرنگی، بادمجان و فلفل ها می بایست کمتر شوند و یا اصلاً مصرف نشوند.

ورزش

ورزش و تمرینات ورزشی نیز در کاهش و رفع استرس و فشارهای عصبی بسیار مؤثرند. کارشناسان می گویند کسانی که مرتباً ورزش می کنند در فشارهای عصبی راحتتر خود را کنترل می کنند و تصمیمات بهتری می گیرند.

انجام تمرینات ورزشی باعث می شود تا بدن فشارخون خود را تنظیم کند و سیستمهای عصبی استقامت بیشتری کسب کنند. سپس بدین صورت بدن می تواند کنترل بهتری در شرایط بحرانی و فشارهای روحی داشته باشد.

از سویی، قدرتمند شدن عضلات و به طور کلی آناتومی بدن باعث می شود تا شخص از لحاظ روحی اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد.

انجام هر نوع ورزش و تمرینی اما به طور مستمر و از روی برنامه، قابلیت غلبه بر استرس را ارایه می کند. هر چه ورزش دارای استقامت بیشتری باشد، می توان گفت که استرس را بیشتر کاهش می دهد. ورزشهایی نظیر یوگا، که ورزشی روحی – جسمی است و با موضوع اعتماد به نفس و اعتقاد بیشتر سروکار دارند، و ورزشهایی دیگر نظیر Extreme نیز چون حادثه جویانه هستند، می توانند قابلیت غلبه بر فشارهای روحی را در مدت زمان کوتاهی افزایش دهند (1378 ، net sport)

زن و روانشناسی ورزش

زنان با بالابودن توانایی های ذهنی می توانند به رویاهای خویش جامه ی عمل بپوشانند. همه ی ورزشکاران از اهمیت آلودگی ذهنی و اعتماد به نفس آگاهی دارند. برای مثال در یک تحقیق مسابقات ورزشی زنان و مردان مقایسه شده است و دیده شده که در مسابقات تیراندازی با کمال شرکت فعالی داشته اند، زنان پیوسته در مسابقات ورزشی که به تمرکز حواس بسیار، ظرافت و قدرت نیاز دارد یا مثلاً مردان و زنان هر دو در مسابقات ورزشی شنا و دو میدانی پیشرفت های قابل ملاحظه ای داشته اند و اختلاف میان آنها از نظر زمانی به سرعت رو به کاهش است این پیشرفت زنان در ورزش نشان می دهد که امروزه بیش از هر زمان دیگری زنان به رقابت پرداخته اند که در این رقابت بدون تردید، پیشرفت، یک اصلی اساسی است.

ورزشکاران زن باید توانایی های بالقوه خویش را بشناسد و حتی مهمتر از آن مربیان، کارگزاران، پژوهشگران و افراد دیگری که بر ورزش زنان تاثیرگذار هستند نیز باید دیدگاه خود را درباره ورزشکاران زن بسط و گسترش دهند.

طی یکس مصاحبه با 20 مربی دبیرستان و ورزشکاران مشهور، آنها اظهار داشتند که : ورزشکاران زن قدرت ویژه ای از خود در زمینه های فداکاری، استقاکت، عطش برای دانش انعطاف پذیری جسمانی تخصص یافتن سریعتر، همبستگی تیمی، تمرکز حواس، مربی پذیری و هیجان پذیری نشان داده اند. یکی از دلایل تمرکز بر قدرت زنان ورزشکاران آن است که زنان با کسب هویت نیرومند از طریق ورزش، رشد و تکامل می یابند.

روانشناسی ورزش نقش روز افزونی را در رشد و تکامل ورزشکاران ایفا می کند، با بازنگری بر قدرت زنان پی می بریم که ورزشکاران زن توانایی بالایی را در جهت به کارگیری قابلیت ذهنی و روانی خویش در ورزش کسب می کنند.

در نتیجه برنامه های روانشناسی ورزش شامل این موارد است : مهارت های آرام سازی، کسب مهارت های تمرکز حواس، تصویر ذهنی و مهارت های تصویر سازی، توانایی غلبه بر اضطراب و استرس، نظریه های انتظار دیگر راهبردهای روان شناختی.

مقدمه

بسیار سخن و حدیت تاثیر و اهمیت تربیت بدنی و ورزش بر ابعاد مختلف رشدی چون جسم و روان شنیده ایم یا خوانده ایم. البته بیشترین کوشش در ارائه چگونگی افزایش یا تقویت قوای جسمانی به وسیله تربیت بدنی ورزشی صرف گردیده و کمتر به مشخص نمودن ویژگیهای سلامت روان پرداخته شده است.

تعریف سلامت روان

یک فرد زمانی دارای سلامت روان است که با شناخت و حفظ ویژگیهای شخصیتی، خود را با محیط تطبیق دهد. شناخت خود مجموعه ادراکات، ارزشها، افکار و عواطف را تشکیل می دهد که سبب و آگاهی فرد از موجودیت خود می شود. بدین معنی او می فهمد کیست و چیست. در تامین سلامت روان علاوه بر عوامل ژنتیکی عوامل محیطی نیز تاثیر فراوان خواهند داشت. اگرچه شناخت کامل ویژگیهای مربوط به سلامت روان در یک فرد بسیار مشکل است ولی زمانی افراد از نظر روانی سالم می باشند که دارای خصوصیات شاخصی گردند :

1 ) اعتماد به نفس دارند. از خصوصیات مثبت و برجسته خود استفاده می کنند در عین اینکه به محدودیتها و نواقص خود آشنایی دارند توانائیهای خود را می شناسند و حداکثر استفاده از آن را می کنند این افراد واقعیت وجودی خود را انکار نمی نمایند به جای عذرتراشی و دلیل تراشی شکستها را به راحتی پذیرفته و نگرانی به خود راه نمی دهند ؛

2 ) احتیاجات اولیه را به راحتی برطرف می نمایند. برآوردن نیازهای اولیه زندگی به خصوص نیازهای جسمانی باعث تلاش دائمی در این افراد می گردد. و با شناخت واقعیتها واقع بینانه تر با مشکلات زندگی مقابله می نمایند ؛

3 ) به دیگران به دیده خوب می نگرند. ضمن دوست داشتن دیگران به آنها اعتماد می کنند و در حفظ روابط با دیگران کوشا هستند محبت خویش را مستقیماً ابراز می نمایند و برای آن شواهدی مناسب ابراز می دارند ؛

4 ) مسئولیت پذیرند ضمن پذیرش مسئولیت مناسب با سن خود مسئولیت کارهایی که خود انجام می دهند را می پذیرند از کسب تجزیه لذت برده و همیشه برای بهترین نتیجه در تلاش خواهند بود.

تاثیر ورزش در سلامت روان

مجموعه این ویژگیهای شاخص تشکیل دهنده سلامت روان در یک فرد می باشد. بدون شک رفتار بشر تابع تمامیت وجود اوست بدین معنی روان تابع جسم و جسم تابع روان است. امروزه تحقیقات نشان می دهد که ناراحتی های جسمانی اختلالات روانی را به همراه داشته و برعکس. ولی نکته برجسته در تقویت قوای جسمانی حفظ روان سالم می باشد.

دکتر آرترویدر روانشناس معروف آمریکایی در تحقیق بسیار جامع خود اظهار می نماید عدم تعادل روانی بسیاری بیماران نتیجه عدم فعالیت حرکتی و ورزشی در دوران کودکی است. جونز در قسمتی از تحقیق خود دریافت پسرانی که از نظر قوای جسمانی ضعیف می باشند علاوه بر ضعف جسمانی دارای مشکلات روانی مانند احساس حقارت عدم توانایی تطبیق خود با دیگران می باشند. راویک و مک کی دریافتند دانش آموزانی که در مهارتهای حرکتی ضعیف می باشند اغلب خجول و گوشه گیر هستند و برعکس دانش آموزانی که از نظر مهارتهای حرکتی قوی می باشند دارای ویژگیهای برجسته بسیار نمایانی از نظر رفتار چون فروتنی، تدبیر، توجه و حس همکاری هستند.

شندل با استفاده از آزمون روانی خصوصیات روانی دانش آموزان ورزشکار و غیرورزشکار را مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید دانش آموزان ورزشکار دارای صفات ممتاز رفتاری چون رهبری، تحرکهای اجتماعی حس ارزشهای فردی و اجتماعی، عدم شک و تردید در خود عدم بهانه جوئی و نتیجتاً رشد اجتماعی بیشتر می باشد. شکل

چگونگی مبارزه با بیماری روانی

مسلماً عدم سازش وجود و اختلالات رفتاری در هر طبقه و صنفی و در هر گروه و جمعی بسیار مشهود است عوامل مختلفی را می توان در به وجود آوردن یا پایه ریزی عدم سلامت روان ذکر نمود : فشارهای اجتماعی، فقر مادی، اختلافات خانوادگی، تصادفات، بیماریها، مرگ و میرهای پیش بینی نشده و بسیاری از عوامل خانوادگی و اجتماعی همراه با عوامل وراثتی، افراد را دچار عدم تعادل روان می سازد. بنابراین برای پیش گیری از بیماری روانی و حفظ سلامت روان توصیه های مختصری درنظر گرفته می شود :

1 ) سعی کنید به انجام فعالیتهای ورزشی بپردازید زیرا ورزش تنشهای روانی را از بین می برد و اخمها را به لبخند تبدیل می نماید ؛

2 ) در رابطه با نگرانی خود با دیگران صحبت کنید و اگر مشکل جدی است از مراجعه به پزشک روان درمان مضایقه نکنید ؛

3 ) موقعیت خود را بشناسید و به جای جنگیدن با آن خود را با آن سازگار سازید. با تغذیه مناسب ورزش مناسب، استراحت کامل مواظب سلامت جسم خود باشید ؛

4 ) با دیگران معاشرت و دوستی نماید ؛

5 ) برای انجام هر کاری زمان خاص و منظمی را درنظر بگیرید ؛

6 ) در نهایت یاد بگیرید که همیشه خونسرد و فرد راحتی باشید ؛

7 ) در نهایت اگر دارای توانائی لازم برای تحمل درد و رنج باشید و در مواقع لزوم با شهامت و بردباری برخورد نمودید به زندگی و رفاه دیگران غلاقمند بودید و در این زمینه فعالیت داشتید شما از : سلامت روان برخوردارید.

کنترل اضطراب با ورزش کردن

می دانیم که ورزش مداوم بدنی در صورتی که به درستی انجام شود و با بیماری شخص در تضاد نباشد در نگهداری سلامت جسم و روان و بهزیستی فرد و پیشگیری از بسیاری از بیماریها، یکی از مهمترین عوامل به شمار می رود. و این واقعیتی است که فعالیت بدنی استرس عاطفی را به طور موثر می نشاند و بسیاری از پیامدهای ناخوشایند آنرا خنثی می کند. اگرچه ورزش مشکلات در کار را حل نمی کند و یا وقتی در ترافیک قرار گرفته اید کار پلیس راهنمائی را انجام نمی دهد و راه را برای شما باز نمی کند ولی مطمئناً به دلیل فعل و انفعالاتی که در بدن صورت می گیرد به شما کمک می کند که از عهده فشار روحی برآئید و از تبدیل آن به یک مسئله مزمن جلوگیری کنید. شکل

تغذیه ( این تکه دوباره تکرار شده )

هر انسانی در شرایط خاص و یا بحرانی با استرس روبرو شده است. استرس و فشار روحی به غیر از اینکه با شرایط روحی و اعتماد به نفس شخص در ارتباط باشد، با تغذیه و شرایط بدنی نیز مرتبط است.

ورزش صحیح و تغذیه سالم به بدن کمک می کنند تا در کنترل سیستم عصبی، به دست آوردن اعتماد به نفس و کارکردن و فرمان گرفتن صحیح در شرایط بحرانی موفق تر عمل کند.

تحقیقات نشان داده است که اشخاصی که تغذیه سالم دارند و مرتب ورزش می کنند بسیار کمتر از اشخاص دیگر در شرایط بحرانی عصبی می شوند.

برخی از مواد غذایی با کمبود ویتامین B Complex و داشتند قند بالا، باعث می شود تا بدن به سوی اضطراب، عصبانیت و استرس تمایل پیدا کند. بهترین شکل تغذیه برای جلوگیری از چنین مسئله ای، مصرف میوه، سبزیجات و دانه ها و غلات کامل است.

ویتامینهای B برای کاهش استرس و عصبانیت پیشنهاد می شود. دانه ها و غلات کامل، سبزیجات، تخم مرغ و ماهی از مواد غذایی هستند که حاوی ویتامین های B می باشند.

گردوی تازه میوه اس است که به درمانگر بیماریهای عصبی شهرت دارد. عسل نیز همین خاصیت را دارد. جو و نان جو برای سیستم عصبی مفید هستند. از میوه های دیگر می توان به موز، زردآلو و میوه های خشک شده اشاره کرد.

اما قهوه، شکلات، مشروبات الکلی، ادویه جات زاید، شکر، گوجه فرنگی، بادمجان و فلفل ها می بایست کمتر شوند و یا اصلاً. شکل

ورزش

ورزش و تمرینان ورزشی نیز در کاهش و رفع استرس، و فشارهای عصبی بسیار موثرند. کارشناسان می گویند کسانی که مرتباً ورزش می کنند، در فشارهای عصبی راحت تر خود را کنترل می کنند و تصمیمات بهتری می گیرند.

انجام تمرینان ورزشی باعث می شود تا بدن فشارخون خود را تنظیم کند و سیستم عصبی استقامت بیشتری کسب کنند. پس بدین صورت بدن می تواند کنترل بهتری در شرایط بحرانی و فشارهای روحی داشته باشد.

از سویی، قدرتمند شدن عضلات و به طور کلی آناتومی بدن باعث می شود تا شخص از لحاظ روحی اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد.

انجام هر نوع ورزش و تمرینی اما به طور مستمر و از روی برنامهف قابلیت غلبه بر استرس را ارایه می کند. هر چه ورزش دارای استقامت بیشتری باشد، می توان گفت که استرس را بیشتر کاهش می دهد. ورزش هایی نظیر یوگا، که ورزش روحی – جسمی است، با موضوع اعتماد به نفس و اعتقاد بیشتر سروکار دارند. ورزشهایی دیگر نظیر ورزش های Extreme نیز چون حادثه جویانه هستند، می توانند قابلیت غلبه بر فشارهای روحی را در مدت زمان کوتاهی افزایش دهند.

فصل اول

(کلیات تحقیق)

مقدمه:

کلمه استرس از زبان انگلیسی گرفته شده است و معادل دقیقی غیر از کلمه فشاردر فارسی نداردو آن هم معنای وسیع و طیف گسترده آن را نمی رساند ،‌لذا از همان لغت استرس که استفاده جهانی پیدا کرده است استفاده می کنیم. بنا بر گفته تعدادی از دانشمندان، تمام بیماریهای موجود در انسان ازجهاتی با استرس ارتباط دارند. این بیماریها تنها شامل امراض روانی یا بیماریهای روان تنی نمی شود، بلکه در برگیرنده تمام امراض جسمانی از قبیل سرطان، سل و مانند آن نیز هستند.از سال هاای قبل درآزمایشگاه ها دانشمندان با وارد آوردن استرس بر حیوانات، آنها را مبتلا به انواع امراض جسمانی کرده اند. مثلا" در سالهای 1979 دو محقق به نام اسکلار و انیسمان با تحریک عصبی موش هایی که دچار سرطان بودند به وسیله شک الکتریکی، مشاهده کردند که در موش هایی که در معرض تحریک عصبی بودند سرطان به سرعت نشوو نما کرد و مرگ آنها تسریع شد در انسان تحقیقات در زمینه رابطه استرس با بیماریها به ویژه امراض جسمی، اخیرا" شروع شده است و لی قبل از اینکه به ذکر نظریات مربوطه در رابطه با هوش و تاثیر استرس به آن بپردازیم باید گفت که استرس هم می تواند تاثیرمثبت و هم تاثیر منفی بر روی افراد داشته باشد و تفاوت مشخصات بدنی و روانی افراد بسیار زیاد و وسیع است. به این صورت که ممکن است فردی در یادگیری مسائل خیلی مضطرب و دقیق باشد و دیگری اصلا" اهمیت ندهد که تمام اینها به روحیه افراد برمی گردد و می تواند در جهت مثبت یا منفی قدم بردارد. افراد بسیار کم هوش وجود دارند که حتی قادر به راه رفتن و غذا خوردن و... دیگر نیستند و باز هم دچار استرس می شوند و برعکس افراد با هوش دیگر که اصلا" استرس ندارند که تمام اینها به سازمان روانی فرد بستگی دارد حتی این موارد می تواند در احساسات و روحیات افراد هم نقش داشته باشد که تمام اینها می تواند ربطی به سازمان هوش و فشار استرس بر آدمی باشد. (سعید – شاملو- 1382)

بیان مسئله :

بی تردید افراد بشر از لحاظ خصوصیات روانی با یکدیگر متفاوتند و این تفاوتها نیز مسلما" عللی دارد و اما این که این علل چیست، هر یک چه وظیفه ای را بر عهده دارند و چه اندازه در رفتار افراد تاثیر می کند بسیار غامض و پیچیده است از زمان دوران کودکی اوامل وراثت از جمله هوش و استعداد، رنگ چشم و ... دیگر در فرد پیدا می شود ولی علائم روانی و فشارهایی مانند استرس و اضطراب و افسردگی مواردی هستند که به مرور زمان و با مشکلات زندگی و طی کردن آن پیش می آید. بعلاوه پیچیدگی موضوع انتقال انسان و مشخصات آن از طریق وراثت نه تنها مربوط به پدر و مادر است بلکه ارتباط نزدیکی با نسلهای قبلی دارد و حتی نوع رفتار و برخورد با یکدیگر می تواند در ایجاد شخصیت افراد تاثیر بگذارد. هوش بالا یا پایین می تواند نشات گرفته از استرس بالا و استرس پایین باشد چه بسا افرادی که با استرس بالا جهت کسب موفقیت به پله های ترقی رسیدند چون هدفشان را در کنار احساس مسئولیت به نحو احسن به سر انجام رسانیده اند.

اهداف تحقیق :

هدف از تحقیق حاضر این است که آیا بین هوش و استرس در دانشجویان ممتاز رابطه وجود دارد به این صورت که آیا استرس واحساس مسئولیت بالا توام با دلهره در دانشجویان می تواند باعث هوش بالای آنها باشد ودرجهت پیشرفت آنها کمک کند یانه.

اهمّیّت وضرورت درست تحقیق:

استرس اگر خارج ازسطح تحمّل باشد سلامت موجود زنده را به مخاطره می اندازد. بنابراین گاهی اوقات هم استرس به عنوان عامل پیشرفت درزندگی می تواند باشد که حل آن مستلزم کوشش های خودبه خود و مصرّانه بوده وفرد را برای انجام دادن کارهایی درباره آن تحت فشار قرار می دهدآنچه را که فردانجام می دهد به عنوان عوامل بسیاری بستگی دارد که عبارتنداز چهارچوب مراجعه،انگیزه ها وشایستگیها است که تاثیری که استرس می تواند براعصای جسمی بگذارد به طبع می تواند باعث پیشرفت ویا افت فرد درزندگی تحصیلی ویا شغلی واقتصادی اوشود که امید است با پژوهشهایی که انجام می گیرد بتوانیم عواملی که باعث استرس مثبت جهت رسیدن به اهداف مفید می شودرا گسترش دهیم وبتوانیم با هماهنگ کردن یک فشار روحی باعامل هوش بتوانیم اثر مفیدی را درزندگی ایجاد سازیم.(معینی-احمد-1379).

فرضیه تحقیق:

1- بین هوش واسترس بین کودکان رابطه وجود دارد.

متغیرهای تحقیق:

هوش: متغیر وابسته

استرس: متغیر مستقل

واژه هاومفاهیم وتعاریف عملیّاتی

هوش عبارتند ازقدرت انعطاف وتوانایی سازگاری موجودزنده بامحیط پیرامون خود بخصوص شرایط جدید وهمینطورفعّالیّتهای ذهن درنتیجه تجربه های قبلی حاصل می شود وهمینطور بینه می گویند. فرایندهای گوناگون پیچیده ازقبیل حل مسئله،استدلال وحافظه ومهارت کاربرد کلمات،تشخیص حوادث واستفاده ازاعداد ترکیب یافته است.(شعاری نژاد-حسین-1379).

استرس: عبارتند از فشارهای روانی که می تواند حاصل تاثیر روان شناختی دارند مربوط باشدوعبارتنداز کاهش اعتمادبه نفس وازدست دادن کنترل وترس وکسب تجارب منفی دربرابر رویدادهای زندگی که باعث فشار روانی به هم خوردن سیستم بدنی افراد می شود.1- دادستان- پریزی-1380.

فصل دوّم:

پیشینه وادبیات تحقیق

تعریف استرس:

کلمه استرس از زبان انگلیسی گرفته شده است ومعادل دقیقی غیر ازکلمه فشار در فارسی ندارد وآن هم معنای وسیع وطیف گسترده آن را نمی رساند،لذا،ازهمان لغت استرس که مورداستفاده جهانی پیدا کرده است استفاده می کنیم. بنابرگفته تعدادی ازدانشمندان،تمام بیماریهای موجود درانسان ازجهاتی بااسترس ارتباط دارند. این بیماریها تنهاشامل امراض روانی یابیماریهای روان-تنی نمی شوند،بلکه دربرگیرنده تمام امراض جسمانی ازقبیل: سرطان،سل ومانند آن نیز هستند. ازسالهای قبل درآزمایشگاه ها دانشمندان باوارد آوردن استرس برحیوانات،آنها رامبتلا به انواع امراض جسمانی کرده اند. مثلا" درسال 1979 دومحقق به نام اسکلار وانیسمان باتحریک عصبی موشهایی که دچار سرطان بودند به وسیله شوک الکتریکی مشاهده کردندکه درموشهایی که در معرض تحریک عصبی بودند سرطان به سرعت نشو و نما کرد و مرگ آنها تسریع شد.

در انسان تحقیقات در زمینه رابطه استرس با بیماریها و به ویژه امراض جسمی، اخیرا" شروع شده است ولی قبل از اینکه به ذکر نظریات و پژوهش های موجود در این باره بپردازیم،‌لازم است مختصری به تعریف، تاریخچه و ماهیت پدیده استرس توجه کنیم.

تعریف استرس:

هانس سلیه روان پزشک اطریشی الاصل مقیم کانادا که پایه گذار پژوهش های علمی درباره پدیده استرس بوده، از اولین کسانی است که رابطه بین استرس و بیماریها را دقیقا" توجیه کرده استاو استرس را به «درجه سوز و ساز بدن» بر اثر فشارهای زندگی تعریف می کند. البته کلمه استرس تنها به روند این پدیده در بدن انسان اطلاق نمی شود بلکه محرک های فشارآور نیز تحت همین نام خوانده می شوند.

سلیه در سال 1956 میلادی روند ارتباط بین استرس و بیماری ها را تشریح کرد. به نظر او هر محرک فشارزای بیرئنی مانند زخم بدن، مسمومیت، خستگی عضلانی، سرما و گرما، و عوامل روانی، اگر فشار کافی داشته باشد ممکن است منجر به ایجاد واکنشی شود که او آن را«نشانگان کلی سازگاری» یا G.A.S نامیده است. خصوصیات این نشانگان یا سندرم کلی سازگاری، عبارتست از ازدیاد ترشحات هورمون های بخش قشری غده فوق کلیه در اثر تحریکات غده هیپوفیز مغز، که در نتیجه منجر به واکنش های فیزیولوژیک شدید می شود و درجه مقاومت بدن را پایین می آورد و تعادل حیاتی بدن را به هم می زند و اگر طولانی شود منجر به ایجاد مرض می شود.

تاریخچه و وضع فعلی استرس:

کلود بردنارد، فیزیولوژیشت بزرگ قرن نوزدهم فرانسه، متذکر شد که قسمت مختلف بدن موجودات زنده تکامل یافته، به وسیله محیط مایعی مانند خون احاطه شده است که برای ادامه زندگی باید به طور مستمر وجود و ثبات داشته باشد. به نظراو هدف تمام ساختارهای فیزیولوژیک، تنها حفظ این ثبات است. این نظریات به وسیله والترکانن در سال 1932 بسط و گسترش یافت. این ثبات داخلی را«تعادل حیاتی » نامید؛ زیرا نابهنجاری های اورگانیسم را که در اثر عوامل فشارآور بیرونی و درونی ایجاد شده است، رفع می کند. به عبارت دیگر تعادل حیاتی هنگام فشار بر موجود، به کمک او برای برقراری تعادل می شتابد. مثلا" مکانیسم های تعادل حیاتی موقعی که نمک در مواد مایع بدن افزایش می یابد،‌ کوشش می کنند تا درجه نمک را در بدن،‌ به میزان مطلوب آن برسانند. بعدها کانن و سلیه ثابت کردند که فشارهای فیزیولوژیک به خودی خود قادرند تغییرات هورمونی چشم گیری ایجاد کنندکه آنها نیز به نوبه خود سبب ایجاد واکنش ها و علائم فیزیولوژیک می شوند. سلیه و همکارانش در سال 1959 میلادی یک نظریه تفصیلی برای نشان دادن چگونگی واکنش موجود زنده به استرس ارائه دادند.

سلیه در این نظریه تشریح کرد که چگونه تعادل حیاتی از هم می پاشد و واکنش استرس تحت شرایط شدید آشکار می گردد که به آن واکنش کلی سازگاری(G.A.S) می گویند.

سلیه در تحقیقات خود نشان داد که تحت فشار، ارگانیسم به واکنش«مبارزه یا فرار» مبادرت می ورزد و اگر این پاسخ و واکنش مانن زمان جنگ، مزمن گردد،‌ تغییرات شدید و دراز مدت شیمیایی پدید می آید که باامآل منجر به ازدیاد فشار خون، تصلب شرائین،‌ ضعیف شدن مصونیت بدن در مقابل امراض و تعداد بی شماری مشکلات دیگر می شود. یکی از محققان به نام فردگودوین در سال 1983 نشان داد که انسان ها قدرت زیادی برای تحمل استرس های شدید دارند،‌ اما هنگامی درمانده می شوند که قدرت تجدید مجدد قوا برای مقابله با فشارهای جدید را نداشته باشند. محقق دیگری به نام جک بارکاس به این نتیجه رسید که حتی رفتارهای کوچک ما می توانند تاثیر چشم گیری بر بیوشیمی بدن بگذارند.

در حالی که انواع پاسخ ها در مقابل عوامل استرس زا،‌ از افراد بشر سر می زند،‌ولی در اوایل دهه 1950 میلادی، روان پزشکی به نام توماس هلمز در پژوهش های خود به این نتیجه رسید که تنها عامل مشترک در ایجاد هر نوع استرس، لزوم، ضرورت و اجبار در ایجاد تغییر و تحول مهم،‌ در روند زندگی معمولی فرد است. این پژوهش گر مشاهخده کرد که در بیماران مبتلا به سل شروع بیماری غالبا" متعاقب یک سلسله اتفاقات و حوادث و بحران های مخرب مانند مرگ و میر در خانواده، از دست دادن شغل یا تغییر آن، ازدواج، طلاق و مانند آن بوده است. البته او می افزاید که استرس علت ایجاد سل نیست لیکن در شدت و خامت آن موثر است. اومعتقد شد که حتی بحث های نامطلوب می تواند تغییرات فیزیولوژی ایجاد کند. در آزمایشی که هلمز بر روی بیماران مسلول انجام داد نمونه هایی از سلولهای بدن آنها را، قبل و بعد از اطلاع به آنان، که افراد ناخواسته ای به دیدنشان می آیند، برداشت و مشاهده کرد که پس از خبر ناخوشایند، تعداد زیادتری از سلول ها آسیب خورده بودند، تا قبل از خبر. در پژوهش دیگری نشان داده شد که مقدار سرما خوردگی در افرادی که قدرت مقابله با فشارهای زندگی را ندارند به مراتب بیشتر از دیگران است.

به منظور نشان دادن تاثیر استرس ناشی از «تغییرات عمده زندگی » که گفتیم عامل مشترک بین تمام انواع استرس هاست، هلمز و روان شناسی به نام ریچارد ریهی در سال های 1940 و 1950 میلادی از پنج هزار نفر پرسش هایی مبنی بر اولویت دادن به اتفاقات و حوادث و تغییرات مهم زندگی پرسیدند، که بر اساس آن مقیاس معروف هلمز ریهی برای اندازه گیری درجه اهمیت وقایع زندگی ساخته شد. نتیجه این پژوهش اولویت وقایع اتفاقی را در زندگی این پنج هزار نفر به شرح زیر نشان داد:

1- مرگ همسر 100 امتیاز

2- طلاق 73 امتیاز

3- جدایی از همسر 65 امتیاز

4- زندانی شدن 63 امتیاز

5- مرگ یکی از اعضای فامیل نزدیک 63 امتیاز

6- ازدواج 50 امتیاز

7- حاملگی 40 امتیاز

8- خرید خانه 30 امتیاز

هلمز در پژوهش دیگری نشان داد که از بین 88 دکتر جوان در مورد آن تعدادی که در مقیاس بالا 300 نمره یا بیشتر بدست آورده بودند فقط 70 درصد احتمال بروز زخم معده و اختلالات روانی، شکستگی استخوان و سایر مشکلات مربوط به سلامت، در حداقل دو سال پس از وقوع یک حادثه ناگوار، وجود داشته استو اما در کسانی که مجموع نمرات آنها به 200 نمی رسید تنها 37 درصد احتمال مبتلا به ناهنجاریهای مذکور در بالا موجود بود. هلمز و ریهی معتقدند که بر اساس مجموعه نمراتی که هر فرد در مقیاس اندازه گیری استرس بدست می آورد، می توان احتمال آسیب پذیری او را تعیین نمود. مثلا" این دو محقق بدین وسیله پیش بینی کردند که کدامیک از بازیکنان تیم فوتبال دانشگاه ها در آن فصل بازی، آسیب خواهند دید.

وقایع کوچک روزمره بیشتر باعث ایجاد استرس های جسمی و روانی می شوند تا وقایع مهمی که هلمز از آنها یاد می کند. این نظریه را تعدادی از محققان مورد تایید قرار می دهند. مثلا" در پژوهشی که به سال 1983 توسط دو روان شناس به نام چارلزاسپیلرگر وکنت گرایر ، بر روی 200 تن از افراد اداره پلیس انجام گرفت، چنین نتیجه گیری شد که استرس حاصل از دستگیری مجرمان بزرگ نسبت به کارهای معمولی روزانه از قبیل بردن مجرمان به دادگاه هایی که در صدور حکم تعلل می کنند، بسیار کمتر بود. در تحقیق دیگری، آموزگاران مدرسه کارهای خسته کننده اداری را بعد از درآمد کم مهمترین عامل استرس آور دانستند. جان ریچارد سون در پژوهشی درباره وضع خانواده هایی که در اطراف فرودگاه ها زندگی می کنند به این نتیجه رسید که درصد افراد مبتلا به فشار خون، بیماریهای قلبی و کسانی که دست به خود کشی می زنند، بسیار بالاتر از کسانی است که در شرایط آرامتری زندگی می کنند.

فقر و مسکنت نیز از عواملی است که محققان در ارتباط با استرس مورد مطالعه و بررسی قرار داده اند . تحقیقات درباره محله های سیاه نشین بزرگ آمریکا، نشان می دهد که درصد بیماران مبتلا به فشار خون در بین سیاهان بی کار محلات شلوغ و فقیر نشین، دو برابر سفید پوستان است. محققی به نام دیوید جنکینز نشان داد که در شهر بوستون در آمریکا، در دو محله فقیر نشین این شهر، که در یکی سیاه پوستان و در دیگری سفیدپوستان کارگر، در وضع اسف ناکی از لحاظ شرایط زندگی به سر می بردند، درصد مرگ و میر به علت همه نوع بیماری و به ویژه فشارخون و حمله قلبی بسیار بالاتر از محلات دیگر آن بود. حتی درصد ابتلا به سرطان در محله سیاه نشین نسبت به سایر نقاط شهر37 درصد بیشتر بود.

در این که استرس های کوچک روزمره تاثیرات مخرب فراوان بر فرد دارند بحثی نیست، اما وقایع مهم و بزرگ زندگی، علاوه بر اثر گذاری کمی و کیفی خود سبب ایجاد یک سلسله تغییرات فرعی خواهند شد. مثلا" طلاق معمولا" همراه با یک سلسله عوارض جسمی مانند تنهایی، مشکلات کودکان، مسائل مادی و واکنشهای نامطلوب اجتماعی است. همچنین بی کاری علاوه بر تاثیر نامطلوب خود یک سلسله عوارض جسمی ناخوشایند نیز به همراه دارد. در واقع منشاء اصلی استرس از دست دادن شغل نیست بلکه تغییرات تدریجی اجتماعی- روانی – خانوادگی که ایجاد می کند، منبع اساسی فشار است. هاروی برنر جامعه شناس، در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که از سال 1940 میلادی در آمریکا برای هر یک درصد افزایش در بیکاری در حدود 9/1 درصد مرگ و میر به علت حملات قلبی، 1/4 درصد خودکشی و در حدود 3/4 درصد بیماری روانی بیشتر شده است.

با وجود تمام مسائل مربوط به استرس و نتایج خطرناک آن ، می توان گفت که مهمتر از وجود عوامل استرس زا در زندگی، طرق مقابله با آن عوامل است.در نتیجه در یکی از شعبه های پزشکی به نام طب پیشگیری تحقیقات بسیاری در ارتباط با نحوه جلوگیری و و رفع استرس بر روی آنچه که روان شناسان رفتار سازگاری یا مقاوم بودن می نامند، انجام گرفته است. این بررسی ها نشان می دهد که بعضی از گروه های جامعه، سالم زندگی می کنند و طول عمرشان هم زیاد است. مثلا" در تحقیقی که جیمز راش در آمریکا به عمل آورد، به این نتیجه رسید که گروه مذهبی مورمون ها، رهبران ارکستر و زنانی که در زندگی موفقیت هایی داشته اند از آن جمله هستند. او می گوید که احتمالا" نحوه زندگی این افراد، مانند ایمان مذهبی در مورد مورمون ها و احساس پیشرفت و موفقیت در زندگی رهبران ارکستر وزنان موفق جامعه، از عوامل اساسی در زندگی سالم و طولانی آنها بوده است. یکی دیگر از نتایج جالب تحقیقات جیمز راش این بود که در آمریکا زنان بیوه بین 3 تا 13 برابر بیشتر از زنان متاهل ، به علت بیماری های مختلف جسمانی می میرند.

روان شناسان در مورد قدرت سازگاری به تعدادی عوامل شخصی موجود در افراد اشاره می کنند که مهمترین آنها عبارتند از :

1-تسلط داشتن بر زندگی خود 2- داشتن خانواده، اقوام و دوستانی که از سوی آنها حمایت شوند. 3- انعطاف پذیری 4- امیدواری 5- داشتن هدف 6- سرگرم بودن 7- عشق و علاقه به کسی یا گروهی و یا امری 8- فعال بودن و کار کردن.

چکیده :

این پژوهش به بررسی یکی از عوامل مهم نگهداری کارکنان یعنی ایمنی و سلامت حرفه‌ای می‌پردازد. در ابتدا تعریف ومفاهیم مربوط ارائه می‌شود وسپس روش‌های متداول بررسی واقدام در زمینه بهداشت و ایمنی محیط کارنام برده شده و به قوانین ایمنی و سلامت حرفه‌ای در ایران اشاره می‌گردد. همچنین فرهنگ، سخت افزار و سیستمهاکه عوامل کلیدی درایمنی وسلامت حرفه‌ای هستندموردبررسی قرارمی‌گیرند. مواردی راهنما به منظور ارزیابی عملکرد ایمنی و سلامت ارائه می‌شود. انواع برنامه‌های ایمنی بر مبنای مشوق و برمبنای رفتار تحلیل می‌شوند. بعد از این مطالب ضمن بررسی دقیق علل وعوامل بروز استرس شغلی کارکنان زندان دزفول باجمع آوری علل وعوامل با هدف کاهش ساعات حضور مداوم در زندان و بالنتیجه کاهش میزان استرس افراد مورد بررسی قرار می‌گیرد. وپس از تعریف استرس و عوامل بوجود آورنده آن،عواملی که برآن اثر گذاشته و از آن اثر می‌پذیرند، بررسی شده و سپس راهکارهایی در چارچوب مدیریت استرس برای بهینه کردن آن ارائه می‌شود.

کلید واژه: ایمنی و سلامت حرفه ای؛ امنیت شغلی؛ خطر بالقوه؛ بهداشت محیط کار؛ برنامه های ایمنی؛ استرس؛ فشار روانی؛ مدیریت استرس؛ ایمنی؛ شغل

فصل اول

مقدمه، بیان مسئله وادبیات موضوع

1) مقدمه:

حضور طولانی مدت در محیط کار از جمله عوامل استرس‌آور می‌باشد که می‌تواند آثار فرساینده بر کارکنان داشته باشد و در کنار سایر عوامل از قبیل ماهیت کار در دست انجام ، میزان علاقه به شغل و میزان استرس موجود در محیط کار تعیین کننده میزان کارآمدی کارکنان است.

از آنجا که کار در زندان فوق‌العاده استرس‌آور می‌باشد و حضور مستمر در زندان یک عامل استرس‌ مداوم ایجاد می‌کند که ضمن آثار مخرب آن بر سلامتی افراد، از کارآمدی شغلی آنان می‌کاهد. دراین پژوهش ضمن بررسی دقیق علل وعوامل بروز استرس شغلی کارکنان زندان دزفول باجمع آوری علل وعوامل با هدف کاهش ساعات حضور مداوم در زندان و بالنتیجه کاهش میزان استرس افراد و افزایش قابلیت تحمل، آن در زندان دزفول به جای روش غالب مراقبت اززندانیان درکشورکه درحال حاضر به صورت 24-24 می‌باشد از روش دیگری استفاده گردد.

یکی از رسالت‌های اساسی مدیریت منابع انسانی نگهداری کارکنان توانمند می‌باشد. از آنجا که اقدامات نگهداری، مکملی بر سایر اقدامات و فرایند‌های مدیریت منابع انسانی است، حتی اگر عملیات کارمندیابی، انتخاب، انتصاب و سایر اقدامات پرسنلی به نحو بایسته انجام شود بدون توجه کافی به امر نگهداری نتایج حاصل از اعمال مدیریت چندان چشمگیر نخواهد بود. نظام نگهداری منابع انسانی ابعاد متعددی را شامل می‌شود که می‌توان آنها را به دو دسته تقسیم نمود: دسته اول در رابطه با حفظ و تقویت جسم کارکنان است مانند برقراری بهداشت و ایمنی در محیط کار، اجرای برانامه‌های ورزش و تندرستی و بعضی خدمات مشابه. دسته دوم شامل مواردی است که تقویت‌کننده روحیه علاقمندی کارکنان به کار و محیط کار می‌باشد مانند خدمات بیمه و بازنشستگی و خدمات پرسنلی. در صورت داشتن توجه و بکارگیری این موارد امنیت شغلی در کارکنان ایجاد شده و به رضایت شغلی آنها منتهی می‌شود که این امر خود از اهمیت بسزایی برخوردار است.در مقاله حاضر تأکید اصلی بر روی موارد دسته اول است به این صورت که در ابتدا در مورد اصطلاحات ایمنی و سلامت و جنبه‌های قانونی آن بحث می‌شود و در ادامه به برنامه‌ها و راهکار‌های مدیریت ایمنی و سلامت حرفه‌ای پرداخته می‌شود. در قسمت دوم مقاله بحث سلامت کارکنان با توجه به عامل کلیدی استرس در محیط کار با تمرکز بر روی شناخت و بهینه سازی میزان استرس بررسی می‌شود. در پایان امید است که توجه و بکارگیری مطالب و راهکار‌های این مقاله در افزایش ایمنی و سلامت محیط کار، بهینه سازی سطح استرس و ایجاد امنیت شغلی مناسب و در نهایت ایجاد رضایت شغلی موثر باشد که این نیز یکی از عواملی است که در بهبود مستمر و تعالی سازمان‌ها باید در نظر گرفته شود.

فهرست مطالب

1. چکیده
2. فصل اول
3. فصل دوم
4. پیشینة تحقیق
5. فصل سوم
6. جمع بندی و نتیجه گیری
7. منابع ، پی‌نوشت‌ها وتوضیحات